کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

روایت^[۸۳۴] «وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَه قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُخَالِطُ الْمَجُوسَ- فَآکُلُ مِنْ طَعَامِهِمْ قَالَ لا»^[۸۳۵] هارون فرزند خارجه مى‏گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم: من‏با مجوسیان رفت و آمد دارم، آیا از غذاى آنان بخورم؟ فرمود: خیر.
«وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعِیصِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ۷عَنْ مُؤَاکَلَه الْیَهُودِیِّ- وَ النَّصْرَانِیِّ وَ الْمَجُوسِیِّ- أَ فَآکُلُ مِنْ طَعَامِهِمْ قَالَ لا»^[۸۳۶] این دو حدیث فقط بر نهى از خوردن غذاى‏ اهل کتاب دلالت ظاهرى دارد. اما معلوم نیست این نهى، تحریمى است‏ یا دال ‏بر نجاست ذاتى اهل کتاب یا بر نجاست عرضى غذاها و ظروف آنان به سبب آلودگى به‏گوشت ‏خوک، مردار و شراب،. . . است و یا نهى تنزیهى است ‏به علت قذارت و پلیدى معنوى‏آنان. با وجود این احتمالات، نمى‏توان ادعا کرد که بر یکى از آن ها دلالت دارد.
صحیحه ی اسماعیل بن جابر: «وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ‏ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ۷مَا تَقُولُ فِی طَعَامِ أَهْلِ الْکِتَابِ- فَقَالَ لَا تَأْکُلْهُ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَه ثُمَّ قَالَ لَا تَأْکُلْهُ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَه ثُمَّ قَالَ لَا تَأْکُلْهُ وَ لَا تَتْرُکْهُ تَقُولُ إِنَّهُ حَرَامٌ وَ لَکِنْ تَتْرُکُهُ تَتَنَزَّهُ عَنْهُ إِنَّ فِی آنِیَتِهِمُ الْخَمْرَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِیر »^[۸۳۷] اسماعیل بن جابر مى‏گوید: امام صادق‏۷به من فرمود: از ذبیحه‏هاى اهل کتاب مخور و در ظرف‏هاى آنان نیز مخور.
صحیحه ی على بن جعفر: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَخَاهُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ۷عَنِ النَّصْرَانِیِّ- یَغْتَسِلُ مَعَ الْمُسْلِمِ فِی الْحَمَّامِ قَالَ إِذَا عَلِمَ أَنَّهُ نَصْرَانِیٌّ اغْتَسَلَ بِغَیْرِ مَاءِ الْحَمَّامِ إِلَّا أَنْ یَغْتَسِلَ وَحْدَهُ عَلَى الْحَوْضِ فَیَغْسِلُهُ ثُمَّ یَغْتَسِلُ وَ سَأَلَهُ عَنِ الْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ یُدْخِلُ یَدَهُ فِی الْمَاءِ أَ یَتَوَضَّأُ مِنْهُ لِلصَّلَاه قَالَ لَا إِلَّا أَنْ یُضْطَرَّ إِلَیْه »^[۸۳۸]، على بن جعفر از برادرش امام‏ موسى۷درباره ی مسلمانى که با شخصى نصرانى در حمام غسل مى‏کند سؤال‏کرد، حضرت۷فرمود: اگر بداند که او نصرانى است ‏باید با آب غیرحمام غسل کند، مگر آن‏که آن نصرانى به تنهایى خود را در حوض بشوید، سپس مسلمان حوض‏را شست و شو دهد و پس از آن غسل کند.
نحوه ی دلالت این حدیث از ظاهرترین احادیث در دلالت‏ بر نجاست ذاتى اهل کتاب شمرده ‏شده است، چنان که آیت ‏الله خویى در «التنقیح‏»، با وجود آن‏که به دلالت همه ی احادیث گذشته اشکال کرده و آن ها را مخدوش مى‏داند، فقط دلالت همین حدیث‏ حدیث حسنه ی سعید اعرج را مى‏پذیرد و مى‏نویسد: «اگر فقط همین دو حدیث را داشتیم و دلیل موافق یا مخالف دیگرى وجود نداشت، حتماً نجاست‏ اهل کتاب را مى‏پذیرفتیم‏»^[۸۳۹].
