۸- م ۱۸۲ ق، م، ا: “هر گاه کسی بعد از اقرار به خوردن مسکر توبه کند قاضی می‏تواند از ولی امر تقاضای عفو نماید یا حد را بر او جاری نماید”.

۹- م ۲۰۰ ق، م، ا بند ۵: “سارق قبل از ثبوت جرم از این گناه توبه نکرده باشد”.

ملاحظه می‏ شود این همه تکرار در نگاه هر محقق قابل نقد و ایراد است و این موضوع متوجه قانون‏گذار است که عوامل سقوط را جمع‏بندی و در یک ماده قانونی به طور منظم تدوین نماید. برای نمونه به جای تکرار و اطاله مواد قانونی می‏توان در یک ماده مطالب فوق را ذکر کرد که هم بتوان به مقصود مورد نظر از آن مواد قانونی نائل شد و هم از تکرار بی فایده اجتناب نمود. برای مثال در ضمن یک ماده چنین می‏توان نوشت: «در جرائم مستوجب حد زنا، لواط و تفخیذ و مساحقه و شرب خمر، سرقت، توبه قبل از شهادت شهود موجب سقوط مجازات آن می‏ گردد». و اگر بعد از اقرار به یکی از جرائم مذکور، توبه کند قاضی می‏تواند از ولی امر تقاضای عفو نماید.

مبحث ششم: جهل در جرائم مستوجب حد در قانون مجازات اسلامی ایران

در حقوق جزای عرفی اغلب کشورها با اعتقاد به عدم تاثیر جهل حکمی بر مسئولیت کیفری قاعده جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست را با دلائل گوناگون پذیرفته اند.^[۸۷] ‌به این معنی که پس از تصویب و انتشار قانون, فرض بر این است که عموم افراد از آن مطلع شده اند و کسانی که در مقام آگاه شدن از قانون بر نیامده اند مسلماًً در این راه مسامحه و سهل انگاری کرده‌اند.در ایران, قبل از پیروزی انقلاب اسلامی, به موجب ماده ۲ قانون مدنی مصوب سال ۱۳۰۷ و همچنین حکم شماره ۲۹۳ مورخ ۲۰/۲/۱۳۱۷ دیوان عالی کشور, ادعای جهل به قانون مسموع نبود.^[۸۸]

آیا در قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران, جهل بر مسئولیت کیفری تاثیری دارد یا خیر؟ قلمرو تثیر جهل بر مسئولیت کیفری در حقوق جزای جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟ پرسشهایی هستند که هدف ما در این تحقیق, تعیین تاثیر جهل و قلمرو ان بر مسئولیت کیفری در این خصوص, می‌باشد.

شایان ذکر است, بعد از پیروزی انقلاب اسلامی,نویسندگان و اساتید حقوق یا تصویب قانون مجازات اسلامی و توجه خاص ‌قانون گزاران به منابع فقهی و شرعی, نتوانسته اند مبنای صحیح و دقیقی راجع به تاثیر جهل بر مسئولیت کیفری اتخاذ نمایند.

وجود قاعده درء (تدرء الحدود بالشبهات) و حدیث رفع در نظام کیفری اسلامی منبع اصلی حقوق جزای جمهوری اسلامی ایران در جرائم مستوجب مجازات حد, قصاص, دیات و تعزیرات می‌باشد, باعث گردیده است, حقوق ‌دانان به روشنی نتوانند نسبت به قاعده جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست در حقوق جزای ایران اعلام نظر کنند چرا که به عقیده آن ها در حقوق جزای عرفی جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست اما در حقوق جزای اسلامی که قانون مجازات اسلامی متاثر از آن است با وجود قاعده درء و حدیث رفع جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری می‌باشد.^[۸۹]

قانونگزار در کتاب اول قانون مجازات اسلامی (که ۶۲ ماده دارد) نسبت به جهل و تاثیر ان بر مسئولیت کیفری ساکت است اما در کتاب‌های دوم (حدود), سوم (قصاص) و پنجم (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) در موارد مختلف جهل حکمی و موضوعی را مورد عنایت قرار داده است که در این مقاله سعی شده تاثیر جهل بر مسئولیت کیفری در جرائم مستوجب حد را مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.

انواع جرائم مستوجب حد در قانون مجازات اسلامی عبارت است از : زنا, لواط, مساحقه, قوادی, قذف, شرب خمر, محاربه و افساد فی الارض و سرقت.

