در مجموع، تئوری‌های انتظار ارزش را می‌توان مدل زنجیرهای وقایع با تفاوت در جزئیات کاربردی هر یک دانست. از این دیدگاه رفتار عبارت است از نقطه پایان وقایع روانشناختی زنجیرهای که با ارزیابی پیامدهای نتایج رفتار مورد نظر شروع می شود. بر اساس این سنجش، تصمیم گیرنده راهی را انتخاب می‌کند که قصد دنبال کردن آن را دارد. وقایع بعدی با اجرای رفتار انتخاب شده دنبال می‌شوند. در حالی که پیامدهای خاص رفتار مورد نظر کاملاً رابطه متقابل بین پیامدهای رفتاری را مشخص می‌کند و روش علمی برای ادغام ارزیابی‌های مردم از این پیامدها جهت پیش‌بینی رفتار یا قصد انجام رفتار ارائه می‌دهد اما در اغلب موارد چنین پیامدهایی در چارچوب نظر منظور نشده است. پیامدهای هر رفتاری به طور تجربی در جمعیت هدف به دست می‌آید در زمینه محتوای مدل، برای استفاده کاربردی این روش ها در تعداد زیادی از رفتارها انعطاف پذیری قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. در آموزش بهداشت که رفتارها و همچنین گروه‌های هدف خیلی متفاوتند، درک مسائل خاصی مربوط به تصمیم گیری افراد و چگونگی این مسائل در زیر گروه ها، وسیله ای قوی برای طرح استراتژی هایی جهت مداخلات مؤثر فراهم می‌کند. مرکز توجه تئوری های انتظار-ارزش این می‌باشد که چطور رفتار افراد با فرایند شناختی افراد مرتبط می‌باشد که این فرایندهای شناختی در ارتباط با ارزش‌های ذهنی و انتظارات در نتایج احتمالی یک رفتار ویژه می‌باشند. این تئوری ها بر هویت ساختار شناختی، سبک های شناختی، متمرکز می‌باشند. هدف نهایی این تئوری‌ها درک و پیشگویی رفتار انسان می‌باشد (ترنهلم،۱۹۸۶).
افراد تلاش ها و منابع شخصی شان را در راهکارها یا هدفهایی که ارزش کمی برای آن ها دارد یا ارزشی برای آن ها ندارد، صرف نخواهند کرد. بعلاوه اغلب افراد کوشش‌هایشان را صرف هدفهایی نمی کنند که علی رغم جذاب بودن، غیر ممکن و یا دست نیافتنی باشد. تغییر فردی با این چار چوب تئوریک بهتر قابل درک خواهد بود، یعنی توجه به ارزش انتزاعی تغییر و انتظار انتزاعی می‌باشد که برای رسیدن به آن وجود دارد. اهمیت برانگیختگی ارزش انتزاعی تغییر بر اساس این فرض می‌باشد که هرچه یک فرد از موقعیت فعلی اش در یک حیطه بخصوص ناراضی باشد، پاداش ها یا منافعی که در ارتباط با یک تغییر مطلوب خواهد بود بزرگتر می‌باشد. این ارزش انتزاعی تغییر می‌تواند قابل مقایسه با منافع درک شده جهت به کار گیری یک رفتار بهداشتی در نظر گرفته شود. اهمیت انگیزشی انتظار انتزاعی و به دست آوردن موفقیت‌آمیز تغییر یا نتیجه به آگاهی قبلی شخص از موفقیت‌ها یا موفقیت‌های دیگران در رسیدن به نتیجه و اعتماد شخصی به اینکه موفقیت او نیز به همان اندازه و یا بیشتر از دیگران خواهد بود، بستگی دارد. این مفهوم شبیه به مفهوم خودکارآمدی در تئوری شناخت اجتماعی می‌باشد (مروتی شریف آباد و همکاران، ۱۳۸۴).
تئوری عمل منطقی یا استدلالی
تئوری عمل منطقی در سال۱۹۶۷ به وجود آمد. تئوری عمل منطقی بیانگر مدل‌هایی برای پیش‌بینی قصد انجام رفتار خاصی، و همچنین تصمیم های شخص درباره عمل کردن یا نکردن رفتار مورد نظر می‌باشد. این تئوری را می‌توان در جمعیت‌ها و رفتارهای گوناگون مورد استفاده قرار داد. این تئوری قدرت پیش‌بینی دقیق درباره رفتار بهداشتی داوطلبانه را داشته و ابعاد مهم تصمیم گیری در تصمیم‌ها و رفتارهای بهداشتی را نشان می‌دهد. به منظور مؤثر بودن مداخلات برای تشویق مراجعه کننده ها جهت شروع به تغییر در رفتارشان بایستی عوامل و موانع اصلی در تصمیم‌گیری برای تغییر شناسایی شوند (شفیعی،۱۳۷۶).
