تمیز اطلاعات با اهمیت از اطلاعات کم اهمیت، از لحاظ قابلیت اعتماد، با درجه دقت مورد انتظار رابطه معکوس دارد. چنانچه ارائه اطلاعات قابل اعتماد نسبت به موردی مستلزم به کارگیری دقت زیاد باشد، اقلام نسبتا کوچک، با اهمیت تلقی می‌شوند؛ و اگر میزان دقت مورد انتظار کم باشد حتی اقلام بزرگتری نیز کم اهمیت محسوب خواهد شد. مثلا انحراف کوچک در اندازه گیری موجودی نقد می‌تواند قابلیت اعتماد اطلاعات مالی را مخدوش نماید، حال آنکه، انحرافی به همان اندازه و حتی بیشتر، در اندازه گیری مطالبات، بی اهمیت محسوب می شود.[۴۴]
همه انجن های حرفه ای حسابداری و حسابرسی درباره این مسئله که اهمیت به صرف موضوعی قضاوتی است، اتفاق نظر دارند.گروه مطالعات بین‌المللی حسابداری در سال ۱۹۷۴ مجموعه ای را منتشر ساخت که در آن، نظرات انجن های حرفه ای سه کشور انگلستان، کانادا و امریکا درباره مفهوم اهمیت گردآوری شده بود. در بند یک بخش نتیجه گیری این مجموعه چنان می خوانیم :[۴۵]
“اهمیت اساسا یک موضوغ قضاوت حرفه ای است. قلمی با اهمیت تلقی می شود که آگاهی از آن در استفاده کنندگان از صورت های مالی مؤثر باشد”
حال که با مفهوم اهمیت آشنا شدیم، در بخش بعدی پایان نامه به جایگاه آن در حسابرسی می پردازیم.
۲-۲-۱) جایگاه اهمیت در حسابرسی :
گزارش حسابرسی محصول نهایی فرایند حسابرسی است و یافته های حسابرسان در قالب آن به اطلاع استفاده کنندگان از صورت های مالی می‌رسد. ساختار گزارش حسابرسی طوری تعیین شده است که در قالب آن، موضوع اهمیت به اطلاع استفاده کنندگان از صورت های مالی برسد.
بند اظهار نظر و دامنه رسیدگی گزارش حسابرسی، شامل عبارات زیر است:
” به نظر این مؤسسه، صورت های مالی نام برده در بالا، وضعیت مالی شرکت نمونه(سهامی عام) در تاریخ … و نتایج عملیات و جریان وجوه نقد آن را برای سال منتهی به تاریخ مذبور، از تمام جنبه‌های با اهمیت، طبق استانداردهای حسابداری، به نحو مطلوب نشان می‌دهد.”
” حسابرسی این مؤسسه بر اساس استانداردهای حسابرسی انجام شده است. استانداردهای مذبور ایجاب می‌کند که این مؤسسه، حسابرسی را چنان برنامه ریزی و اجرا کند که از نبود تحریفی با اهمیت در صورت های مالی، اطمینان معقول به دست آید.”[۴۶]
عبارت ” از تمام جنبه‌های با اهمیت” به این نکته اشاره دارد که اظهار نظر در گزارش حسابرسی محدود به اطلاعات مهم مالی است و حصول اطمینان قطعی از صحت صورت های مالی را در بر نمی گیرد.[۴۷]
با توجه به تعریف اهمیت، برآورد حسابرس از اهمیت، حداکثر اشتباهات و تحریفاتی است که می‌تواند در صورت های مالی وجود داشته باشد و حسابرس کماکان بر این باور باشد که اشتباهات و تحریفات مذبور بر قضاوت و تصمیم گیری یک استفاده کننده منطقی تاثیری ندارد.
حسابرسان باید از کاربرد مفهوم اهمیت در حسابرسی آگاهی داشته باشند. تعیین و به کارگیری اهمیت در جریان حسابرسی در پنج مرحله مرتبط با یکدیگر و به شرح زیر صورت می‌گیرد: [۴۸]
شکل ۲-۱ ) مراحل تعیین و به کارگیری اهمیت
مرحله یک
برآورد اهمیت
مرحله دو
تخصیص اهمیت برآوردی به اجزای صورت های مالی
مرحله سه
برآورد جمع اشتباهات و یا تحریفات در هر یک از اجزای صورت های مالی
مرحله چهار
برآورد مجموع اشتباهات و یا تحریفات
مرحله پنج
مقایسه مجموع اشتباهات و تحریفات با سطح اهمیت برآوردی
مراحل یک و دو در برنامه ریزی انجام کار حسابرسی و مراحل بعدی در زمان ارزیابی نتایج کار حسابرسی انجام می شود. اجرای مراحل یک و پنج به شدت تحت تاثیر قضاوت حسابرسان قرار می‌گیرد. نحوه قضاوت حسابرسان در این مراحل( مراحل یک تا پنج)، حدود رسیدگی و نوع گزارش حسابرسی را مشخص می‌کند .