صحیحه ی محمّد بن مسلم عن ابى جعفر «وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ‏ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ۷فِی رَجُلٍ صَافَحَ رَجُلًا مَجُوسِیّاً- قَالَ یَغْسِلُ یَدَهُ وَ لَا یَتَوَضَّأ »^[۸۴۰]محمّد بن مسلم درباره ی مردى که با مردى مجوسى‏مصافحه کرده است از امام باقر۷نقل مى‏کند که فرمود: دستش را بشوید، ولى‏وضو لازم نیست. امام خمینى(ره) که خود از معتقدان به نجاست اهل کتاب است، دلالت این‏حدیث را انکار کرده، مى‏فرماید: اگر بقیه ی روایات این باب را ملاحظه کنیم درمى‏یابیم که مصافحه با ذمى فى نفسه مرجوح است و شستن پس از مصافحه به‏علت اظهار تنفر و انزجار و ترک محبت ورزى مستحب است، چه دست مرطوب‏باشد یا خشک. شاهد براین کراهت نفسى، صحیحه ی على بن جعفر است که‏حضرت از مصافحه و هم‏خوابى در یک فراش و هم غذایى با مجوس نهى فرموده، و همچنین روایت‏حسین بن زید از امام صادق۷از پدرانش از پیامبراکرم۶:«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ۷قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ فِرَاشِ الْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ یُنَامُ عَلَیْهِ قَالَ لَا بَأْسَ وَ لَا یُصَلَّى فِی ثِیَابِهِمَا وَ قَالَ لَا یَأْکُلِ الْمُسْلِمُ مَعَ الْمَجُوسِیِّ فِی قَصْعَه وَاحِدَه وَ لَا یُقْعِدْهُ عَلَى فِرَاشِهِ وَ لَا مَسْجِدِهِ وَ لَا یُصَافِحْه»^[۸۴۱]و ظاهر نهى نفسى است نه براى پرهیز از نجاست‏فقهى.^[۸۴۲]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱۰-۴- ۱۶-۳- نکات آیات جهت ایجاد الگو
با توجه به آنچه گذشت موارد ذیل حاصل می گردد:
۱- جزیه از ابداعات اسلام نبوده و بر جاری بودن آن در امم گذشته سوابقی دیده می شود.و با نگاهی اجمالی به تاریخ علّت وضع آن مشخص می گردد.^[۸۴۳]
۲- سخنان فقهاء در بیان مصرف جزیه ما را به سوی این وجه سوق می دهد که جزیه در برابر عدم خدمت رفتن اهل کتاب و شرکت آنان در جهاد است.
۳- ما در اوائل تاریخ اسلام سیره ی امیران حکومت اسلامی را زیر نظر بگیریم می بینیم که بعضی قضایا مرتبط با جزیه است؛ این سیره و این مطالب تنها نزد امامیه نبوده، بلکه مدارک احکام فقهی که به صورت کلی مطرح است تأئید و تأکید می کند به این که جزیه از ذمیین گرفته نمی شود مگر برای سرپرستی و حمایت از ایشان و دفاع از آنان. و اینکه ذمیین اگر به سپاه اسلام بپیوندند یا مکلّف به دین اسلام گردند بلافاصله جزیه از ایشان ساقط می گردد.^[۸۴۴]
۴- در اسلام بنی آدم صرف نظر از نژاد، رنگ، جنس، حسب، دین و عقیده دارای کرامت ذاتی است. مستند این اصل اصیل آیه «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنىِ ءَادَمَ »^[۸۴۵] «ما آدمیزادگان را گرامى داشتیم‏»می باشد. بی شک این تکریم منشأ حقوق واجب الرعایه است، حداقل حقوقی که رعایت آن برای تک تک آحاد آدمیان لازم است. بنابراین غیر مسلمانان همانند مسلمانان مشمول این اصل می گردند.
