عنوان صفحه
شکل ۲-۱- سنجد ۲۴
شکل ۴-۱- کلنی‌های کپک و مخمر رشد کرده بر روی محیط کشت رزبنگال ۶۳
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۳-۱– ترکیبات و اجزای سازنده سس مایونز با نگهدارنده شیمیایی در این پژوهش ۴۳
جدول ۳-۲- انواع تیمارهای تولید شده در این پژوهش ۴۴
جدول ۴-۱- ترکیب اسیدهای چرب مختلف در عصاره هسته سنجد ۵۳
جدول ۴-۲- مقادیر pH تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۵۵
جدول ۴-۳- مقادیر اسیدیته تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۵۶
جدول ۴-۴- مقادیر شمارش کلی میکروبی (cfu/g) تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۶۰
جدول ۴-۵- مقادیر شمارش کپک و مخمر تیمارها (cfu/g) در فواصل زمانی مختلف ۶۳
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز از نظر پذیرش عطر و طعم. ۷۰
نمودار ۴-۲- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش رنگ. ۷۱
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش بافت. ۷۲
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پس مزه. ۷۳
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش کلی. ۷۴
چکیده
تاثیر ضد میکروبی عصاره هسته سنجد به عنوان جایگزینی برای نگهدارنده‌های شیمیایی موجود در بازار بر ویژگی‌های شیمیایی، میکروبی و حسی سس مایونز مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری‌ها نشان داد که هسته سنجد حدود ۹% روغن دارد. بررسی ترکیب اسیدهای چرب روغن هسته سنجد استخراج شده در این پژوهش با کروماتوگرافی گازی نشان داد که اسید چرب غالب این ترکیب اسید لینولئیک با میزان ۹۴/۴۴ درصد است که پس از آن اسید اولئیک و اسید لینولنیک به ترتیب با مقدار ۸۳/۳۵ و ۳۳/۸ درصد در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. جهت این بررسی، ۱۲ تیمار از جمله سس مایونز حاوی نگهدارنده شیمیایی بنزوات سدیم (۰۶۵/۰% وزنی) و سوربات پتاسیم (۰۰۸/۰% وزنی) و عصاره هسته سنجد (۰، ۱/۰، ۲/۰، ۳/۰، ۴/۰، ۵/۰% وزنی)، سس مایونز حاوی عصاره هسته سنجد (۱/۰، ۲/۰، ۳/۰، ۴/۰، ۵/۰% وزنی) بدون نگهدارنده شیمیایی و سس مایونز فاقد هر گونه نگهدارنده (شیمیایی و یا طبیعی) طراحی شد. محصول پس از تولید بسته بندی شده و در دمای یخچالی نگهداری شد. تمامی آزمون‌های شیمیایی، میکروبی و حسی در فواصل زمانی بلافاصله پس از تولید، بعد از گذشت ۲۴ ساعت، یک ماه پس از تولید و دوماه پس از تولید و در سه بار تکرار انجام گرفت. نتایج بدست آمده برای آزمون‌های اسیدیته و pH نشان داد که هرچند با افزایش غلظت عصاره اسیدیته افزایش و pH کاهش می‌یابد (۰۵/۰P<) اما میزان کلی اسیدیته و pH در دامنه استاندارد قرار دارد. شمارش سالمونلا و اشریشیا کلی برای تمام تیمارها منفی و طبق استاندارد بود. شمارش کلی میکروبی نشان داد که با افزایش غلظت عصاره از ۱/۰ تا ۵/۰% تعداد کل میکروارگانیسم‌ها به طور معنی داری کاهش می‌یابد (۰۵/۰P<). پس از گذشت دو ماه، بار میکروبی تمامی تیمارهای حاوی عصاره و تیمارهای حاوی نگهدارنده شیمیایی به طور معنی داری از تیمار شاهد فاقد هر گونه نگهدارنده کمتر بود و در حد استاندارد قرار داشت. نتایج آزمون حسی نیز غلظت‌های ۱/۰ تا ۴/۰ درصد عصاره هسته سنجد را در سطح خیلی خوب و مشابه با نمونه فاقد هر گونه نگهدارنده و نمونه شاهد حاوی نگهدارنده شیمیایی نشان داد؛ اما نمونه حاوی ۵/۰% عصاره هسته سنجد از نظر ارزیابی حسی در سطح متوسط ارزیابی شد. با توجه به نتایج آزمون‌های میکروبی، شیمایی و حسی می‌توان نتیجه گرفت که غلظت‌های ۲/۰ تا ۴/۰ درصد وزنی عصاره هسته سنجد جایگزین مناسبی برای نگهدارنده شیمیایی بنزوات سدیم به میزان ۰۶۵/۰ و سوربات پتاسیم به میزان ۰۰۸/۰ درصد وزنی به شمار می‌رود؛ بعلاوه، با در نظر گرفتن اینکه هسته سنجد از ضایعات باغی به شمار می‌رود، با جایگزین کردن آن با نگهدارنده‌های شیمیایی موجود علاوه بر استفاده از ارزش تغذیه‌ای آن‌ و دوری از مضرات نگهدارنده‌های شیمیایی، می‌توان به ارزش افزوده نیز دست یافت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژگان کلیدی: عصاره هسته سنجد، اثر ضد میکروبی، نگهدارنده طبیعی، سس مایونز.
