کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

خواص استحکام و سفتی مقداری بر اثر اصلاح چوب کاهش می‌یابد. وقتی دما در چوب بالا می‌رود، بسته به نوع اصلاح، گاهی به بالای ۲۰۰ درجه سانتی ­گراد، این خواص کاهش می‌یابند. وابستگی بین این تغییرخواص و نتیجه آنها بر استحکام و سفتی برای هر تیمار و هر گونه چوبی باید تعیین گردد. تا زمانی که این کار انجام نگیرد نمی‌توان از چوب اصلاح شده در ساختمان‌ها استفاده نمود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

برخی از تعاریف اصلاح چوب، شامل تغییرات در ساختمان شیمیایی ترکیبات دیواره سلولی می‌باشند. اخیراً دقت بیشتر نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد گفتن اینکه این اتفاق می‌افتد یا خیر بسیار دشوار است (هیل و همکاران ۲۰۰۴).
اصلاح چوب شامل تیماری برای چوب به جهت بهبود خواص آن به طوری که محصول نهایی در حین مصرف و با گذشت زمان تولید مواد سمی نکند؛ که همین مسئله، مانع از استفاده از، تیمار چوب با آفت­کش‌ها به جای اصلاح می‌گردد.
۳-۲-۱- تیمار حرارتی
تیمار حرارتی؛ پیرولیز چوبی که در تماس با حرارت بیش از ۱۸۰ درجه استرا در شرایطی که اکسیژن حذف شده است را کنترل می‌کند که سبب تغییرات شیمیایی می‌گردد. تکنولوژی‌های متفاوتی وجود دارند که ازشرایط متفاوتی مثل گاز نیتروژن، بخار و روغن داغ استفاده می‌کنند. درآزمایشگاه­های فنلاند، فرانسه، آلمان و هلند اصلاح چوب به وسیله تیمار حرارتی مورد آزمایش قرار گرفته است. با بکار بردن حرارت برخی از پلیمر­های چوب شکسته می‌شوند و تأثیر منفی بر روی خواص استحکامی را به دنبال دارند که پلیمر های جدید نامحلول در آب تشکیل می‌گردند. بسیاری از این فرایند ها در اکسیژن کم اتمسفری صورت می‌گیرند در حالی که فشار اکسیژن می‌تواند در تخریب سلولز تأثیر گذارد و سبب کاهش استحکام چوب بیش از پیش گردد. در تمامی روش‌های اصلاح چوب ترکیبات شیمیایی دیواره سلولی(سلولز، لیگنین و همی­سلولز) دچار تغییر می‌گردند (جونز و همکاران، ۱۹۹۹؛ هیل، ۲۰۰۶).
۳-۲-۲- ترمو وود^[۱۵۸]
در سال ۲۰۰۰، در کشور فنلاند هشت پروژه تیمار حرارتی عملیاتی شد و در سال ۲۰۰۴، دوازده پروژه با ظرفیتی بالغ بر ۵۰۰۰۰ متر مکعب در سال به بهره برداری رسیدند. شرکت‌های بزرگ چوب بین‌المللی علاقه‌مند به جنگل‌های فنلاندی حق امتیاز تولید ترمو وود را دریافت نمودند. در فرایند ترمو وود چوب با درصدی بخار حرارت دهی می‌گردد. بخار آب برای جایگزینی با هوا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این فرایند، هوا در حدود ۳٫۵ درصد در تماس با چوب می‌باشد(سیرجانن، ۲۰۰۱). این میزان تماس با اکسیژن از سوختن چوب در دمای بالا جلوگیری می‌کند. گرمای مورد استفاده در مدت زمان تیمار در این فرایند ۱۵۰ تا ۲۴۰ درجه سانتی ­گراد و مدت زمان دوره ۰٫۵ تا ۴ ساعت با بهره گرفتن از گونه های غیر مقاوم (کلاسه ۵) سوزنی برگان و نیز بادوام کلاسه ۱-۳ نیز می‌تواند با توجه به نوع فرایند مورد استفاده قرار گیرد. در واقع استحکام و مقاومت‌ها تا ۳۰ درصد بر اثر حرارت کاهش پیدا می‌کنند. کاهش همکشیدگی و واکشیدگی ۵۰ تا ۹۰ درصد گزارش شده است. به دلیل محدودیت مقاومت در برابر میکروارگانیسم­های پوسیدگی در خاک، استفاده در تماس با زمین توصیه نمی‌گردد(جمسا و ویتانییمی، ۲۰۰۱؛ مایاس و همکاران، ۲۰۰۲).
۳-۲-۳- پلاتو^[۱۵۹]
روش پلاتو در دهه ۸۰ توسط شل ابداع شد(رویتر، ۱۹۸۹) و در حال حاضر توسط شرکت‌های زیادی به ویژه شرکت پلاتو در هلند در حال اجرا می‌باشد. این فرایند بر سه مرحله استوار است، مرحله اول هیدروترمولیز(هیدروژن زدایی با حرارت) می‌باشد. در این مرحله چوب در شرایط مرطوب حرارت دهی می‌گردد. (در بخار آب، در فشار اکسیژن پایین). در این مرحله اعتقاد بر این است که آلدهید­ها و فنل­ها از همی­سلولز و لیگنین حاصل می‌گردند. مرحله دوم، فرایند خشک کردن می‌باشد این مرحله مورد نیاز است زیرا مرحله سوم در شرایط خشک صورت می‌گیرد. آلدهید­ها و فنول­ها با هم در مرحله عمل آوری واکنش می‌دهند و پلیمر جدیدی را اطراف ساختار دیواره سلولی تشکیل می‌دهند. در مرحله اول دما بین ۱۶۰ تا ۱۹۰ درجه سانتی ­گراد می‌باشد در مرحله عمل آوری دما بین ۱۷۰ تا ۱۹۰ درجه سانتی ­گراد می‌باشد. مدت زمان مراحل فرایند، ۴ تا ۵ ساعت برای ترمولیز، ۳ تا ۵ روز برای خشک کردن، ۱۴ تا ۱۶ ساعت برای عمل آوری و ۲ تا ۳ روز برای شرایط سازی مورد نیاز است (بونسترا و همکاران، ۱۹۹۸؛ میلیتز و تیردسما، ۲۰۰۱).تأثیرات بر روی دوام محصول، بستگی به شرایط دقیق فرایند دارد؛ اما عموماً بین کلاسه ۱ تا ۳ می‌باشد. کاهش مقاومت پیوند از ۵ تا ۱۸ درصد متغیر است. کاهش در همکشیدگی و واکشیدگی مماسی ASE بین ۱۵ تا ۴۰ درصد متغیر است. پژوهشی مشابه(جونز و همکاران، ۱۹۹۹) نشان داد تخته فیبر ساخته شده با فیبر های تیمار شده با فرایند هیدرو ترمال^[۱۶۰] (رطوبتی، حرارتی) می‌باشد (بونسترا و همکاران، ۱۹۹۸).
۳-۲-۴- فرایند رتیفیکاسیون^[۱۶۱]و پردور^[۱۶۲]
در فرانسه فرآیندی به نام رتیفیکاسیون توسعه یافته است. فرایند به این صورت است که دما به آرامی برای چوب‌های خشک با رطوبت ۱۲ درصد از ۲۱۰ تا ۲۴۰ درجه سانتی ­گراد در اتمسفر نیتروژنی با اکسیژن کم‌تر از ۲ درصد بالا می‌رود(ورنویس، ۲۰۰۱).
در سال ۲۰۰۱ سه طرح بر اساس این فرایند عملیاتی شد. دومین فرایند فرانسوی، پردور نام گرفت. شروع این فرایند با چوب تازه قطع شده است. مرحله اول خشک کردن در خشک کن می‌باشد. سپس چوب تا دمای ۲۳۰ درجه سانتی ­گراد در شرایط بخار و با اکسیژن کم، حرارت می‌بیند. بخار حاصل از آب موجود در چوب‌های تازه قطع شده می‌باشد. در هر دو فرایند دمای بالا بر دوام و خواص مکانیکی تأثیر می‌گذارد. افزایش دما سبب افزایش دوام چوب می‌گردد، اما این دما سبب کاهش مقاومت‌های مکانیکی نیز می‌گردد. پیوند های موجود تا ۴۰ درصد شکسته می‌گردند. هر دو فرایند به تغییرات جزیی دما حساس هستندکه این امر باید به دقت کنترل گردد. چسبندگی رنگ این چوب‌ها کاهش می‌یابد. که این امر ممکن است به دلیل تراوش رزین ها از کانال‌های رزینی در اثر حرارت باشد. دوام به نوع گونه، دمای فرایند، زمان فرایند و میزان دقت فرایند بستگی دارد. هم کشیدگی و واکشیدگی با فاکتور دوم کاهش می‌یابد. EMC^[163] ۴ تا ۵ درصد برای چوب‌های تیمار شده می‌باشد در حالی که چوب‌های تیمار نشده EMC معادل ۱۰ تا ۱۲ درصد دارند (دیرول و همکاران، ۱۹۹۳).
۳-۲-۵- تیمار حرارتی روغن
بسیاری از تیمارهای حرارتی در دمای ۱۸۰ تا ۲۶۰ درجه سانتی ­گراد بدون حضور اکسیژن صورت می‌گیرد. این امر سبب بالا بردن حرارت چوب در روغن داغ شده است. کمپانی منز هولز^[۱۶۴] در سال ۱۹۷۸ آلمان تیمار با روغن داغ را شروع کرد(به عنوان مثال ۲۲۰ درجه سانتی ­گراد) در مرکز چوب به مدت ۲ تا ۴ ساعت و روغن مورد استفاده می‌تواند از روغن بذر گیاهان، بذر کتان و یا روغن آفتاب­گردان باشد. روغن سبب انتقال بهتر دما و جلوگیری از تماس چوب با اکسیژن می‌گردد. به دست آوردن دما به گونه چوبی و دما بستگی دارد. برای بالا بردن دما تا دمای ۲۲۰ درجه سانتی ­گراد نیاز به دوام کلاسه ۲ برای کاج ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد نیاز است. توسط فرایند منز هیچ کاهشی در ضریب سفتی رخ نمی‌دهد. در حالی که وقتی دما به ۲۲۰ درجه سانتی ­گراد می‌رسد مقاومت به میزان ۳۰ درصد کاهش می‌یابد. گزارش شده است که رنگ پذیری توسط سیستم بر پایه آب آکریلیک خوب می‌باشد و این امر وقتی از تیمار با مواد گازی برای حرارت دهی استفاده می‌گردد بهبود می‌یابد.
شکل ۳-۲-۱- وابستگی دوام و مقاومت در تیمار حرارتی(هیل، ۲۰۰۶)
در بسیاری از مقالات روش‌های ممکن برای اصلاح شیمیایی شرح داده شده است. یکی از بهترین مطالعات مقاله میلیتز و همکاران در سال ۱۹۹۷ برای چوب و جونز در سال ۱۹۹۹ برای فیبر می‌باشد. سیستم اصلی اصلاح شیمیایی استریفیکاسیون^[۱۶۵]می‌باشد. استرها در اثر واکنش چوب با اسید کربوکسیلیک یا اسید انیدرید تشکیل می‌گردند. پیوند استر می‌تواند توسط اسید هیدرولیز گردد. در طول استریفیکاسیون چوب با انیدرید، اسید موجود در انیدرید به عنوان محصول جانبی تولید می‌گردد. گروه های هیدروکسیلی جدید وقتی استریفیکاسیون توسط انیدرید های حلقوی صورت می‌گیرد، شکل می‌گیرد. این گروه های جدید هیدروکسیلی می‌توانند با دیگر گروه های هیدروکسیلی پلیمری دیواره سلولی طی واکنش استیلاسیون پیوند برقرار کنند. مزیت استیلاسیون با انیدریدها این است که، بسیاری از آنها به کاتالیزور نیاز ندارند. بسیاری از انیدرید ها؛ مثل پروپیونیک و بوتریک انیدرید (گولدستین و همکاران، ۱۹۶۱)، فتالیک انیدرید(پاپر و باریسکا، ۱۹۷۵) و مالئیک انیدرید(ماتسودا، ۱۹۹۳) مورد آزمایش قرار گرفته‌اند.
همانند بسیاری از انیدرید ها، استریفیکاسیون با انیدرید استیک نیازی به حضور کاتالیزور ندارد(راول و همکاران، ۱۹۸۶). معرف‌های دیگر در تئوری تولید ممکن است سبب تولید محصولات مطلوب گردند، اما دارای نیازهای فرآیندی دشوار و غیر اقتصادی هستند. اکثریت کار های انجام شده در زمینه استریفیکاسیون توسط تیمار با انیدرید استیک صورت گرفته است (به عنوان مثال استیلاسیون^[۱۶۶]). استیلاسیون به عنوان روشی با پتانسیل بالا برای چوب و فیبر شناخته شده است(شن، ۱۹۹۲؛ بکر و همکاران، ۱۹۹۴؛ لارسون برلید و همکاران، ۲۰۰۰). این امر نشان دهنده تأثیر اصلاح چوب بر روی بالکینگ می‌باشد. تحقیق هیل و همکاران (۱۹۹۸) نشان دهنده مدل انتشار است؛ در حالی که مطالعه بر روی ترکیبات به صورت منحصر نشان دهنده وجود سیر یکسان می‌باشد (رامسدن و بالک ۱۹۹۷).
