کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

برون‌قلبی
قطرعروق
ویسکوزیته
مقاومت عروقی
فشارخون
اما باید توجه داشت که تمام فاکتورهای موثر بر فشار خون با یکدیگر نیز ممکن است تداخل داشته باشند (طالب آزرم و همکاران،۱۳۸۲).
تنظیم جریان خون محیطی عمدتا توسط تونوس عروق سرخرگ‌های کوچک و سرخرگچه‌ها تعیین می‌شود. این سرخرگ‌ها با تنگ شدن یا گشاد شدن عروق جریان خون را به سمتی که به خون بیشتر نیاز دارد هدایت می‌کند و یا از ناحیه‌ای که به جریان خون کمتری نیاز است دور می کند. عضله صاف عروق تحت کنترل هر دو فاکتورهای موضعی محیطی (تنظیم درونی) و سیستم عصبی مرکزی (تنظیم بیرونی) می‌باشد. تنگ شدن و گشاد شدن سرخرگ‌ها توسط میزان انقباض عضله صاف عروق تعیین می‌شود. انقباض عضله صاف منجر به تنگ شدن عروق می‌شود. در حالیکه شل شدن عضله صاف منجر به گشاد شدن عروق می‌گردد. عضله صاف معمولا دارای مقدار کمی انقباض دائمی است که تونوس عروقی نامیده می‌شود. بنابراین عمل عضله صاف در سرخرگچه‌ها و سرخرگ‌های کوچک موجب بیشترین اثر کنترلی در تعیین مقاومت محیطی عروق هستند که به میزان زیادی بر هر دوی جریان خون و فشارخون مرتبط است (دنیس ال اسمیت^[۳۶]،۲۰۱۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۳-۱ کنترل موضعی
چندین فاکتور وجود دارد که جریان خون موضعی را کنترل می‌کنند. فشار تزریق وریدی در سرخرگچه‌ها جریان خون به بافت‌ها را از طریق روندی که تنظیم خودکار مایوژنین نامیده می‌شود تنظیم می کند. اگر فشار تزریق وریدی در سرخرگچه‌ها افزایش یابد عضله صاف در پاسخ به افزایش مقدار فشار جداره در سرخرگچه‌ها که توسط افزایش در میزان فشار تزریق وریدی ایجاد شده است منقبض خواهد شد. درنتیجه، جریان خون در گردش خون‌ کوچک و در شبکه مویرگی در سطوح ثابتی حفظ می‌شود. این مکانیزم همچنین مویرگ‌ها را از آسیب دیدگی حفظ می‌کند، فشار را ثابت مگه می‌دارد و در طول آنها جریان مناسبی ایجاد می‌کند ( دنیس ال اسمیت،۲۰۱۱). تنظیم خودکار مایوژنیک مستقل از اندوتلیوم است و به نظر می‌رسد مستقیما توسط عضله صاف کنترل می‌شود، احتمالا این پدیده از طریق فعال سازی یا غیر فعال سازی کانال‌های کلسیمی که کلسیم داخل سلولی را افزایش یا کاهش می‌دهند کنترل می‌شود (مولوانی^[۳۷] و همکاران،۱۹۹۰).
اندوتلیوم نیز مستقیما در کنترل قطر رگ دخالت دارد. برای مثال تنش برشی^[۳۸] به طور غیر مستقیم اندوتلیوم را فعال می‌سازد که در نهایت منجر به گشاد شدن عروق می‌شود. گشاد شدن رگ با تولید ماده‌ای به نام نیتریک اکساید(NO) ^[۳۹] ، صورت می‌گیرد. اگر NO تولید نشود مثلا با تزریق مهارکننده آن، گشاد شدن به میزان زیادی کاهش می‌یابد. با این وجود حتی در صورت مهار NO، گشاد شدن رگ به طور کامل متوقف نمی‌شود. این مساله احتمالا نشانگر آن است که گشاد کننده‌های رگی دیگری نیز درگیر هستند. این گشادکننده‌های رگی احتمالا از خود اندوتلیوم منشا می‌گیرند زیرا با حذف اندوتلیوم از رگ، پاسخ گشادشدن رگ کاملا مهار می‌شود.
اندوتلیوم همچنین می‌تواند مواد تنگ کننده رگی همانند مانند ماده اندوتلیوم ۱^[۴۰] را که تعیین کننده قوی رگی است آزاد کند. بنابراین با توجه به نوع فعالسازی اندوتلیوم، این بخش می‌تواند هر دو اثرات تنگ شدن یا گشاد شدن عروق را موجب شود. با وجودی که اندوتلیوم این مراحل را کنترل می‌کند عامل اصلی که قطر رگ را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد(وازوموتور) ، با انقباض یا شل شدن عضله صاف طی مراحلی که از اندوتلیوم آغاز شده‌اند، رخ می‌دهند (ویلیام ولیند^[۴۱]، ۱۹۷۹،کولر^[۴۲] و همکاران،۱۹۹۴).
تغییرات پاتولوژیک در ساختار و عملکرد اندوتلیوم می‌تواند عواقب زیانباری بر سلامتی انسان داشته باشد. تغییرات در عملکرد اندوتلیال می‌تواند منجر به نفوذپذیری به لیپوپروتئین‌های پلاسما، افزایش چسبندگی به لوکوسیت‌ها و عدم تعادل در آزاد کردن فاکتورهائی که تونوس رگ و انعقاد خون را تنظیم می‌کنند، شود. اختلال عملکرد اندوتلیال واژه‌ای است که نوعا به این آشکارسازی پاتولوژی اندوتلیال اشاره دارد (دنیس ال اسمیت،۲۰۱۱). امروزه پذیرفته شده است که اختلال عملکرد اندوتلیال یک اختلال اولیه­ تصلب شرایین است و با افزایش وقوع رویدادهای قلبی در ارتباط است (کلر ماجر^[۴۳] و همکاران ۱۹۹۴، نیونتوفل^[۴۴] و همکاران، ۲۰۰۰). همچنین عملکرد اندوتلیال عامل با اهمیتی در ارزیابی فشار خون و نارسایی قلبی می‌باشد. استاندارد رایج برای ارزیابی عملکرد اندوتلیال به صورت غیرتهاجمی، از طریق ثبت پاسخ اتساع عروق به جریان واکنشی خون (FMD)است.
۲-۲-۳-۲ کنترل پرفشاری خون
۲-۲-۳-۲-۱ کنترل دارویی
گروه دارویی اصلی که برای درمان فشارخون بالا بکار میروند، عبارتند از: دیورتیکهای تیازیـدی،
آنتاگونیستهای کلسیم، مهارکنندههای ACE، بلوک کنندههای رسپتورآنژیوتانسین و بتابلوکرها. از
این داروها می‌توان به تنهایی یا با یکدیگر برای شـروع درمـان فشـارخون بـالا و بـه عنـوان درمـان نگهدارنده استفاده کرد. باید توجه داشت که از بتابلوکرها به خصوص همراه با دیورتیکهای تیازیدی نباید در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک یا بیمارانی که احتمال ابتلای آنها به دیابـت زیـاد اسـت استفاده کرد.
در بسیاری از بیماران برای کنترل فشارخون بیش از یک دارو مورد نیاز است بنـابراین تعیـین یـک
گروه دارویی به عنوان داروی سطح اول برای درمان فشارخون بـالا منطقـی نیسـت. اگرچـه معمـولاً شرایطی وجود دارد که در این شرایط براساس شواهد موجود بعضی از داروها برای درمان اولیه یا به عنوان بخشی از درمان ترکیبی نسبت به دیگر داروها ارجحیت دارند.

