۸-۱-۲- سیر تاریخی ارزیابی عملکرد

سیر تاریخی ارزیابی عملکرد سازمانی به شرح جدول زیر است:

جدول ۱-۲ : سیر تاریخی ارزیابی عملکرد

دوره

چگونگی ارزیابی عملکرد

قبل از سال ۱۸۰۰ میلادی پدیده تقسیم کار بین اعضاء قبیله

ارزیابی عملکرد به صورت ابتدایی وجود داشته به گونه ای که افراد موفق در کارها پاداش دریافت می‌کردند و یا احتمالا ترفیع مقام می گرفتند.

از سال ۱۸۰۰ میلادی در اسکاتلند

به صورت رسمی نظام ارزیابی در سطح فردی و سازمانی توسط رابرت اون در صنعت نساجی مطرح شد. استفاده از چوب در رنگ های مختلف به منظور رد یا قبول کالا در واقع ارزیابی از کیفیت ستاده سازمان است.

پیدایش انقلاب صنعتی

ایجاد سیستم های ارزیابی مالی برای تأمین خواسته های کارآفرینان.

گسترش شرکت ها و مراکز مالی از اواسط قرن نوزدهم

شاخص های مورد استفاده در ارزیابی ‌بر اساس کارایی بوده است.

جنبش مدیریت علمی تیلور در سال ۱۹۱۹میلادی

مبنای ارزیابی، بهره وری قرار گرفت؛

فعالیت های تکراری افراد ‌بر اساس معیارهای استانداردی ارزیابی شد.

دهه ۱۹۲۰

مفاهیمی مانند اصول ارزیابی سرمایه گذاری، بودجه بندی برگشت سرمایه مطرح گردید.

دهه ۱۹۲۰ تا آخر ۱۹۸۰

سیستم های حسابداری مدیریت مطرح شد که با سیستم های مالی داخلی شرکت ها در جهت ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار گرفتند.

از سال ۱۹۹۰ به بعد

سیستم های ارزیابی عملکرد بر مبنای کیفیت مطرح شده است.

ماخذ: ۱۹۹۴, zairi

۹-۱-۲- دیدگاه های ارزیابی عملکرد

در خصوص ارزیابی عملکرد دو دیدگاه مطرح است:

الف) دیدگاه سنتی این دیدگاه در گذشته وجود داشته و صرفا ارزیابی عملکرد را در بعد فردی مطرح می کرده و نهایتاً به قضاوت در خصوص عملکرد افراد می پرداخته است.

ب) در دیدگاه نوین بحث مدیریت عملکرد مطرح می‌باشد و ارزیابی عملکرد، بخشی از برنامه مدیریت عملکرد تلقی می شود به طوری که ارزیابی عملکرد علاوه بر بعد فردی در سطح گروه و سازمان نیز مطرح است و هدف از آن صرفا قضاوت بر درستی یا نادرستی عملکرد نیست بلکه هدف اصلاح و بهبود مستمر عملکرد سازمان می‌باشد (طبرسا، ۱۳۷۸: ۶)

جدول شماره ۲-۲: تفاوت دیدگاه های سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد

دیدگاه سنتی

دیدگاه نوین

ویژگی ها

معطوف به قضاوت (یادآوری عملکرد)

معطوف به رشد و توسعه (بهبود عملکرد)

نقش ارزیابی کننده

قضاوت و اندازه گیری عملکرد (قاضی)

مشورت دهنده و تسهیل کننده عملکرد

دوره ارزیابی

گذشته

آینده

استانداردهای ارزیابی

نظر سازمان و مدیران مافوق

خود استانداردگذاری

هدف عمده ارزیابی

کنترل ارزیابی شونده

رشد و ارشاد و توسعه ظرفیت ارزیابی شونده

خروجی نظام

کنترل عملکرد

رشد، توسعه و بهبود عملکرد

پیامدهای ارزیابی

تعیین و شناسایی موفق ترین و اعطای پاداش مالی به مدیران

ارائه خدمات مشاوره به منظور بهبود مستمر و روزافزون و فعالیت ها (ایجاد انگیزش مستمر برای بهبود کیفیت و خدمات و فعالیت ها)

سبک مصاحبه بعد از ارزیابی

دستوری (شبیه به محاکمه)

گفت و گو

ماخذ: (طبرسا ، ۱۳۷۸ : ۶)

ابزار سنجش عملکرد با معیارهای مالی دارای نارسایی هایی است که عمده ترین آن ها به شرح زیر است:

• • معیارهای سنجش مالی عمدتاً کوتاه مدت و غیر استراتژیک هستند؛

• • ارزیابی مبتنی بر اطلاعات گذشته است؛

• • ارزیابی ها عمدتاً یک بعدی است؛

• ارزیابی ها فقط به اطلاعات حسابداری متکی است و متغیرهای مهمی مانند کیفیت ، نوآوری و رضایت مشتریان در آن لحاظ نمی شود.