در مرحله یک، حسابرس میزان قابل قبولی از اهمیت را مشخص می‌کند که بتواند اشتباهات و تحریفات با اهمیت را کشف نماید. اما، هم مبلغ (کمیت) و هم ماهیت (کیفیت) اشتباهات و تحریف ها باید مورد توجه قرار دهد.[۴۹]سطح اهمیتی که حسابرس در مرحله برنامه ریزی تعیین می‌کند، قضاوت مقدماتی در باره اهمیت نامیده می شود.
دلیل انجام قضاوت مقدماتی درباره اهمیت، کمک به حسابرس در امر برنامه ریزی است. اگر این مبلغ کم برآور شود، به این معنی است که خطر ارائه گزارش نامناسب، زیاد است و حسابرس برای کاهش این خطر، شواهد بیشتری جمع آوری خواهد کرد (حدود رسیدگی ها را افزایش خواهد داد). برآورد اهمیت مقدماتی در این مرحله یکی از مهمترین تصمیماتی است که حسابرس بر مبنای قضاوت حرفه ای خود اتخاذ می‌کند .زیرا:
-
- اهمیت برآوردی، رابطه ای معکوس با خطر حسابرسی دارد.
-
- اهمیت برآوردی، رابطه ای معکوس با حجم شواهد حسابرسی دارد.
- اهمیت برآوردی، با تاثیر بر خطر و حجم شواهد حسابرسی، مبلغ قرارداد حسابرسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نیرامول[۵۰] در رساله ی دکتری خود درباره نقش سطح اهمیت برآوردی در مرحله ی برنامه ریزی حسابرسی چنین می نویسد:
“در صورت کاهش سطح اهمیت (با فرض ثابت بودن سایر عوامل )، هم حدود روش های حسابرسی و هم حجم شواهدی که باید جمع آوری گردد، افزایش می‌یابد. اگر سطح اهمیت بیش از حد پایین برآورد شود، سبب ناکارا بودن عملیت حسابرسی و افزایش هزینه های اجرای عملیات حسابرسی خواهد شد. همچنین اگر سطح اهمیت بیش از حد بالا برآورد شود، حسابرس متحمل خطر زیاد حسابرسی و خطر اقامه دعوی علیه وی خواهد شد و به نقض استانداردهای حرفه ای حسابرسی متهم خواهد شد.”
در مرحله پنچ (مرحله ارزیابی نتایج)، ممکن است برآورد حسابرس از سطح اهمیت، متفاوت از برآورد وی در مرحله یک (مرحله برنامه ریزی) باشد. این تفاوت می‌تواند از تغییر ایجاد شده در شرایط یا افزایش شناخت حسابرس به دلیل انجام دادن رسیدگی ها ناشی شود. به هر حال قضاوت حسابرس درباره سطح اهمیت در این مرحله، تعیین کننده نوع گزارش است. چرا که مجموع اشتباهات و تحریفات کشف شده در طول انجام کار حسابرسی، با سطح اهمیت برآوردی در مرحله پنج مقایسه شده و در صورتی که بزرگتر از رقم سطح اهمیت باشند، در آن صورت در گزارش حسابرسی درج می‌شوند.
در این پایان نامه، رابطه میان سطح اهمیت در دو مرحله برنامه ریزی (مرحله یک) و ارزیابی نتایج(مرحله پنج) با سطح پاسخ‌گویی مورد آزمون قرار گرفته است.
تعیین سطح اهمیت در مراحل برنامه ریزی و ارزیابی نتایج، مستلزم اعمال قضاوت حرفه ای است. آگاهی از عوامل مؤثر بر قضاوت حسابرسان، می‌تواند درک بهتری از نحوه تعیین اهمیت به دست دهد. برای این منظور در بخش بعدی پایان نامه، به عوامل مؤثر بر اهمیت و نحوه کمی کردن آن پرداخته شده است.
۲-۲-۲) عوامل مؤثر بر اهمیت در حسابرسی :