این دسته دارویی عمدتا برای کاهش فشار خون به کار می روند و با مهار کردن آنزیم آنژیوتانسیون ۲ اثر خود را می گذارند. در ریه‌ها آنژیوتانسیون ۱به ۲ تبدیل می‌شود آنژیوتانسین ۲ با انقباض عروق باعث افزایش فشارخون می‌شود ACEها این آنزیم را مهار می‌کنند که شامل کاپتوپریل، انلاپریل و لوزارتان هستند.
۲-۲-۳-۲-۲ کنترل غیر دارویی
١. کنترل وزن : اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کنید. از رژیمهای غذایی سخت
پرهیز کنید. برنامه کاهش وزن معمولاً شامل یک رژیم غذایی سالم همراه با فعالیت جسمی می باشد.
٢. محدودکردن نمک وچربی های اشباع شده
٣. ترک سیگار
۴. قطع نوشیدنی های الکلی
۵. تمرینات ورزشی منظم : فعالیت منظم فیزیکی می تواند به کاهش فشارخون کمک کند. این
کار می تواند سلامت عمومی شما را نیز بهبود بخشد. فعالیت هایی انتخاب کنید که لذت
بخش باشند مثل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، یا باغبانی.
۶. بکارگیری تکنیک های کاهش دهنده استرس : مانند تنفس عمیق و تمرکز (فیپس، ۱۳۷۵)
۲-۲-۴ عوارض پرفشارخونی
پرفشاری خون، مهمترین عامل خطرِ قابل پیشگیری در مرگ زودرس در سراسر جهان است. پرفشاری خون باعث افزایش خطرِ بیماری‌ ایسکمیک قلب، سکته مغزی و دیگر بیماری‌های قلبی - عروقی شامل نارسایی قلب، آنوریسم آئورت، تصلب شرایین فراگیر و آمبولی ریه می‌شود.
تصویر ۲-۲ عوارض پرفشارخونی
پرفشاری‌ خون همچنین عامل خطر در اختلال شناختی، زوال عقل و بیماری مزمن کلیوی می‌باشد.  عوارض دیگر عبارتند از : رتینوپاتی ناشی از پرفشاری خون، نفروپاتی ناشی از پرفشاری خون.
۲-۲-۵ ساختار و عملکرد عروق
دستگاه عروق انسان، آرایش گسترده‌ای از عروق خونی است که دو عملکرد اصلی دارد: توزیع خون به سرتاسر بدن و تبادل موارد بین خون و بافت‌ها. توزیع خون در برگیرنده‌ی انتقال خون به قلب و از قلب به بیرون است. مکانیسم‌های فیزیولوژیک که قطر شریان‌ها و شریانچه‌ها را کنترل می‌کنند، تنگ شدن و گشاد شدن عروق را به دنبال خواهند داشت که میزان جریان خون را مشخص می‌کند و ضریب اطمینانی است برای این که اندام‌ها میزان خون مورد نیاز برای سوخت و سازهای بافت را دریافت می‌کنند. تونوس رگ نیز تاثیر زیادی بر فشارخون دارد و نیروی رانشی خون را در سرتاسر سیستم عروق افزایش می‌دهد. هدف نهایی دستگاه عروقی، این است که امکان تبادل گازها، مواد مغذی و مایعات بین فضای عروقی و بافت‌های بدن را فراهم سازد.اکسیژن به داخل خون در مویرگ‌های ریوی انتشار می‌یابد، و اساسا به طور متصل به هموگلوبین، از طریق مویرگ‌ها، خون را به بخش‌هایی که اکسیژن به داخل بافت منشر می‌شود، حمل می‌کنند. میزان اکسیژنی که به داخل بافت منتشر می‌شود وابسته به نیازهای سوخت و سازی موضعی سلول‌ها است. افزون بر این عملکرد پایه، دیواره‌ی رگ عملکردهای مهم دیگری نیز دارد. از جمله سدی بین خون و بافت‌های بدن به شمار می‌رود، ضمنا نقش پوشش‌دهی به میانجی‌های شیمیایی که به تنظیم انعقاد خون کمک می‌کند را دارد. همچنین نقشی مهم در تولید آنژیوژنز و دفاع عوامل التهابی بر علیه عوامل بیماری‌زا دارد. عملکرد سیستم عروقی به طور گسترده‌ای توسط ساختار عروقی مشخص می‌شود. در انشعاب عروقی، همانند گردش خون‌های اختصاصی، تفاوت‌های ساختاری چشمگیری در عروق خونی وجود داردکه تفاوت‌های عملکردی را مشخص‌تر می کند (اسمیت^[۴۵]، ۲۰۱۱).
۲-۲-۶ ساختار عروق خونی
عروق خونی از نظر اندازه و ساختار با توجه به جایگاهشان در بدن و عملکردی که دارند متفاوت هستند. به طور کلی عروق خونی شامل سه لایه‌ی مجزا از یکدیگر می‌باشند: پوشش بیرونی، پوشش میانی و پوشش درونی (تصویر۲-۳).
تصویر۲-۳ ساختار عروق خونی
خارجی­ترین لایه، پوشش بیرونی شامل بخش عصب­رسانی است و از تارچه‌های کلاژنی که به صورت نرم قابل ارتجاع در هم تنیده شده و رگ را حفظ و محکم می‌کند، تشکیل شده است. لایه میانی، پوشش میانی بین پوشش بیرونی و درونی واقع شده است. این لایه توسط لایه ارتجاع پذیر خارجی از پوشش بیرونی و توسط پوشش ارتجاع پذیر داخلی از پوشش درونی جدا شده است. پوشش میانی رگ از سلول‌های عضله صاف که در ماتریکس آنها کلاژن، الاستین و گلیکو‌پروتئین‌های مختلف وجود دارد تشکیل شده است. سلول‌های عضله صاف پوشش میانی شریان‌های کوچک و شریانچه‌ها، اساسا عامل تعیین اندازه قطر عروق هستند. به علاوه آنها نقش مهمی در توزیع جریان خون و حفظ فشارخون ایفا می‌کنند. درونی‌ترین لایه که پوشش درونی عروق است، اساسا از یک لایه سلول‌های پوششی و یک لایه سلول‌های پایه تشکیل شده است.
اندوتلیوم به عنوان سدی بین خون و بافت‌های زیرین بدن قرار دارد. در سرتاسر سیستم عروقی، زمانی که خون به داخل مجرای رگ وارد می‌شود، اندوتلیوم به گونه ­ای عمل می‌کند که اصطکاک را به حداقل برساند. اندوتلیوم به گستره‌ای از نیروهای مکانیکی و سیگنال‌های شیمیایی از سوی بدن پاسخ می‌دهد و نقش حیانی در تشخیص سلامت قلبی - عروقی ایفا می‌کند. (اسمیت^[۴۶]، ۲۰۱۱).
۲-۲-۷ اندوتلیوم
اندوتلیوم عروقی، لایه‌ای منفرد از سلول‌های اپیتلیال است که همه عروق خونی را می‌پوشاند. به طورکلی اندوتلیوم، سطح وسیعی را ایجاد می‌کند که اندازه آن چند هزار مترمربع برآورد می‌شود (کروخ^[۴۷]، ۱۹۲۹). از نظر ساختاری، اندوتلیوم یک غشای نیمه تراوا است که یک میانجی زیستی بین خون در حال گردش و بافت‌های بدن به وجود می‌آورد. این غشاء، پلاسما و خون در حال گردش را حفظ می‌کند در حالیکه به طور همزمان امکان جابجایی سریع مواد مغذی بین خون و بافت را نیز فراهم می‌سازد. از آنجا که اندوتلیوم به عنوان یک سد غیرفعال بین خون و بافت‌های اساسی در نظر گرفته می‌شود امروزه از آن به عنوان یک بافت پویا یاد می‌شود که به تنظیم فعالیت‌های بی‌شماری از جمله تونوس عروق، تبادل گازها و مواد مغذی، تعادل هموستاتیک، تعادل مایعات، عملکرد سیستم ایمنی و آنژیوژنز کمک می‌کند. اندوتلیوم، توانایی کنترل، جمع­آوری و تبدیل نیروهای مکانیکی و سیگنال‌های به وجود آمده از خون را دارد و آنها را به اندام حسی که با فرستادن سیگنال به سمت بیرون (خون) و به سمت داخل (سلول‌های عضله صاف در دیواره‌ی عروق)، قادر به پاسخگویی به سیگنال‌های زیادی هستند، تبدیل می‌کند. مشخصه مهم دیگر اندوتلیوم، تخصصی بودن منطقه‌ای در آنها است(دیکورلتو^[۴۸] و همکاران، ۲۰۰۵). پوشش اندوتلیوم عروق خونی با توجه به جایگاهشان در انشعاب عروقی و حتی در اندام‌های ویژه، عملکردهای خاصی را به همراه دارند.
۲-۲-۸ ساختار اندوتلیوم
اندوتلیوم شامل سلول‌های تختی است که از یک لایه تشکیل شده‌اند و کل سیستم عروق را آستر می‌کند و سدی را بین خون و بافت‌های مربوطه به وجود می‌آورد. اندوتلیوم توسط تیغه­ی (لامینا) پایه‌ای (غشای پایه) از سایر بافت‌ها جدا می‌شود. در بیشتر عروق- به استثنای مویرگ‌ها- اندوتلیوم بالای عضله صاف در غشای میانی قرارگرفته است. سطح گسترده‌ی اندوتلیوم بیشتر عملکردهای آن را از جمله تبادل گازها مواد مغذی و ارسال نیروهای همودینامیک به عضله‌ی صاف مربوطه را تسهیل می‌کند (اسمیت ^[۴۹]، ۲۰۱۱).
۲-۲-۹ عملکرد اندوتلیال
عملکرد مناسب اندوتلیوم برای سلامتی و عملکرد سیستم قلبی - عروقی امری حیاتی است. عملکرد اصلی اندوتلیوم شامل موارد زیر است:
به عنوان سدی با نفوذپذیری انتخابی عمل می‌کند تا تبادل خون- بافت را تنظیم کند.
تونوس عروق را تنظیم می‌کند.
فاکتورهای ضدانعقادی و انعقادی را رها می‌کند.
در دفاع التهابی علیه پاتوژن‌ها مشارکت دارد.
تشکیل رگ خونی جدید را میسر می‌سازد (آنژیوژنز).
تبادل مایعات، مواد مغذی و گازها بین خون و بافت‌ها، اساسا در مویرگ‌ها رخ می‌دهد. نقش اصلی اندوتلیوم در تنظیم این تبادل، تشکیل یک غشای نیمه نفوذ پذیر است که حاوی خون در رگ است و به مواد مغذی و گازها امکان جابجایی به داخل بافت را می‌دهد. تونوس عروقی توسط میزان انقباض عضله صاف در لایه‌ی میانی رگ مشخص می‌شود. اندوتلیوم که شریان‌ها را آستر می‌کند نقشی اساسی در تنظیم انقباض عضله صاف ایفا می‌کند. سلول‌های اندوتلیوم، آزادکننده‌ی میانجی‌های شیمیایی هستند که منجر به گشاد شدن عروق (NO ^[۵۰] ، PGI₂^[51] ) و یا تنگ شدن آنها (E1^[52]) می‌شوند. تعادل این میانجی‌ها، نقش مهمی در تعیین توزیع جریان خون به بخش‌های مختلف اندام‌ها دارد.

