سود برای واحد تجاری اهمیت دارد. زیرا به عنوان معیاری برای عملکرد واحد تجاری توسط طیف وسعی از کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرف دیگر کیفیت سود توسط سرمایه گذاران به عنوان یک متغیر اساسی برای ارزیابی اطلاعات ناشی از الگوهای سود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابرین کیفیت سود مورد توجه سرمایه گذاران فعلی و آتی می‌باشد(شورورزی و نیکومرام،۱۳۸۹).
برای اینکه سود گزارش شده بتواند در ارزیابی عملکرد و توان سودآوری یک شرکت به استفاده کنندگان کمک کند و سرمایه گذاران با اتکاء به اطلاعات سود، بازده مورد انتظار خود را برآورد کنند، ارائه اطلاعات باید به نحوی باشد که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش‌بینی فعالیت‌های آتی مؤثر باشد. بنابرین علاوه بر اینکه رقم سود گزارش شده برای سرمایه گذاران مهم است و بر تصمیمات آن ها تأثیر دارد، ویژگی های کیفی سود نیز به عنوان یکی از ابعاد اطلاعات سود، مورد توجه خاص سرمایه گذاران است(کردستانی و مجدی،۱۳۸۶)
به دلیل اهمیت سود به عنوان یکی از مهم ترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین کننده ارزش بنگاه های اقتصادی، سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان از صورت‌های مالی ناگزیر به ارزیابی کیفیت سود گزارش شده توسط بنگاه های اقتصادی می‌باشند(هاشمی و صادقی،۱۳۸۹)
۲- ۱۲معیارهای ارزیابی کیفیت سود
از آنجا که تعریف یکسانی از کیفیت سود وجود ندارد، بنابرین معیار ارزیابی یکسانی نیز وجود ندارد. به طور کلی معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوط به آن را می توان به شرح ذیل بیان نمود(خواجوی و ناظمی،۱۳۸۴).
۲-۱۲-۱ مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی ویژگی های سود
۱-پایداری سود
۲- قابلیت پیش‌بینی سود
۳- نوسان پذیری سود
۲-۱۲-۲ مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود و اقلام تعهدی و وجه نقد
۱-نسبت وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی به سود
۲- تغییر در کل اقلام تعهدی
۳- پیش‌بینی اجزای اختیاری اقلام تعهدی به کمک متغیرهای حسابداری
۴-پیش‌بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریانات نقدی
۲-۱۲-۳ مفهوم کیفیت سود بر اساس ویژگی های کیفی چارچوب نظری هیئت استانداردهای حسابداری مالی
۱-مربوط بودن
۲- قابلیت اتکاء
۲-۱۲-۴ مفهوم کیفیت سود بر اساس تأثیر گذاری در تصمیم
۱- قضاوت ها و برآوردها، معیار معکوسی از کیفیت سود
۲- رابطه معکوی بین کیفیت سود و تغییر کاربری استاندارد های حسابداری(یعنی بین میزان منفعتی که تهیه کنندگان اطلاعات از قضاوت و پیش‌بینی خواهند برد و کیفیت سود رابطه معکوسی وجود دارد.)
۲-۱۳ عناصرکیفیت سود
ارقام سود از طریق انتخابهای مدیران و حسابداران بین اصول پذیرفته شده حسابداری و قضاوتهای شخصی مدیران در مورد رویه های به کارگرفته شده برای ثبت اطلاعات حسابداری تحت تاثیر قرار می‌گیرد. گاهی اوقات مدیریت بنگاه اقتصادی از انتخابهای حسابداری برای دستکاری سودها و گمراه کردن کاربران بهره می‌گیرد. افزون بر این، مدیران ممکن است عناصر سودها را برای بهتر از واقع نشان دادن وضعیت بنگاه اقتصادی دستکاری کنند و با این کار کیفیت سود گزارش شده را به حداقل میرسانند، زیرا کسانی که برای تصمیم گیریهای خود به سودهای مذبور اتکا می‌کنند، دچار اشتباه شده و تحلیلگران مالی نیز نمی توانند پیش بینی صحیحی از توان سودآوری بنگاه اقتصادی در آینده انجام دهند. سیگال (۱۹۷۹) معتقد است ارقام سود باید صداقت، قابلیت اطمینان و قابلیت پیش بینی داشته باشند. صداقت یعنی باید به دور از هر گونه پیشداوری و دستکاری برنامه ریزی شده برای مطلوب نشان دادن وضعیت بنگاه اقتصادی باشند و قابلیت اطمینان نیز یعنی اینکه ارقام سودهای گزارش شده باید ارزیابی درستی از قدرت سودآوری شرکت ارائه دهند و نیز بتوان از طریق آن ها روند سود آوری آینده را پیش بینی نمود.
