گیل فورد در این نظریه، دو عامل «تفکر همگرا» و «تفکر واگرا» را از یکدیگر متمایز می­ کند و کلید خلاقیت را در تفکر واگرا می­داند. تفکر واگرا یک جسجوی ذهنی است که به دنبال تمام راه ­حل­های ممکن برای یک مسأله است و در مقابل تفکر همگرا قرار دارد که در آن فرد می­ کوشد تا با ادغام اطلاعات به روش منطقی فقط به یک پاسخ صحیح برسد.

در نظزیه گیل فورد، تفکر واگرا از چند عامل مختلف تشکیل شده است. عوامل یا ویژگی­های تشکیل دهنده تفکر واگرا به شرح زیرند(سیف،۱۳۸۲):

سیالی(روانی) : تولید تعدادی اندیشه در یک زمان معین

انعطاف پذیری (نرمش) : تولید اندیشه­ های متنوع و غیر­معمول و راه ­حل­های مختلف برای یک مسأله.

تازگی(اصالت) :استفاده از راه ­حل­های منحصر به فرد و نو

گسترش(بسط) : تولید جزئیات و تعیین تلویحات و کاربردها

ترکیب: کنار هم قرار دادن اندیشه­ های نا همخوان

تحلیل: شکستن ساختارهای نمادین به عناصر تشکیل دهنده

سازمان دادن: تغییر شکل دادن طرح­ها، کارکردها و موارد استفاده­ها

پیچیدگی: توانایی برخورد کردن با تعدادی اندیشه مختلف و مرتبط به طور هم زمان

از میان ویژگی­های بالا سه ویژگی نخست از همه مهم­تر هستند.

نظریه تورنس: یکی دیگر از دانشمندانی که درباره خلاقیت نظریه­پردازی کرده و پژوهش زیادی انجام داده پاول تورنس است. تورنس به دو دلیل از شهرتی بین‌المللی در این زمینه برخوردار است؛ یکی به دلیل نظریه خلاقیت و کیفیت آموزش آن و دوم به دلیل ابداع آزمون-های تفکر خلاق مینه سوتا.

تورنس در جدیدترین اظهار نظرش در مجله بازنگری روانشناسی پرورشی سه تعریف برای خلاقیت به دست داده است. یک تعریف پژوهشی، یک تعریف هنری و یک تعریف وابسته به بقاء(سیف،۱۳۸۶).

در تعریف پژوهشی او، تفکر خلاق یا آفریننده عبارت است از: فرایند حس کردن مشکلات، مسائل؛ شکاف در اطلاعات، عناصر گم شده، چیزهای ناجور، حدس زدن و فرضیه‌ها، تجدیدنظر کردن و دوباره آزمودن آن ها و بالاخره انتقال نتایج.

تورنس در تعریف هنری خود از خلافیت یا آفرینندگی به موارد زیر اشاره ‌کرده‌است:

• • آفرینندگی مانند خواستن دانستن است.

• • آفرینندگی مانند عمیق تر حفر کردن است.

• • آفرینندگی مانند دوباره نگاه کردن است.

• • آفرینندگی مانند گوش دادن به بوهاست.

• • آفرینندگی مانند خط زدن خطاهاست.

• • آفرینندگی مانند رفتن به آب­های عمیق است.

• آفرینندگی مانند دست­دان با فرد است.

تورنس (۱۹۹۸) در تعریف وابسته از آفرینندگی قدرت کنار آمدن فرد با موقعیت­های دشوار را ذکر ‌کرده‌است.

نظریه دبونو درباره خلاقیت: ادوارد دبونو صاحب نظریه تفکر جانبی و ابداع کننده این اصطلاح، اعتقاد دارد که تفکر جانبی نوعی تفکر است که با بصیرت، خلاقیت و طنز شباهت دارد(میلر،۱۹۸۳).

به عقیده وی این تفکر نوعی اندیشیدن به مسأله و نگریستن به جنبه­ ها و زوایای گوناگون آن است که می ­تواند منجر به ایجاد ایده­های جدید شود. به زعم دبونو؛ خلاقیت شامل گسستن از الگوهای تثبیت شده است تا بتوان به مسائل به شکلی جدید نگریست.

به نظر دبونو ذهن یک نظام نقشه­سازی است که مرتب به خلق و تشخیص نقشه­ها و طرح ها مشغول است. این نقشه­های اطلاعات، هرچند که برقراری ارتباط را تسهیل ‌می‌کنند نارسایی­ها و محدودیت­هایی نیز دارند. از جمله این محدودیت­ها آن است که نقشه­های ذهنی به تثبیت شدن یا غیر منعطف شدن گرایش دارند و این موضوع مانع رشد خلاقیت است.

او می­گوید آموزش و پرورش با تأکید بر رشد نقشه­های مفهومی بر تجدید ساختار این نقشه­ها و تحریک دستیابی به نقشه­های جدید(خلاقیت) توجه اندکی دارد.

هدف از تفکر جانبی ایجاد نگرشی متفاوت بر چیزها، تغییرساخت قالب­های ذهنی و پیوند دادن اطلاعات به شیوه­ای نو در ایجاد ایده­های نو ‌می‌باشد. دبونو تفکر جانبی یا تفکر افقی را در کنار نوع دیگری از اندیشیدن که تفکر عمودی نامیده می­ شود قرار می­دهد. تفکر عمودی تقریبا معادل تفکر همگرای گیل فورد است که همواره در پی کشف تنها راه حل صحیح مسأله حرکت می­ کند. تفکر عمودی؛ منطقی، انتقادی و قضاوت گراست در صورتی­که تفکر جانبی مولد و خلاق است(سلیمانی،۱۳۸۱).