قانونگزار در جرم زنا, شربا و سرقت با ذکر مواردی, جهل حکمی و موضوعی را پذیرفته و معترض دیگر جرائم مستوجب حد نشده است. با توجه به اینکه جرم زنا, سرقت, شری خمر فاقد هر گونه ویژگی خاص برای وجه تمایز با دیگر جرائم مستوجب حد می‌باشد, لذا به نظر می‌رسد عمده دلیل ذکر این سه نوع جرم و تاثیر جهل بر آن, در فقه اسلامی فقط در موارد خاص (زنا, شرب خمرو سرق) تاثیر جهل حکمی و موضوعی ذکر گردیده است, در قانون مجازات اسلامی نیز به همین موارد بسنده شده و نسبت به بقیه جرائم (لواط, مساحقه, قذف, محاربه و افساد فی الارض) سکوت شده است در حالی که ضرورت داشت قانون‌گذار قلمرو تاثیر جهل بر مسئولیت کیفری در این نوع جرائم رانیز مشخص می کرد.

گفتار اول: جرم زنا

با توجه به تعریف جرم زنا که در ماده ۶۳ قانون مجازات اسلامی آمده است: زنا عبارت است از اجماع مرد با زنی که بر او ذاتاً حرام است گرچه در دبر باشد, در غیر موارد و طی به شبهه علم به حرمت زنا و ممنوع بودن آن, از شرایط تحقق موضوع زنا لحاظ گردیده است. بدیهی است تا زمانی که موضوع زنا محرز و محقق نشده باشد, حکم (حد زنا) وجود پیدا نمیکند تا بر مرتکب و زانی جاهل تحمیل گردد. تعریف مذکور از تعاریف فقهای اسلامی اقتباس شده است و علم به حکم و موضوع زنا از شرایط ثبوت حد تلقی شده است. ماده ۶۴ قانون مزوبر مقرر می‌دارد: زنا در صورتی موجب حد می شود که زانی یا زانیه بالغ و عاقل و مختار بوده و به حکم و موضوع آن نیز آگاه باشد. از آن جایی که علم به حکم و موضوع ان در ماده مذکور مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است لذا کسی که جاهل به حکم و یا موضوع ان باشد, مبری از مسئولیت کیفری بوده و مجازات بر او ثابت نمی شود.^[۹۰]

ماده قانونی مذکور, مطلق است, یعنی هم شامل جاهل قاصر می شود و هم جاهل مقصر, در حالی که جاهل مقصر باید به مجازات برسد. و به هر حال جهل وی نباید از روی تقصیر باشد زیرا جاهل مقصر معذور نیست.^[۹۱]

‌بنابرین‏ اگر کسی مسلمان بوده و در بلاد اسلام که حدود الهی در ان جاری می‌گردد, زندگی کند و ادعای جهل نماید از او پذیرفته نیم شود و بر فرض ثابت گردد که جاهل بوده است, معذور نیست و بر وی حد جاری می شود. مگر اینکه در حقیقت امکان فراگیری علم برای او وجود نداشته باشد.^[۹۲] مثل اینکه کسی در نقطه ای از ایران زندگی می ‌کرده‌است که واقعاً نمی توانسته است دسترسی به قانون داشته باشد (نظیر نقاط دور افتاده کویری یا کوهستانی).

آیا صرف ادعای جهل و اشتباه موجب پذیرش می‌گردد یا خیر یا اینکه باید دلیل بر صدق گفتار مدعی وجود داشت باشد؟ ماده ۶۶ قانون مورد بحث اشعار می‌دارد: هرگاه مرد یا زنی که با هم جماع نموده اند ادعای اشتباه و نااگاهی کنند در صورتی که احتمال صدق مدعی داده شود, ادعای مذکور بدون شاهد و سوگند پذیرفته می شود و حد ساقط می‌گردد.

با توجه به ماده فوق الذکر, صرف ادعای جهل و یا شبهه تاثیری در مسئولیت کیفری ندارد بلکه شرایط حاک بر مدعی باید به گونه ای باشد که امکان اشتباه و یا نا آگاهی او نسبت به حکم و یا موضوع ان وجود داشته است.

شایسته بود قانونگزار شرایط پذیرش جهل و تاثیر آن بر مسئولیت کیفری را در مواد مربوط به حد زنا مشخص می کرد چرا که بنابر آنچه بیان شده است, زندگی در یک کشور اسلامی به منطله اگاهی کاکل از قوانین و مقررات جاری آن است و ادعای جهل نمی تواند مرتکب را از مسئولیت معاف دارد مگر اینکه امکان فراگیری و تحصیل علم برای مدعی وجود نداشته باشد (جهل قصوری). در نتیجه در واقع و حقیقت امر مواد مذکور در قانون مجازات اسلامی باید در خصوص جاهل قاصر باشد نه مقصر, چرا که در غیر این صورت با مبانی فقهی که اشاره شده است مغایرت آشکار دارد.

