اما شرکت پارس لیزینگ بدون اتکا به حمایت مالی سیستم بانکی با سرمایه یک میلیون ریال شروع به فعالیت نمود و بعد از مدتی، آورده نقدی را به یک میلیارد ریال افزایش داد و در سال ۱۳۷۳، اولین قرارداد اجاره به شرط تملیک را تنظیم نمود.
در سال ۱۳۷۸، دومین شرکت خصوصی لیزینگ ایجاد شد و در سال ۱۳۷۹، حدود دوازده شرکت در زمینه لیزینگ فعالیت نمودند که عمده عملیات آن ها در بخش خودرو بود. در سال ۱۳۸۰ تعداد شرکتهای لیزینگ فعال افزایش یافت و در همین سال شرکت پارس لیزینگ اقدام به تأسیس انجمن لیزینگ نمود، با این هدف که عملیات شرکتهای لیزینگ متمرکز و ضابطهمند و تحت کنترل قرار گیرند. در تاریخ ۱۸/۸/۱۳۸۱ این انجمن به کمک اتاق بازرگانی به ثبت رسید، در حالی که متولی این امر از نرخ تسهیلات، میزان دریافتی تسهیلات، هزینه های جانبی متحمل غافل شده بود که بیش از ۳۰% نرخ تسهیلات و هزینه های جانبی مشمول متقاضیان میگردید (کوثری،۳۵:۱۳۸۵-۳۱).
۲-۳-۳ انواع روشهای لیزینگ
برخی از عمده روشهای لیزینگ به شرح ذیل است:
۲-۳-۳-۱ لیزینگ عملیاتی (بهرهبرداری)
در لیزینگ بهرهبرداری، دوره اولیه اجاره بسیار کوتاهتر از عمر مفید مورد انتظار دارایی است. بنابرین در پایان مدت لیزینگ، دارایی از ارزش باقیمانده قابل توجهی برخوردار خواهد بود. در اینجا موجر میتواند دارایی را در بازار دست دوم بفروشد. کل سودی که موجر از عملیات لیزینگ به دست میآورد متشکل است از: ۱- اجارههای دریافتی ۲- مبلغ حاصل از فروش دارایی در پایان دوره لیزینگ
در اینجا موجر انتظار ندارد کل ارزش سرمایهای دارایی از محل اجارههای لیزینگ بازگردد. در آمریکا هر لیزینگی که لیزینگ سرمایهای نباشد، لیزینگ بهرهبرداری محسوب میشود. مدت زمانی که مستأجر از دارایی استفاده میکند معمولاً کوتاهتر از عمر مفید دارایی است. ممکن است خدماتی مانند نگهداری و بیمه از طرف موجر ارائه گردد. در بریتانیا تعیین یک لیزینگ به عنوان لیزینگ بهرهبرداری منوط به آن است که ارزش کنونی حداقل اجارهها، کمتر از ۹۰% ارزش منصفانه دارایی باشد. بدین ترتیب، موجر اطمینان حاصل میکند که ارزش باقیمانده دارایی، میزان بهره قابلتوجه و مقرون به صرفهای را برای او به ارمغان دارد و این امر، مهمترین تفاوت بین لیزینگ بهرهبرداری و لیزینگ تمام پرداختی (مالی)[۴۴] میباشد.
۲-۳-۳-۲ لیزینگ مالی
در لیزینگ مالی که لیزینگ تمام پرداختی، لیزینگ تأمین مالی، یا لیزینگ سرمایهای نیز نامیده میشود، موجر تقریباً به طور کامل به اجارههای لیزینگ متکی است تا سرمایهگذاری وی در دارایی در طول دوره لیزینگ بازیافت گردد. ارزش باقیمانده[۴۵] دارایی نسبتاً هیچ ارزشی برای موجر ندارد.
تعاریف لیزینگ مالی
اصطلاح لیزینگ مالی در کشورهای مختلف، تعاریف به نسبت متفاوتی دارد. در ایالاتمتحده، کمیته استانداردهای حسابداری مالی[۴۶] (FASB) لیزینگ سرمایهای را نوعی لیزینگ تعریف میکند که در آن موارد ذیل کاملاً آمده است:
الف) انتقال نهایی مالکیت دارایی به مستأجر،
ب) اختیار خرید دارایی با قیمت مناسب برای مستأجر در پایان دوره،
ج) دوره اولیه لیزینگ به مدت ۷۵% یا بیشتر عمر مفید اقتصادی و مورد انتظار دارایی،
د) ارزش کنونی حداقل اجارههای لیزینگ (تنزیل یافته طبق هزینه سرمایهگذاری موجر) فراتر از ۹۰% ارزش نقدی بازار[۴۷] کالا منهای اعتبارات مالیات بر سرمایهگذاری مربوط که به موجر تعلق دارد میباشد.