بشارتیان(۱۳۸۰) به نقل از دبونو؛ اختلاف بین تفکر عمودی و تفکر جانبی را شامل موارد زیر می­داند:

• • تفکر عمودی انتخاب کننده است، تفکر جانبی تولیدکننده و مولد است.

• • تفکر عمودی دارای توالی است، تفکر جانبی می ­تواند پرش انجام دهد.

• • تفکر عمودی مسیر مطمئن­تری را برمی­گزیند، تفکر جانبی در پی کشف مسیر نامطمئن­تر است.

• تفکر عمودی یک جریان معین است، تفکر جانبی جریانی احتمالی است.

تفکر جانبی جانشین تفکر عمودی نیست، هر دو مورد نیاز هستند، آن ها لازم و ملزوم و مکمل یکدیگرند.

دبونو برای کسب و توسعه مهارت­ های تفکر جانبی روش­های متعددی را پیشنهاد کرده و در ذیل هر روش ضمن تشریح ماهیت آن شیوه، راهکارهای ارتقای مهارت­ های آن را نیز بیان ‌کرده‌است(دبونو،ترجمه بشارتیان،۱۳۸۰).

۱۹- ۲- ۲- سازمان چیست؟

با مروری بر ادبیات موجود درباره سازمان ملاحظه می­کنیم که نه تنها از منظر رشته­ های علمی گوناگون تعاریف متفاوتی از آن صورت گرفته است، بلکه در درون هر رشته خاص نظیر جامعه شناسی، بر اساس الگوها و چارچوب مفهومی گوناگون، تعاریف متفاوت و گاه غیر قابل جمعی از این مفهوم ارائه شده است در یک تعریف کلی، سازمان عبارت است از نهادی اجتماعی است که هدف های جمعی را تعقیب می­ کند و بر چگونگی اجرای فعالیت­هایش نظارت و کنترل دارد و دارای مرزهای مشخصی با محیط پیرامونی خود است.

در جامعه شناسی، سازمان به مثابه یک فعالیت برنامه­ ریزی شده، هدفمند و مبتنی بر همکاری، بررسی می­ شود.

رویکرد علم مدیریت به بررسی سازمان نگاهی ابزاری است، زیرا سازمان برای یک شرکت یا مؤسسه وسیله دستیابی به اهداف آن است.

ریچارد ال دفت(۱۳۷۷،۱۹) معتقد است: سازمان علی­رغم تفاوت­های ظاهری فراوانی که دارند، به دلیل خصلت و ذات سازمان دارای ویژگی­ها و وجوه مشترک هستند.

• • نهادی اجتماعی­اند.

• • دارای هدف­اند.

• • ساختارآنها طراحی شده و دارای سیستم فعال و هماهنگ می­باشند.

• با محیط خارجی ارتباط دارند.

کلید واژه دیگر، «ساخت» یا «ساختار» است. ساخت از دیگر مفاهیم مناقشه برانگیز در علوم اجتماعی و جامعه شناسی است. هر پارادایمی تعریفی خاص ارائه می­دهد.

۲-فعالیت های شناختی ؛از قبیل تلاش برای داشتن دیدگاهی واقع بینانه و مثبت نگر به زندگی ،تفکر ‌در مورد ایجاد شادمانی و تلاش برای عمل نمودن به آن .

۳-فعالیت‌های ارادی:از قبیل تلاش کردن برای دست یابی به اهداف شخصی ، تلاش کردن برای داشتن زندگی هدفمند و معنا دار (شلدون و لیمبومیوسکی،۲۰۰۳).

۲-۳-۴-۱۲ شادی درنظریه فوردایس

از دیدگاه فور دایس (۲۰۰۰)شادی ،سرور و مسرت ،ارمغان اصلی طبیعت در زندگی به انسان است ،محرک و اهام بخش رفتارهای انسانی است که لایتناهی به نظر می‌رسد و از ابتدایی ترین تلاش های جسمانی برای بقاء ،تا والاترین موفقیت های علمی و هنری او را در برمی گیرد .شادی ،جرقه حیات بخش زندگی است ، تنها پدیده ای که اندیشه را برای پروراندن ،سرود را برای نواختن و حتی غذا را برای خوردن ،ارزشمند می‌سازد .به نظر فوردایس ،شادکامی باید تنها گمشده ی انسان در جهان باشد.گذشته از این ها ، اگر موفقیت،شهرت ،سعادت و عشق باعث،سرورنشئد،دیگر به چه دردی می خورند ؟شادی ،یک هیجان مثبت است که توسط لغاتی چون خرسندی ،احساس بهزیستی و رضایت ،توصیف می شود .شادمانی ،پایان ارزشمند عمل انسان و به مفهوم به رضایت کلی نسبت به زندگی خویش است . شادی ،مهمترین پاداش طبیعت در زندگی است.