در روایات معصومین ( علیه السّلام ) نیز به خطر هواهای نفسانی برای انسان اشاره شده است ، چنان که رسول گرامی (ص) می فرمایند : « أعدی عدُوِّکَ نفسُکَ الّتی بینَ جَنبَیکَ : بدترین دشمنت ، نفس توست که میان دو پهلوی تو قرار دارد » . ( مجلسی، بحارالانوار ، ج ۷۰ ، ص ۶۴ ) .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در روایتی امام علی علیه السّلام می فرمایند : ( الهوی عدوّ العقل ) هواپرستی دشمن عقل است .( انصاری ، ترجمه غرر الحکم ، ج ۱ ، جمله ۳۲۱، ص۱۳) .
در جای دیگر نیز می فرمایند : « وَ اشرف ُ الغنی ترکُ المُنی . وَ کم مِن عقل ٍ اسیر ٍ تحت َ هوَی امیرٍ » . برترین بی نیازی، ترک آرزوهاست، و چه بسا عقل که اسیر فرمان روایی هوس است . (صبحی صالح ، نهج البلاغه ، حکمت ۲۱۱ ، ص ۵۰۶ ) .
در متون دینی ما از جمله قرآن و نهج البلاغه به این موضوع پرداخته شده و حتّی برای آن علّت هایی آورده شده و آثار زیان بار آن ذکر و در مقابل، راهکارهایی برای مقابله و رهایی از آن بیان شده است .
۱ . ۱ . بیان مسئله :
نوشتار پیش روی، با هدف بیان هوی و پرستش از نظر لغت و اصطلاح، عوامل هواپرستی و آثار زیان بار آن و راهکارهای مقابله با آن، در قرآن و نهج البلاغه به نگارش در آمده است .
هواپرستی به عنوان موضوعی که نفی آن یکی از آموزه های اسلامی است . پیروان هوای نفس، گرفتار سوء تشخیص و عدم درک واقعیت شده و در نهایت از مشاهده چهره واقعی حقّ ِ آشکار، محروم می مانند. گاهی هواپرستی در قالب سفارش به تقوا و پرهیزگاری نفی شده است، گاهی در قالب ترک گناهان و گاهی در قالب مذمّت مظاهر دنیوی که از آن تعبیر به حبّ دنیا می شود .
مسئله مهمّی که در این نوشتار به دنبال آن هستیم این است که نظر قرآن و نهج البلاغه در زمینه ی هوی پرستی چیست ؟ چه پیامدهایی را در پی دارد ؟ و این که نحوه ی برخورد با آن چگونه است ؟
۱ . ۲ . اهمیّت و ضرورت تحقیق :
اهمیّت انتخاب این موضوع به عنوان موضوع بحث، این است که در جهان معاصر نیز آن چه با تمام تلخی، حقیقتی انکار ناپذیر است، همین رو گردانی از ارزش های اصیل انسانی و حاکمیّت فساد و بی بند و باری و افسار گسیختگی در کشور های ظاهراً پیش رفته می باشد که روز به روز بر تیرگی دل ها افزوده و آن نور معنوی که سبب روشنایی وجود و مایه ی آرامش قلب هاست، به دست فراموشی سپرده می شود.
این واقعیّت تلخ در جوامع اسلامی و از جمله جامعه ی اسلامی خودمان نیز روز به روز گسترش می یابد. به جای اطاعت از احکام شرع، به پیروی از خواسته های نفسانی خویش پرداخته اند؛ یعنی به جای این که خود را بر اساس تعلیمات دینی تغییر دهندو خویش را با آن منطبق سازند، سعی کرده اند تعالیم دینی را بر امیال و خودخواهی های خویش تطبیق دهند .
بنا براین احیای ارزش های اصیل اخلاقی و بازگشت به اصول فراموش شده ی اسلامی شرط لازم برای حاکمیّت بخشیدن به اسلام در جامعه ی ماست و اگر با خلوص نیّت قدم در عالم دین گذاشته و از روی صدق و حقیقت تسلیم اوامر خداوندی شود و هواهای نفسانی را بشناسد، محال است در ورطه ی خودخواهی و خود محوری گرفتار شده و هواپرستی را دنبال نماید که اگر چنین کند هیچ گاه به سر منزل مقصود نمی رسد .
پس به جهت گسترده بودن مباحث آن ( هواپرستی ) قابل طرح از دیدگاه قرآن و سنّت نیست، بلکه در این تحقیق تلاش شده است که از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه ارائه گردد .
۱ . ۳ . پیشینه تحقیق :
مسئله هواپرستی موضوعی است که هم زمان با خلقت حضرت آدم ( علیهم السّلام ) ظهور یافته است و ادیان الهی همواره با این رذایل اخلاقی به مبارزه پرداخته اند .
امّا با پیدایش دین اسلام، خودسازی در بُعد اخلاقی از اهمیّت ویژه ایی بر خوردار گشت، که هدف آن تربیت انسان و رسیدن به تعالی و دوری گزیدن از تباهی و خسران در نهایت رستگاری بود .
به همین خاطر عالمان و نویسندگان بسیاری ، در پی آثار و نتایج و راه های جلوگیری از ضعف نفس بر آمدند که تحت عنوان کتاب های اخلاقی گرد آوری شده است .
امّا در کل می توان از منابعی همچون جامع السعاده، احیاء علوم الدین، کیمیای سعادت ، محجهالبیضاء ، معراج السعاده، چهل حدیث امام خمینی ( ره ) و ….. به عنوان متونی بر جسته نام برد .
لازم به ذکر است که پایان نامه ای در این زمینه با عنوان ” هوی پرستی در نهج البلاغه ” در سال ۱۳۹۰، که توسط خانم رقیه باقری طاقانکی به نگارش در آمده، که به بررسی هوی پرستی در نهج البلاغه پرداخته شده، و به این نتیجه رسیده که هواپرستی دارای شعبه های گوناگون به وسعت تمام گناهان و زشتی هاست اگر چه در این میدان بزرگ، هر کسی به سببی زمین گیر شده و سقوط می کند؛ در کلمات نورانی حضرت امیر المؤمنین ( علیهم السّلام ) در جای جای نهج البلاغه به روشنی می شود به این واقعیّت پی برد . امّا از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار نگرفته است .
پس بنده تلاش می کنم که از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه این موضوع را مورد بررسی قرار دهم .
۱ . ۴ . سوالات تحقیق :
۱ . ۴ . ۱ . سوال اصلی :
نگاه قرآن و نهج البلاغه به هواپرستی چیست ؟
۱ . ۴ . ۲ . سوالات فرعی :
عوامل هواپرستی در قرآن و نهج البلاغه چیست ؟
در قرآن و نهج البلاغه چه آثار و پیامدهایی برای هوی پرستی ذکر شده است ؟
با توجّه به آموزه های قرآن و نهج البلاغه چه راهکارهایی برای مقابله با هوی پرستی وجود دارد ؟
۱ . ۵ . هدف کلی :
” هدف پژوهش ، تبیین هوی پرستی از نگاه قرآن و نهج البلاغه ” است .
۱ . ۶ . اهداف جزئی :
بیان عوامل هوا پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
بیان آثار و پیامدهای هوی پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
بیان راهکارهای مقابله با هوی پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
۱ . ۷ . روش تحقیق :
این تحقیق از نظر نوع تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است و دارای زمینه های اخلاقی است . شیوه ی جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای یعنی استفاده از کتب، نرم افزارهای قرآنی، حدیثی و اینترنت می باشد .
۱ . ۸ . تعریف مفاهیم و واژگان تحقیق :
۱ . ۸ . ۱ . قرآن :
” قرآن ” معروف است به کتاب آسمانی مسلمانان و معجزه ی خاتم پیامبران . شاید هیچ منبعی به اندازه ی خود قرآن به تعریف این کتاب آسمانی نپرداخته باشد : قرآن خود را بیان کننده هرچیزی می داند ( نحل، ۸۹ ) و خود را کتاب تردید ناپذیر برای هدایت متقین بر می شمارد (بقره ، ۲ ) . این آیات و آیات فراوان دیگر که در توصیف و تعریف قرآن نازل شده است، می تواند زمینه ی مناسبی برای درک مفهوم حقیقی این کتاب آسمانی باشد. با این وجود صاحبنظران به بیان تعاریفی از قرآن اقدام نموده اند.
از قرآن دو گونه تعریف می توان به دست داد. نخست تعریف ساده و عرضی که قرآن را کتاب مقدس و آسمانی و وحی الهی بر حضرت محمّد (ص) می داند. دوم تعریف علمی که قرآن را وحی نامه اعجاز آمیز الهی می داند که به زبان عربی، به عین الفاظ توسط فرشته ی امین وحی ، جبرئیل ، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام ، هم اجمالاً ، یکباره و هم تفصیلاً در مدت بیست و سه سال نازل شده است . این کتاب آسمانی که به سی جزء تقسیم گردیده است، شامل ۱۱۴ سوره و حدود ۶۲۰۰ آیه می باشد . ( خاری آرانی، بررسی نقش امید در تعلیم و تربیت اسلامی انسان از منظر قرآن و روایات ، ص ۸ )
۱ . ۸ . ۲ . نهج البلاغه :
” نهج البلاغه” کتابی است حاوی ۲۳۹ خطبه ( سخنرانی ) ، ۷۹ مکتوب ( رساله ، نامه ) و ۴۸۰ حکمت و کلمات قصار که امیر المؤمنین (ع) در زمان کوتاه خلافت خود ایراد نموده و محمد بن حسین موسوی معروف به ” سیدرضی” ( ۴۰۶ ـ ۳۵۹ ) که از بزرگان علمای شیعه است ، در سال ۴۰۰ هجری آن را به رشته تحریر در آورده است . ( همان ، ص ۱۱ )
۱ . ۸ . ۳٫ هوی در لغت :
تمایل نفس انسان به شهوت و به کسانی که به شهوت منحرف می شوند گفته می شود ، وجه تسمیه ی آن به این خاطر است که دنباله روی هوای نفس را در دنیا به رنج و مصیبت و در آخرت به جهنّم می رساند و از راه صحیح او را متمایل به عذاب می سازد و نیز به معنای سقوط از بلندی به پایین است که سقوط همان هلاکت و بدبختی است . ( راغب اصفهانی ، مفردات الفاظ قرآن ، ص ۸۰۲ )
و نیز هوی را میل، خواهش و عشق معنا کرده اند . ( معین، فرهنگ فارسی معین ، ج ۴ ، ص ۵۲۲۸ ) .
همچنین هوی را میل نفس معنا کرده اند . ( قرشی ، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ) . « وَ ما ینطق ُ عن الهوی . إن هُو إلّا وَحی ٌ یُوحی » نجم ( ۵۳ ) : ۳و ۴ . ( و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید . آنچه می گوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست . ) .
جمع آن ” أهواء ” است : « وَ لا تَتّبع اَهواءَ الَّذین کَذَّبوا بِایتنا وَ الَّذین َ لا یُؤمنون َ بالأ خرَه ِ وَ هُم بِربِّهِم یَعدِلون َ » انعام (۶) : ۱۵۰ . ( و از هوی هوس کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، و کسانی که به آخرت ایمان ندارند و برای خدا شریک قائلند، پیروی مکن ) . ( قرشی، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ) .
واژه هوی در میل مذموم و ممدوح هر دو به کار می رود. امّا در قرآن مجید بیشتر در خواهش های مذموم به کار رفته و گاهی در غیر آن ، آیه ذیل دالّ بر معنای ممدوح هواست :
« فاجعَل أفئدَه ً مِنَ الناس ِ تَهوِی إلیهِم » ابراهیم (۱۴) : ۳۷ . ( تو دل های گروهی از مردم را متوجّه آن ها ساز ) .
و نیز آیه ذیل هم دالّ بر حبّ مذموم است :
« کالّذی استَهوَ ته ُ الشَّیطین ُ فِی الارض ِ حَیران َ له اَصحب ٌ یَدعونَه الی الهُدَی ائتِنا » انعام (۶) : ۷۱ . ( همانند کسی که بر اثر وسوسه های شیطان ، در روی زمین راه را گم کرده ، و سر گردان مانده است ؛ در حالی که یارانی دارد که او را به هدایت دعوت می کنند به سوی ما بیا ! ) . به این معنا که شیاطین به عنوان دوست ، آن ها را به سوی خود میل دادند . ( قرشی، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ؛ فراهیدی، العین، ج ۴ ، ص ۳۵۱ ) .
۱ . ۸ . ۴ . هوی در اصطلاح :