این تئوری جهت توجیه هر رفتاری که فرد می‌تواند کنترل کند، قابل استفاده است. در این مدل فرض بر این است که قصد رفتار تعیین کننده مستقیم رفتار است، و بقیه عواملی که بر رفتار تاثیر می‌گذارند غیر مستقیم می‌باشند. اندازه گیری قصد باید در رابطه های مستقیم با اندازه گیری رفتار در چار چوب عمل، هدف، موقعیت و زمان باشد، تا بتوان رفتار را بدرستی پیش‌بینی کرد. قدرت قصد فرد برای انجام یک رفتار خاصی حاصل کارکرد دو عامل است:
۱-گرایش در جهت رفتار
۲-تاثیر محیط اجتماعی یا هنجارهای ذهنی عام در رفتار
گرایش ها و هنجارهای ذهنی، هرکدام دارای دو جزء می‌باشند.گرایش نسبت به یک رفتار به وسیله اعتقاد شخص به نتیجه حاصل از رفتار و ارزیابی آن مشخص می شود. در به کارگیری این مدل در آموزش بهداشت امکان دارد که نتایج شامل مسائلی از قبیل تاثیر جانبی در رابطه با داروها باشد و یا زمان و مشکلات شخصی در ارتباط با شرکت منظم در کلاس ورزشی باشد. بالاخره، هنجار اجتماعی بر اساس اعتقاد هنجار فرد درباره این که دیگران چه فکر می‌کنند و یا انگیزه فرد در پیروی از خواسته های دیگران چیست، تعیین می شود. پیامدها و نتایج در رابطه با رفتار خاصی را می‌توان با روش تجربی از طریق مصاحبه های غیر ساختاری (باز) با افراد جمعیت هدف به دست آورد. در این مصاحبه ها از افراد سوال می‌شود که نتایج و یا پیامدهای مهم ناشی از اجزای عمل را لیست کنند. در حالی که مشخص کردن عقاید مهم از چنین لیستی غیر ممکن است (براون[۱۸۶]، ۱۹۹۲؛ شفیعی، ۱۳۷۶).
تئوری رفتار برنامه ریزی شده:
تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده یکی از تئوری‌های مهم می‌باشد که مکانیسم اصلی پذیرش رفتارهای بهداشتی را توضیح می‌دهد. این تئوری از نگرش، کنترل رفتار درک شده، هنجارهای انتزاعی، قصد و رفتار تشکیل شده است. این تئوری وقوع یک رفتار ویژه را پیش‌بینی می‌کند مشروط بر اینکه فرد قصد انجام رفتار را داشته باشد. بر طبق این مدل قصد برای انجام یک عمل توسط سه عامل پیش‌بینی می شود:
۱ ) فرد دید مثبتی نسبت به انجام رفتار داشته باشد (نگرش).
۲ ) فرد احساس کند برای انجام دادن رفتار تحت فشار اجتماعی می‌باشد (هنجارهای انتزاعی).
۳ ) فرد احساس کند قادر است رفتار را انجام دهد (کنترل رفتاری درک شده).
به عنوان یک قاعده کلی در این مدل نگرش مثبت فرد نسبت به انجام کار، هنجارهای انتزاعی مطلوب و کنترل رفتاری درک شده زیاد باعث می شود که فرد قصد انجام رفتار را داشته باشد (گودین، کوک، ۱۹۹۶).
محدودیت‌های تئوری عمل منطقی، رفتار برنامه‌ریزی شده: این محدودیت‌ها عبارتند از:
۱-قدرت پیش‌بینی: قدرت پیش‌بینی این تئوری‌ها بستگی به شناسایی تمام یا اغلب نتایج بارز برای جمعیت هدف دارد. چون پیامدهای بارز، محتوای این تئوری‌ها را تشکیل می‌دهند، فرایند دریافت اطلاعات از جامعه هدف بسیار مهم می‌باشد.