به زعم وی اگر معتقد باشیم که شادکامی با جنبه‌های خاصی از شخصیت ،نگرش های افراد و انتخاب هایی که می‌کنند و میزان و نوع فعالیت هایی که انجام می‌دهند در ارتباط است ،در این صورت،شادکامی را می توان آموزش داد (فوردایس٬ ۲۰۰۳).ازدیدگاه فوردایس (۲۰۰۳)برای پژوهشگرانی که با امکان پذیری آموزش شادکامی اعتقاد دارند،سه سٶال اساسی مطرح است:نخست اینکه ، آیا ویژگی های خاص شناختی –رفتار ی افرادشاد را که بتوان به دیگران آموزش داد ،می توان جداسازی کرد؟دوم اینکه ،آیا افراد دیگر،واقعا”می آموزند این ویژگی ها را درخود ایجاد کنندوآنهارادرخودبپرورانند؟سوم اینکه ،اگر این مسأله را آموختند ،آیا در نتیجه شاد تر خواهند شد؟پژو هش های فوردایس ‌در مورد امکان پذیری افزایش شادکامی ‌از چندین دهه ی قبل آغازشد. در پژوهش های منتشرشده اولیه،سه بررسی انجام شد (فوردایس ،۱۹۷۷)و چندین راهکار افزایش شادمانی تحت شرایط منغییر مورد بررسی قرار گرفتند که همگی آن ها سطح شادکامی افراد مورد آزمایش را ارتقاء بخشیدند.

در مقاله بعدی فردایس (۱۹۸۳)گزارش خود را درمورد چهار آزمایش موفقیت آمیز دیگرارائه کرد که یکی از آن ها،بررسی دنباله دار یک مسأله بود و در پنج پژوهش جدید تر ،فوردایس (۱۹۸۳)به مقایسه کلاس های دانشگاه (که فقط در برخی ،شادکامی آموزش داده شده بود)پرداخت و به نتایج بسیار مهمی ‌در مورد افرادی که تحت آموزش شادکامی قرار گرفته بودند دست یافت .نتایج پژوهش دیگر پژوهشگران که به استفاده از راه کارهای مشابه فوردایس پرداخته‌اند ،مؤیدافزایش شادکامی از طریق آموزش است (آرگایل و همکاران،۲۰۰۳).

نگاهی اجمالی به اعطلاعات جمع‌ آوری شده در زمینه شادکامی ،نشان می‌دهند که تا کنون شادمانی را با عواملی همچون موفقیت ،طبقه اجتماعی ،سلامت جسمانی ،موقعیت شغلی ،شرایط اقتصادی و سیاسی خوب ،درآمد کا فی و شاید مهم ترازهمه عوامل تعیین کننده ی ژنتیکی ، مرتبط است که تغییر چشم گیر این موارد ، به ندرت در محدوه توانایی یک فرد می‌باشد با این حال ، ویژگی های خاصی وجود دارند که بارها و بارها در طی سال‌های متمادی در پژوهش ها ، نمایان شده اند نشان دهنده آن است که این ویژگی ها،ارتباط پایایی با شادکامی به دست داده‌اند و از نظر فوردایس یک مبنای پژو هش های برای بررسی آموزش شادکامی می‌باشند(فوردایس ،۲۰۰۳) .

مردم به طورمتفاوت وآشکاربه خیلی ازچیزها ‌از پایین ترین تا والاترین،ارزش وبها می‌دهند و در کل، دلیل ارزش دادن به آن ها را،نتایج و پیامدهای لذت بخش ‌و شادی آورآن ها می دانند.ماباید سعی کنیم بفهمیم چه چیزی باعث شادی خواهد شد. پی بردن به اینکه چه چیزی شادی ماراافزایش می‌دهد، توانای مارابه منظور رسیدن به آن ،بالا می‌برد.ما مغزهای بزرگی داریم که درمقایسه با حیوانات می‌توانیم آینده راپیشاپیش ببینیم،درصورتی که گونه های قبلی ما درچند میلیون سال قبل،توانایی آن رانداشتند پیش‌بینی کردن ،یک امر واقعی نیست وحتی دربعضی مواقع وبه لحاظ قانونی، احمقانه به نظرمی رسد اما به طورکلی این فرصت رابه ما می‌دهد تایک تعداد ۱۵ نفر از دانشجویا ن نهمین دوره روان شناسی مثبت ،انتخاب شدند و با نظارت دکتر شارون پارکرو دکتر جین و آنجلا داکورد مورد مداخله روان شناسی قرار گرفتند و به آن ها مطالبی از قبیل ،تمرکز بر روی نقاط مثبت خود، خو ش بینی و دوری از افکار منفی ،بیان احساس های مثبت و منفی ،داشتند وقتی آزاد و قدر دانی و سپاس گذاری آموزش داده شد .نتایج به دست آمده که زیر نظر دکتر کریس پترسون انجام گرفت ، بسیار شگفت انگیز بود نه تنها از میزان افسردگی ،اضطراب و عصبیت افراد کاسته شده بود بلکه شادکانی و رضایت از زندگی به میزان قابل توجهی در آنان ٬افزایش یافت (سلیگمن،۲۰۰۳).

به اعتقاد سلیگمن (۲۰۰۴)هدف اصلی روانشناسی مثبت ،افزایش شادمانی بر روی کره زمین است که شامل دو فراینده است :فراینده نخست ، سنجش معتبر و قابل اطمینان احساس های مثبت واثرات مثبت آن است که در دهی گذشته این شاخه از روانشناسی گام های مؤثر وچشمگیری در این خصوص برداشته است.مرحله ی دوم در این فراینده ، طبق بندی علمی است .

تعیین حدود ژنتیک :شواهدی از این موضوع که شادکامی ما تا حدودی به مسائل ژنتیکی ما بستگی دارد ، حمایت می‌کند یعنی ما بایک مقدار شادکامی که توسط ژن هایمان تعیین شده اند متولد می‌شویم .این ژن ها ، حدود ۵۰ درصد شادکامی ما را تعیین می‌کنند .بنا براین اگر تغییرات غیر منتظره در زندگی ما رخ دهد مثلا” یک بلیت بخت آزمایی برنده شویم یا اتفاق ناگواری برای مارخ دهد ، در حدود یک سال یا بیشتر ، سطح شادکامی ما به نکته تعیینی اش بر خواهد گشت .