فصل اول
کلیات تحقیق
فصل اول
۱- کلیات تحقیق
۱-۱- پیشگفتار
تامین نیازهای غذایی و نگهداری غذا از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. غذا پس از تولید بایستی به طریق مناسب نگهداری شود، در غیر این صورت دچار فساد و ضایعات خواهد شد. یکی از روش های گسترده و مهم نگهداری مواد غذایی استفاده از افزودنی‌های غذایی می‌باشد. امروزه کمتر ماده غذایی یافت می‌شود که به نحوی با مواد افزودنی در ارتباط نباشد. این مواد افزودنی اگر در حد مجاز استفاده شوند، خطری برای مصرف کننده ندارند ولی در صورت استفاده بیش از حد می‌توانند برای مصرف کننده مسمومیت زا بوده و حتی در مواردی مانند استفاده از نیترات و نیتریت به دلیل تشکیل نیتروز آمین‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند (برزگر و همکاران، ۱۳۸۶).
ادویه جات وگیاهان دارویی، اسانس‌ها و عصاره‌های آن‌ها درجات متنوعی از فعالیت بیولوژیکی را دارا هستند. از میان ۷۰ ادویه‌ای که رسماً به عنوان افزودنی غذایی معرفی شده اند، فعالیت ضد میکروبی تعداد زیادی از آن‌ها به اثبات رسیده است (Nguefack و همکاران، ۲۰۰۴). Deschepper و همکاران (۲۰۰۳) مشخص کردند که روغن‌های ضروری حاصل از گیاهان میتوانند به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک‌ها بکار روند. اثرات آنتی باکتریایی روغن‌های ضروری یا ترکیبات حاصل از عصاره گیاهان بطور گسترده‌ای در بسیاری از مقالات مورد توجه قرار گرفته اند. معمولا غلظت عصاره یا اسانس مصرفی به منظور فعالیت ضد میکروبی به حدی است که تاثیری روی ویژگی حسی ماده غذایی نمی‌گذارد. بنابراین می توان با بهره گرفتن از این ترکیبات از مصرف افزودنی‌های شیمیایی جلوگیری کرده وآن‌ها را با نگهدارنده‌های گیاهی جایگزین کرد. تا به این وسیله در تامین سلامت بیشتر در جامعه نقش داشته باشیم (ضابطیان و همکاران، ۱۳۸۹).
۱-۲- بیان مسئله
سس مایونز که اولین بار توسط یک آشپز فرانسوی تولید شد و تا به امروز یکی از پر مصرف ترین و محبوب ترین سس‌ها در جهان به شمار می‌رود (عالم زاده، ۱۳۸۸)، نوعی ماده غذیی نیمه جامد امولسیونه و یک سیستم کلوئیدی است که از ترکیب روغن های گیاهی، اسیدهای خوراکی مانند سرکه و آبلیمو، اسید سیتریک، اسیدمالیک، زرده تخم مرغ و برخی مواد افزودنی مجاز تولید می شود.
بر خلاف بسیاری از غذاها، فساد در سس مایونز تنها به فساد حاصل از فعالیت‌های میکروبی محدود نمی‌شود؛ بلکه با توجه به ساختار و ترکیبات آن، می‌توان سه نوع فساد فیزیکی، شیمیایی و میکروبی را برای آن تعریف کرد (مصباحی و جمالیان، ۱۳۸۶).
۱-۲-۱- فساد فیزیکی سس مایونز
از آنجایی که ساختار سس مایونز امولسیونی است، لذا شکسته شدن این ساختار و به هم پیوستن فاز پراکنده (روغن) و خارج شدن آن از حالت امولسیون و تجمع روغن در سطح مایونز را می‌توان نوعی فساد فیزیکی به حساب آورد که بخصوص بر بازار پسندی محصول اثر منفی دارد. به کار بردن صمغ‌ها و هیدروکلوئیدها به عنوان مواد تثبیت کننده و قوام دهنده در سس‌های مایونز از جمله‌ راه‌های حفظ ساختمان امولسیونی آن‌‌ها در طول زمان نگهداری است.