هر لیزینگی که لیزینگ سرمایهای نباشد، لیزینگ بهرهبرداری محسوب میشود.
در بریتانیا تعریف رسمی برای لیزینگ مالی وجود دارد که در بیانیه رویههای استاندارد حسابداری شماره ۲۱ تحت عنوان “حسابداری لیزینگ و قراردادهای اجاره به شرط تملیک” شرح داده شده است.
در اینجا تعریف لیزینگ مالی این گونه است: ” لیزینگ مالی لیزینگی است که اساساً تمامی خطرات و مزایای مالکیت دارایی را به مستأجر منتقل میکند.” در حقیقت، فرض بر آن است که در صورتی تمامی خطرات و مزایای مالکیت دارایی به مستأجر منتقل میشود که موجر طبق انتظار، تمامی یا قسمت اعظم ارزش نقدی بازار دارایی را از محل اجارههای پرداختی در حداقل مدت لیزینگ ( یعنی دوره اولیه) بازیافت کند. به عبارت دیگر در این روش لیزینگ، موجر انتظار دارد تا (تقریباً) تمامی ارزش سرمایهگذاری در دارایی را فقط از همان قرارداد لیزینگ بازیافت کند. این لیزینگ را باید لیزینگ مالی و نه بهرهبرداری قلمداد کرد. طبق این بیانیه، لیزینگی که لیزینگ مالی نباشد، لیزینگ بهرهبرداری محسوب میشود.
برای اینکه مشخص شود آیا بیشتر ارزش دارایی از محل لیزینگ بازیافت خواهد شد، باید با به کارگیری نرخ بهره اشاره شده در قرارداد به عنوان نرخ تنزیل، اجارههای دوره اولیه را به ارزش کنونی تنزیل داد. اگر ارزش کنونی اجارهها برابر با تمام ( ۹۰% یا بیشتر) ارزش نقدی بازار دارایی باشد، باید لیزینگ را لیزینگ مالی قلمداد کرد.
۲-۳-۳-۳ فروش و اجاره مجدد[۴۸]
در یک قرارداد فروش و اجاره مجدد، مالک یک دارایی، آن را به یک شرکت لیزینگ میفروشد و بعد، بلافاصله آن را اجاره میکند بدون اینکه حق استفاده از دارایی را واگذار کند. قراردادهای فروش و اجاره مجدد، تزریق نقدینگی را برای اجارهکننده از طریق فروش دارایی به دنبال دارد. میزان تأمین مالی داراییهای باارزش بالا، مانند زمین و ساختمان، ممکن است کلان باشد. توافق فروش و اجاره مجدد ممکن است: الف) بلافاصله بعد از خرید باشد، ب) یا اینکه در طول عمر مفید دارایی و با قیمت خریدی مطابق با ارزش کنونی آن صورت گیرد.
۲-۳-۳-۴ لیزینگ بازاریاب [۴۹]
لیزینگ بازاریاب، که همچنین به طرح بازاریاب[۵۰] یا لیزینگ کمک فروش[۵۱] نیز معروف است شکل خاصی از لیزینگ است که در آن، تأمین مالی از طریق لیزینگ به عنوان بخشی از معامله فروش ارائه میشود. نمایندگیهای فروش تامین کننده کالا، خدمات لیزینگ را به عنوان محرک فروش به مشتریان ارائه میکنند، به عبارت دیگر، تأمین مالی از طریق لیزینگ، بخشی از بازاریابی محصولات تامین کننده و در نتیجه روشی برای کمک به فروش این محصولات به شمار می رود. در واقع، این فرصت برای مشتری فراهم میشود تا بدون اینکه متحمل هر گونه صرف هزینه برای اقلام سرمایهای شود، کالایی را خریداری کند. در اینجا نماینده فروش، اسناد و مدارک لیزینگ را تنظیم میکند و بدین طریق فرایندهای تحصیل کالا و تأمین مالی با یکدیگر ترکیبشده و یک فرایند واحد خرید برای مشتری ایجاد میشود.