فعال سازی انرژی از نزدیک کردن پیوند های هیدروژنی تعیین کننده میزان شکستن این پیوند­ها می‌باشد. این کار فقط برای چوب انجام نشده است به عنوان مثال برای تخته خرده استیله شده حاصل از بامبو نیز مورد استفاده قرار گرفته است(راول و نوریموتو ۱۹۸۸). استفاده از انیدرید حلقوی سبب تولید محصول جانبی به شکل استر کربوکسی می‌گردد. مطالعات (هیل و مالون ۱۹۹۸) نشان دهنده واکنش کاج اسکات^[۱۶۷] با ساکسینیک انیدرید و اکتنیل ساکسنیک انیدرید می‌باشد. بسیاری از آزمایشات در مرحله آزمایشگاهی درگیر بحث استفاده از حلال (که به صورت تجاری مناسب نیستند) به ویژه آنهایی که حاوی هترو اتم‌ها هستند در حالی که سبب تولید محصول جانبی، همکشیدگی و کاتالیز کردن واکنش می‌شوند. یکی از راه های اجتناب از استفاده حلال‌ها زمانی است که معرف خود نقش حلال را داشته باشد. استفاده از انیدرید استیک در این شرایط نیز مورد استنادات (راول و همکاران، ۱۹۸۶؛۱۹۹۱). انیدرید های دیگری که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، مالئیک انیدرید و ساکسنیک انیدرید می‌باشد (راول و کلمونز،۱۹۹۲).
در حالی که استریفیکاسیون نشان دهنده تجاری‌ترین حالت اصلاح شیمیایی می‌باشد واکنش‌های دیگر نیز قابل بررسی هستند. از جمله استفاده از معرف ایزوسیانات (راول و الیز، ۱۹۷۹؛ کوئیننی و همکاران، ۱۹۹۵) و تیو ایزوسیانات (کالنینز، ۱۹۸۲) به شکل اورتان­ها. در واکنش گروه ­های هیدروکسیلی چوب با ایزوسیانات، گروه اورتان(نیتروژن حاوی استر) شکل می‌گیرد. برعکس مونو ایزوسیانات واکنش چوب با دی و پلی ایزوسیانات می‌تواند سبب پلیمریزاسیون و یا پلیمریزاسیون و بالکینگ شود. از دیگر موارد استفاده­ ایزوسیانات می‌توان استفاده در تکنولوژی فیبر با ۴ و ۴ – دی فنیل متان دی ایزوسیانات(MDI) را اشاره نمود. ایزوسیانات سبب واکشیدگی چوب شده و در دمای ۱۰۰ تا ۱۲۰ درجه سانتی ­گراد بدون کاتالیزور و یا در حضور یک کاتالیزور قلیایی رقیق مثل تری اتیل آمین(TEA) صورت می‌گیرد. گروه اورتان در برابر شرایط اسیدی و هیدرولیز مقاوم می‌باشد. هیچ محصول جانبی در واکنش بین چوب و ایزوسیانات برای چوب خشک وجود ندارد. اصلاح شیمیایی دیگر به شکل گروه های اتری می‌باشند. در فرایند اتریفیکاسیون هیدروژن موجود در گروه ­های هیدروکسیل دیواره سلولی با گروه های الکیل جایگزین می‌شوند. شکل گروه اتری می‌تواند حاصل الکیلیشن و یا اپوکسیدیشن چوب باشد. واکنش بین چوب و اپوکسید­ها یکی از مثال‌های افزایش پلیمری شدن می‌باشد. اولین واکنش شیمیایی با هیدروکسیل های دیواره سلولی و سپس پلیمر شدن با افزایش شکل جدید گروه هیدروکسیل ناشی از گروه های اپوکسید، صورت می‌گیرد. در دهه گذشته از اپوکسید­های فراوانی به جهت اصلاح چوب استفاده شده است که از آن جمله می‌توان، اتیلن اکسید(EO)، پروپیلن اکسید(PO)، و بوتیلن اکسید(BO) را نام برد(نوریموتو و همکاران، ۱۹۹۲). اپوکسیدیشن با افزایش دما و فشار صورت می‌گیرد و معمولاً واکنش در حضور یک کاتالیزور ملایم صورت می‌گیرد. در بسیاری از آزمایشات تری اتیل آمین به عنوان کاتالیزور مورد استفاده قرار می‌گیرد. ان – متیلول اکریل آمید در مواد خاص برای شکل گیری اتر استفاده می‌گردد (گوئتالز و استیون، ۱۹۹۴).
با اضافه نمودن الکل (گروه های هیدروکسیلی دیواره سلولی) به گروه های کربونیلی عامل مورد اصلاح (آلدهید یا کتون) نیمه استال شکل می‌گیرد. این نیمه استال می‌تواند سبب واکنش دیگری با دومین گروه هیدروکسیلی دیواره سلولی(کراس لینک) شدن و در نهایت پیوند استال شکل می‌گیرد. یکی از آلدهید­های مورد استفاده که بیشتر در مقالات به آن اشاره شده است، فرمالدئید می‌باشد. اکی توسو و همکاران در سال ۱۹۹۳ از دی اکسید سولفور به عنوان کاتالیزور استفاده نمودند. یانو و می ناتو در سال ۱۹۹۳ و یاسودا و می ناتو در سال ۱۹۹۴ نمونه تیمار شده با استفاده ازفرمالدئید و SO2 در ۱۲۰ درجه سانتی ­گراد دمابه مدت ۲۴ ساعت را آزمایش نمودند. گذشته از فرمالدئید مواد شیمایی دیگری که کراس لینک ایجاد می‌کنند نیز مورد استفاده قرار گرفته است که از آن جمله می‌توان به گیلی­اکسال، گولوتارآلدئید، و دی متیلول دی هیدروکسی اتیلن اوره(DMDHEU) اشاره نمود. از کاتالیزورهایی که با DMDHEU مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان، آلومینیوم کلراید، سیتریک اسید، و تارتاریک اسید را نام برد. تیمار با محلول آبدار ۱۰ تا ۹۵% در دمای ۸۰ تا ۱۷۵ درجه سانتی ­گراد انجام می‌گیرند(میلیتز، ۱۹۹۳).
در واقع در دنیا واکنش‌های شیمیایی ممکن فراوانی در حد آزمایشگاهی انجام می‌گیرد، در حالی که بسیاری از آنها هیچگاه در مقیاس بزرگ مورد بهره برداری قرار نمی‌گیرند. برخی از آنها (مثل استیلاسیون و فوفوریلیشن) در حال حاضر مورد استفاده هستند. در تمام فرایند های اصلاح شیمیایی ترکیب شیمیایی لیگنین، سلولز و همی سلولز دگرگون شده و در نتیجه خواص مقاومتی دستخوش تغییر می‌گردند. بنابراین چوب‌های اصلاح شیمیایی شده که در حال حاضر به صورت تجاری در دسترس هستند؛ نباید برای مصارف مقاومتی بدون تحقیقات بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.
۳-۲-۶- استیلاسیون
در بسیاری از واکنش‌های اصلاح شیمیایی گروه های هیدروکسیلی نقش عمده­ای ایفا می‌کنند. استر ها با واکنش چوب با اسید های کربوکسیلیک و یا انیدرید ها شکل می‌گیرند. بسیاری از مطالعات و گزارشات ارائه شده در مورد استیلاسیون چوب ماسیو، فیبرهای چوبی، چیپس‌ها، روکش‌ها و … می‌باشند. در اروپا در دانشگاه چالمرز سوئد تلاش‌ها بر روی استفاده از تکنولوژی مایکروویو برای انجام سریع عمل گرم کردن در طول تیمار، متمرکز شده است. در حالی که تحقیقات چوب SHR^[168] در هلند روشی را برای چیره شدن بر مشکل تولید محصول فرعی اسید استیک ابداع نموده‌اند که این فرایند در حال حاضر در فاز صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد (بیونگرز و بکرز، ۲۰۰۳).
از نقطه نظر واکنش شیمیایی، استلاسیون چوب با استیک انیدرید بدون کاتالیزور ساده است. فرایند استیلاسیون چوب در ابتدای قرن بیستم مورد بحث قرار گرفت. تحقیقاتی که در دهه ۸۰ و ۹۰ انجام گرفت سبب شد تا این روش به صورت صنعتی مورد استفاده قرار گیرد. این فرایند شامل مرحله ایمپرگ با بالا بردن دما برای شروع واکنش اگزوترمیک (در حدود ۷۰ درجه سانتی ­گراد) می‌باشد. بعد از واکنش ترکیب اسید استیک و انیدرید استیک از چوب حذف می‌گردد. اسید استیک در فرایند تیمار به سرعت حذف می‌گردد(بیونگرز و بکرز، ۲۰۰۳؛ هومن و بیونگرز، ۲۰۰۴).
استیلاسیون به وسیله انیدرید استیک بدون کاتالیزور به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است که این امر نشان می‌دهد این روش یکی از روش‌های امید بخش برای بهبود خواص تکنیکی تولیدات چوبی می‌باشد. در طول واکنش بین چوب و انیدرید استیک، گروه های هیدروکسیل دیواره سلولی تبدیل به گروه های استیل می‌گردند. این امر در مقیاس آزمایشگاهی مورد تایید می‌باشد. پس از سال‌ها بررسی، در مرحله نیمه صنعتی(۲۵۰۰ لیتر با ۰٫۶ متر مکعب ظرفیت چوب) توسط استیلیتور کنیسBV در ۱۹۹۹ در هلند مورد آزمایش قرار گرفت. پس از برپایی روش نیمه صنعتی، تحقیقات SHR آزمایشات فراوانی را هدایت نمود و نشان داد استیلاسیون چوب پتانسیل بالایی برای صنعتی شدن دارد و پروژه ۲۰۰۰۰ مترمکعبی در مقیاس صنعتی به بهره برداری رسید. شرکتی که چوب استیله شده را به بازار آورد، تیتان وود نام داشت. آنها روش اقتصادی استیلاسیون را مورد ارزیابی قرار دادند و محصولات فراوانی با کیفیت و کاربرد بهتر را تولید نمودند. دوام در برابر عوامل بیولوژیک همیشه در کلاسه یک در میزان کاهش وزن ۸۰ % و ثبات ابعادی بیش از ۷۵% بوده و خواص مقاومتی نیز توسط تیمار تحت تأثیر قرار نگرفته‌اند. (کمی کاهش در سختی)، محصول در برابر اشعه فرابنفش خورشید مقاوم و تست رنگ نشان دهنده نتایج خوبی بود. موریانه ها محصول را ترجیح نمی‌دهند، می‌توانند آن را بخورند هر چند که نتوانند ان را هضم کنند(هیل، ۲۰۰۶).
۳-۲-۷- فورفوریلاسیون
فورفوریلاسیون چوب (اصلاح چوب با فورفوریل الکل) به عنوان روشی موثر شناخته شده که سبب می‌شود محصولات چوبی ثبات ابعادی بالا، دوام بالا، پایداری در برابر اسید و باز داشته باشند. فورفوریل الکل ماده شیمیایی تجدید شونده حاصل از فورفوریل، ساخته شده از هیدرولیز پسماند های زیستی (مثل شیره قند) می‌باشد. واکنش شیمیایی کاتالیزور اسیدی فورفوریل الکل در چوب بسیار پیچیده است. نتیجه آن، کراس لینک پلیمر فوران شاخه دار پیوند زده با دیواره سلولی می‌باشد. فورفوریلاسیون زود­تر از اوایل سال ۱۹۷۰ در آمریکا صنعتی نشد. یک شرکت نروژی تکنولوژی چوب(WPT) روشی جدید را توسعه داده است که به تازگی تجاری شده است.