موقعیت و شرایط: مدارک و شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند شرایط و موقعیت هایی که ما در آن زندگی می‌کنیم درمیزان شادکامی ما مؤثرند و ما همیشه نمی توانیم کنترل زیادی روی آن ها داشته باشیم .

برای مثال ، همیشه نمی توانیم در یک خانه ی مجللی که آرزویش را داریم زندگی کنیم و یا با ماشین دلخواه خود رانندگی نماییم ،اگر چه مدارک نشان می‌دهند که این تنها٬ در حدود۸ تا۱۵ درصد شادکامی را تعیین می‌کند که واقعا” خیلی زیاد نیست.

کنترل اختیاری: سومین عامل ، مهم ترین عامل درمعدله است چون می توانید آن را کنترل کنید و این موضوع تقریبا” شامل قسمت اعظمی از جنبه‌های زندگی می شود . شما دارای درجه بالایی از کنترل هستید که اعمال و افکارتان و روشی که برای زندگی کردن انتخاب می کنید را در بر می‌گیرد .شما هستید که ‌در مورد چیزی فکر می کنید ،انتخاب می کنید و در گذشته ، حال و آینده ،عمل می نمایید و به نظر می‌رسد تأثیر مهمی بر روی اینکه چگونه شاد باشید دارند و این بالای ۴۲ درصد می توان باشد.

برخی مطالعات از میزان حق الزحمه به عنوان کیفیت حسابرسی استفاده کرده‌اند. پالمروس (۱۹۸۸) در تحقیق خود به ارتباط مثبت بین حق الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی دست یافته است.

پژوهش های انجام شده پیشنهادهای مختلفی را برای اندازه گیری کیفیت حسابرسی ارائه کرده‌اند.” تورنر^[۳۵]” (۱۹۹۹) کیفیت حسابرسی را با بهره گرفتن از پیشنهادهای حسابرسان در اصلاح سود خالص اندازه- گیری کرده‌اند. برخی مطالعات دیگر نیز، کیفیت حسابرسی را به طور مستقیم ارزیابی کرده‌اند. برای نمونه، “لام و چنگ” (۱۹۹۴) سرپرستی کار و اعمال استانداردهای کنترل کیفیت را حین اجرای کار به عنوان تفاوت در کیفیت حسابرسی بررسی کرده‌اند (پور ایراندوست، ۱۳۹۱، ۹۱).

“دیویدسون و نیو” (۱۹۹۳) معیار اندازه گیری کیفیت حسابرسی را تفاوت بین سود پیش‌بینی شده و سود گزارش شده در شرکت های کانادایی قلمداد کرده‌اند. هرچه میزان این تفاوت بیشتر باشد کیفیت حسابرسی بالاتر و هرچه کمتر باشد، کیفیت حسابرسی پایین تر در نظر گرفته شده است. فرض اساسی در این تعریف این است که پیش‌بینی سود مستقل از کیفیت حسابرسی است، زیرا در دوره مورد بررسی این دو محقق، حسابرسان سود پیش‌بینی شده شرکت های کانادایی را فقط مورد بررسی اجمالی می‌دادند. ‌بنابرین‏، چنانچه کیفیت حسابرسی بالاتر باشد، توان مدیریت در دست یابی به سود پیش‌بینی شده کمتر شده و از این رو، انحراف بین سود پیش‌بینی شده و سود گزارش شده افزایش می‌یابد (پور ایراندوست، ۱۳۹۱، ۹۱).

۲-۲-۱۰٫ چارچوب کیفیت حسابرسی

کیفیت حسابرسی در اغلب پژوهش های تجربی انجام شده پیرامون کیفیت حسابرسی به نوعی در رابطه با ریسک حسابرسی تعریف شده است. ریسک حسابرسی آن ریسکی است که حسابرس درباره صورت های کیفیت حسابرسی را به مالی حاوی تحریفات با اهمیت، نظر نامعتبر ارائه کند. برای مثال، دی آنجلو (۱۹۸۱) کیفیت حسابرسی را به عنوان احتمال ارزیابی بازار از (الف) تحریف های با اهمیت موجود در صورت های مالی که توسط حسابرس کشف شده است. و (ب) گزارش تحریف های مذکور، تعریف نموده است.

تعریف دی آنجلو ویژگی های انتقادی از درک تأثیر حسابرسی بر اطلاعات صورت های مالی را نشان می‌دهد. بیانیه ی مفاهیم بنیادی حسابرسی، به توانایی حسابرس برای کنترل کیفیت اطلاعات تولیدی با اطمینان بخشی از مطابقت آن ها با اصول پذیرفته شده ی حسابداری می پردازد. مطابق قسمت (الف) از تعریف دی آنجلو این امر به شایستگی (صلاحیت) حسابرس یا توانایی کشف تحریفات با اهمیت مربوط می شود. قسمت (ب) از تعریف فوق، یعنی احتمال گزارشگری تحریف مذکور، موکول به استقلال حسابرس می‌باشد. از آنجا که تضاد منافع بین تهیه کنندگان و استفاده کنندگان اطلاعات منجر به افزایش تقاضا برای حسابرسی می شود، ‌بنابرین‏ استقلال باید ویژگی بنیادی حسابرسی باشد. درجه ی شایستگی (صلاحیت) و استقلال حسابرس به اجزای کیفیت حسابرسی (که تحت عنوان مراقبت حرفه ای حسابرسی اشاره شد) وابسته است.