خصوصی‌سازی با تغییر مدیریت بر اخلاق کار تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، اگر خصوصی سازی را متغیر مستقل بدانیم، مدیریت متغیر میانی و اخلاق کار متغیر وابسته خواهد شدمشخص است که هنگام خصوصی‌سازی قوانین و شیوه مدیریت از حالت دولتی خارج می شود،اما تغییر مدیریت به طور عمده بر دو زمینه اقتصادی و روانی اخلاق کار مؤثر است. زیرا تغییر مدیریت اساساً در شیوه‌های انگیزش افراد در محیطهای کاری و نحوه پاداشهای مادی آنها تأثیر می‌گذارد که ابعاد اقتصادی و روانی اخلاق کار محسوب می‌شوند.
مدیریت مشارکتی را باید به عنوان یک فرایند تعاونی شناخت که بر اساس آن مدیریت و کارکنان برای به اجرا در آمدن یک هدف مشترک با یکدیگر کار می‌کنند. بر خلاف سبک مدیریت اقتدارمنشانه که بر کنترل از بالا به پایین کارگران مبتنی است، مدیریت مشارکتی مدعی است که درگیر کردن کارکنان در تصمیم گیری، عامل ارزشمندی است و رضایت خاطر و روحیه کارکنان را بالا می‌برد. «یانکلوویچ» مدیریت مشارکتی را به عنوان نظامی توصیف کرده است که شیوه جدیدی از اخلاق کار است و به عنوان یک منبع قدرتمند در مکان کار، می‌توان از آن استفاده کرد (یانکلوویچ^[۳۶]، ۱۹۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