کیفیت سود را می‌توان به سه دسته پایداری سود، سطوح ارقام تعهدی و سود منعکس کننده معاملات اقتصادی مربوط، تقسیم کرد. پایداری سود به معنی تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیشتر باشد، یعنی شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می شود کیفیت سود شرکت نیز بالاتر است. سطوح ارقام تعهدی نیز با کیفیت سود رابطه معکوس دارد، زیرا هر چه میزان ارقام تعهدی سود بیش تر باشد، کیفیت سود شرکت کاهش مییابد. همچنین، هر چه سود حسابداری که گزارش می شود منعکس کننده معاملات واقعی اقتصادی موجود باشد به همان اندازه کیفیت سود نیز افزایش مییابد ( مک نیچالس، ۲۰۰۲).
۲-۱۴ روشهای ارزیابی کیفیت سود
به طور کلی چهار روش برای ارزیابی کیفیت سود به شرح ذیل مطرح است :
۲-۱۴-۱ روش مبتنی بر مربوط بودن با ارزش سهام : در این روش ارتباط بین مقادیر مختلف سود و قیمت سهام (بازار) به کمک رگرسیون اندازه گیری می شود. هر چه میزان ضریب همبستگی تعدیل شده بیشتر باشد، سود، متغیر مرتبطتر با ارزشی است ( بارس و همکاران، ۲۰۰۱).
۲-۱۴-۲ روش مبتنی بر محتوای اطلاعاتی : در این روش ارتباط بین تغییرات قیمت یا بازده سهام، با سطوح یا تغییرات غیرمنتظرهی مقادیر مختلف سود به کمک رگرسیون اندازه گیری می شود. هر چه میزان ضریب همبستگی تعدیل شده به یک نزدیکتر باشد، نشان دهنده بار اطلاعاتی بیشتری است.
۲-۱۴-۳ روش مبتنی بر توانایی پیش‌بینی : در این روش مهم آن است که مقادیر گذشته سود بتواند مقادیر آینده را پیش‌بینی کند. هر چه میزان قدر مطلق میانگین خطای پیش‌بینی کمتر باشد، آن مقدار توانایی پیش بینی بیشتری دارد.
۲-۱۴-۴ روش مبتنی بر سود اقتصادی : در این روش بیشتر معیارهای مبتنی بر پیش بینی هزینه سرمایه مدنظر قرار می‌گیرد. استنباط این است که این ارقام کیفیت بالاتری نسبت به سود حسابداری دارند. معیار ارزش افزوده اقتصادی از جمله معیارهایی است که بر این روش اتکا دارد (کارنل و لاندسمن، ۲۰۰۳).
۲-۱۵ پیامد های اقتصادی کیفیت سود
طبق مفهوم سودمندی تصمیم، ارائه شده توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی ایالات متحده، کیفیت سود و به طور عام تر کیفیت گزارشگری مالی، مورد علاقه کسانی است که از گزارش‌های مالی برای تصمیم گیریهای سرمایه گذاری و انعقاد قراردادهای مختلف استفاده می‌کنند. علاوه بر این، می توان گفت که از دیدگاه تدوین کنندگان استانداردها، کیفیت گزارش های مالی به طور غیر مستقیم، نشان دهنده کیفیت استاندادهای گزارشگری مالی است. سود گزارش شده و روابط به دست آمده از آن معمولا در قراردادهای حقوق و پاداش و قراردادهای استقراض استفاده می‌شوند. تصمیم گیری برای قراردادی بر اساس کیفیت سود پایین، باعث انتقال ناخواسته ثروت خواهد شد. برای نمونه سودهای بیش از حد نشان داده شده که به عنوان معیار ارزیابی عملکرد مدیریت قرار می‌گیرد، منجر به تعلق حقوق و مزایای بیش از اندازه به مدیریت خواهد شد. به گونه ای مشابه، سودهای متورم ممکن است ورشکستگی ناگهانی شرکت را پنهان سازد که این خود باعث اعتبار دادن نادرست از سوی اعتبار دهندگان خواهد شد.