نکته ی مهمی که در تعریف دی آنجلو وجود دارد این است که این تعریف در زمینه ی احتمالات ارزیابی شده بازار جای می‌گیرد. از این رو، این تعریف به درک بازار از اینکه آیا حسابرس عملیات حسابرسی را با شایستگی انجام داده و نیز میزان درک از استقلال حسابرس، وابسته است. دی آنجلو، با معرفی درک بازار از شایستگی (صلاحیت) و استقلال حسابرس به سمت تأکید بر اجزای کیفیت حسابرسی (که تحت عنوان حسن شهرت حسابرسی به آن اشاره کردیم) تغییر جهت می‌دهد. این مطلب به آنچه در بیانیه پژوهش حسابرسی شماره ۶ تحت عنوان توانایی حسابرس برای افزایش اعتبار صورت های مالی توصیف شده است، مربوط می‌گردد. حسن شهرت حسابرس اغلب در پژوهش های تجربی پیرامون کیفیت حسابرسی آزموده شده است. ‌بنابرین‏، اغلب در ادبیات مربوطه فاصله ی بین شایستگی (صلاحیت) و استقلال درک شده و واقعی مبهم می‌باشد. در راستای مطالب عنوان شده ترسیم نموداری وضعیت مذکور را بهتر نشان می‌دهد (حساس یگانه و قنبریان ، ۱۳۸۵، ۳).

نمودار ۲-۱٫ چارچوب کیفیت حسابرسی

کیفیت حسابرسی

حسن شهرت حسابرس

• • شایستگی درک شده

• استقلال درک شده

مراقبت حرفه ای حسابرس

• • شایستگی درک شده

• استقلال درک شده

محصولات کیفیت حسابرسی

اعتبار اطلاعات

درجه اطمینان استفاده کننده

نسبت به اطلاعات

کیفیت اطلاعات

به چه میزان اطلاعات شرایط اقتصادی واقعی را منعکس می کند

نمودار بالا رابطه ی بین ابعاد مختلف کیفیت حسابرسی را نمایش می‌دهد. این رابطه تأثیر اجزای کیفیت حسابرسی و محصولات کیفیت حسابرسی را بر اطلاعات صورت های مالی را ارائه می‌کند. اجزای کیفیت حسابرسی، یعنی حسن شهرت حسابرس و توانایی آگاهی دهندگی حسابرس، از ادبیات دانشگاهی و حرفه- ای برگرفته شده است. اجزای مذکور دو محصول کیفیت حسابرسی، یعنی اطلاعات ‌معتبر و اطلاعات با کیفیت را تحت تأثیر قرار می‌دهند^[۳۶]. حسن شهرت حسابرس بر دیدگاه استفاده کنندگان از مراقبت حرفه ای حسابرس استوار است، که این مطلب هم عموما غیر قابل مشاهده است.

همان طور که والاس^[۳۷] بحث می‌کند مراقبت حرفه ای حسابرس کیفیت اطلاعات را با بهبود مناسبت، کاهش آلودگی و کاهش سوگیری اطلاعات تحت تأثیر قرار می‌دهد. این موضوع نشان می‌دهد که توانایی حسابرس برای ارائه ی اطلاعاتی درباره ی تفاوت بین شرایط اقتصادی گزارش شده ی صاحبکار و شرایط اقتصادی غیر قابل مشاهده و ” درست ” صاحبکار کمینه می‌باشد. مهمتر از همه اینکه مراقبت حرفه ای حسابرس باید با گزارش مالی شرایط اقتصادی درست صاحبکار و کیفیت برتر اطلاعات ارتباط نزدیک تری داشته باشد. توانایی اثربخشی نظارت حسابرسی تحت تأثیر شایستگی و بی طرفی حسابرس (در واقع استقلال حسابرس) قرار دارد. ‌بنابرین‏ در سطح خرد می‌تواند رابطه مبهمی بین کیفیت اطلاعات درک شده و توانایی نظارت حسابرس وجود داشته باشد. به هر حال در تنظیم مجدد درک واقعیت اطلاعات افشا شده، انتظارات معقولی باید وجود داشته باشد (حساس یگانه و قنبریان ، ۱۳۸۵، ۴).

۲-۲-۱۱٫ مباحث نظری و شواهد تجربی در باب کیفیت حسابرسی

بند دوم: انواع اعتیاد

اعتیاد دارای انواع و دامنه­ای بس وسیع و مورث عوارض فردی و اجتماعی بسیار است. شایع­ترین آن
در بحث مربوطه به آسیب­ها و عوارض اجتماعی دو نوع است:

۱- اعتیاد به مواد مخدر

۲- اعتیاد به الکل، که در درجه بالای ابتلای آن به الکلیسم منجر می­ شود.

۱ـ موادمخدر: غرض از آن داروها و اشیایی است که آدمی با مصرف آن به صورت بلعیدن، تزریق کردن، احساس حالت خلسه ونشئه­ای می­ کند و در عالمی توأم با احساس رضایت فرو می­رود، اهم این موارد مرفین و هروئین است ولی انواع دیگری هم در برخی از جوامع وجود دارد مثل ال.اس.دی وحشیش، ماری جوانا و…. که مبتلایان با احساس لذت ونشاطی که در آغاز از مصرف آن احساس ‌می‌کنند ‌به‌تدریج‌ برطلب خود از مصرف مواد می ­افزاید و لحظه­ای به خود می­آیند که خود را قادر به ترک آن
نمی­یابند.