البته این موضوع اهمیت زیادی دارد که ماتفاوتی میان مدیریت و صلاحیت قائل شویم. ما به مدیرانی احتیاج داریم که نه فقط در رأس هرم قدرت قرارگرفته باشند، بلکه دارای قابلیت نیز باشند دراین باره می توان گفت که مشارکت پرسنل در امور سازمان و تحویل مسئولیت به آنان به احتمال زیاد به افزایش اخلاق کار می انجامد زیرا بیش از ۸۱ درصد ایرانیان از انجام ندادن امور محوله به خود احساس تقصیر می‌کنند که نشان دهنده این پتانسیل نهفته افراد برای مسئولیت پذیری است (چلبی ،۱۳۸۴).
نیروی انسانی کارآمد، کار گروهی، مشارکت کارکنان در امور، همکاری صمیمانه میان مدیریت و کارکنان، وجود مناسبات دوستانه در میان کارکنان، استفاده کافی و به جا از فناوری و آگاهی از اهمیت بهره‌وری و هماهنگی هدفهای کارکنان با اهداف مدیران یکی ازعوامل بهره‌وری بالاست. هر مدیری باید نسبت به نظام اجتماعی سازمان خود آگاهی داشته و برای افزایش بهره‌وری و اخلاق کار از دیوانسالاری پرهیز کند. به عنوان مثال در تحقیقی نشان داده شده است که اکثرکارگران به ایجاد تعادل میان کار و زندگی شخصی بیش از میزان حقوق اهمیت می‌دهند. (جنیفر^[۳۷]، ۲۰۰۳).
به نظر می رسدکه فرایند خصوصی شدن در اغلب کشورها و از جمله ایران به صورت طبیعی انجام نشده و تنها از بالا اعمال گردیده‌است. چگونه می‌توان انتظار داشت که قبل از بستر سازی فرهنگی و آگاهی اجتماعی تنها با تغییر چند قانون در سطوح بالای مدیریت به اهداف خصوصی‌سازی نایل گردید؟ از نظر «پرکوپنکو» در بسیاری موارد به پدیده خصوصی سازی تنها از بعد اقتصادی توجه شده است و ابعاد فرهنگی و اجتماعی مغفول مانده‌اند. این غفلت باعث ناکارآمدی و گاه شکست فرایند خصوصی سازی شده است.
۲-۲-سلامت سازمانی:
۲-۲-۱-مفهوم سلامت:
ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎنی ﺑﻬﺪاﺷﺖ از سلامت ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻼﻣت ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪی اﺳﺖ. ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻌﺪ ﺟﺴﻤﯽ ، رواﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻌﻨﻮی را ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻼﻣﺘﯽ و ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎری ﺑﺮﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺛﺮ ﮐﺮده و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﮑﻼتﺟﺴﻤﯽ ﺑﺮ روان ﻓﺮد ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ ﺑﺮﺟﺴﻢ او و ﻧﯿﺰ ﻫﺮ دوی آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﺧﺘﻼﻻت ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ دو ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ. ﻟﺬا اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻓﺮدی ( ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ و ﻣﻌﻨﻮی ) و ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ (سازمان جهانی بهداشت، ۲۰۰۰).
سلامت به معنی فقدان بیماری و نارسایی در ارگـــانیسم است. مایلز معتقد است صرف نظـــــر از اشکالاتی که مفهوم ارگانیسم پنداری سازمان و نوع آرمانی بودن مفهوم سلامت کامل به بار می آورند. رویکرد سلامت سازمانی از لحاظ فهم پویاییهای سازمانها و پژوهش و کوشش جهت بهسازی آنها، مزایای علمی قابل ملاحظه ای دارد (علاقه بند، ۱۳۸۷).
برای داشتن جامعه ی سالم باید سازمان های سالم ایجاد کنیم و برای اینکه سلامت سازمانی در یک سازمان ایجاد شود ابتدا باید جو موجود در آن سازمان شناخته شود .
۲-۲-۲-مفهوم سازمان:
سازمان پدیدهای اجتماعی به شمار می آید که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتاً مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، براساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می کند.
عبارت ” به صورت آگاهانه هماهنگ شده” دلالت بر مدیریت دارد."  “پدیده اجتماعی"، دال بر این معناست که سازمان از افراد یا گروه های که با هم در تعاملند، تشکیل شده است.
یک سازمان مرزهای نسبتاً مشخصی دارد. این مرزها به مرور زمان، می توانند تغییر کنند و ممکن است کاملاً واضح و روشن نباشند. اما بهرحال باید مرزهای مشخصی وجود داشته باشند تا بتوان اعضاء سازمان را از غیر اعضاء بازشناخت.
نهایتاً اینکه، سازمانها برای انجام امور بوجود آمده اند. این امور یا فعالیتها، همان اهدافند، که دستیابی به آنها توسط یک فرد به تنهائی، امکان پذیر نیست، یا اگر هم بوسیله یک فرد قابل حصول باشد، حصول آن از طریق سازمان، اثر بخش تراست(رضائیان،۱۳۸۳).
۲-۲-۳-مفهوم سلامت سازمانی:
برای تعریف، توضیح و سنجش جو اجتماعی سازمان ها، تلا ش های علمی قابل ملاحظه ای در دهه های اخیرصورت گرفته است. یکی از چهارچوب های نظری مشهور و سودمند در این مورد سلامت سازمانی است (فرنیا، ۱۳۸۲: ۲۳۰).
ماتیو مایلز ^[۳۸] اشاره می کند سلامت سازمانی عبارتست از دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و گسترش و ارتقاء و توانایی خود برای سازش بیشتر، ویا به گفته ی هوی و فورسیت سلامت سازمانی توانایی سازمان برای بقاء خود است وسازمانی که سالم است با نیروهای مخرب خارجی به طور موفقیت آمیزی برخورد کرده و نیروی آنها به طور اثربخشی، در جهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند. و در درازمدت علائم یک سازمان سالم را از خود نشان می دهند. چیزی که در این تعریف واضح است این است که سازمان سالم با نیروهای مانع بیرونی به طور موفقیت آمیزی برخورد کرده، نیروی آن را به طور اثربخشی در جهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند. البته عملکرد سازمان در یک روز مشخص، ممکن است اثربخش و یا غیر اثربخش باشد اما علایم درازمدت در سازمانهای سالم، مساعد اثربخشی است (جاهد، ۱۳۸۵:۲).
سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثربخشی سازمان در کوتاه مدت دلالت دارد و به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتاً پردوام اشاره می کند. یک سازمان سالم به این معنا نه فقط در محیط خود پایدار می ماند بلکه در درازمدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شده توانایی های لازم را در جهت بقاء خود پیوسته ایجاد کند و گسترش دهد (مایلز، ۱۹۶۹ ، به نقل از هوی و میسکل، ۱۹۸۹).
« کیت دیویس » سازمان سالم را سازمانی می داند که در آن کارکنان احساس کنند کاری سودمند و مفید انجام می‌دهند و به احساس رشد و پرورش شخصی دست می‌یابند. آنان بیشتر کاری شوق‌انگیز را که خشنودی درونی فراهم می‌آورد، دوست دارند و می‌پذیرند. بسیاری از کارکنان مسئولیت و فرصت پیشرفت و کامیابی شغلی را جست‌وجو می‌کنند. آنان می‌خواهند که به سخنانشان گوش داده شود و با آنان چنان رفتار شود که گویی هر یک دارای ارزش وجودی فردی هستند. آنان می‌خواهند که اطمینان یابند سازمان به راستی برای نیازها و دشواری‌های آنان دلسوزی می‌کند.
ازنظر « لایدن و کلینگل » سلامت سازمانی یک مفهوم تقریباً تازه ای است و شامل توانایی سازمان برای انجام وظایف خود به طور موثر و رشد و بهبود سازمان می گردد. یک سازمان سالم جایی است که افراد می خواهند در آنجا بمانند و کار کنند و خود افرادی موثر و سودمند باشند
مفهوم سلامتی مثبت در یک سازمان، توجه را به شرایطی جلب می کند که رشد و توسعه سازمان را تسهیل کرده و یا مانع پویاییهای سازمان است. « تالکوت پارسونز » معتقد است که همه سیستمهای اجتماعی، اگر قرار باشد که رشد و توسعه یابند، باید چهار مشکل اساسی انطباق، کسب هدف، یگانگی و ناپیدایی^[۳۹] را فرو نشانند. به عبارت دیگر، سازمانها باید درحل چهار مشکل موفق باشند:
مشکل کسب منابع کافی و سازش با محیط خود^[۴۰]
مشکل تعیین و اجرای هدف ^[۴۱]
مشکل نگهداری وحدت در داخل سازمان^[۴۲]
مشکل ایجاد و حفظ ارزشهای منحصر به سیستم ^[۴۳]
بنابراین، سازمان باید به نیازهای انطباق و کسب هدف و نیز نیازهای بیانی، یگانگی اجتماعی و هنجاری برخورد بکند، در واقع فرض بر این است که سازمانهای سالم، به طور اثربخشی هر دو دسته از نیازها را برآورد می کنند. « تالکوت پارسونز » پیشنهاد می کند که سارمانهای رسمی مثل مدرسه، مسئولیت و کنترل این نیازها را در سه سطح متفاوت از خود بروز می دهند:

1. 1. سطح نهادی: سازمان را با محیط پیوند می دهد.