وستین و همکاران در سال ۲۰۰۳ راه­های بسیاری را برای پلیمریزاسیون این مولکول شرح دادند. مهم‌ترین آن تئوری مولکولی پیوند کووالانسی با لیگنین می‌باشد. تکنولوژی پلیمری چوب(WPT) این روش را صنعتی ساخت. در لیتوانی و نروژ اولین بار این طرح اجرا شد. ابتدا چوب توسط محلول تیمار به روش سلول پر اشباع می‌شد. سپس یک مرحله خشک کردن متوسط نیاز بودو سپس واکنش متعادل سازی انجام می‌گرفت. در مرحله کورینگ، چوب توسط تزریق بخار به دمای ۸۰ تا ۱۴۰ درجه سانتی ­گراد می‌رسد. مدت زمان کورینگ ۶ تا ۸ ساعت می‌باشد.
در نهایت چوب در کوره برای کاهش تراوش و حمل و نقل، خشک می‌گردد. مقاومت فشاری چوب تیمار شده به شدت کاهش می‌یابد. به صورت ۲۵ % با کاهش وزن ۱۵ % و نیز ۶۵ % با کاهش وزن ۱۲۵%. سفتی به میزان ۳۰ تا ۸۰ % افزایش می‌یابد. ASE 30 تا ۸۰ % (ضد واکشیدگی/ تأثیرهمکشیدگی: میزانی برای اندازه گیری تثبیت چوب‌های تیمار شده). دوام در برابر قارچ‌ها در افزایش وزن بالا می‌تواند خیلی خوب(کلاسه یک) باشد. افزایش وزن می‌تواند سبب افزایش مقاومت در برابر حشرات مخرب حتی حشراتی همانند موریانه های فورموسان^[۱۶۹] گردد. تأثیر تیمار بر روی رنگ پذیری گزارش نشده است (وستین و همکاران، ۲۰۰۳).
۳-۲-۸- متیلول (DMDHEU)
دی متیلول دی هیدروکسیل اتیلن اوره، شناخته شده با نام DMDHEU در دنیا در صنعت پارچه به عنوان عامل ضد چروک مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند با گرو ه های هیدروکسیل لیگنین و همی سلولز واکنش دهد اما فقط می‌تواند با خودش پلیمر چند جزیی تشکیل دهد (عامل کراس لینک). کروآسو و همکاران در سال ۲۰۰۳ یک بررسی درباره DMDHEU ارائه دادند و مشتقات و توانایی در اصلاح چوب را بررسی نمودند. ASE^[170] در رنج ۳۰ تا ۴۰ درصد در WPG^[171] برابر ۴۰ %. خواص مقاومتی با تیمار DMDHEU به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند. کلاسه دوام گزارش نشده است. اگرچه انطباق برای پروژه­ های قرار دادی چوب برای اینکه آن را مناسب باتیمارDMDHEU سازد، آسان و ارزان هستند، هنوز هیچ کمپانی برای اصلاح چوب به صورت صنعتی از این روش استفاده نکرده است. یکی از مشکلات کاربرد DMDHEU در صنعت پارچه، انتشار فرمالدئید است. مشکل مشابه استفاده از DMDHEU در چوبرا می‌توان انتظار داشت. صنعت پارچه با مواد جدید بر پایهDMDHEU توسعه یافته است که میزان کمتری از فرمالدئید را انتشار می‌دهندو یا کاملاً بدون فرمالدئید هستند. این ترکیبات شیمیایی DMDHEU و یا دی هیدروکسی دی متیل ایمیدازولینون(DHDMI) را اصلاح نمودند. این ترکیبات جدید شیمیایی در حال حاضر برای بالا بردن ثبات ابعادی و کاهش انتشار فرمالدئید در حال تست می‌باشند(هیل، ۲۰۰۶).
۳-۲-۹- واکنش تیمار روغن
در تحقیقات چوب SHR، اصلاح بر پایه تیمار با روغن بذر کتان توسعه یافته است(نورمی، ۱۹۹۸؛ ون آکر، ۲۰۰۱). این روغن دانه کتان با واکنش DIELS- ALDER برای بهبود مولکولی با گروه مالئیک انیدرید، تغییر می‌کند. حق امتیاز استفاده از این ترکیب شیمیایی برای اصلاح چوب برای DSM رزین می‌باشد(دکر، ۲۰۰۱). ترکیب این روغن با تیمار حرارتی کاری جدید است که سبب دوام بالا، ASE بالا و عدم کاهش مقاومت در مقیاس آزمایشگاهی می‌باشد. در حال حاضر، بالا بردن مقیاس عمل در حال انجام می‌باشد تیمار چوب فورکو(NL)، دست‌اندرکار اصلی در پروژه صنعتی این طرح می‌باشد. اگر بالا بردن مقیاس موفقیت آمیز باشد، زمان برای بازار وابسته کم است. تمام تیمارکنندگان چوب با دیگ‌های حرارتی (تجهیزات قدیمی کرئوزوت)می‌توانند با اصلاح ناچیزی با روغن‌های واکنشی چوب را تیمار کنند. در نتیجه تیمار روغن پتانسیل عمومی بالایی دارد.
۳-۲-۱۰- آبگریزی
تغییر در طبیعت دیواره سلولی از آب دوست به آبگریز موضوع اصلی برای بهبود کیفیت چوب با بهره گرفتن از انواع مختلف روغن‌های طبیعی(به عنوان مثال روغن تال و روغن دانه کتان) و رزین­های سینتیک(به عنوان مثال رزین های ملامینه) می‌باشد. در ۵ سال گذشته آبگریز بودن چوب بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. آبگریزی سبب می‌شود تا چوب میزان خیس شدن چوب وقتی در کلاسه ۳ مورد استفاده قرار می‌گیرد کاهش یابد(رامسدن و همکاران، ۱۹۹۷).
۳-۲-۱۱- ترکیبات آلی سیلیکون
بیشترین ترکیباتی که برای خاصیت آبگریزی چوب مورد استفاده قرار می‌گیرند، ترکیبات آلی سیلیکون (سایلانها، سیلوکسانها، سیلیکونها و …) می‌باشند(مای و همکاران، ۲۰۰۳؛ ریتشکف و همکاران، ۲۰۰۳). پتانسیل استفاده از ترکیبات آبگریز سیلیکون برای بهبود خواص چوب در حال حاضر در حال ارزیابی توسط پروژه جدید اروپایی «آبگریز» (نام کامل «بهبود خواص تولیدات چوبی با افزایش آبگریزی با بهره گرفتن از ترکیبات سیلیکون») می‌باشد. در حال حاضر برخی از این ترکیبات در هلند مورد آزمون قرار گرفته‌اند.
۳-۲-۱۲- رزین و تیمار روغن
تحقیقات جدید بر روی تیمار توسط رزین و روغن در پروژه ای در اروپا به نام رزین­های طبیعی به عنوان ماده ای با پتانسیل برای حفاظت چوب در حال انجام است (نورمی، ۱۹۹۸). پروژه بر روی تمامی رزین ها با پایه طبیعی و فایده آنها به عنوان ماده­ای برای حفاظت چوب با توجه به تیمار با روغن دانه کتان و کنف به عنوان عنصر ضد آب تمرکز نموده است. BFH^[172] در هامبورگ این روش‌ها را به صورت ترکیبی با موادی مثل رزین ملامین ترکیب نموده ­اند. با توجه به آزمایشات رشته‌ای مشخص شد که کنترل رطوبت می‌تواند تخریب قارچی را به تأخیر بیندازد. جالب است که گفته شود، تشخیص آزمایشگاهی ASE مشخص کننده کاهش ثبات ابعادی چوب‌های تیمار شده با روغن می‌باشد در حالی که در مقیاس بزرگ‌تر تیمار روغن ابعاد به میزان بسیار کمی تغییر کرده و ترک‌های کمی ممکن است یافت شوند. پروژه رزین های طبیعی بیشتر برای ارزیابی رزین روغن تال(TOR) برای حفاظت چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش کاربردی با نام روغن داغ یا بولتونیزاسیون شناخته شده است. اغلب سیستم‌های رزینی سبب کاهش جذب آب می‌گردند. هر چند EMC نهایی در دمای اتاق با نمونه تیمار نشده متفاوت است.
۳-۲-۱۳- تیمار ملامینه
رزین ملامینبه صورت شبکه ای محکم شکل می‌گیرند. اشکال مختلفی از ملامین وجود دارد. تحقیقات زیادی بر روی اصلاح با بهره گرفتن از ملامین انجام گرفته است (لوکووسکی، ۱۹۹۹؛ گسولس و همکاران، ۲۰۰۳؛ روسکا و همکاران، ۲۰۰۳؛ هانسمن و همکاران، ۲۰۰۳).
گزارش شده در شرایط مصرف در کلاسه ۳ (بر اساس استاندارد اروپایی EN 335 در سطح تجاری) چوب تیمار شده با ملامین مناسب است. آزمون دوام نیز نتایج خوبی نشان می‌دهد، که به مقدار رزینی که مورد استفاده قرار گرفته، بستگی دارد. میزان ASE بیش از ۴۰ درصد گزارش شده است. توجه فراوانی برای تجاری کردن تیمار چوب آلات با ملامین وجود دارد.
۳-۲-۱۴- تیمار روغن داغ
تیماری که در اینجا شرح داده می‌شود را نباید با تیمار کرئوزوت مقایسه نمود. در فرانسه تیمار روغن داغ شاه بلوط سبز توسعه یافته است. در این فرایند از دمای پایین(۱۲۰ تا ۱۴۰ درجه سانتی ­گراد) که فقط سبب بهبود سیستم تیمار حرارتی می‌گردد، استفاده می‌شود. تیمار روغن داغ دیگری در CIRAD توسعه یافته است. این تیمار به دو فاز تقسیم شده است. فاز اول شامل فرو بردن چوب در حمام روغن داغ در دمای ۱۶۰ تا ۲۰۰ درجه با وجود این دمای بالا مواد تا ۱۰۰ درجه سانتی ­گراد گرم می‌شوند. آبی که در سلول‌های چوبی وجود دارد تبخیر شده و فشار مضاعفی را در داخل چوب پدید می‌آورد. این بخار سازی از سطح به سمت مرکز حرکت می‌کند و عمل دفع بخار عموماً در راستای الیاف در بیرون چوب رخ می‌دهد. در فاز دوم، گونه چوبی در حمام روغن در دمایی پایین‌تر از دمای جوش آب در فشار حمام سرد، فروبرده می‌شود؛ سپس چوب خنک می‌شود تا جایی که آب منقبض شود. ایجاد یک فشار ضعیف سبب نفوذ روغن می‌گردد. این کار با بهره گرفتن از روغن بادام زمانی برای حمام گرم به دلیل مقاومت بالای آن به حرارت و بذر کتان نارس برای حمام سرد مورد استفاده قرار گرفته است.
۳-۲-۱۵- فرایند رویال
در این فرایند عمل بهبود چوب‌های حفاظت شده با بهره گرفتن از تیمار روغن داغ انجام می‌شود. از آنجایی که در این روش از آفت کش‌ها استفاده می‌گردد نمی‌توان آن را از روش‌های اصلاح چوب دانست. روغن و آبگریزی در کاربرد های دیگر به خوبی شناخته شده‌اند. در تیمار چوب این مواد جلب توجه کاربردی برای استفاده ترکیبی با مواد حفاظتی شناخته شده چوب را آغاز نموده‌اند. به دلیل خاصیت آبگریزی آنها، می‌توانند خواص آبگریزی سطحی چوب را بهبود دهند. از این رو این مواد اثر مثبتی بر آبشویی ترکیبات حفاظتی دارند. مقالات فراوانی با نتایجی درباره آزمون‌های دوام در برابر میکروارگانیسم­ها در نمونه­های چوبی که فقط با روغن‌های طبیعی تیمار شده‌اند، وجود دارند. نتایج نشان می‌دهد که تیمار روغن به تنهایی (حتی در تثبیت بالا) نمی‌تواند سبب پایداری کافی گونه های کم دوام مثل کاج و سرو برای مصارف بیرونی، به ویژه برای مواردی که نیاز به استحکام بالا دارند، شود. ترکیب اشباع با مواد حفاظتی و سپس تیمار با روغن‌های طبیعی اصلاح شده در دمای بالا، ۲۵ سال گذشته معمولاً با نام فرایند رویال توسعه یافته است. در تمامی تیمار­های چوب تغییر پذیری در مواد نقش کلیدی بازی می‌کند. این تغییر بین گونه های چوبی، محل رشد، درختان بومی و حتی در چوب درختان مشابه و بعلاوه در سطح آناتومیکی و ماوراء ساختاری می‌باشد.
۳-۲-۱۷- کایتوزن^[۱۷۳]