گفتار دوم: مسکر

قانون مجازات اسلامی در ماده ۱۶۶ علم به حکم و موضوع آن را از شرایط ثبوت حد مسکر دانسته است و مقرر می‌دارد: حد مسکر بر کسی ثابت می شود که بالغ و عاقل و مختار و آگاه به مسکر بودن وحرام بودن ان باشد.

– تحلیل عاملی ( مدل اندازه گیری)

– تحلیل مسیر – تعمیم تحلیل رگرسیون ( مدل ساختاری)

منظور از مدل اندازه گیری، سنجش روابط بین متغیرهای اندازه گیری شده متغیرهای پنهان توسط شناسایی سازه‌های متغیرهای پنهان است. به بیان دیگر این مدل مشخص می‌کند که متغیرهای پنهان چگونه با متغیرهای قابل مشاهده مرتبط اند و یا از طریق آن ها سنجیده می‌شوند و هریک از شاخص ها تا چه حد متضمن مفهوم ابعاد متغیر پنهان اند. منظور از مدل ساختاری، صرفاً روابط علّی^[۲۴] بین متغیرهای پنهان است. به بیان دیگر هدف این مدل کشف هر دوی اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای پنهان مستقل بر متغیرهای پنهان وابسته است. یکی از مزیت های مدل معادلات ساختاری آن است که متغیرهای پنهان فاقد خطای تصادفی هستند. قبل از آنکه بکوشیم مدل معادلات ساختاری را به کار ببریم مطلوب است تا حد زیادی با تحلیل عاملی^[۲۵] آشنای باشیم زیرا یک مدل کامل معادله ساختاری بیانگر آمیزه ای از نمودار مسیر^[۲۶] و تحلیل عاملی تاییدی^[۲۷] است ( Fornell, 1987). در ابتدا اشاره ای به نحلیل عاملی خواهد شد و سپس پنج گام اساسی ایجاد مدل معادله ساختاری مختصراً بیان می شود.

ماتریس همبستگی^[۲۸] مجموعه ای از ضریابی بین متغیرها است. در یک ماتریس همبستگی بزرگ منطقی است بپرسیم که چه چیزی این همبستگی ها را تبیین می‌کند. هدف تحلیل عاملی خلاصه کردن و تقلیل درجات ماتریس همبستگی به شیوه ای است که بتوان آن را برحسب چند عامل زیربنایی تبیین کرد. عامل، سازه ای است که روابط بین مجموعه ای از متغیرها را به صورت خلاصه مطرح می‌کند. همبستگی یک متغیر با یک عامل را بار عاملی گویند. به طور عملیاتی، عامل ها از روی بارهای عاملی خود تعریف می‌شوند. بارهای عاملی بیشتر از ۶/۰ ( علامت جبری ملاک نیست) را بارهای عاملی بالا، بیشتر از ۳/۰ را بارهای عاملی نسبتاً بالا در نظر می گیرند. روش های متعددی برای استخراج عامل ها وجود دارد که یکی از متداول ترین آن ها تحلیل مؤلفه‌ های اصلی استو مجموع مجذورات بارهای یک عامل( مقدار واریانس تبیین شده به وسیله آن عامل) برابر با مقدار ویژه آن عامل است. با تقسیم مقدار ویژه بر تعداد متغیرها ( میانگین مجذورات بارهای یک عامل)، درصدی از واریانس ماتریس همبستگی توسط آن عامل تبیین می شود به دست می‌آید. مجموع مجذورات ردیف های ماتریس بیانگر آن است که چه مقدار از واریانس هر متغیر به وسیله عوامل تبیین می شود، این را اشتراک می‌نامند و با h²نمایش می‌دهند. با تقسیم اشتراک بر تعداد عامل ها، درصدی از واریانس آن متغیر که به وسیله عامل ها تبیین می شود به دست می‌آید.