1. 1. سطح اداری: میانجی تلاشهای داخلی سیستم بوده، آنها را کنترل می کند.

1. 1. سطح تکنیکی ( فنی ): محصول سازمان را تولید می کند.

چارچوب فوق متعلق به « تالکوت پارسونز »، برای مفهوم سازی و اندازه گیری سلامت سازمانی یک مدرسه طرح یگانه ای ارائه می کند. به طور اخص، سازمان سالم سازمانی است که در آن سطوح فنی، اداری و نهادی در هماهنگی هستند. سازمان نیازهای بیانی و نهادی را برآورده می کند و با نیروهای خارجی به طور موفقیت آمیزی برخورد کرده و نیروی آنها را در جهت هدف اصلی سازمان هدایت می کند.
نیون^[۴۴] (۱۹۹۵) نیز در کتاب سازمان سالم اظهار می دارد که به نظر متخصصان دانشگاه وار ویک^[۴۵]  سلامت سازمانی موضوعی کلی است که با زیر مجموعه های زیر ارتباط دارد:
۱- استرس
۲- اخلاق در سازمان
۳- بهداشت روانی در محیط کار
۱- استرس: اشاره به وضعی دارد که فرد با آن مواجهه و احساس می کند تهدید می شود و قادر به مواجهه اثربخش با آن نیست. استرس به دو نوع تقسیم می گردد:
- استرس یا فشار روانی فردی
- استرس یا فشار روانی سازمانی
دیر رسیدن و نزاع با همکار نمونه ای از فشار روانی و بی ثباتی وضع سازمانی کارکنان، فشار مدیریت و کارکنان، نمونه ای از استرس و فشار روانی سازمانی می باشد.
کوپر^[۴۶] (۲۰۰۱) نیز در این زمینه شش دسته عوامل استرس زای مدیریتی که بر سلامت سازمانی تاثیر می گذارد را مطرح نموده است. این عوامل عبارتند از :
- عوامل ذاتی مشاغل
- تعارض نقش در سازمان
- روابط درکار
- چشم اندازهای رشد شغلی
- ساختار سازمانی
- جو سازمانی
نیون(۱۹۹۵) اظهار می دارد که سازمان های سالم ضمن شناسایی این فشارهای روانی، سعی در بکارگیری راه کارهای مناسب جهت کاهش این فشارها و رساندن آن به سطح مطلوب دارند چرا که اعتقاد سلیه^[۴۷]  (۱۹۹۲ ) فشار روانی در سطح متعادل می تواند باعث تلاش و کوشش برای دستیابی به هدف ها در افراد گردد.

ب.این دعا به واسطه عموم افرادی موصول و عموم ازمانی و احوالی که از راه حذف متعلق حاصل شده است دلالت بر عصمت امامA میکند؛ یعنی در هیچ حالتی وی مرتکب معصیت نمی‌شود و جز حق نمی‌گوید و به غیر حق عمل نمی‌کند و همیشه همراه حق است، زیرا اگر مرتکب معصیت شود دشمنی با او به خاطر عمل منکر واجب می‌شود و چون در این دعا هیچ حالت یا زمانی استثنا نشده است عصمت امام اثبات می‌گردد.این عصمت با مولای به معنای امام و خلیفه سازگار است.
۲٫محدثین و حفاظ حدیث، الفاظ دیگری در صدر و ذیل حدیث غدیر آورده‌اند که دلالت بر معنای امامت می‌کند.
برخی نقل کردهاند که پیامبر اکرم۶ فرمود:
یا ایها الناس بما تشهدون؟ قالوا نشهد أن لا اله الا الله قال: ثم مه؟ قالوا: و أن محمدا عبده و رسوله، قال: فمن ولیکم؟ قالوا: الله و رسوله مولانا.ثم ضرب یده الی عضد علیA فأقامه فقال: من یکن الله و رسوله مولاه فان هذا مولاه^[۲۱۱].
ای مردم! به چه چیزی گواهی میدهید؟ گفتند گواهی میدهیم که معبودی جز الله نیست. فرمود: سپس چه؟ گفتند: گواهی می‌دهیم همانا محمد عبد او و فرستاده اوست، فرمود: ولی شما کیست؟ گفتند: خدا و رسول او مولای ما هستند. سپس رسول اکرم۶ دست به بازوی علیA زد و او را بلند کرد و فرمود: هر کس خدا و رسولش مولای اوست، این شخص نیز مولای اوست.
وقوع ولایت در کنار شهادت به توحید و رسالت و آمدن آن پشت سر مولویت مطلقه خدا و رسول خدا۶ تنها با معنای امامتی که ملازم با اولویت در تصرف است، صحیح می‌باشد.
۳٫رسول خدا۶ پس از اعلام مولی بودن علیA تکبیر گفتند و فرمودند:
الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضی الرب برسالتی و الولایه لعلی بن ابی طالب.
اکمال دین و اتمام نعمت با هیچ کدام از معانی مولی غیر از امامت و اولویت در تصرف صحیح نمی‌باشد.
۴٫قرینه چهارم جریان تهنیت و تبریک مردم، به ویژه ابوبکر و عمر به امام علیA می‌باشد.

۶-۲-۱-۳٫ جواب شبهه دلالت ذیل حدیث بر معنای محب و ناصر:

۱٫همان گونه که در پاسخ شبهه پیشین گفته شد، از دعای پیامبر اکرم۶ «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» معنای امامت استفاده می‌شود.

2. 2. قرائن دیگری در این حدیث موجود است که دلالت بر معنای امامت دارند، مثل تبریک مردم یا فهم مردم به خصوص اشعار و غدیریه‌هایی که از همان زمان سروده شد. شیخ مفید، با استناد به سروده‏های شاعران مُخضرم (شعرایی که دوره جاهلیّت و اسلام را درک کرده‏اند)؛ یعنی شاعرانی چون اخطل، کمیت، قیس بن سعد بن عباده و حسان بن ثابت، اثبات می‏کند که معنای ولی در حدیث یاد شده، فقط امام است^[۲۱۲].

۳٫این دعا، مناسب معنای امامت از لفظ مولی است، زیرا رسول خدا۶ با این دعا مردم را مکلف می‌کند که از حضرت علیA اطاعت کنند و از تمرد و نافرمانی اوامر او برحذر باشند، چون امامت و خلافت نیازمند اطاعت و فرمانبرداری مردم است.
علامه امینی در رد این ادعا که مراد از مولی ناصر و محب است، می‌نویسد:
«بر فرض که مراد از مولی در حدیث غدیر این دو معنا باشد، از دو حال خارج نیست:
الف.احتمال دارد که پیامبر اکرم۶ قصد داشت که مردم را به محبت و نصرت علیA ترغیب کند، زیراکه او از مؤمنین بود.
ب. احتمال دوم این است که مقصود پیامبر۶این باشد که محبت ونصرت به مردم را به علیA امر کند.
هر کدام از دو صورت پیشین می‌تواند اخباری یا انشایی باشد در نتیجه چهار صورت به وجود می‌آید.
حالت نخست: رسول اکرم۶ به مردم خبر دهد که محبت و نصرت علیA واجب است.
این احتمال مردود است؛ زیرا هیچ فایده ای بر آن مترتب نیست و مطلب مجهولی نبوده است تا در آن زمان و با آن شرایط به مردم اعلام نماید و سستی کردن در تبلیغ آن تبلیغ نکردن رسالت شمرده شود و تبلیغ آن اکمال دین و اتمام نعمت به حساب آید، سپس مردم به تبریک و تهنیت علیA بپردازند.
چگونه این احتمال صحیح باشد در حالی که مردم همواره سخن خدا را در قرآن میخواندند که می‌فرماید: «وَالمُؤمِنُونَ وَ المُؤمِناتُ بَعضُهُم أولِیاءُ بَعضٍ»^[۲۱۳] یا می‌فرماید: «إنَّما المُؤمِنُونَ إِخَوهٌ»^[۲۱۴] که بر وجوب دوستی مؤمنین نسبت به همدیگر دلالت دارند.
ساحت مقدس نبی اکرم۶ از تبلیغ چنین امر عبثی منزه می‌باشد.
حالت دوم: رسول خدا۶ وجوب محبت و نصرت علیA را انشاءکند.
ضعف این احتمال نیز کمتر از احتمال نخست نمی‌باشد،چون مطلب جدیدی نبوده است که تا آن زمان بیان نشده باشد و حکم تازه ای نبود که تا آن هنگام انشا نشده باشد.
هم چنین طبق این دو احتمال لازم بود که پیامبر اکرم۶ بفرماید: «من کان مولای فهو مولی علی» لذا این دو احتمال خلاف ظاهر حدیث است.شاید سبط ابن جوزی نیز متوجه این اشکال بود که در تذکرهاش می‌گوید: حمل لفظ مولی در این حدیث بر معنای ناصر جایز نیست.
علاوه بر آن، وجوب محبت و نصرت طبق این دو وجه، مختص علیA نبود؛ در این امر همه مسلمانان مساوی بودند، پس تخصیص حضرت علیA وجهی نداشت. اگر مراد محبت و نصرت مخصوصی باشد که بالاتر و برتر از دیگران باشد، مانند وجوب متابعت و امتثال اوامر و تسلیم شدن در برابر او، این همان معنای امامت است، به خصوص بیانی که برای علیA به کار رفته است، شبیه بیانی است که برای نبی اکرم۶ به کار رفته است؛ «من کنت مولاه» و تفکیک بین آن دو در یک سیاق جایز نیست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حالت سوم: رسول اکرم۶ به مردم خبر دهد که بر علیA واجب است که به مردم محبت و نصرت داشته باشد.
این حالت نیز مردود است، زیرا در این صورت لازم بود که نبی اکرم۶ به خود علیA بفرماید نه این که همه مردم را نگه دارد و آنها را خطاب قرار دهد.
حالت چهارم: وجوب محبت و نصرت مردم را به علیA انشا کند.
این احتمال نیز جایز نیست، زیرا در این صورت پیامبر اکرم نیازی به آن همه اهتمام و سفارش به مردم و مخاطب قرار دادن مردم نداشت…»^[۲۱۵].