۱-۲-۲- فساد شیمیایی سس مایونز
این نوع فساد عمدتا شامل اکسیداسیون و هیدرولیز چربی‌ها و روغن‌های موجود در ترکیب سس مایونز است که با افزایش ترکیباتی مانند پراکسیدها در سس همراه است. البته تغییرات ناخواسته pH و اسیدیته در اثر فعالیت‌های میکروبی یا واکنش‌های شیمیایی را نیز می‌توان تا حدودی جزء این فساد به حساب آورد.
۱-۲-۳- فساد میکروبی سس مایونز
pH پایین سس مایونز یک عامل جلوگیری کننده از فعالیت اغلب میکروارگانیسم‌ها است. مطابق استاندارد ملی ایران، pH سس مایونز تجاری نباید بالاتر از ۱/۴ باشد، اما به هر حال، مانند هر ماده غذایی دیگر هدف میکروارگانیسم‌های مختلف قرار می گیرد. سالمونلا تیفیموریوم اصلی ترین باکتری آلوده کننده سس مایونز است که از طریق آلودگی حاصل از پوست تخم مرغ وارد سس می‌شود (Rhee و همکاران، ۲۰۰۳). شیوع مسمومیت غذایی توسط سالمونلا از طیق مصرف مایونز خانگی قبلا گزارش شده است (Butler, 2009).
چون در فرایند سس از دما برای سالم سازی فراورده استفاده نمی‌شود، لازم است بوسیله ترکیبات شیمیایی نگهدارنده مانند اسید بنزوئیک و نمک‌های آن از رشد میکروارگانیسم‌ها در شرایط نگهداری سس ممانعت شود. باتوجه به اینکه مصرف این ترکیبات (بنزوات) در عین فوائد ذکر شده مضراتی را برای سلامتی انسان نیز به دنبال دارند؛ بنابراین بایستی سعی شود که از این ترکیبات در میزان حداقل استفاده شود.
امروزه مصرف کنندگان مواد غذایی روز به روز تمایل بیشتری نسبت به مصرف غذاهایی که عاری از مواد شیمیایی هستند و در آن‌ها مواد طبیعی به کار رفته است از خود نشان می‌دهند و به همین دلیل اخیرا مطالعات زیادی روی امکان جایگزین کردن ترکیبات طبیعی به جای نگهدارنده‌های شیمیایی در غذاهای مختلف صورت گرفته است (برزگر و همکاران، ۱۳۸۶).
به دلیل اثرات جانبی داروهای شیمیایی امروزه توجه به گیاهان دارویی رو به افزایش می‌باشد، همچنین عدم آلودگی محیط زیست از عوامل مهم استفاده از گیاهان دارویی به جای مواد شیمیایی است. به دلیل خواص ضد‌ رادیکالی و آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی و خواص مفید درمانی دیگر کشف شده در گیاهان دارویی و کوهی، اخیراً تحقیقات کاربردی زیادی درباره استفاده از این گیاهان و ترکیبات عصاره آن‌ها در درمان بیماری‌های مختلف و در رژیم غذایی روزانه مردم انجام شده‌ است (ملک پور، ۱۳۸۸).
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
مایونز یکی از پر مصرف ترین سس‌ها در دنیا محسوب می‌شود. تولید جهانی سس مایونز در دنیا در سال ۲۰۱۰ به ۲۶ میلیون تن رسید. بزرگترین تولید کنندگان سس مایونز در دنیا آمریکا و چین هستند و در بین مصرف کنندگان مایونز آمریکا در رتبه اول قرار گرفته است. از دیگر مصرف کنندگان عمده می‌توان به روسیه اشاره نمود که مقدار مایونز مصرف شده در این کشور در سال ۲۰۰۹، ۷۶۶۴۱۰ تن بوده است (http://business.com/world/surveyys/).
همانطور که گفته شد، استفاده از نگهدارنده‌ها در فرمولاسیون سس مایونز اجتناب ناپذیر است؛ اما می‌توان نگهدارنده‌های مصنوعی را با ترکیبات ضد میکروبی طبیعی جایگزین نمود. با توجه به بررسی‌های اخیر، به نظر می‌رسد عصاره هسته سنجد می‌تواند نقش یک نگهدارنده طبیعی را در این محصول غذایی ایفا کند. بدین ترتیب، می‌توان از دور ریز شدن یک ترکیب طبیعی مفید جلوگیری کرد و در عین حال، از مضرات ترکیبات نگهدارنده سنتزی نیز در امان بود.
۱-۴- اهداف تحقیق