۳

۴

۵

خیلی کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی زیاد

۳٫۸٫ تعیین روایی (اعتبار) پرسشنامه:

روایی یک پرسشنامه بیان می‌کند که سوالات آن پرسشنامه چیزی را سنجش کرده‌اند که به دنبال اندازه‌گیری آن بوده‌ایم نه چیزی دیگر را (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۳). جهت بررسی روایی یک پرسشنامه می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده نمود. روایی را در سه گروه گسترده طبقه ­بندی نموده ­اند:
الف) روایی محتوا: اطمینان می­دهد که ابزار مورد‌نظر به تعداد کافی پرسش­های مناسب، برای اندازه ­گیری مفهوم مورد سنجش را دربر دارد. به بیان دیگر روایی محتوا نشان می­دهد که ابعاد و عناصر یک مفهوم تا چه حد تحت پوشش دقیق قرار گرفته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب) روایی وابسته به معیار: زمانی مطرح می­ شود که ابزار اندازه ­گیری تفاوت میان افراد را بر پایه معیاری که قرار است آن را پیش ­بینی کند، به دست می­دهد.
ج) روایی سازه: بیان می­ کند که نتایج به دست آمده از کاربرد یک ابزار اندازه ­گیری، تا چه حد با نظریه ­هایی که آزمون بر محور آن تدوین شده است تناسب دارد (سکاران، ۱۳۹۰).
در این پژوهش، اعتبار پرسشنامه با بهره گرفتن از دو شیوه اعتبار محتوا و اعتبار عاملی به دست آمد.
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل‌دهنده‌ی یک ابزار اندازه‌گیری بکار برده می‌شود. روایی محتوا تابعی از ترسیم و تعیین خوب ابعاد و مولفه‌های مهم بوده و اساساً امری قضاوتی است که در آن شخص به تنهایی یا همراه دیگران در مورد معرف بودن ماده‌های آزمون قضاوت می‌کنند. از این رو جهت بررسی اعتبار محتوای پرسشنامه‌ی این پژوهش از نظر تعدادی از اساتید و صاحب­نظران استفاده نموده و پس از اخذ نظرات آنها، اقدامات اصلاحی در پرسشنامه با نظر نهایی اساتید محترم راهنما و مشاور انجام گرفت.
اعتبار عاملی نیز برای تعیین روایی پژوهش، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اعتبار عاملی صورتی از اعتبار سازه است که از طریق تحلیل عاملی بدست می‌آید (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰). بکارگیری این تکنیک آماری، در اکثر پژوهش‌هایی که در آن ها از آزمون و پرسشنامه استفاده می‌شود، ضروری است.