۵- تکثر ادیان و اختلاف مردم در دین واقعیتی است که به مشیت خداوند رخ داده است. از دیدگاه اسلامی انسان ها در انتخاب دین آزاد و مختارند، و احدی را نمی توانی به زور و اجبار مسلمان گردانید. اگر قرار بود همه مردم مسلمان باشند خداوند خود چنین می کرد، حال آنکه نکرده است و مصلحت و خیر را در تکثر ادیان و اختلاف مردم در امر دین یافته است. مستند این اصل مهم آیات متعدد قرآن کریم است،از آن جمله:«وَ قُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّکمُ‏ْ فَمَن شَاءَ فَلْیُؤْمِن وَ مَن شَاءَ فَلْیَکْفُرْ»^[۸۴۶]«بگو: این حقّ است از سوى پروردگارتان! هر کس مى‏خواهد ایمان بیاورد (و این حقیقت را پذیرا شود)، و هر کس می خواهد کافر گردد!»و نیز: «وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لجََعَلَ النَّاسَ أُمَّه وَاحِدَه وَ لَا یَزَالُونَ مخُْتَلِفِین‏»^[۸۴۷]«و اگر پروردگارت مى‏خواست، همه مردم را یک امّت (بدون هیچ گونه اختلاف) قرار مى‏داد ولى آن ها همواره مختلفند. . .»و بالاخره: «وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لاََمَنَ مَن فىِ الْأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمِیعًا أَ فَأَنتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتىَ‏ یَکُونُواْ مُؤْمِنِین‏»^[۸۴۸] «و اگر پروردگار تو مى‏خواست، تمام کسانى که روى زمین هستند، همگى به (اجبار) ایمان مى‏آوردند آیا تو مى‏خواهى مردم را مجبور سازى که ایمان بیاورند؟! (ایمان اجبارى چه سودى دارد؟!)»لازمه ی این اصل پذیرش حقوق پیروان دیگر ادیان است.
۶- مسلمان مکلف به محاسبه و بازخواست از دین دیگران نیست. حساب و بازخواست و جزا از یک سو در آخرت رخ خواهند داد، از سوی دیگر داور آن خداوند است، نه انسان جایز الخطا. اینکه پنداشته شود ما مجازیم غیر مسلمانان را به واسطه ی دین مورد خطاب و عتاب قرار دهیم، جا پای خداوند نهادن و آخرت را به دنیا آوردن است. مسلمان معتقد است که در زمینه ی امر دین داوری عادلانه از سوی خداوند در آخرت محقق خواهد شد. این اصل مسلّم قرآنی در آیات متعدد مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله: «وَ إِن جَدَلُوکَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ اللَّهُ یحَْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَه فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تخَْتَلِفُون‏»^[۸۴۹]«و اگر آنان با تو به جدال برخیزند، بگو: «خدا از کارهایى که شما انجام مى‏دهیدآگاهتر است! و خداونددر روز قیامت،میان شما در آنچه اختلاف مى‏کردید، داورى مى‏کند!» در موضع دیگری از قرآن خداوند به پیامبرش یادآوری می‌کند که بر ایمانت استقامت کن و بگو: «فَلِذَلِکَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَ لَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَ قُلْ ءَامَنتُ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِن کِتَابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَ رَبُّکُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَ لَکُمْ أَعْمَالُکُمْ لَا حُجَّه بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ یجَْمَعُ بَیْنَنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیر»^[۸۵۰]«پس به همین خاطر تو نیز آنان را به سوى این آئین واحد الهى دعوت کن و آن چنان که مأمور شده‏اى استقامت نما، و از هوى و هوسهاى آنان پیروى مکن، و بگو: «به هر کتابى که خدا نازل کرده ایمان آورده‏ام و مأمورم در میان شما عدالت کنم خداوند پروردگار ما و شماست نتیجه اعمال ما از آن ما است و نتیجه اعمال شما از آن شما، خصومت شخصى در میان ما نیست و خداوند ما و شما را در یک جا جمع مى‏کند، و بازگشت (همه) به سوى اوست!»