هر چقدر حجم نمونه کوچکتر باشد، خطای معیار و همبستگی بزرگتر خواهد بود و به همین دلیل در تحلیل عاملی نیز خطای بیشتری راه خواهد یافت. نمونه های کمتر از ۱۰۰ گاه منتج به نتایج گمراه کننده ای می‌شوند. بنابه دلایل جبری، لازم است تعداد آزمودنی ها بیشتر از تعداد متغیرها باشد. هرجا که این حالت وجود ندارد، نتایج به دست آمده معنی دار نیست (Kline,1998).

۳-۵-۱ تصریح مدل

به بیان ساده یک گزاره آماری درباره روابط بین متغیرهاست. این مرحله که مدل اندازه گیری نیز خوانده می شود ترکیبی از تخیص روابط میان متغیرهای پنهان و تصمیم گیری در رابطه با چگونگی این متغیرهاست. شاید این مرحله مهم ترین و در عین حال مشکل ترین گام در ایجاد مدل معادله ساختاری باشد زیرا که تمامی مراحل دیگر به دنبال این گام می‌آیند واز آن متابعت می‌کنند و در حقیقت کامپیوتر کمکی به ما نخواهد کرد و ناگزیر به اندیشیدنیم و بایستی مدل را مبنی بر دانش خود را در این رشته و ادبیات موضوع و یا ‌بر اساس نظریه تعیین می‌کنیم. تعیین نادرست مدل و انتخاب اشتباه متغیرهای مشاهده شده برای انعکاس متغیرهای پنهان ما را از مسیر اصلی کار خارج خواهد کرد.

‌بنابرین‏ بهتر است ابتدا تمودار مسیر را رسم کنیم و متغیرهای درون زا و برون زا و روابط علّی بین این متغیرها را نشان دهیم. در نمایش ارتباط علّی بین متغیرهای، بیضی یا دایره معرف متغیرهای پنهان و متسطیل یا مربع نمایشگر متغیرهای اندازه گیری شده متغیرهای پنهان است. بعد از رسم نمودار مسیر لازم است متغیرهای مشاهده شده در مدل بیشتر باشد از تحلیل آماری معتبرتر و رواتری برخوردار خواهیم شد. بنا به پیشنهاد جیمز استیونس و بنتلر و چو^[۲۹] به ترتیب در نظ رگرفتن ۱۵ و ۱۰ متغیر مشاهده شده به ازای هر متغیر پنهان یک قاعده سرانگشتی خوب به شمار می رود. در این تحقیق برای سه متغیر مستقل پنهان سرمایه انسانی، و ساختاری به ترتیب ۲۰، ۱۷ و ۱۶ وب رأی‌ متغیر وابسته پنهان عملکرد بانکی نیز ۱۰ متغیر قابل مشاهده و اندازه گیری در نظر گرفته شده است.

تحلیل مسیر برای آزمون مدل های علّی به کار می رود و مستلزم تنظیم مدلی به صورت نمودار علّی است. در تحلیل مسیر از R² استفاده می شود از این رو می توانمیزان مناسب بودن مدل ارزیابی کرد و با بهره گرفتن از ضریاب بتا^[۳۰] که در تحلیل مسیر، ضریب مسیر^[۳۱] خوانده می شود نشان می‌دهند که تغییر در متغیری که در انتهای فلش وجود دارد به چه میزان متغیری را که در نوک فلش قرار دارد تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عبارت دیگر این ضرایب تفکیکی استاندارد شده رگرسیون، تغییراتی را که با ثابت بودن تمام متغیرهای دیگر به وقوع می پیوندند نشان می‌دهد. علاوه بر این ما را قادر می‌سازد به سازو کار اثر متغیرها بر یکدیگر پی ببریم و مشخص کنیم اثر ه رمتغیر تا چه حد مستقیم و تا چه حد غیر مستقیم است، این فن به رگرسیون چند متغیری معروف است. در نمودار مسیر باید متغیرها را ‌بر اساس نظم علّی مرتب کرد. متغیرهایی که در تحلیل وارد می‌کنیم، ترتیب قرارگرفتن آن ها درمدل، مسیرها نشان دهنده فرضیات