۹٫۳٫ تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه:

پایایی یا قابلیت اعتماد یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است. پایایی بدین معنی است که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می‌دهد و پایدار است (طبیبی و همکاران، ۱۳۸۸). پایایی یک سنجه را می‌توان از طریق آزمون سازگاری منطقی پاسخ‌ها و ثبات پاسخ‌ها تایید کرد. سازگاری نشان می‌دهد چگونه آیتم‌هایی که یک مفهوم را می‌سنجند به صورت یک مجموعه، به نحوی شایسته به هم گره خورده‌اند. ضریب آلفای کرونباخ نوعی ضریب پایایی است که نشان می‌دهد چگونه آیتم‌ها در یک مجموعه، به نحو مناسب به یکدیگر گره خورده‌اند. آلفای کرونباخ در قالب میانگین همبستگی‌های درونی میان آیتم‌های اندازه‌گیری کننده‌ی مفهوم، محاسبه می‌شود. اگر آلفای کرونباخ به ۱ نزدیکتر باشد، پایایی سازگاری درونی بیشتر است (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۳). در این پژوهش نیز به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده گردیده است.
با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفای کرونباخ را محاسبه می­کنیم:
که در آن:
J : تعداد زیر مجموعه سؤال­های پرسشنامه یا آزمون
S²_j : واریانس زیر مجموعه آزمون j ام
S² : واریانس کل آزمون

به منظور سنجش پایایی، یک نمونه اولیه شامل۳۰ پرسشنامه پیش آزمون گردید و سپس با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS میزان ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. جدول ۳-۳، ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد. تمامی این ضرایب از حداقل مقدار قابل قبول (۷/.) بالاتر می‌باشند که این نشان دهنده پایایی متغیرهای اندازه‌گیری شده در پژوهش است.
جدول ۳- ۳: ضرایب آلفای کرونباخ متغیرها

متغیرهای پژوهش

آلفای کرونباخ

کیفیت سرمایه انسانی

۷۳۱/.

شایستگی‌محوری کارکنان

۹۳۸/.

عملکرد شغلی

۸۵۹/.

۱۰.۳۹۸۱۸

مینیمم

۵.۴۸۱۶۴۹-

۱.۹۰۲۱۰۸

۲.۶۱۰۰۷۰

۱.۹۳۱۵۲۱

۱۳.۲۹۴۳۷

۱.۸۵۰۵۰۴

۶.۳۶۳۰۲۸

تعداد مشاهدات

۳۱

۳۱

۳۱

۳۱

۳۱

۳۱

۳۱

انحراف معیار نشان‌دهنده میزان پراکنش اعداد در اطراف میانگین است. هر چه این مقدار بیشتر باشد پراکندگی اعداد از میانگین هم بیشتر است همان طور که از نتایج جدول شماره ۴-۱ بر می‌آید، بیشترین انحراف معیار مربوط به Lstip می‌باشد.
۴-۳- نمودار پراکندگی متغیرها
در این بخش نمودار پراکندگی متغیرهای مستقل مدل را در مقابل متغیر وابسته آورده شده است.
نمودار شماره ۴-۱ پراکندگی متغیرها (منبع: محاسبات تحقیق)
نمودار شماره ۴-۱: نمودار پراکندگی لگاریتم حجم سپرده های مدت دار بانک به لگاریتم نرخ سود واقعی سپرده های مدت دار، لگاریتم نرخ سود بازار غیر متشکل پولی، لگاریتم شاخص قیمت مصرف کننده، لگاریتم تولید ناخالص داخلی، لگاریتم نرخ ارز در بازار غیر رسمی و لگاریتم شاخص قیمت مسکن را نشان می‌دهد. بیشترین پراکندگی برای متغیر لگاریتم شاخص قیمت مسکن می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۴- برآورد مدل تحقیق
روش جوهانسون- جوسیلیوس (۱۹۹۰) یکی از معمول‌ترین روش‌هایی است که برای تعیین روابط بلند‌مدت بین چند متغیرهای سری زمانی بکار گرفته می‌شود، به گونه‌ای که به سرعت به ابزار اساسی برآورد الگوهای اقتصادی سری زمانی تبدیل شده‌است. استفاده از روش حداکثر راستنمایی در برآورد این مدل باعث رفع نقایص مدل‌هایی همچون انگل- گرنجر در تعیین بردارهای همگرایی شده است. در این روش تمامی متغیرهای مورد بررسی، ‌به صورت درونزا در یک مدل خود توضیح برداری در نظر گرفته می‌شوند. شرط لازم برای استفاده از روش جوهانسون جمعی بودن تمامی متغیرهای وارد شده در الگو از درجه صفر و یک می‌باشد. در عین حال که وجود متغیرهای I(2) بین متغیرهای الگو، ‌امکان بدست اوردن یک رابطه پایا را نفی نمی‌کند،‌ با این وجود روش معمول جوهانسون که برای متغیرهای I(0) و I(1) طراحی شده است نمی‌تواند بردارهای پایای لازم را به هنگام وجود متغیرهای I(2) ارائه کند. بنابراین قبل از هر چیز در این روش لازم است تا ایستایی متغیرهای وارد شده در الگو مورد آزمون قرار گیرد (نوفرستی، ‌۱۳۷۸).
۴-۴-۱- آزمون ریشه واحد
در این مطالعه برای شناسایی مانایی متغیرهای تحقیق از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته^[۴۵] و فیلیپس پرون^[۴۶] استفاده می‌شود. در تمامی موارد آزمون ها برای روند اجرا شده است.
جدول شماره ۴-۲: نتایج آزمون های ریشه واحد به روش دیکی فولر تعمیم یافته با روند و عرض از مبداء

متغیر

ADF

Level

۱st Difference

مقدار آماره

مقدار بحرانی

مقدار آماره

مقدار بحرانی

حجم سپرده

deposit

-۱.۶۶۸۸

-۴.۲۲۳۹

-۵.۳۱۲۷

-۴.۳۲۵۶

مطابق جدول ۵-۴ میانگین دامنه حرکتی آرنج قبل از انجام مداخله در گروه آزمون ۵/۳۲ درجه بوده است، پس از انجام مداخله به ۱/۸۲ درجه رسیده است (بطور متوسط ۵۰ درجه افزایش دامنه حرکتی)، میانگین دامنه حرکتی در گروه کنترل از ۵/۱۷ به ۶۷/۴۱ درجه تغییر یافته است (یعنی بطور متوسط ۲۴ درجه افزایش دامنه حرکتی). این تغییرات در نمودار شماره ۲-۴ تصویر شده است.
نمودار شماره ۲-۴- تغییرات دامنه حرکتی آرنج در دو گروه آزمایش (کاردرمانی و بیوفیدبک) و کنترل (کاردرمانی تنها) قبل و بعد از مداخله به درجه
میانگین دامنه حرکتی در مچ بیماران گروه آزمایش (کاردرمانی و بیوفیدبک) قبل از انجام مداخله ۷۵/۱۳ درجه بوده که پس از انجام مداخله به ۸۳/۶۰ درجه رسید. در گروه کنترل از ۶۷/۱۱ به ۹۲/۴۳ درجه رسید (نمودار شماره ۴).
نمودار شماره ۳-۴. میانگین تغییرات دامنه حرکتی مچ دست در دو گروه آزمایش و کنترل قبل و بعد از درمان به درجه
دامنه حرکتی مچ دست در گروهی که از کاردرمانی همراه با بیوفیدبک استفاده کردند بطور متوسط ۴۷ درجه افزایش داشت در حالیکه در گروهی که از تمرینات کاردرمانی به تنهایی استفاده کرده بودند این تغییرات دامنه حرکتی بطور متوسط تقریباً ۳۲ درجه افزایش یافته بود)
میانگین دامنه حرکتی انگشتان در گروه آزمایش از ۶۷/۱۱ به ۵۸/۴۴ درجه رسید و در گروه کنترل از ۸۳/۵ به ۷۵/۱۳ درجه رسید.
نمودار شماره ۴-۴. میانگین تغییرات دامنه حرکتی انگشتان دست در دو گروه آزمایش و کنترل قبل و بعد از درمان به درجه
همچنین دامنه حرکتی انگشتان در گروه آزمون که از کاردرمانی همراه با بیوفیدبک استفاده کردند بطور متوسط ۳۲ درجه افزایش داشت در حالیکه در گروهی که از تمرینات کاردرمانی به تنهایی استفاده کرده بودند این تغییرات دامنه حرکتی بطور متوسط تقریباً ۸ درجه افزایش یافته بود.
جدول ۶-۴ توزیع میانگین و انحراف معیار نمرات آزمون بارتل در بیماران سکته مغزی

نمرات آزمون بارتل قبل از مداخله
نمرات آزمون بارتل بعد از مداخله

گروه
میانگین
انحراف معیار
میانگین
انحراف معیار

آزمون (۱۲n=)
۷۵/۶۲
۷۶۳/۱۰
۰۸/۷۳
۶۴۱/۱۳

کنترل (۱۲n=)
۰۸/۶۰
۳۸۸/۶
۵۰/۶۳
۹۹۵/۹

پس از ارزیابی‌های انجام شده نمره عملکرد روزانه زندگی با معیار بارتل در گروه آزمایش از ۷۵/۶۲ به ۰۸/۷۳ رسید، در گروه کنترل از ۰۸/۶۰ به ۵۰/۶۳ رسید. (جدول ۶-۴) یعنی در گروهی که علاوه بر کاردرمانی بیوفیدبک نیز داشته اند، بیش از ۱۰ نمره بهبود در توانایی انجام فعالیتهای روزمره زندگی داشته اند در حالیکه در گروه کنترل متوسط افزایش نمره آزمون بارتل به ۴/۳ نمره رسید.
نمودار ۵-۴ توزیع میانگین نمرات آزمون بارتل در بیماران سکته مغزی
(۳-۴) تحلیل داده ­ها
در این پژوهش دستگاه بیوفیدبک تراپی به منظور افزایش دامنه حرکتی مچ دست در بیماران سکته مغزی استفاده شد، پس از انجام مداخله تاثیر این مدالیته بر دامنه حرکتی مفاصل آرنج، مچ و انگشتان دست توسط گونیامتر بررسی شد، همچنین ارزیابی شدت اسپاستی سیتی با آزمون آشورث و توانایی عملکرد روزمره زندگی با آزمون بارتل صورت گرفت. برای بررسی ارتباط عملکردهای دست و آرنج و انگشتان با همدیگر وبا توانایی انجام عملکرد روزمره زندگی، ضریب همبستگی دامنه حرکتی مفاصل آرنج، مچ دست و انگشتان با یکدیگر و با توانایی انجام حرکات روزمره زندگی (نمره بیمار در مقیاس بارتل) محاسبه گردید (جدول شماره ۷-۴). همچنانکه در این جدول مشاهده میشود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول شماره ۷-۴ بررسی ارتباط عملکرد روزمره زندگی با دامنه حرکتی آرنج، مچ دست و انگشتان قبل و پس از مداخله