۷- مسلمانان موظفند با دیگران در صلح و آرامش باشند و مجاز نیستند با کسانی که علیه مسلمانان اقدامی نکرده اند وارد مخاصمه و کارزار شوند، بلکه موظفند با این گونه افراد و ملل دوستی کنند و نیکی ورزند و با انصاف عمل نمایند. این اصل که سرلوحه و اصل اولیه ی سلوک با غیر مسلمانان است به صراحت در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است: «لَّا یَنْهَئکمُ‏ُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فىِ الدِّینِ وَ لَمْ یخُْرِجُوکمُ مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبرَُّوهُمْ وَ تُقْسِطُواْ إِلَیهِْمْ إِنَّ اللَّهَ یحُِبُّ الْمُقْسِطِینَ إِنَّمَا یَنهَْئکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فىِ الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَ ظَاهَرُواْ عَلىَ إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَ مَن یَتَوَلهَُّمْ فَأُوْلَئکَ هُمُ الظَّالِمُون‏»^[۸۵۱]«خدا شما را از نیکى کردن ورعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى‏کند چرا که خداوند عدالت‏پیشگان را دوست دارد.تنها شما را از دوستى و رابطه با کسانى نهى مى‏کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه هایتان بیرون راندند یا به بیرون‏راندن شما کمک کردند و هر کس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستمگر است!»
بنابراین ضوابط مواجهه ی مسلمانان با غیر مسلمانان، نیکی و انصاف و دوستی با غیر مسلمانان مسالمت جو و قطع رابطه با غیر مسلمانان ظالم و متجاوز است. این دستور قرآن دقیقاً منطبق با ضوابط عقلایی همزیستی مسالمت آمیز و احترام متقابل در حقوق انسانی است.
الگوسازی با توجه به نکات آیات مرتبط با عملکرد یهود در زمان عدم جنگ
۱- مسلمانان آگاه باشند که عفو و گذشت به طور کلی شامل تمام یهودیان می شود و از ظاهر آن برخورد مسالمت آمیز و همزیستی با آنان و پذیرش جزیه از آنان است و نیز مجادله و گفتگو به بهترین روش با آنان، بر اساس آنچه برای خود می پسندی برای دیگران بپسند وآنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم مپسند.
۲- مسلمانان آگاه باشند که چشم پوشی، از اشتباهات و انحرافاتی است که بر نظام دعوت اسلامی اثر سوء ندارد. اما اگر یهودیان پیمان شکنی کردند و نسبت به خدا و رسول او۶و مؤمنان خیانت نمودند و بخشش و عفو آنان، مسمانان را متضرر بسازد، دراین حالت باید به گونه ای با آنان برخورد شود که مسلمانان از شر آنان مصون بمانند.
۳- مسلمانان آگاه باشند که پس از پیمان شکنی بنی قینقاع و بنی نضیر، پیامبر۶، قصد کشتن آنان را داشت ولی از آنان گذشت. در باره ی قتل عام بنی قریظه پس از پیمان شکنی شان، مورخین گویند: مردانشان کشته و زنان و فرزندانشان اسیر شدند.
۴- مسلمانان آگاه باشند که پیمان نامه ی پیامبر۶با یهودیان در صورت عدم پایبندی به این موارد شکسته می شد: همکاری علیه پیامبر۶، همکاری علیه یاران پیامبر۶یعنی همه ی مسلمانان،اقدام تبلیغاتی بر ضد اسلام، اقدام مسلحانه، پشتیبانی تدارکاتی دشمن، توطئه های پنهان و آشکار در شب یا روز.
۵- مسلمانان آگاه باشند که مصالحه با دشمن جنگى، همیشه و در هر شرایطى جایز نیست، بلکه جواز آن مشروط به پدید آمدن شرایط و اوضاعى است که از آن به «مصلحت»تعبیر مى‏ شود.
۶- مسلمانان آگاه باشند که یهودیان مدینه به واسطه ی پیمان نامه از حقوق و مزایای شهروندی جامعه ی اسلامی برخوردار شدند. در انجام آداب و سنن و شریعت خود آزادی یافتند و در حقوق اجتماعی و سیاسی مثل دیگر شهروندان برخوردار از مزایا و حقوق گردیدند به شرط آن که قوانین و مقررات دولت اسلامی را رعایت کرده و به منافع و مصالح امت خیانت نکنند.