1. 1. . Drucker ↑

1. 1. . Intellectual Capital ↑

1. 1. . Human Capital ↑

1. 1. . Structural Capital ↑

1. 1. . Consumer Capital ↑

1. 1. . Organizational Performance in Bank Branches ↑

1. 1. – probability sampling ↑

1. 1. . John Keneth Galbraith ↑

1. 1. . Luthy (1998) ↑

1. 1. . Williams (2000) ↑

1. 1. . Direct Intellectual Capital Methods (DIC) ↑

1. 1. . Market Capitalization Methods (MCM) ↑

1. 1. . Return On Assets Methods (ROA) ↑

1. 1. . Score Cards Methods (SC) ↑

1. 1. . Value added ↑

1. 1. . Skandia ↑

1. 1. .-Assertiveness scale ↑

1. 1. – Likert- type scale ↑

1. 1. – pearson correlation : ↑

1. 1. – Structural Equation Model (SEM) ↑

1. 1. General Leaner Model (GLM) ↑

1. 1. – Linear Structural Relations ↑

1. 1. Partical Least Squares(PLS) ↑

1. 1. – Causal relationships ↑

1. 1. -factor Analysis ↑

1. 1. -Path diagram ↑

مایانگساری (۲۰۰۷) در تحقیقی ‌به این نتیجه رسید که الزام تعویض ادواری حسابرس برکیفیت سود اثر منفی دارد و موجب کاهش کیفیت حسابرسی می شود.

جانسون^[۷۷] و همکاران (۲۰۰۲) با بهره گرفتن از داده های مربوط به ۱۱۱۴۸ حسابرسی انجام شده توسط ۶ مؤسسه‌ بزرگ حسابرسی در آمریکا به بررسی رابطه تداوم انتخاب حسابرس و کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. آنان دریافتند که در سال های اولیه رابطه حسابرس – صاحبکار (۲ تا ۳ سال) میزان اقلام تعهدی غیرمنتظره بیشتر از سال های چهارم تا هشتم رابطه حسابرس – صاحبکار است. آنان شواهدی مبنی بر کاهش کیفیت حسابرسی در سال های نهم به بعد رابطه حسابرس – صاحبکار نیافتند. نتایج این تحقیق بیانگر این بود که رابطه کوتاه مدت حسابرس – صاحبکار موجب کاهش کیفیت گزارشگری مالی شده و الزامی شدن تعویض ادواری حسابرس موجب بهبود کیفیت حسابرسی نخواهد شد.

جکسون و همکاران (۲۰۰۸) نیز با بهره گرفتن از معیار میزان اقلام تعهدی اختیاری برای کیفیت حسابرسی به بررسی رابطه میان تداوم انتخاب حسابرس و کیفیت حسابرسی پرداختند. آنان مشاهده کردند که تداوم انتخاب حسابرس تاثیر معناداری بر کیفیت حسابرسی ندارد. با در نظر گرفتن این نتایج و مزایای کم الزام تعویض ادواری حسابرس و هزینه های بالایی که این الزام بر بازار سرمایه تحمیل می‌کند، آنان ‌به این نتیجه رسیدند که الزام تعویض حسابرس برای بازار سودمند نیست.

میرز و همکاران (۲۰۰۳) با بهره گرفتن از دو معیار اقلام تعهدی جاری و اقلام تعهدی اختیاری برای کیفیت حسابرسی، دریافتند تداوم انتخاب حسابرس با کیفیت بالاتر حسابرسی رابطه مستقیم دارد. آنان نتایج مذبور را این گونه تفسیر کردند که رابطه طولانی تر حسابرس با صاحبکار باعث ایجاد محدودیت برای رفتار فرصت طلبانه مدیریت می شود. نتایج این تحقیق نشان داد که تداوم انتخاب حسابرس باعث کاهش کیفیت حسابرسی نمی شود.

گول^[۷۸] و همکاران (۲۰۰۹) به بررسی اثر مشترک حق الزحمه دیگر خدمات غیرحسابرسی و تداوم انتخاب حسابرس بر استقلال حسابرس پرداختند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که تنها در سال های ابتدایی رابطه حسابرس – صاحبکار، افزایش حق الزحمه ‌دیگر خدمات غیرحسابرسی می‌تواند به استقلال حسابرس صدمه بزند و با طولانی تر شدن این رابطه، حق الزحمه دیگر خدمات غیرحسابرسی اثری بر استقلال حسابرس ندارد. آنان هیچ گونه شواهدی مبنی بر کاهش کیفیت حسابرسی بر اثر تداوم انتخاب حسابرس نیافتند.

میترا^[۷۹] و همکاران (۲۰۰۹) دریافتند هرچه رابطه حسابرس – صاحبکار طولانی تر شود، احتمال مدیریت سود در شرکت مورد رسیدگی کمتر خواهد شد.