۲ـ الکلسیم: الکلسیم ناشی از مصرف افراطی الکل است به گونه ­ای که پس از مدتی احساس نوعی وابستگی غیرقابل ترک برای او پدید می ­آید. فرد ناگزیر است زندگی خود را بر سر مایه بگذارد. الکلسیم حالتی عصبی و هیجان آمیز بر فرد متولی می­سازد که این خود حالتی خطرآفرین است و بعلت آثار و عوارض ناگوارش به صورت یک مشکل حاد اجتماعی درآمده است.^[۲۹]

بند سوم: تاریخچه اعتیاد

گرچه از دیرباز مسأله اعتیاد به مواد مخدر و نباتات مکیف در بین اجتماعات بشری وجود داشته است، از روزگار باستان، آشنایی و انس با پاره­ای از تخدیر کننده، به صورت ابتدایی در موارد ضروری و استعلاجی به معرض می­رسیده است.. سابقه کشت تریاک را در ایران ، برخی از نویسندگان به ۲۰۰ سال قبل منصوب داشته اند و سابقه صرف آن به عنوان مکیف از ۶۰ سال پیش ‌به این طرف رواج پیدا ‌کرده‌است و تا چند سال پیش اعتیاد در مجامع انسانی، مخصوصاً تریاک، الکل و سیگار بوده است ولی بشر تنها، طلب جو و کامجو در پی تأمین هوس­های زودگذر خود هر چند که به قیمت جان خود تمام گردد، به هر وسیله­ای روی ‌می‌آورد
و تفریحات مصنوعی و بدنی و زیان­بار را جایگزین تفریح و نشاط حقیقی پذیرا می­گردد. امروز افزایش تصاعدی و اعتیاد و آلودگی، ایجاب می­ کند که مسئله اعتیاد از دیدگاه­ های مختلف و زاویه­ های مختلف ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.^[۳۰] در ادامه، به بررسی تاریخچه مواد مخدر در جهان، ایران و فقه می­پردازیم.

۱ ـ تاریخچه مواد مخدر در جهان

مواد مخدر سابقه­ای طولانی دارد ، در طول تاریخ انسان از مواد مخدر زمانی به عنوان دارو جهت التیام دردها استفاده می ‌کرده‌است و زمانی هم برای ایجاد لذت یا فرار از ناراحتی ها و همچنین درجشنها و مراسم مذهبی و گاهی توسط جادوگران مورد استفاده قرار می­گرفته است . با بررسی آثار مکتوب و لوحه های گلی که از سومریان باقی مانده است، چنین استنباط می شود که سومریان اولین کسانی بودند که تریاک را کشف کردند و علاوه بر اینکه از آن به عنوان یک داروی مسکن استفاده می‌کردند تدریجاً به عنوان یک مکیف
و مخدر نیز مورد استفاده قرار گرفت و نام گیاه شادی بخش نیز بر آن نهادند . علاوه بر سومر اقوام آشورمصر یونان و رم نیز تریاک را می شناختند و از آن استفاده می‌کردند .^[۳۱] یونانیها تریاک را اپیوم نامیده و اطبا بزرگی نظیر سقراط ترکیباتی از تریاک را برای بیماری‌های مختلف جسمی و روانی تجویز می‌کردند . سابقه استفاده از مواد مخدر همانطوریکه اشاره شد بیشتر جنبه مصرف طبی داشت و فقط به دستور اطباء مصرف می شد . از آن زمان اعتیاد ابعاد وسیعی نداشت و به صورت مسایل اجتماعی و سیاسی بروز کرده و ابعاد سیاسی
و بین‌المللی به خود گرفته است . با شروع انقلاب صنعتی ( اواخر قرن ۱۷ و اوایل قرن ۱۸) و بسط تجارت
و ارتباط و از همه مهمتر نیاز صنایع نوپا انقلاب صنعتی به سرمایه روند جدیدی در مسایل مختلف جهانی آغاز شد . در این میان تریاک نیز نقش تازه ای پیدا کرد . این ماده در کنار سایر ترفندهای استعماری به عنوان وسیله برای جذب سرمایه کشورهای جهان سوم اضمحلال نیروهای انسانی و نابودی فرهنگ و اقتصادملی کشورها مورد مبادله کلان قرار گرفت .^[۳۲]

عملکرد کمپانی هند شرقی در کشورهای آسیایی بخصوص در چین یک نمونه عینی است .با ظهور انقلاب صنعتی در انگلستان این کشور به منظور سرمایه گذاری صنعتی خرید مواد اولیه و خام صنایع و ادویه جات موجود در کشورهای آسیای شرقی نیاز شدید به سرمایه پیدا کرد اما به دلیل ضعف مالی بخصوص کمبود طلا و نقره کافی در این کشورتوجهش را به دیگر کشورها خصوصاًً کشورهای مستعمره متمرکز نموده
و برای نیل به اهداف خود به ترفندهای متعددی دست یابید . یکی از این شگردها توسل به تجارت تریاک درآسیای شرقی بود . ^[۳۳] این کمپانی با دردست گرفتن تجارت تریاک در آسیای شرقی بخصوص در کشور چین ، طی سالیان دراز تجارت سود برد و بسیاری از مردم این کشور را به دام اعتیاد کشاند . دولت چین که از شیوع تریاک و خروج سرمایه وحشت زده شده بود به مقابله با این کمپانی برخاست و تقاضای منع تجارت تریاک را از کمپانی مذبور نمود . اما این کمپانی به خواست دولت چین توجهی ننموده و بر عمل خود اصرار ورزید . به همین دلیل دولت چین مجبور به مصادره تریاکهای این کمپانی شد که نیروهای نظامی بریتانیا به پشتیبانی از کمپانی هند شرقی وارد مبارزه شدند و طی دو جنگ به نامهای جنگ‌های تریاک شکست سختی بر نیروهای نظامی چین وارد نمودند و نهایتاًً علاوه بر خسارت موفق شدند از چندین بندر چین برای حمل و نقل و توزیع تریاک استفاده نمایند . ‌به این ترتیب کشور چین طی سالیان دراز در اسارت مواد مخدر و اعتیاد قرار گرفت . اینگونه عملکرد استعماری در سطح جهانی برای گسترش مواد مخدر و نتایج مخرب حاصل از آن سبب شد تا درون کشورها قیام و اقداماتی قانونی علیه مواد مخدر و سوء استعمال آن انجام شود از طرفی به واسطه بین‌المللی و جهانی شدن این محفل اجتماعی زنگ خطر به صدا درآمده ، انگیزه همکاری کشورهای جهانی را علیه مواد مخدر برانگیخته و موجب برگزاری کنفرانس ها ، عقد قراردادهای دوجانبه و چند جانبه و تشکیل کنوانسیون های جهانی گردید .^[۳۴]