در من لا یحضره الفقیه روایت شده است که امام باقر- علیه السلام- گفت: زنی نزد امیر المؤمنین(ع) آمد و گفت: من زنا دادم. حضرت روی خود را از او گردانید. زن به همان سمت برگشت تا روبه‌روی آن حضرت قرار گرفت و گفت: من زنا دادم. امام رویش را از وی گردانید سپس روبه‌روی او ایستاد و گفت: من زنا دادم. امام رو از او گردانید باز به او رو کرد و گفت: من زنا دادم.حضرت دستور داد: وی را، که باردار بود، حبس کنند. در حبس ماند تا وضع حمل کرد (شیخ صدوق ۱۴۰۹، ۲۰: ۴).
در بحار الانوار نقل شده است که پیش امام علی(ع) مردی زن‌دار چند بار به زنا اعتراف کرد و حضرت خود را به ناآگاهی می‌زد تا اینکه مرتبهی چهارم نیز اقرار کرد و حضرت او را حبس کرد آن‌گاه مردم را فراخواند و او را در تاریکی بیرون آورد (مجلسی ۱۴۱۰، ۶۳: ۳۸).
مدت زندان آبستن از نظر ما، نه ماه است و به اعتقاد بعضی ده ماه و آخرین مدّتی که گفته شده یک سال است که آخرین مدّت ممکن بارداری است (عاملی(شهید ثانی)۱۴۱۰، ۷۶: ۵). امّا از نظر اهل سنّت اقوال مختلفی بیان شده است.گفته شده است کمترین زمان بارداری شش ماه است و بیشترین آن پنج سال و این قول مشهور است که قضاوت ایشان بر پایهی آن است (جزیری ۱۴۱۹، ۵۲۳: ۴).
بنابراین بازداشت کسی که قرار است حد بر او جاری گردد مورد اختلاف شیعه و سنی نیست و در جزئیات آن مانند زمان مدت حمل برای زن حامله اختلاف وجود دارد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴-۶ بازداشت کفیل‌
یکی دیگر از موارد ذکر شده بازداشت موقت در فقه عبارت است ازبازداشت کفیل تا آن زمان که فرد مورد کفالت (مکفول) را بیاورد. در این مورد روایاتی وارد شده است و بعضی از آن‌ها روایات صحیحه است. فقیهان ما نیز بدین امر فتوا داده‌اند، مانند شیخ صدوق، شیخ طوسی در کتاب‌هایش، محقق حلّی، شهید اوّل و دوم و علّامه حلی. بلکه هر یک از کسانی که به بررسی این مسأله پرداخته‌اند به همین گونه نظر داده‌اند و بسیاری از علمای عامّه نیز چنین رأیی دارند.
در اصول کافی بیان شده است که از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: مردی را که فرد دیگری را کفالت کرده بود نزد امیر المؤمنین(ع) آوردند. آن حضرت او را حبس کرد و فرمود: رفیقت را طلب کن (کلینی ۱۴۰۷، ۱۰۵: ۵).
در وسائل الشیعه نقل شده است که مردی را که برای بدهی، شخصی دیگر را کفالت کرده بود و بعد در مقابل مکفول، دستگیر شده بود نزد امیر المؤمنین(ع) آوردند. آن حضرت فرمود: او را حبس کنید تا رفیقش را بیاورد (حر عاملی ۱۴۰۹، ۱۵۶: ۱۳).
در مستدرک الوسائل از امام جعفر صادق(ع) روایت شده که فرمود: اگر کسی کفالت دیگری را تا‌زمانی معیّن به عهده گرفت و آن زمان معیّن فرارسید و طلبکار مطالبه نمود، در این صورت کفیل حبس می‌شود، مگر آن که در صورت معلوم بودن مکفول، از طرف او بدهی‌اش را بپردازد و البته می‌تواند برای دریافت آن به وی مراجعه کند و اگر مکفول مجهول باشد، آن‌گونه که راهی جز حاضر کردن وجه مورد نظر نباشد، در این صورت باید آن را پرداخت کند، مگر اینکه بمیرد. در این صورت چیزی بر عهدۀ او نیست. در روایت دیگری بیان شده است که اگر کسی از دیگری کفالت کند، حبس می‌شود تا رفیقش را حاضر نماید (نوری ۱۴۰۸، ۴۳۸: ۱۳).
شیخ طوسی در مبسوط بیان نموده است اگر کسی بدن دیگری را در برابر کسی که از وی طلبی دارد یا مدّعی مالی نزد وی است کفالت کند، بعضی می‌گویند: این ضمانت صحیح است و برخی دیگر می‌گویند: صحیح نیست، و البته قول اوّل قوی‌تر به نظر می‌رسد … اگر این امر ثابت شد، مکفول له می‌تواند از او تسلیم وی را بخواهد. اگر او را تحویل داد، بری شده است و اگر از تسلیم او امتناع کرد، حبس می‌شود تا او را تسلیم کند (طوسی۱۳۸۷، ۳۳۷: ۲).
صاحب مختصر النافع بیان می دارد مکفول له می‌تواند مکفول عنه را از کفیل به صورت فوری مطالبه کند، چه کفالت او مطلق باشد و چه فوری و بدون مهلت. امّا اگر کفالت از ابتدا مهلت‌دار باشد، پس از انقضای مهلت می‌تواند مطالبه کند. پس اگر او را به نحو کامل تحویل داد، ذمّه‌اش بری می‌شود و اگر خودداری نمود می‌تواند او را حبس کند تا وی را حاضر نماید یا آن چه بر عهدۀ اوست ادا کند (محقق حلّی ۱۴۱۸، ۱۴۳).
در شرح لمعه بیان شده است اگر کفیل از تسلیم او خودداری کند، حاکم او را بدان الزام می کند و اگر باز خودداری کند صاحب حق می‌تواند حبس او را از حاکم درخواست کند، تا آن زمان که او را حاضر نماید و یا آن چه را بر عهدۀ اوست بپردازد (عاملی(شهید ثانی) ۱۴۱۰، ۱۵۲).
در نهایت باید بیان نمود که آن چه گفته می‌شود که تخییر بین احضار و ادا، زیرا گاه مکفول له غرض و مقصودی دارد که به ادای مال تعلّق نمی‌گیرد، یا آن را از غیر مکفول نمی‌خواهد؛ این تنها در مواردی است که کفالت در غیر مال باشد وگرنه در صورتی که کفالت به مال تعلّق گرفته باشد، شکی در این نیست که عقد کفالت با ادای دین از طرف کفیل منحل می‌شود؛ همان‌گونه که با تسلیم مکفول، یا با ابرای مکفول له، یا با مرگ مکفول، یا با رفع ید مکفول له از کفالت منحل می‌گردد.
۳-۴-۷ بازداشت شهود تا وقت نماز عصر‌
از موارد بازداشت اشخاص که در قرآن به آن تصریح شده است آیه ۵ سوره مائده است. این آیه شریفه بیان نموده است:
«یٰا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا شَهٰادَهُ بَیْنکُمْ إذٰا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ حینَ الْوَصیَّه اثْنٰان ذَوٰا عَدْلٍ منْکُمْ أَوْ آخَرٰان منْ غَیْرکُمْ إنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فی الْأَرْض فَأَصٰابَتْکُمْ مُصیبَهُ الْمَوْت، تَحْبسُونَهُمٰا منْ بَعْد الصَّلٰاه فَیُقْسمٰان باللّٰه إن ارْتَبْتُمْ لٰا نَشْتَری به ثَمَناً وَ لَوْ کٰانَ ذٰا قُرْبیٰ وَ لٰا نَکْتُمُ شَهٰادَهَ اللّٰه إنّٰا إذاً لَمنَ الْآثمینَ.»‌
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، آن وقتی که مرگ شما فرا رسید، از میان خودتان شاهد بگیرید دو نفر عادل هنگامی که وصیت می‌کنید، و اگر در حال مسافرت و درنوردیدن زمین هستید و نشانه‌های مرگتان آشکار گردید [و مسلمانی به همراه شما نبود] دو نفر از غیر مسلمین را شاهد وصیت خود قرار بدهید. [و اگر در شهادت آن دو غیر مسلمان شک داشتید] آنان را بعد از نماز حبس کنید و به خدای سوگند دهید که قسم بخورند ما سوگند خود را به چیزی نفروشیم، و گواهی خود را بخاطر چیزی پنهان نمی‌داریم، وگرنه از جملۀ گناهکاران خواهیم بود.»‌
در من لایحضره الفقیه نقل شده است که از امام صادق(ع) راجع به گفته خداوند عزّوجل: «ای ایمان‌آورندگان! چون مرگ یکی از شما فرارسید برای وصیت خود، دو شاهد عادل، از خودتان یا از غیر خودتان، گواه گیرید …» پرسیده شد، فرمود: مقصود از آن دو تن که از شمایند، یعنی دو تن مسلمان و آن دو که از غیر شمایند، یعنی از اهل کتاب و اگر اهل کتاب نیافتید از مجوسان؛ زیرا رسول خدا با مجوسان در مورد جزیه مثل اهل کتاب رفتار کرده است.توضیح اینکه، هرگاه شخصی در غربت مشرف به مرگ شود اگر دو مسلمان یافت نشود دو مرد از اهل کتاب را شاهد می‌گیرد سپس ورثه، آنان را نگه می‌دارند تا پس از نماز به خداوند- عزّ و جلّ- سوگند یاد کنند که «به هیچ بهایی شهادت به دروغ ندهیم گرچه در مورد خویشان ما باشد و شهادت الهی را کتمان نکنیم که از گناهکاران خواهیم بود.»‌فرمود: این در صورتی است که ولی میت در شهادت ایشان شک داشته باشد. پس اگر آگاه شد که آنان شهادت دروغ داده‌اند نمی‌تواند شهادت آنان را نقض کند تا دو شاهد دیگر بیاورد که در جای آن دو شاهد بایستند و به خداوند سوگند یاد کنند که شهادت ما از شهادت آن دو به حق نزدیک‌تر است و ما از حق تجاوز نمی‌کنیم که از ستمگران خواهیم بود. وقتی که شهادت دادند، شهادت آن دو تن نقض می‌شود و شهادت این دو نافذ می‌افتد. خداوند می‌فرماید: «این کار باعث می‌شود شهادت واقعی دهند یا بترسند که دیگران پس از قسم آنان قسم بخورند و دروغشان فاش شود» (شیخ صدوق ۱۴۰۹، ۳۰).