۷-۲-۱-۳٫ پاسخ به شبهه مراد بودن «اولویت در قرب» به پیامبر اکرم۶

۱٫در این که حضرت علیA از مقربین و خواص پیامبر اکرم۶ بودند تردیدی نیست، چون حضرت علیA از کودکی در دامان پیامبر خدا پرورش یافتند و همواره در محضر رسول خدا۶ بودند. حضرت علیA در خطبه قاصعه نهج البلاغه در این باره میفرماید:
«شما موقعیت مرا نسبت به رسول خدا۶ در خوشاوندی نزدیک در مقام و منزلت ویژه می‌دانید؛ پیامبر مرا در اتاق خویش می‌نشاند، در حالی که کودک بودم مرا در آغوش خود می‌گرفت و در بستر مخصوص خود می‌خوابانید. بدنش را به بدن من می‌چسباند و بوی پاکیزه خود را به من می‌بویاند و گاهی غذایی را لقمه لقمه در دهانم می‌گذارد. هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت و من همواره با پیامبر بودم؛ چونان فرزند که همواره با مادر است. پیامبر۶ هر روز نشانه تازهای از اخلاق نیکو را برایم آشکار میفرمود و به من فرمان می‌داد که به او اقتدا نمایم. پیامبر۶ چند ماه از سال را در غار حراء میگذراند. تنها من او را مشاهده میکردم و کسی جز من او را نمیدید. در آن روز‌ها در هیچ خانهای اسلام راه نیافت، جز خانه رسول خدا۶ که خدیجه هم در آن بود و من سومین آنها بودم. من نور وحی و رسالت را میدیدم و بوی نبوت را می‌بوییدم. من هنگامی که وحی بر پیامبر فرود میآمد، ناله شیطان را شنیدم، گفتم: ای رسول خدا! این ناله کیست؟گفت: شیطان است که از پرستش خویش مأیوس گردید و فرمود: «علی تو آن چه را من می‌شنوم می‌شنوی و آن چه را که می‌بینم می‌بینی جز این که تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر من هستی و به راه خیر می‌روی»^[۲۱۶].
۲٫در جریان غدیر خم، دو آیه تبلیغ و اکمال نازل شد. همان گونه که پیش از این نیز بیان شد، این دو آیه تنها با معنای امامت و خلافت سازگار هستند.

۸-۲-۱-۳٫ پاسخ به شبهه عدم منافات این حدیث با خلافت خلفای سه گانه:

این اشکال وارد نیست، زیرا:
۱٫با حدیث غدیر وجود نص از سوی پیامبر اکرم۶ بر امامت علی بن ابی طالبA ثابت می‌شود و چون بالاجماع چنین نصی بر خلافت ابوبکر نیست و بیعت یا اجماع نمی‌تواند با نص معارضه کند، امامت حضرت علیA اثبات و امامت هر کسی غیر او نفی می‌شود^[۲۱۷].
۲٫ظاهر از «من کنت مولاه فعلی مولاه» عموم اوقات است. زمان حیات رسول خدا۶ به حکم عقل بیرون است، بقیه اوقات در تحت این عام باقی می‌ماند^[۲۱۸]. از این رو پس از رسول خدا۶ تا زمانی که حضرت علیA زنده است، او امام است.
۳٫این سخن با تبریک عمر به حضرت علیA منافات دارد، زیرا عمر به حضرت علیA گفت: «اصبحت مولای و مولی کل مؤمن و مؤمنه» در این تبریک عمر تصریح می‌کند که علیA مولای اوست.

۲-۳٫ فصل سیزدهم:
حدیث منزلت

یکی از احادیثی که شیعه و سنی از نبی اکرم۶ روایت کرده‌اند، حدیث منزلت است. در این حدیث پیامبر اکرم۶ به حضرت علیA می‌فرماید:

