۱-۳ ضرورت و اهمیت مسأله
در سال‌های اخیر پژوهش‌های انجام شده در عرصه بین‌المللی و ایران کار برروی اختلال روانشناختی بیماران مبتلا به ناباروری، مورد توجه و تمرکز پژوهشی بسیار زیادی بوده است و انواع متغییرهای همبسته با این بیماری بارها مورد پژوهش و بررسی پژوهشگران قرار گرفته‌است، اما جای پژوهش برای سنجش برخی اختلالات روانشناختی و بخصوص درمان‌های خودیاری برای کاهش اختلالات خلقی و استرس در افراد نابارور وجود دارد.
شیوع جهانی ناباروری بین ۸-۱۲% است(ماسکارنهاس[۵۷]، فلاکسمن[۵۸]، بورما[۵۹] ، اندرپول[۶۰] و استیون[۶۱]، ۲۰۱۲). تخمین زده می‌شود که از هر شش زوج، یکی نابارور باشد(استوبر[۶۲] و سولومون[۶۳]،۲۰۰۸). در برخی منابع ذکر شده، فراوانی ناباروری در طول ۵۰ سال گذشته ثابت بوده است اما در علت ناباروری و سن بیماران تغییراتی رخ داده است(اسچارف[۶۴] و وینشل[۶۵]،۲۰۰۰)، با این حال درصد قابل توجهی از افراد را شامل می‌شود (اسچارف و وینشل،۲۰۰۰).
در بررسی‌های به‌عمل‌آمده در ایران، ۹/۲۴ درصد(حدود یک چهارم) زوجین ایرانی، ناباروری اولیه را در طول زندگی مشترک خود تجربه کرده و ۴/۳درصد آن ها در هر برهه‌ای از زمان داراری مشکل ناباروری می‌باشند(سرگلزاری،۲۰۰۰).
جدول۱-۱
شیوع ناباروری به تفکیک نوع ناباروری گزارش شده در مطالعات(دیرکوندمقدم،دل‌پیشه و سایه‌میری،۱۳۹۲)
محقق
حجم
نمونه
ناباروری اولیه
ناباروری ثانویه
شیوع(درصد)
فاصله اطمینان۹۵%
شیوع(درصد)
فاصله اطمینان۹۵%
اسماعیل‌نژاد
۲۵۹۳
۹/۱۱
۳/۱۱-۷/۱۰
۳/۱
۷/۱-۹/۰
صادق‌مقدم
۳۸۰
۵/۶
۹-۴
۴/۵
۷/۷-۱/۳
نجومی
۱۲۰۰
۵/۵
۸/۶-۲/۴
۷/۳
۸/۴-۶/۲
افلاطونیان
۵۲۰۰
۴/۳
۹/۳-۹/۲
۴/۲
۸/۲-۲
وحیدی
۱۲۰۰۰
۴/۳
۷/۳-۱/۳
۳/۵
۷/۵-۹/۴
صفری‌نژاد
۱۲۲۸۵
۶/۴
۵-۲/۴
۴/۳
۷/۳-۱/۳
حسینی
۲۴۰۰
۹/۱
۴/۲-۴/۱
۷/۱
۳/۲-۲/۱
جمع
۳۶۰۵۸
۲/۵
۶/۶-۷/۳
۲/۳
۴/۴-۲
جدول ۱-۲
شیوع ناباروری در مطالعات مختلف(گوروناث[۶۶]، پاندیان[۶۷] و همکاران،۲۰۱۱)
نویسنده
ملیت
حجم نمونه
سن خانم‌ها
مدت زمان
درصد ناباروری فعلی
درصد ناباروری در طول زندگی
اریکسون[۶۸] و برونت[۶۹](۱۹۹۶)
استرالیا
۲۰۰۰
۱۵-۴۹
۵ سال
۱۰-۲۰
۸/۰-۹/۱۳
چاندرا[۷۰] و استفن[۷۱](۱۹۹۸)
آمریکا
۱۰۸۴۷
۱۵-۴۴
۳ سال
۱۰
۹-۱۴
ساندبی[۷۲] و همکاران(۱۹۹۸)
کمبیا، آفریقا
۳۰۰۰
۱۵-۴۹
۱-۳ سال
۴۴
……
مرب و رولند(۲۰۰۰)
استرالیا
۵۳۴۲
۴۵-۴۹
۴سال
……
۹-۱۳
لارسن(۲۰۰۰)
ساب‌ساهارا، کشور آفریقا
.۲۸۰۰٫
۱۵-۴۹
۳
۱۰-۲۰
…..
والراون و همکاران(۲۰۰۱)
کمبیا آفریقا
۱۳۴۸
۱۵-۵۴
۱۲ ماه
۱/۳-۹/۶
…..