۲ ـ تاریخچه مواد مخدر در ایران

بدهی‌ها عبارت‌اند از منافع اقتصادی که به سبب تعهداتی که در زمان کنونی وجود دارند از دست خواهند رفت. بدهی‌ها زمانی ثبت و گزارش می‌شوند که بتوان مقدار آن‌ ها را تعیین کرد و اطلاعات ارائه شده در این زمینه با اهمیت و اثرگذار و سرانجام قابل‌اتکا باشد. ‌در مورد بیشتر بدهی‌ها، زمان شناسایی بسیار مشخص است، زیرا هنگام بستن قرارداد تعهد به وجود می ­آید، در قرارداد، زمان پرداخت مبلغ مربوطه مشخص می‌شود و یا شرایط مندرج در قرارداد آن‌ ها را تعیین می‌کند. بدهی‌ها اغلب با قابلیت اتکای بالای اندازه ­گیری می‌شوند. بدهی‌ها را به شرح زیر مورد بررسی قرار می­دهیم:

بدهی‌های عملیاتی جاری: مهم‌ترین بدهی متعلق ‌به این طبقه، حساب­های پرداختنی است که برخلاف مطالبات از قابلیت اتکای بالایی برخوردار هستند. حساب­های پرداختنی تعهداتی هستند که جزء دیون واحد تجاری بوده و به ارزش اسمی در دفاتر ثبت می‌شوند، شرکتی که به فعالیت خود ادامه می‌دهد باید نسبت به تأدیه کامل آن‌ ها اقدام نماید. تنها عامل ذهنی ‌در مورد حساب­های پرداختنی شامل برآوردی از تخفیفات فروشندگان کالا و خدمات است که اولاً این مبلغ به تأیید فروشنده رسیده و ثانیاًً خطای برآورد کمتری نیز دارد.

بدهی‌های عملیاتی غیر جاری: مهم‌ترین بدهی‌های این طبقه شامل حساب­های پرداختنی بلندمدت و ذخایر بازنشستگی است که اولی با قابلیت اتکای بالا و دومی به همراه سایر بدهی‌ها با قابلیت اتکای پایینی گزارش می‌شوند. برای این اقلام در تحقیقات ریچاردسون و سایرین، قابلیت اتکای متوسطی در نظر گرفته‌شده است.

بدهی‌های مالی: شامل تسهیلات مالی کوتاه‌مدت و تسهیلات مالی بلندمدت است که به ارزش فعلی با نرخ تنزیل ثابتی اندازه‌گیری می‌شوند. قابلیت اتکای این طبقه در سطح بالایی پیش ­بینی می‌شود.

هزینه­ ها که درصدی از آن‌ ها به عنوان دارایی­ های قابل ثبت است توجه دارد همچنین در نظام تعهدی، قیمت تمام‌شده نیز موردتوجه خاص قرار ‌می‌گیرد. در این نظام مالی، درآمدها در حساب سال مالی که تحقق‌ یافته‌اند، منظور می­شوند هرچند که ممکن است وجوه نقد حاصل از آن‌ ها (ارائه خدمات و یا فروش­) در سال‌های مالی قبل یا بعد دریافت شود. به عبارتی هزینه­ ها در حساب همان دوره مالی که تعهد ایجاد شده است منظور می‌شود. صرف‌نظر از آنکه وجه تعهدها و کارهای مذبور چه زمان پرداخت و یا دریافت شده باشد.

در این نظام قیمت تمام‌شده از ارکان کار است همچنین ارائه اطلاعات کامل و جامع از عملکرد مالی سازمان به مدیران به‌راحتی صورت ‌می‌گیرد. این ویژگی­ها باعث شده است کاربرد این نظام در مؤسسات انتفاعی از جایگاه ویژه­ای برخوردار باشد. با توجه به تعاریف مختصر و کوتاه که از این نظام مالی ارائه شد ‌می‌توان استنباط کرد که حسابداری تعهدی ثبت اموال و دارایی‌ها را نیز به صورت کامل انجام داده و به‌کلیه اتفاقات و امور جاری سازمان توجه دارد.