در دیدگاه نوین ارزیابی:

• • نقش ارزیابی کننده، مشورتی و تسهیل کنندگی است ، نه قضاوت و اندازه گیری صرف عملکرد.

• • دوره مورد توجه ارزیابی آینده است نه گذشته.

• • خود استانداردگذاری مورد تشویق قرار می‌گیرد.

• • هدف عمده از ارزیابی، رشد و توسعه و بهبود ظرفیت ارزیابی شونده از طریق آموزش و ارشاد است، نه فقط کنترل او.

• • سبک مصاحبه مبتنی بر گفتگو است نه دستوری و تحکمی صرف.

• • مقصود نهایی ارائه ی خدمات مشاوره به منظور بهبود مستمر و روزافزون فعالیت‌ها است.

• خود کنترلی و خود ارزیابی مبتنی بر ارزیابی فرآیندی ترغیب می شود.

از اینرو روش های نوین و ساخت یافته ارزیابی عملکرد نسبت به روش های سنتی و قدیمی، ارجح هستند. الگوهای ارزیابی عملکرد در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند، برخی از کشورها برای ارزیابی عملکرد زیر مجموعه های دولتی سیستمی از ارزیابی را تدوین کرده‌اند و برخی نیز از الگوهای معروف ارزیابی عملکرد که در سطح جهانی پذیرفته شده اند استفاده می نمایند.(سایت تخصصی مهندسی صنایع، ۷/۳/۱۳۹۲) در این بخش به تعدادی از مهم ترین و پرکاربردترین آن ها به طور خلاصه پرداخته می شود:

۲-۲- مدل های ارزیابی عملکرد

۱-۲-۲-مدل جایزه ی دمینگ

در سال ۱۹۵۰ میلادی ادوارد دمینگ^[۳] از آماردانان برجسته آمریکا توسط انجمن دانشمندان و مهندسین ژاپن به ژاپن دعوت شد. طی سمینارهای مختلف دکتر دمینگ کاربرد روش های آماری در کنترل کیفیت را که خود آن ها را در صنایع نظامی آمریکا به کار گرفته بود آموزش داد.تاثیر فعالیت های دمینگ در کیفیت محصولات ژاپنی به حدی بود که انجمن در سال ۱۹۵۱ جایزه ای را جهت ارتقاء کیفیت در نظر گرفت که به خاطر همکاری مناسب دکتر دمینگ و تاثیری که او در این زمینه داشت ، این جایزه به نام وی لقب گرفت.تمرکز کاری وی بر چرخه ی” برنامه ریزی، اجرا، بررسی و اصلاح^[۴]” بود.(شفیعی، ۸۰:۱۳۸۷)

۱-۱-۲-۲-معیارهای اصلی مدل دمینگ

جایزه ی دمینگ در سه سطح فرد، بخش و مؤسسه‌ ارائه شده است. این مدل دارای ده معیار اصلی که هریک دربردارنده ی تعدادی معیار فرعی هستند. همه ی معیارها دارای امتیاز یکسان هستند:

• • اهداف و خط مشی

• • سازماندهی و عملکرد آن

• • آموزش و گستردگی

• • روش جمع‌ آوری و نشر اطلاعات و نحوه ی به کارگیری آن

• • تجزیه و تحلیل

• • استاندارد سازی

• • کنترل

• • تضمین کیفیت

• • آثار و نتایج

• برنامه های آتی

واژه ی کنترل کیفیت در این روش به کنترل کیفی جامع که مبتنی بر تکنیک های کنترل کیفیت آماری است اشاره دارد.

در ادامه مدل ساده شده ی دمینگ ارائه شده است:

شکل ۱-۲: نمای کلی مدل دمینگ

ماخذ: علی احمدی،۲۲:۱۳۸۲