۷- مسلمانان آگاه باشند که به موجب پیمان نامه، حقوق اجتماعی یهود رعایت شده است و پیمان نامه ، شامل حال تمام گروه های ساکن یثرب بوده نه گروه خاصّی از آن ها و کلمه ی امت که به ساکنان یثرب داده شده است، دسته ای واحد از افراد است که همه در آن یکسان هستند.
۸- مسلمانان آگاه باشند که مدینه که تا آن زمان پایبند مقررات خاصی نبوده و با این پیمان نامه، در قالب قانون شکل گرفته و تابع آن می گردد و شکل واحد و متحد به خود می گیرد و همه ی این امت واحد در اختلافات می بایست برای حل اختلاف به رسول خدا۶مراجعه نمایند. جامعه ای که می بایست براساس تعاون و همکاری در جلب منافع و دفع بدیها بنا شود و درسایه ی آن، همه با یکدیگر بر اساس صداقت و دوستی و پرهیز از هر گونه همکاری در راه تجاوز و گناه، برخورد کنند.
۹- مسلمانان آگاه باشند که پیمان نامه، در میان اعراب یثرب و یا میان اعراب و یهود پیوندهای قبیله ای و خویشاوندی سابق را سست کرده، نظام اجتماعی جدیدی را جایگزین آن می کند که بر اساس آن مؤمنان باید بر ضد آن کسی که طغیان کند و یا علیه ایشان دسیسه کند و یا درصدد ظلم و تعدّی برآید یا میان مؤمنان فتنه و فسادی ایجاد کند، هماهنگ باشند گرچه آن شخص از فرزندان یکی از ایشان باشد.
۱۰- مسلمانان آگاه باشند که اهمیّت ویژه ی پیمان نامه ، به جهت پایان دادن به جنگ و نزاع و برقراری آرامش و امنیّت در شهر، که گروه های متعهد را به همکاری با یکدیگر فرا می خواند؛ و قرارداد، مسیر مخالفت و تضعیف قوا را مسدود ساخته و به آسانی چهره ی افراد مخالف و تفرقه انداز را مورد شناسائی قرار می دهد.
۱۱- مسلمانان آگاه باشند که پیمان نامه ، در صورت حمله ی دشمن، تجهیز شدن کل قوا را در برابر مهاجمین مطرح می سازد و این نوآوری در نظام جنگی قبل از آن بی سابقه بوده است.
۱۲- مسلمانان آگاه باشند که پیمان نامه ، موجب از بین بردن اتکاء به خویشاوندان است و لذا تمامی افراد دارای حقوقی واحد گردیده و در یک راستا می باشند بدون این که برای گروه خاصی، منزلت و جایگاه خاصی قائل گردد واین تساوی حقوق امری است پربها، که موجب دلگرمی افراد یک جامعه می گردد.
۱۳- مسلمانان آگاه باشند که به مقتضای این پیمان هیچ کس حق ستم و تجاوز به یهودیان ساکن مدینه را نخواهد داشت و آنان با حفظ دیانت خویش در کنار سایر ساکنان مدینه به زندگی مشغول هستند و براساس حکم الهی پیامبر اسلام۶می توانند در صورتی که مصلحتی در کار نبیند در کارهای یهودیان داوری نکند و یا اگر داوری نمود به قسط و برابری حکم نماید. بنابراین یهودیان در امور مربوط به نظام عمومی جامعه – از قبیل احترام و امنیّت جانی و منع ستم و ظلم – تابع فرمان رسول خدا۶بودند، اما در امور خاصّ خود، تنها هنگامی آن حضرت۶در باره ی آن حکم می فرمود که آنان به حضرت۶مراجعه می کردند و البته در این صورت نیز پیامبر اسلام۶مخیّر بودند که حکم نماید و یا اظهار نظر ننماید.