در خصوص شان نزول این آیه بیان می دارد که واقدی و امام باقر(ع) گفته‌اند: شأن نزول آیه را اسامه بن زید از پدرش چنین نقل کرده است که، تمیم داری و برادرش عدی، نصرانی و تاجر بودند.زمانی که رسول اللّه به مدینه هجرت کرد، ابن ابی ماریه، مولای عمرو بن عاص به مدینه آمد و قصد سفر شام برای تجارت داشت. او و تمیم داری و برادرش عدی حرکت کردند در راه ابن ابی ماریه مریض شد وصیتی نوشت و آن را در میان اثاث خود پنهان کرد و نزد آن دو وصیت کرد و اموالش را به آنان سپرد و گفت: این را به خانواده من برسانید. وقتی مرد اثاث او را باز کردند و هرچه دوست داشتند برداشتند و بقیه را به ورثه برگرداندند. وقتی آن اموال را بررسی کردند دیدند بعضی از چیزهایی که با خود برده بوده در آن نیست به وصیت نگاه کردند دیدند همه چیز در آن نوشته شده باتمیم و برادرش صحبت کردند آن‌ها گفتند: ما نمی‌دانیم هرچه به ما داده بود به شما رساندیم. آنان شکایت نزد پیامبر بردند که این آیه نازل شد … و مقصود از الصَّلٰاهِ در این آیه سه قول است:الف) شریح و سعید بن جبیر و ابراهیم و قتاده گفته‌اند: … نماز، نماز عصر است و این قول امام باقر- علیه السلام- است.ب) حسن گفته است: نماز ظهر و عصر است و علت آن این است که احترام وقت نماز نسبت به وقت‌های دیگر بسیار بیشتر است یا اینکه پس از نماز عصر مردم، اجتماع بیشتری دارند.ج) ابن عباس گفته است: مقصود نماز آن دو اهل کتاب است؛ زیرا آنان وقت نمازهای ما را بزرگ نمی‌شمارند. (طبسی ۱۳۸۱، ۴۹۵).
برخی بیان داشته اند که با توجه به شان نزول و معنای این آیه ی کریمه معلوم می گردد که در اینجا فردی به جرمی متهم شده و اتهام از ناحیه ی ورثه ی میت بر گواهان وارده شده است و این، نه از آن لحاظ است که آنان تنها شاهد بوده اند. که از این جهت است که ورثه علیه آنها ادعایی کرده و آنان را به گناه اختلاس متهم نموده اند و این موضوع تایید می کند که مراد از حبسی که لفظ آن در آیه ی کریمه وارد شده، زندان احتیاطی و یا به عبارت دیگر بازداشت موقت است که بدین وسیله از پایمال شدن حق جلوگیری می گردد و این معنی را بسیاری از مفسران آیه کریمه فهمیده اند و از این طریق بازداشت احتیاطی در این گونه موارد تشریح شده است (گودرزی بروجردی و مقدادی ۱۳۸۶، ۹۰).
ابن عربی در احکام القرآن بیان نموده است که در تَحْبِسُونَهُمٰا مِنْ بَعْدِ الصَّلٰاهِ دلیل است که باید کسی را که حق بر او واجب است حبس کرد و این یکی از اصول حکمت و حکمی از احکام دین است؛ زیرا حقوق دو نوع است: برخی استیفای فوری آن صحیح است و برخی دیگر استیفای آن ممکن نیست، مگر در زمان خاص. پس اگر کسی که حق به گردن اوست رها و او غایب و پنهان شود، حق از بین می‌رود پس چاره‌ای نیست جز گرفتن اطمینان از جانب او یا چیزی به جای حق، که مالیت داشته باشد که اسم آن رهن است و این بهتر و قابل اطمینان‌تر است و یا نیابت شخصی از اوست که این اهمیتش کمتر از اوّلی است؛ زیرا شخص نایب ممکن است مثل منوب عنه غایب شود و در دسترس نباشد و بیش از این دو راه، کار دیگری نمی‌شود کرد. اگر این دو راه امکان نداشت چاره‌ای جز حبس او نیست تا حقّی که بر گردن اوست ادا کند و نیز اگر حقّ بدنی باشد، مثل حدود و‌قصاص- که بدل‌پذیر نیست و نمی‌شود فوری استیفا کرد- چاره‌ای جز زندانی کردن او وجود ندارد و بدین حکمت است که زندان تشریع شده است (ابن عربی۱۹۹۶، ۷۱۶).
صاحب کتاب «الطرق الحکمیه» گفته است :در ردّ کسانی که مدّعی نسخ این آیه شده‌اند و در ردّ کسانی که گفته‌اند این آیه از چند جهت مخالف اصول و قاعده است: یکی دربردارنده شهادت کافر است، در حالی که شهادت کافر قبول نیست؛ دوم بیانگر حبس شهود است، در حالی که شاهد حبس نمی‌شود و … در ردّ قسمت دوم می‌گوید: اینکه شما می‌گویید:دو شاهد حبس نمی‌شود زندان در اینجا به معنای زندانی که جنایتکاران را مجازات می‌کنند نیست، بلکه یعنی آن‌ها را نگه می‌دارند تا پس از نماز سوگند یاد کنند.این عبارت دو وجه دارد: یکی اینکه می‌خواهد بگوید: مراد از حبس در آیه، توقیف است؛ یعنی زندان موقت و دیگر اینکه می‌خواهد بگوید: معنای حبس در اینجاسجن و زندان مشهور نیست، در حالی که در زبان محاوره از استعمال حبس همان زندان فهمیده می‌شود، ولی زندان موقت آن هم برای احتیاط است (ابن قیم جوزیه بی تا، ۲۰۵).
در نهایت باید بیان نمود که همچنان که مشاهده گردید برخی از فقها با این آیه به مشروعیت اصل حبس، استدلال کرده‌اند و یکی از دلایل مشروعیت حبس را این آیه شریفه دانسته اند.
۳-۵- حقوق بازداشت شدگان در فقه
در فقه برای افرادی که بازداشت شده اند حقوقی مقرر شده است که در این قسمت به این حقوق خواهیم پرداخت. از جمله این حقوق می توان به حق بازداشتی در صورت تبرئه‌، حق بازداشتی برای حضور در مراسم مذهبی‌، حق ملاقات با نزدیکان، حق رفاه‌، حق تعجیل در محاکمه‌، حق خلوت کردن بازداشتی با همسرش وحق مداوای بازداشتی و پرداخت مخارج معالجه اشاره کرد.
۳-۵-۱ حق بازداشتی در صورت تبرئه‌
کسی که بازداشت می شود ممکن است به علل مختلفی باشد بعنوان مثال ممکن است گاهی این فرد با شکایت یک مدّعی بازداشت شده است که خود چند صورت دارد و گاهی از طرف حاکم به اتهام گناه فردی یا اجتماعی بازداشت شده است و نیز گاهی بحث می‌شود که خسارت مالی او جبران شود و گاه از طرف حاکم ستمگر بازداشت می‌شود و گاه از طرف حاکم عادل، همچنین گاه علت بازداشت، شهادت شاهدان بوده که دروغ شهود به خطا یا عمد روشن می‌شود و گاه علت، علم قاضی بوده که بعدها اشتباهش معلوم می‌شود.
اولین بحثی را که مورد بررسی قرار می دهیم پرداخت خسارت مالی به بازداشتی در صورت تبرئه است.این مسأله در فقه مبتنی بر این است که آیا عمل انسان پیش از اینکه قراری روی آن بسته شده باشد، از اموال است و مالیت دارد یا نه؟ به عبارت دیگر ضمانت حول محور صدق مالیت بر عمل انسان است. فقها قائل به تفصیل شده‌اند و میان بازداشتی شاغل و غیر شاغل، میان آزاد و عبد، میان اجیر بودن شخص در زمان بازداشت و اجیر نبودن و سرانجام میان صدق استیلا بر منافع او و عدم صدق آن، فرق گذاشته‌اند.
صاحب مختصر النافع بیان داشته است که اگر صنعتگری رابازداشت کردند کسیضامن اجرت و مزد او نیست (محقق حلّی ۱۴۱۸، ۲۵۶)‌.
صاحب مکاسب در اوّل بحث بیع دربارۀ اینکه آیا ممکن است عمل حرّ، ثمن یا مثمن باشد و معامله شود بیان می دارد که: امّا عمل حرّ اگر بگوییم پیش از اینکه مورد قرارداد واقع شود، مال است اشکالی ندارد وگرنه اشکال دارد (انصاری ۱۴۱۵، ۱۴: ۶).