۵-۹-۲- دیدگاه بنیادگرا (عمدتاً پایه گرفته در دهه ۱۹۷۰)
این دیدگاه به طور کلی متوجه بنیادها و ریشه های شکل گیری و گسترش پدیده ی حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی در شهرها بوده و بیش از هر چیز تأثیر ارتباط تنگاتنگ بین نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع جهان سوم و شکل گیری این سکونتگاه ها را در چارچوب ساز و کار نظام سرمایه داری مورد بررسی قرار داده اند(شیبک، ۱۳۸۳: ۱۹).
“این دیدگاه عمدتاً متکی به پژوهش های تجربی متعددی است که در آمریکای لاتین به خصوص در نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ صورت گرفته بر ابعاد سیاسی و بنیادی سکونتگاه های خودرو تأکید می ورزند. این نظریات اصولاً ریشه مسائل شهری را در الگوی مصرف شهر و کلاً نظام شهری و روند شهرنشینی و شهرگرایی جهان سوم می بینند. به این معنا که تمرکز جمعیت و فعالیت های اقتصادی در یک یا چند شهر، فقدان یک طیف در سلسله مراتب شهری و فاصله قابل توجه شهر و روستا عملاً بخش وسیعی از روستاییان را به شهر می کشاند که زیرساخت های تولیدی آن تحول لازم را پیدا نکرده و قادر به جذب انبوه مهاجرین روستایی نیست و همین امر خود تضادهای درونی جامعه شهری را در رابطه با زمین، مسکن و انواع خدمات (مصرفی) شهر تقویت می کند و این خود راز نفوذ فقر و زندگی روستایی به عرصه شهر و شهرنشینی است و مهاجرت وسیع گروه های روستایی را به محلات آلونک نشین حاشیه کلان شهرها به دنبال دارد"( شیخی، ۱۳۸۰: ۳۴-۳۳). دیدگاه بنیادگرا غالباً به زمینه ها، بسترها و بنیادهای پیدایش اسکان غیررسمی پرداخته و در مجموع سرمایه داری وابسته و توسعه برون زا را علت اصلی معرفی می کند و حل مسئله را در تغییر ساختار حاکم بر کار، تولید و توزیع و مصرف یعنی ساخت اقتصادی و سرانجام تغییر بنیادین جوامع جستجو می کند و لذا دستورالعملی برای برخورد مقطعی و موردی برای پدیده اسکان غیررسمی ندارد و نسخه های موردی و مقطعی را کارساز نمی داند و در بهترین حالت آنها را مسکنی می پندارد که چه بسا ریشه درد را نیز مخفی می کند(همان منبع: ۳۰).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۶-۹-۲- دیدگاه های هدفگرا (راهبردی)( از نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ و به خصوص ۱۹۹۰ تاکنون)
دیدگاه های هدفگرا(راهبردی) شامل مجموعه نگرش هایی می شود که بیشتر به ارائه راه حل پرداخته اند. “این نگرش ها از یک جنبه به دیدگاه های مسئله گرا شباهت دارند. چرا که در تبیین کلان پدیده و در تحلیل نهایی، آن را به عنوان یک واقعیت موجود پذیرفته اند و از طرفی هم با دیدگاه های مسئله گرا تفاوت دارند زیرا انتظار ندارند که چنین وضعیتی در شرایط ساز و کار طبیعی و به طور خودکار بهبود پیدا کند بلکه سخت به دنبال یافتن راه حل یا راه حل هایی برای بهبود شرایط زندگی ساکنان سکونتگاه های خودرو و حاشیه ای هستند"(شیبک، ۱۳۸۳: ۲۹).
“این دیدگاه مبنای پژوهش های نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ و نیز ملاحظه تحول و دگرگونی در ساخت و بافت اجتماعی- اقتصادی و فیزیکی سکونتگاه های خودرو و با توجه به شکست سیاست های پاکسازی، تخریب و تهدید این سکونتگاه ها، بیش از هر چیز به راه حلها و راهکارهای توانمندسازی، بهسازی و نوسازی این سکونتگاه ها با تکیه بر راهکارهای مشارکتی و بهره گیری هر چه بیشتر از توانهای نهفته مردمی در بهینه سازی ساخت و بافت سکونتگاه منطبق بر نیازها، امکانات و محدودیت ها و در نتیجه اولویت های خانوارهای ساکن پرداخته است” (شیخی، ۱۳۸۰: ۳۶). در واقع هدف گرایان با قبول پدیده اسکان غیررسمی سعی دارند از پتانسیل ها و نقاط قوت این سکونتگاه ها در جهت ارتقاء کیفیت سکونت، ساماندهی و توانمندسازی آنها بهره ببرند.
مسأله گرا
دیدگاه های راه حل گرا
بنیادگرا
هدفگرا
ویژگی :
- پدیده اسکان غیررسمی را به عنوان یک عارضه و امری عادی در روند رشد طبیعی شهر می داند.
- عدم توجه و تلاش برای شناخت ریشه ها و بنیادهای پدیده اسکان غیررسمی
راه حل :
- انتظار دارند مسئله اسکان غیررسمی در شرایط و ساز و کار طبیعی و به طور خودکار بهبود پیدا کند.
- اعتقاد دارند برای جلوگیری از گسترش و سرایت این ناخوشی واگیردار به بقیه نقاط شهر باید با عمل جراحی مناطق آلونک نشین را از پیکر شهرها جدا کرد.
ویژگی :
- بدنبال شناسایی بنیادها و ریشه های شکل گیری و گسترش پدیده اسکان غیررسمی در شهرها است.
- سرمایه داری وابسته و توسعه برون زا را علت اصلی پیدایش این پدیده معرفی می کند.
راه حل :
- برخورد مقطعی و موردی برای پدیده اسکان غیررسمی را کارساز نمی داند.
- حل مسئله را در تغییر ساختار حاکم بر کار، تولید و توزیع و مصرف یعنی ساخت اقتصادی و سرانجام تغییر بنیادین جوامع می داند.
ویژگی :
- پدیده اسکان غیررسمی را به عنوان یک واقعیت موجود پذیرفته اند.
- دیدگاه های هدفگرا(راهبردی) بیشتر به ارائه راه حل می پردازند.
راه حل :
- هدف گرایان با قبول پدیده اسکان غیررسمی سعی دارند از پتانسیل ها و نقاط قوت این سکونتگاه ها در جهت ارتقاء کیفیت سکونت، ساماندهی و توانمندسازی آنها بهره ببرند.
.
رویکردهای اجرایی
رویکردهای اجرایی
نادیده انگاری
حذف و تخلیه اجباری
مسکن عمومی
زمین و خدمات
خودیاری
ارتقاء بخشی(بهسازی)
توانمندسازی
شکل شماره۸ : دیدگاه های راه حل گرا
منبع : (شیخی، ۱۳۸۰، و مطالعات نگارنده).
۱۰-۲- رویکردهای مداخله با اسکان های غیررسمی در جهان
از ابتدای ظهور پدیده اسکان غیررسمی یا به اصطلاح حاشیه نشینی، در فراخور زمان و با توجه به شرایط مختلف اقتصادی- اجتماعی و نگرش های حاکم، رویکردهای مختلفی برای حل مسئله در دستورکار قرار گرفت. با این پیش فرض که علت تشکیل سکونتگاه های غیررسمی، فقر و عوامل ساختاری است، بسیاری از نظام ها و سیاست گذاران در سطوح کلان به دنبال راه حل های کلان برای این پدیده بوده اند. تمرکز بر سیاست های کلان اقتصادی از جمله سیاست های فقرزدایی و ایجاد عدالت اجتماعی از جمله این موارد به شمار می رود( مهندسین مشاور پرداراز، ۱۳۸۹: ۳۶). اما همزمان با سیاست های کلان همواره در سطوح میانه و خرد رویکردهای متنوعی برای رفع مشکل مسکن فقرا و سکونتگاه های غیررسمی مورد توجه بوده است که در زیر به این رویکردها پرداخته شده است.
۱-۱۰-۲- رویکرد نادیده انگاری
پشتوانه فکری این دیدگاه، نظریات لیبرالی است که عقیده دارد شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی مرحله ای از توسعه جوامع است که به مرور زمان و با رسیدن جامعه به مرحله ای از توسعه، مشکل این سکونتگاه ها به خودی خود حل می شود. سیاست نادیده گرفتن، در واقع تحمل این قبیل مکان ها و رها کردن آنها در دست نامرئی بازار است، که خود به هر تقدیر چاره ای خواهد اندیشید. این رویکرد قبل از دهه ۶۰ میلادی بیشتر در کشورهای آمریکای لاتین و آنکارا، کاراکاس و لیما استفاده شده است( پیران، ۱۳۸۰: ۳۳).
۲-۱۰-۲- رویکرد حذف و تخلیه اجباری
“حذف و تخلیه اجباری، در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، به ویژه در کشورهای با نظام سیاسی متمرکز و خودکامه، و نیز کشورهای دارای حکمروایی و مدیریت شهری ضعیف، به راه حل رایجی بدل شد. رویکرد تخریب در نظام های محافظه کار جهان سوم، با نگرش از بالا و رویکردهای پدرسالاری، برای چند دهه مورد توجه قرار گرفت. دولت معمولاً برای این کار خود سه توجیه زیباسازی و بهسازی شهری، مبارزه با مشکلات بهداشتی و مبارزه با مشکلات و مسایل اجتماعی و جرم خیزی در این سکونتگاه ها را عنوان می کند"( داداش پور و علیزاده، ۱۳۹۰: ۷۳).
۳-۱۰-۲- رویکرد مسکن عمومی
مسکن عمومی به مفهوم بالاترین سطح مداخله دولت و از رویکردهای فراگیر بکار گرفته شده در دهه های ۶۰-۱۹۵۰ برای حل مشکل سکونتگاه های غیررسمی به شمار می رود. در این رویکرد با نگرش از بالا و با اتکا به منابع مالی دولتی، ساخت و تأمین مسکن نیازمندان موردنظر است (Abbott, 2002: 306). “این طرح اگر چه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تجربه شد اما قابلیت تعمیم و گسترش در مقیاس شهری را نداشت. کشورهایی از جمله مصر، کنیا، فیلیپین، پاکستان و نیجریه از این رویکرد برای پاسخ گویی به نیازهای مسکن سکونتگاه های غیررسمی پرداختند ولی با شکست مواجه شدند. هزینه بالای این طرح، ناهمخوانی نقشه واحدها با سبک زندگی، تأکید بر استانداردهای غیرواقع بینانه، عدم توان پرداخت اقساط از سوی مالکان از جمله عللی بود که منجر به شکست این طرح شد"( هادیزاده بزاز، ۱۳۸۲: ۳۴).
۴-۱۰-۲- رویکرد زمین و خدمات
هدف اصلی رویکرد زمین و خدمات، ارائه قطعات زمین با زیرساخت های اساسی نظیر آب، راه ها و تسهیلات بهداشتی برای گروه های هدف، بیان شده است که از طریق خرید یا اجاره به شرط تملیک زمین صورت می گیرد و غالباً همراه با وام با شرایط مناسب است( UNESCAP,2001: 45). “این رویکرد از آنجایی که خانوارهای بیشتری را تحت پوشش قرار می دهد و انعطاف پذیری بیشتری را در روند ساخت و ساز داراست در مقایسه با رویکرد مسکن عمومی مزیت بیشتری دارد"( هادیزاده بزاز، ۱۳۸۲: ۳۵).