۱۴- مسلمانان آگاه باشند که براساس این پیمان، دشمن پیامبر اسلام۶، دشمنان یهود شمرده شوند و به موجب این پیمان، یهودیان موظف می شوند مشرکان را که دشمنان خدا و مسلمانان به شمار می رفتند به دوستی نگیرند، چرا که این پیمان همه ی مردم مدینه را – اعم از مسلمان و یهودی- یک ملّت واحد قرار می دهد که دشمنان آنان، دشمنان همه و دوستان آنان، دوستان همه محسوب می شوند و همه در دفع دشمنان همدست و یار یکدیگرند تا امنیّت همه به صورت یکپارچه تأمین شود.
۱۵- مسلمانان آگاه باشند که قرآن کریم یکی از مهمترین امور دینی را وفای به عهد می داند و هر کسی با هر دین و مسلکی، درصورتی که بدون غرض باشد این امر را می پذیرد.
۱۶- مسلمانان آگاه باشند که با توجه به گوناگونی و تعدد آیات در مبحث وفای به پیمان، متوجه تأکید قرآن بر حفظ عهود به ویژه در زمان تأئید حق، شامل ایمان به خداوند یکتا، رسل معظم خداوند:، انجام عبادات واجب مثل نماز و زکوه و شرکت در جهاد بر علیه ظلم و کوتاه نمودن سیطره ی آرزوها و امور دنیوی و پرداختن به آباد نمودن مزرعه ی آخرت و. . . عبادات مستحب مثل قرض الحسنه؛ است.
۱۷- مسلمانان آگاه باشند که با توجه به آیات مربوطه، خداوند مهربان علی رغم عهدشکنی های متعدد یهود، باز هم نسبت به ایمان آوردن ایشان تمایل داشته و از دربِ عفو و چشم پوشی با آنان سخن به میان آورده است و این امر برای همه ی انسان ها نشان از دریای موّاج رحمت او و رسول گرامیش حضرت محمد۶دارد و در حقیقت به انسان ها بزرگ منشی را می آموزد که در برابر نافرمانیها و پیمان شکنی ها، عفو و بخشودگی نمایند و فرصتهائی برای جبران خطاها قرار دهند.
۱۸- مسلمانان آگاه باشند که موهبت الهی تا جائی برای انسان خطاکار ادامه می یابد که اولاً خود انسان خواهان درجه اوّل آن باشد و ثانیاً نسبت به خطاهای خود آگاهی یافته و کمر همت ببندد تا با توبه و عبرت آموزی، راه حق را پیش بگیرد و در این مسئله مُصر باشد؛ ولی چنانچه انسان در این امر کاهلی نموده و به دنبال مسائل واهی باشد، خداوند متعال با توجه به درجات گناه فرد، او را آزموده و فرصتهائی در اختیارش قرار می دهد و با افزایش گناهان انسان، او را مبتلا به مشکلاتی که در حقیقت، پیش فرستاده ی خود اوست گرفتار می نماید و حدّ نهایت این شدّت و سختی مرگ و کشته شدن و از بین رفتن آن فرد است.
۱۹- مسلمانان آگاه باشند که با الگو گرفتن از عملکرد پیامبر اسلام۶، مسئولین قانونی جامعه اسلامی موظف می شوند که پیشنهادهای قرارداد صلح را تا آنجا که با هدفهای اصیل اسلام مغایر نباشد با آغوش باز بپذیرند.
۲۰- مسلمانان آگاه باشند که از نظر قرآن، صلح و همزیستی بین انسان ها آنچنان مطلوب و دوست داشتنی است که بشر باید بدان عشق بورزد.
۲۱- مسلمانان آگاه باشند به خاطر اینکه مجاز باشند در جنگیدن و گرفتن غنیمت، مسئله ی مسلمان نبودن اهل کتاب را بهانه نکنند، چنین هدف پست و مادى را مجوز جنگیدن با آنان نسازید زیرا نزد خدا غنیمت‏ها و فوائدى است افضل از غنیمت‏هاى دنیایى، زیرا هم بیشتر است و هم باقى و دائمى است، پس اگر شما طالب غنیمت هستید جا دارد غنیمت‏هاى الهى را مقدم بدارید و بر غنیمت‏هاى دنیایى ترجیح دهید.