فقیهان از او تبعیت کرده و بر کلامش حاشیه‌هایی نگاشته‌اند. در همین راستا سیّد یزدی در حاشیه بر مکاسب بیان نموده است که چند وجه در اصل مبنا وجود دارد:الف) در هر حال؛ عمل حرّ عرفا مال است؛ زیرا هیچ فرقی میان عمل حرّ با عمل عبد نیست و هیچ اشکالی در اینکه مال باشد وجود ندارد.ب) عمل حرّ فعلا مال نیست و از این روست که استطاعت به آن تعلّق نمی‌گیرد؛ زیرا حج بر کسی که قادر است در مسیر حج کسب کند یا اینکه خودش را اجاره دهد و مزد آن را در حج صرف کند، واجب نیست و همچنین اگر ظالمی او را حبس کرد، ضامن آن چیزی که محبوس می‌توانست در آن روز کسب کند نیست بر خلاف آنجا که عبد یا حیوانی را حبس کند که ضامن منافع آن است اگر چه آن را به کار نگرفته باشد. ج) میان عمل انجام شده و نشده فرق گذاشته شود و گفته شود: اوّلی عرفا مال است بر خلاف دومی و این حرف به قضاوت عرف از حقیقت دور نیست و در مسألۀ ضمان و تعلّق استطاعت نیز می‌شود این فرق را مطرح کرد، بلکه در مسألۀ «کلی در ذمّه» نیز ممکن است فرق گذاشت میان کسی که معمولا چنین است که این مقدار به دست می‌آورد؛ مثلا مزرعه‌ای دارد که معمولا این مقدار حاصل می‌دهد و میان کسی که این چنین نیست (طباطبایی یزدی ۱۴۲۱، ۵۵).
امام خمینی(ره) در کتاب البیع بیان نموده است که عمل حرّ، شاغل باشد، یا نباشد مال است؛ زیرا بدیهی است که دوختن لباس یا کندن جوی، مالی است که در مقابل آن پول داده می‌شود و مال چیزی نیست جز آنچه مورد رغبت عقلا و تقاضای آنان باشد و در مقابلش پول بدهند. آری، مالیت آن به این اعتبار است که بعدها به وجود می‌آید نه به این معنا که قیدی برای آن باشد، بلکه معنای اینکه مال است همراه با لحاظ ویژه است و این خود نوعی تعلیل برای مالیت است. پس اینکه فرق گذاشته شود میان عمل شاغل و غیر شاغل از این جهت که در اوّلی مال صدق می‌کند نه در دومی، حرف درستی نیست. آری، از جهت ضمان با هم فرق دارند ظاهرا حبس حرّ شاغل از نظر عقلا موجب ضمان می‌شود (خمینی ۱۴۲۱، ۲۰: ۱).
آیت اللّه خویی در مصباح الفقاهه بیان نموده اند حق این است که در صدق مفهوم مال بر عمل حرّ فرقی نیست میان اینکه معاوضه بر آن واقع شده باشد یا نه و وجه آن این است که مالیت اشیا به این است که مردم رغبت عقلایی به آن داشته باشند و لازم نیست ملک بر آن صدق کند؛ زیرا نسبت میان این دو عموم و خصوص من وجه است … و معلوم است که عمل حرّ پیش از اینکه معاوضه‌ای بر آن صورت گیرد عرفا از مهم‌ترین اموال است گرچه مملوک کسی از جهت ملکیت اعتباری نیست، ولی از جهت ملکیت ذاتی اوّلی، مملوک صاحبش می‌باشد … امّا وجه اینکه اتلاف عمل حرّ موجب ضمان بر متلف نمی‌شود این است که قاعدۀ ضمان به وسیلۀ اتلاف، روایت نیست تا در موارد مشکوک تمسک به اطلاق آن شود، بلکه قاعده‌ای است که از موارد خاص به دست آمده است و در نتیجه باید در موارد مسلّم و یقینی از آن استفاده شود … و اگر حرّ فردی کاسب و دارای شغل باشد که هر روز کار داشته باشد، مثل بنّا، نجار، خیاط و دیگر شغل‌ها، بازداشتن او از کار موجب ضمان است به دلیل سیرۀ قطعی عقلایی (خویی ۱۳۷۷، ۳۶: ۲).
اگر ثابت شد حرّ بازداشتی و عمل او، مال است به ویژه اگر دارای کار و کسب باشد، پس حبس باعث اتلاف این مال می‌شود در این صورت متلف آن ضامن است.متلف گاهی قاضی است در صورتی که در حکم خطا کرده باشد و گاهی شهود هستند‌آنجا که در نقل (تحمل) یا ادای شهادت اشتباه کرده باشند یا از شهادت خود برگردند و بگویند: بر علیه فلانی شهادت دروغ دادیم.
در قواعد الاحکام بیان شده است که: اگر حاکم اعتراف کرد در قضاوت اشتباه کرده است اگر پس از عزل باشد از مال خودش باید غرامت دهد و اگر پیش از عزل باشد و عین موجود باشد عین پس داده می‌شود و اگر عین موجود نیست بیت المال ضامن است.اگر حاکم بگوید: به عمد حکم ناحق کرده است خود ضامن است در مورد قتل، قصاص می‌شود و در مورد مال، از مال شخصی او گرفته می‌شود (علّامه حلّی۱۴۱۳، ۲۴۷: ۲).
آیت اللّه گلپایگانی در کتاب القضا بیان فرموده اند که واجب است تجدید نظر در صورتی که محکوم علیه ادّعا کند حکم حاکم اوّل بر خلاف احکام قضایی بوده است پس اگر در حکم تقصیر کرده بود خود ضامن است و اگر قصور داشت بیت المال ضامن است (گلپایگانی۱۴۱۳، ۱۶۸: ۱).
حال اگر منشأ خسارات وارده اشتباه شهود یا آشکار شدن فسق آنان یا برگشتن از شهادتی که داده‌اند باشد در مسأله چند صورت وجود دارد.
صاحب کتاب الوسیله بیان نموده اند: هرگاه شهود از شهادت خود برگشتند سه صورت دارد: یا همه برگشته‌اند یا بعضی و این برگشتن یا پیش از حکم است یا بعد از حکم، یا قبل از استیفای حقّ است یا پس از آن.اگر پیش از حکم برگشتند شهادتشان باطل است و اگر پس از حکم و قبل از استیفای حق برگشتند، حاکم حکم خود را نقض می‌کند و اگر پس از استیفا برگشتند و حق مالی باشد که موجود است به صاحبش پس داده می‌شود و اگر تلف شده شهود غرامت می‌دهند. اگر همه‌شان برگشته‌اند هر کس به اندازۀ سهم خود می‌دهد و زن نصف مرد می‌دهد و اگر بعضی برگشته‌اند سهم خود را می‌دهند. اگر حق، حد یا قصاص باشد و فرد حد خورده یا قصاص شده از بین رفته است سه صورت دارد: یا اینکه شهود می‌گویند: اشتباه کردیم یا می‌گویند: به عمد کردیم، ولی نمی‌دانستیم او کشته می‌شود یا می‌گویند: آگاهانه انجام دادیم. صورت اوّل، موجب دیهی مخففه می‌شود؛ صورت دوم موجب قصاص است و صورت سوم موجب دیهی سنگینی است و اگر بعضی گفتند: خطا کردیم و بعضی گفتند: به عمد کردیم، خطاکار باید به نسبت، دیه بدهد و عامد قصاص شود، بدان گونه که خواهیم گفت … (ابن حمزه ۱۴۰۸، ۲۳۴).
در نهایت باید بیان داشت که اگر مسأله را بر مبنای مالیت عمل انسان قرار دهیم، بازداشت، بدون وجه شرعی موجب تلف شده پس ضمانت وجود دارد؛ زیرا ضمانت تلف مال لزومی ندارد عمدی باشد، بلکه حتی در صورت غیر عمد هم ضامن است پس حاکم یا شاهد یا مزکّی یا بیت المال یکی از این‌ها ضامن است اضافه بر آن قاعدۀ «لا ضرر» و ادّعای عمومیت آن به گونه‌ای است که شامل اضرار در این موارد هم می‌شود.
۳-۵-۲ حق بازداشتی برای حضور در مراسم مذهبی‌
این حق مبتنی بر روایتی است که شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه و شیخ طوسی در تهذیب الاحکام از امام صادق (ع) روایت کرده اند که لازم است کسانی را که به جهت بدهکاری زندانی شده‌اند برای مراسم جمعه و عید ببرند و در برخی دیگر روایات متهم ان را اضافه کرده اند و علما براساس آنفتوا داده اند.
عبداللّه بن سنان از امام صادق(ع) روایت کرده است که فرمود: لازم است امام زندانیان بدهکار را روز جمعه به مراسم جمعه و روز عید به مراسم عید ببرد و با ایشان‌ مأمور بفرستد. وقتی نماز جمعه و عید خواندند آنان را به زندان بازمی‌گرداند (شیخ صدوق ۱۴۰۹، ۲۰: ۶).
در روایت دیگرآمده است که امام علی(ع) زندانیانی را که به جهت بدهکاری یا اتهامی در زندان بودند به نماز جمعه می‌فرستاد.آنان در مراسم جمعه حاضر می‌شدند؛ اولیای آنان ضامن ایشان می‌شدند تا آنان را بازگردانند (نوری ۱۴۰۸، ۴۳۸: ۶).
بر همین اساس برخی فقها بیان داشته اند که ظاهر این است که خصوصیتی برای زندانی بدهکار و متهم نیست، بلکه حکم عمومیت برای هر زندانی مسلمان دارد. آری، ممکن است از این دو روایت استفاده کرد که در آن زمان‌ها، زندانی‌ها بیشتر بدهکارها متهم ‌ها بوده‌اند (منتظری ۱۴۰۹، ۴۷۳: ۴).
در کتاب احکام السجون نیز بیان شده است که اخبار و آثاری در کتاب‌های تاریخی، فرهنگی و در مجموعه‌های فقه اسلامی موجود است که دلالت می‌کند در زندان‌ها مراسم مذهبی، درس اخلاق، درس قرآن و نوشتن و خواندن جزو برنامه بود و امیر المؤمنین(ع) با چوبدستی، زندانیان مکلف را به دلیل ترک و سهل‌انگاری در انجام دادن مراسم مذهبی تنبیه می‌کرد چنان که با دیدۀ انصاف و با دقت خاص به زندگی معیشتی و دیگر مشکلات ایشان می‌پرداخت و آنان را در پناه خود می‌گرفت و با ایشان مهربانی می‌کرد (وائلی ۱۴۰۷، ۱۳۴).