زمانی که ثبت درآمدها، هزینه­ ها، دارایی‌ها و اموال، هرکدام به‌جای خود انجام می‌شود، ارائه عملکرد سازمان به‌راحتی امکان‌پذیر خواهد بود. در این شرایط با توجه به بهتر شدن اعمال مدیریت بر منابع مالی و اموال همچنین امکان شفاف‌سازی مالی در سازمان و ارائه گزارش به مردم، ‌می‌توان تعامل بهتری میان سازمان و مردم برقرار کرد. در نتیجه ثبت­های حسابداری تعهدی، در صورت‌های مالی شرکت‌ها، اقلامی تحت عنوان ” اقلام تعهدی ” به وجود می ­آید که اساس سیستم حسابداری تعهدی ‌می‌باشد و در واقع مزیت این سیستم نسبت به حسابداری نقدی ‌می‌باشد که آن را در کلیه سازمان­ های انتفاعی قابل‌استفاده ‌کرده‌است (حاجی ابراهیمی، ص ۴۳،۱۳۸۷).

نسبت بدهی

تعهدات ناشی از استقراض به‌ویژه ‌در مورد بدهی‌های خصوصی (نظیر استقراض از بانک‌ها) به کاهش مشکلات نمایندگی ناشی از جریان‌های نقد آزاد و عدم تقارن اطلاعات، کمک می­ نماید (فلوراکیس^[۸]، ۲۰۰۸،۴۰).

بانک‌ها به عنوان وام‌دهنده، شرکت‌ها را ملزم می‌دارند به نحوی فعالیت نمایند که ایشان را از پرداخت‌های به حد کم در ارتباط با وام‌ها مطمئن سازند، همچنین بانک‌ها می‌توانند به عنوان جایگزین مناسبی برای جبران ضعف موجود در محیط فعالیت شرکت عمل نمایند، چراکه آن‌ ها با شرکت‌ها مبادلات مستمر داشته و جهت اعمال نظارت قابلیت استفاده از فن‌آوری مقرون‌‌به صرفه را دارند در نتیجه استقراض بانکی شامل ویژگی‌های مهمی است که می‌تواند تضادهای ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران بیرونی را تقلیل دهند. به عنوان‌مثال اعطای اعتبار توسط بانک اخبار مثبتی را راجع به ارزش اعتباری شرکت به بازار سهام مخابره می‌کند (بیسواز^[۹]، ۲۰۰۸،۲۸)

جنسن^[۱۰] (۱۹۸۶) در بخشی از مقاله‌اش در رابطه با هزینه های نمایندگی جریان‌های نقد آزاد نظریه اثرات کنترلی بدهی را مطرح نموده است که در ادامه بدان اشاره می‌گردد:

مدیران شرکت‌هایی که از جریان‌های نقد آزاد برخوردارند، می‌توانند مبادرت به افزایش سود نقدی سهام یا بازخرید سهام شرکت نموده و از این طریق جریان نقدی که ممکن بود در غیر این صورت صرف پروژه های کم بازده شده و در اثر عدم کارایی در داخل شرکت به هدر روند را توزیع نمایند بااین‌حال مدیران بر چگونگی مصرف و به‌کارگیری جریان‌های نقد آزاد آتی کنترل دارند و می‌توانند به افزایش دائمی در سود نقدی سهام در آینده تعهد نمایند؛ اما به دلیل این‌که ممکن است سود نقدی سهام در آینده کاهش نیز داشته باشد، چنین تعهداتی چندان قوی و حتمی نیستند؛ در این شرایط بازارهای سرمایه، در واکنش به کاهش‌های عمده و یا قطع سود نقدی سهام، شرکت‌ها را از طریق افت شدید قیمت سهامشان تنبیه می‌نمایند.

از طرفی استقراض بدون نگهداری منابع حاصل از آن، مدیران را نسبت به پرداخت جریان‌های نقدی آتی متعهد می‌کند؛ ‌بنابرین‏ بدهی می‌تواند جایگزین مناسبی برای سود سهام تلقی شود. در مقایسه با سهام، مدیران با انتشار بدهی نسبت به پرداخت جریان نقدی آتی متعهد می‌شوند زیرا ایشان به سرمایه‌گذاران در اوراق بدهی (اوراق قرضه شرکت) این حق را اعطا می‌کنند که در صورت عدم ایفای تعهداتشان مبنی بر پرداخت اصل و بهره بدهی، تقاضای ورشکستگی شرکت را نموده و طلب خویش را وصول نمایند؛ ‌بنابرین‏ بدهی با کاهش جریان نقد در اختیار مدیریت منجر به کاهش هزینه نمایندگی ناشی از جریان‌های نقدی آزاد می‌شود. به‌هر حال افزایش نسبت بدهی، هزینه هایی را نیز با خود به همراه دارد با افزایش بدهی، هزینه­ های نمایندگی ناشی از بدهی، شامل هزینه­ های ورشکستگی نیز افزایش می‌یابند. نسبت بهینه بدهی به سرمایه نقطه‌ای است که در آن ارزش شرکت به حداکثر برسد

(نوروش و ابراهیمی کردلر، ۱۳۸۸، ۷۹- ۸۰).

تأمین مالی از طریق استقراض حداقل به سه صورت زیر به عنوان یک سازوکار کاهنده هزینه های نمایندگی بر حل مشکل نمایندگی کمک می‌کند:

۱- به دلیل این واقعیت که ممکن است مدیران به دنبال بیشترین منافع برای اعتباردهندگان نباشند؛ بین مدیران و اعتباردهندگان تضاد منافع وجود دارد و این امر منجر به ایجاد انگیزه در اعتباردهندگان برای اعمال نظارت بر مدیران می‌گردد (آگراوال و نوبر^۱، ۱۹۹۶، ۳۷۷).