۲۲- مسلمانان آگاه باشند که در پاره ای از موارد ممکن است پیشنهاد قرارداد صلح، پوششی بر مقاصد خصمانه ی دشمنان مسلمانان باشد ولی مسلمانان تا اطمینان بر مقاصد خائنانه ی دولت ها و گروه هایی که پیشنهاد انعقاد پیمان صلح را می دهند حاصل نکرده اند، نمی توانند از قبول پیشنهاد آنان سرباز زنند..
۲۳- مسلمانان آگاه باشند که اگر اهل کتاب پیمان هاى خود را پس از عهد خویش بشکنند، و آئین شما را مورد طعن قرار دهند، با پیشوایان کفر پیکار کنید چرا که آن ها پیمانى ندارند شاید (با شدّت عمل) دست بردارند!
۲۴- مسلمانان آگاه باشند که بر اساس عملکرد پیامبر اسلام۶چون در آغاز هجرت، مسلمانان در اقلیت بودند و آئین محمّدی قدرت و توانائی چندانی نداشت آن حضرت۶مأمور به صبر بود و زمانی که توانست با گروه های مختلف پیمانی امضاء کند و آنان را- که ظاهراً در موضع قوی تر بودند- با خود همراه کند منافع بسیاری را برای مسلمانان کسب کرد و جان و مال پیروان اسلام از دستبرد مخالفان در امان می ماند.
۲۵- مسلمانان آگاه باشند که به واسطه ی پیمان با یهود،حضرت محمد۶با رفع مشکلاتی که مشابه آن در مکّه از گسترش اسلام جلوگیری کرده بود؛ اکنون می توانست با آسایش خاطر بیشتری به تبلیغ آئین خود و مقابله با دشمنان خارجی بپردازد..
۲۶- مسلمانان آگاه باشند که به واسطه ی پیمان نامه با یهود، پیامبر۶هم می خواست تا بین دشمنان خود، شکاف اندازد و هم در فرصتی مناسب تر با آنان روبرو گردد؛ همان گونه که با قریش صلح کرد و سپس مکّه را فتح کرد. و این یکی از شگردها و تاکتیکهای نظامی– سیاسی است که در عصر حاضر نیز در مواردی که مسلمانان در موضع ضعف قرار می گیرند می بایست از آن بهره جویند.
۲۷- مسلمانان آگاه باشند که مفاد قراردادهای ذمّه ای که در صدر اسلام منعقد شده است، از این لحاظ حائز اهمیت هستندکه نه تنها ویژگیهای روابط بین مسلمانان و اهل کتاب را نشان می دهند، بلکه نمایانگر وضع ساده و اختلافات اندکی هستند که در آن ایّام در خصوص امور اجتماعی میان مسلمانان و اهل کتاب وجود داشته است.
۲۸- مسلمانان آگاه باشند که اتخاذ سیاست صلح جویانه ی مسلمانان صرفاً به دلیل حزم و احتیاط نبوده، بلکه این یک حقیقت آشکار است که روح تسامح و مدارا در مورد اهل کتاب، جزء لاینفک تعلیمات پیامبر اکرم۶است‌.
۲۹- مسلمانان آگاه باشند که با کسانی از اهل کتاب که ایمان به خدا و روز جزا ندارند و آنچه را خدا و رسولش تحریم کرده است حرام نمی شمارند و آئین حق را نمی پذیرند، پیکار کنید تا زمانی که جزیه را با دست خود، با خضوع و تسلیم بپردازند‌. اسلام درِ آشتی را به روی آن ها می گشاید و آنان را با قبول پرداخت جزیه، در جایگاه شهروند هم پیمان می پذیرد‌.
۳۰- مسلمانان آگاه باشند که جزیه چیزی است که از اهل ذمّه (اهل کتابی که با مسلمانان پیمان همزیستی دارند و در قلمرو اسلام زندگی می کنند) گرفته می‌شود، و جزیه به منزله ی پاداشی است که آنان در برابر حفظ جان و مالشان می پردازند‌. در برابر آن، دولت اسلامی امنیت همه جانبه آنان را تأمین می‌کند.