لارسن(۲۰۰۳)
چاد، کمرون، آفریقای مرکزی، گبون
۳۰۰۰
۲۰-۴۴
۵ سال
۹/۱۸-۵/۲۶
……
با توجه به نرخ بالای زاد و ولد در ایران و اهمیت باروری به لحاظ فرهنگی و اجتماعی به خصوص برای خانم‌ها، مطالعه پدیده ناباروری با تکیه بر جنبه‌های روانی-اجتماعی آن اهمیت زیادی دارد(کرمی نوری و همکاران،۱۳۸۰). از آنجا که نقش جنسیتی خانم‌ها به طور سنتی با مادر بودن تکمیل می‌شود(مایلز[۷۳] و همکاران،۲۰۰۸)، در نتیجه ناباروری شکستی در تکمیل این نقش است(انات[۷۴] و بجی[۷۵]،۲۰۱۲).
مطالعات نشان می‌دهد که ناباروری برای زنان نسبت به مردان استرس‌زا تر است(پاچ[۷۶]، دانکل-اس‌کتر[۷۷] و کریستنس[۷۸]،۲۰۰۲؛ پترسون[۷۹]، ۲۰۰۲). همچنین درخصوص ابعاد مختلف سلامت‌روانی، زنان و مردان در گروه بارور و نابارور باهم متفاوت هستند(تقوی و فتحی‌آشتیانی،۱۳۸۸).
در مقایسه با آقایان، در زوج‌های نابارور، خانم‌ها عزت‌نفس پایین‌تر، سطح بالاتری از افسردگی، رضایت کمتر از زندگی را تجربه می‌کنند و خود را بیشتر سرزنش کرده و در درجات بالاتر، ناباروری خود را قبول نمی‌کنند و معمولا بدون درنظر گرفتن علت ناباروری برروی درمان متمرکز می‌شوند(اشمیت[۸۰]،۲۰۰۶).
هرچند در سال‌های اخیر تکنولوژی پیشرفت کرده‌است اما تحقیقات نشان می‌دهند خانم‌ها طیف وسیعی از هیجانات مربوط به ناباروری را تجربه می‌کنند، ازجمله: افسردگی[۸۱]، خشم[۸۲]، اضطراب[۸۳]، غم[۸۴] و انکار[۸۵] (گریل[۸۶]،۱۹۹۷٫ گریل و همکاران،۲۰۱۰؛ ویلینکس[۸۷]، وارنوک[۸۸] و سرانو[۸۹]،۲۰۱۰). پاچ[۹۰] و دیگران(۲۰۰۲)، نشان دادند که در رویکرد به نازایی، داشتن فرزند برای زنان مهمتر از شوهرانشان است، زنان بیشتر درگیر تلاش برای داشتن فرزند بودند، بیشتر سعی میکردند برای داشتن کودک با همسرانشان صحبت کنند و نبود عزت نفس بیشتری را نسبت به شوهرانشان تجربه میکردند و در برخورد با مسئله ناباروری دچار مشکل افسردگی می‌شوند(رایکا،۱۳۸۰- پترسون،۲۰۰۲).
با توجه به درصد شیوع ناباروری و ابعاد روانشناختی این افراد، لذا به نظر می‌رسد پرداختن به درمان‌های اثربخش برای این گروه ضروری است.
۱-۴ اهداف تحقیق
اثربخشی آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (MBSR) در طرح‌واره‌های هیجانی، کاهش استرس ناباروری و نشانه های افسرده‌وار خانم‌های نابارور در اولین دوره IVF
۱-۵ فرضیه های پژوهش
۱-آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی(MBSR) در کاهش استرس ناباروری خانم‌های نابارور در اولین دوره IVF اثربخش است.
۲-آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی(MBSR) در طرح‌واره‌های هیجانی خانم‌های نابارور در اولین دوره IVF اثربخش است.
۳-آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی(MBSR) در کاهش نشانه های افسرده‌وار خانم‌های نابارور در اولین دوره IVF اثربخش است.
۱-۶ متغیرهای اصلی پژوهش
متغیر مستقل: آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (MBSR).
متغیر وابسته: طرح‌واره‌های هیجانی ، استرس ناباروری، نشانه های افسرده‌وار.
متغیر کنترل:دوره درمان ناباروری(اولین دوره IVF). نمرات پس آزمون-پیش آزمون، دریافت درمان‌های موازی دارویی و روانشناختی دیگر، داشتن ناباروری اولیه، جنسیت، سطح تحصیلات، سایر اختلالات برجسته(بارز) همبود مانند: افسردگی اساسی، هیپومانیا، اضطراب فراگیر، اختلال شخصیت و. . . .
متغییر مزاحم: فعالیت و یا حادثه‌ای جدید در مسیر زندگی بیمار، اثر سوگیری نسبت به روش‌های درمان.
