۲-۳ – تفاوت آموزش و پرورش عمومی و آموزش کارکنان در سازمان
بعضی از صاحب‌نظران کوشیده‌اند، بین تعلیم و تربیت و آموزش کارکنان تفاوت قائل شوند. به نظر آنان تعلیم و تربیت که در دبستان، دبیرستان و حتی سال‌های اول دانشگاه تا سطح لیسانس انجام می‌پذیرد. دارای حوزه عمل و دامنه وسیع و اهداف گسترده‌ای است که به وسیله آن می‌توان کودکان را برای رفتن به دبستان، و از آنجا برای دبیرستان و سپس برای دانشگاه و ازآنجا برای ورود به جامعه جهت خدمت آماده نمود. ولی آموزش، دارای حوزه عمل و اهداف مشخصی است که اغلب افراد را برای انجام کار یا وظایف خاصی آماده می‌کند. به نظر این صاحب‌نظران تعلیم و تربیت دارای گرایش موضوعی و موضوع گراست. یعنی به موضوعاتی ازقبیل فارسی، حساب، هندسه، روانشناسی و… می‌پردازد، درحالی که آموزش کارکنان، به دنبال حل مشکل و مسئله بوده و اغلب برای حل مسائل و مشکلات کاری کارکنان از آن استفاده می‌شود و جنبه کاربردی و عملی درآن مطرح می‌باشد. در تعلیم و تربیت ما با کودکان، خردسالان و نوجوانان مواجه هستیم که اغلب فاقد تجارب مفید هستند و بنابرین به صورت یک جانبه و از سوی معلم به شاگرد و بر اساس قبول انتفاعی انجام می‌گیرد. درصورتی که شرکت‌کنندگان دوره های آموزشی خود دارای تجارب مفیدی بوده و آموزش دو جانبه و ازطریق فنون تجربی و عملی صورت می‌پذیرد (ابطحی، ۱۳۷۳).
به طور کلی آموزش کارکنان از جهت هدف، حوزه عمل، گرایش، اصول، مخاطبین، وظیفه آموزشگران و نهایتاًً نیازسنجی، طراحی و برنامه‌ریزی و اجرا و ارزشیابی متفاوت از آموزش و پرورش عمومی و رسمی است (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۷۹).
جدول شماره ۲-۱: وجود تمایزآموزش وپرورش عمومی و آموزش کارکنان
وجود تمایز
آموزش و پرورش عمومی
آموزش کارکنان
حوزه
وسیع
محدود ومشخص شده
اهداف
عمدتاًً کلی، دراز مدت وعمومی
جزئی، کوتاه مدت وخاص
گرایش
موضوع ـ مدار
مسأله ـ مشکل مدار
اصول
پداگوژی
آنداگوژی
شرکت کنندگان
خردسالان با تجربیات محدود
بزرگسالان با تجربیات متنوع و
شخصیت تثبیت شده
نقش آموزشگر
انتقال دهنده محتوا
تسهیل کننده آموزش و یادگیری
(منبع با بهره گرفتن از: عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۷۹)
۲-۴- آموزش در سازمان‌ها
افزایش دانش و تغییرات پر شتاب تکنولوژی سبب شده است که سازمان‌ها آموزش و بهسازی منابع انسانی را به عنوان محور توسعه در رأس برنامه های خود قرار دهند. سازمان‌ها و موسساتی که به نقش و تأثیر منابع انسانی در عملکرد سازمانی و آموزش و بهسازی در افزایش دانش و مهارت و بهبود نگرش کارکنان و در نتیجه ارتقای توانایی و انگیزش آن ها واقفند، هزینه های آموزش و بهسازی را سرمایه‌گذاری تلقی کرده و در برنامه توسعه و بودجه سالیانه خود مبالغ در خور توجهی را به آموزش و توسعه کارکنان اختصاص می‌دهند (جورج گیرین، ۲۰۰۳). آموزش و توسعه زمانی مؤثر واقع می‌شود که هم نیازهای سازمان و هم نیازهای افراد تامین گردد. آموزش و بهسازی از اهداف کلی سازمان حمایت می‌کند و نوعی سرمایه‌گذاری روی کارکنان است (گارت رایت، ۲۰۰۳). عباسزادگان و ترکزاده (۱۳۸۶) ایفای رسالت آموزش و بهسازی در سازمان و اثربخشی آن را مستلزم اتخاذ خطمشی و استراتژی مناسب و متناسب با مقتضیات سازمان دانستند و بیان کردند لازم است در یک طرح و ترتیب منطقی به گونه ای فعالیت شود که هم انسجام درونی دوره های آموزشی به بهترین وجه لحاظ شود و هم ارتباط آن با دیگر اجزای فراسیستم سازمان رقم بخورد.
۲-۵- انواع آموزش در سازمان‌ها
آموزش در هر سازمانی می‌تواند به چهار صورت متمایز ارائه شود که عبارتند از:
-
- آموزش قبل از خدمت۱
-
- آموزش بدو خدمت
-
- آموزش ضمن خدمت۲
- آموزش بعد از خدمت
هریک از این آموزش‌ها برای منظورهای خاص انجام گرفته و دارای ویژگی‌های مخصوص خود می‌باشند که در زیر به شرح آن ها پرداخته می‌شود.
۲-۵-۱- آموزش قبل از خدمت[۱۴]
منظور از آموزش قبل از خدمت آن نوع آموزشی است که قبل از ورود فرد به سازمان به وی ارائه می‌گردد تا شایستگی و توانایی‌های لازم را در او ایجاد کرده و او را برای احراز مشاغل در آینده آماده سازد. این نوع آموزش‌ها برای رفع مشکلات خاص سازمانی صورت نمی‌گیرد، بلکه هدف عمده آن تربیت نیروی انسانی برای نهاد یا سازمان ویژه می‌باشد. آموزش قبل از خدمت بر حسب مدت آموزش می‌تواند کوتاه مدت یا بلند مدت باشد (رضایی، ۱۳۸۱).
الف: آموزش کوتاه مدت: آموزش کوتاه مدت برای آماده کردن فرد جهت ورود به خدمت به وی داده می‌شود. در اینگونه موارد فرد را برای شغل خاصی انتخاب کرده و تخصص لازم را در مدت چند ماه به وی می‌آموزند.
ب: آموزش بلند مدت: آموزش دراز مدت نیز مانند آموزش کوتاه مدت برای آماده کردن فرد جهت ورود به خدمت است. با این تفاوت که دوره آموزش طولانی بوده و حاوی معلومات علمی و احیاناً مهارت‌های علمی است. اینگونه آموزش‌ها برای احراز مشاغلی است که اجرای وظایف مربوط به آن مشاغل مستلزم اطلاعات و معلومات وسیعی می‌باشد. این نوع آموزش‌ها معمولاً توسط دانشگاه‌ها، مدارس عالی وابسته به سازمان‌ها (مانند دانشسرای تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش که برای مدت طولانی افراد را برای احراز مشاغل معین آموزش می‌دهند صورت می‌گیرد (رضایی، ۱۳۸۱).
۲-۵-۲- آموزش بدو خدمت[۱۵]