دیویس و همکاران (۲۰۰۲) به بررسی رابطه بین تداوم انتخاب حسابرس و مدیریت سود پرداختند. آنان متوجه رابطه مثبت بین تداوم انتخاب حسابرس و میزان اقلام تعهدی اختیاری و رابطه منفی بین تداوم انتخاب حسابرس و خطا در سود پیش‌بینی شده توسط تحلیل گران شدند. این نتایج نشان می‌دهد که بر اثر تداوم انتخاب حسابرس، کیفیت حسابرسی کاهش یافته و مدیریت انعطاف پذیری بیشتری از سوی حسابرس برای گزارش گری کسب می‌کند و قادر خواهد بود به راحتی به سود پیش‌بینی شده دست یابد.

البته، نتایج مطالعه دیویس و همکاران (۲۰۰۹) هم در این میان جالب توجه به نظر می‌رسد. آنان شواهدی به دست آوردند که نشان می‌دهد سود پیش‌بینی شده برای شرکت های با تداوم کم حسابرس (۳ سال یا کمتر) و شرکت های با تداوم زیاد حسابرس (۱۵ سال یا بیشتر) معمولا با خطای کمتری همراه است و این شرکت ها اغلب با بهره گرفتن از اقلام تعهدی اختیاری به سود پیش‌بینی شده یا حتی بیش از آن دست می‌یابند. این نتایج نشان می‌دهد همان طور که ممکن است کیفیت حسابرسی با طولانی شدن تداوم انتخاب حسابرس کاهش پیدا کند، این احتمال نیز وجود دارد که کیفیت حسابرسی در سال های اولیه رابطه حسابرس – صاحبکار هم آسیب ببیند.

چانگ (۲۰۰۴) با بهره گرفتن از داده های مربوط به شرکت های کره ای حاضر در بازار سهام کره جنوبی بین سال های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ (به جز سال ۱۹۹۰)، به بررسی اثر اعمال محدودیت برای تداوم انتخاب حسابرس بر اقلام تعهدی اختیاری به عنوان معیار کیفیت سود و کیفیت حسابرسی در محیط اقتصادی کره جنوبی پرداخت. با توجه به اینکه دولت کره جنوبی از سال ۱۹۹۱ تعویض ادواری حسابرس را به صورت گزینشی برای برخی از شرکت ها الزامی کرد، می توان گفت این تحقیق در محیطی انجام شد که بسیار به محیط الزام تعویض ادواری حسابرس شبیه بود. نتایج این تحقیق نشان داد که تعویض ادواری حسابرس باعث افزایش کیفیت حسابرسی و کیفیت سود می شود.

کیم^[۸۰] و یئی^[۸۱] (۲۰۰۹) هم با بهره گرفتن از داده های مربوط به ۳۰۲ شرکت کره ای که در طول سال های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۰ به دلیل داشتن انگیزه های قوی برای مدیریت سود، از سوی کمیسیون نظارت مالی کره مجبور به تعویض حسابرس خود و انتخاب حسابرس جدید شده بودند، ‌به این نتیجه رسیدند که استفاده از حسابرس انتصابی در مقابل اختیار برای انتخاب حسابرس موجب افزایش کیفیت حسابرسی می شود.

اما در مقابل، کمران و همکاران (۲۰۰۸) با بهره گرفتن از داده های مربوط به شرکت های ایتالیایی ‌به این نتیجه رسیدند که تداوم انتخاب حسابرس باعث بهبود کیفیت حسابرسی می شود. همچنین، در این تحقیق اثر تعویض اختیاری حسابرس را در مقابل تعویض اجباری حسابرس بر کیفیت حسابرسی بررسی کرده و نتیجه گرفتند برخلاف تعویض اجباری حسابرس که به کیفیت حسابرسی لطمه می زند، تعویض اختیاری حسابرس موجب بهبود کیفیت حسابرسی می شود.

پس از انحلال آرتور اندرسن شرایط منحصر به فردی برای شرکت های آمریکایی به وجود آمد و تعداد زیادی از شرکت هایی که پیش از این توسط آرتور اندرسون حسابرسی می شدند، مجبور به تغییر حسابرس خود شدند. اگر چه این بازه زمانی نمی تواند به طور کامل منعکس کننده محیطی باشد که در آن چرخش ادواری حسابرسان الزامی است، اما می‌تواند داده های مهمی برای بررسی چنین محیطی بدهد. ناگی(۲۰۰۵) اثر الزام تعویض حسابرس را بر کیفیت حسابرسی در این محیط تجاری منحصر به فرد بررسی کرد. وی دریافت در شرکت های کوچکی که مجبور به تغییر حسابرس خود از آرتور اندرسون به مؤسسه‌ حسابرسی مستقل دیگری شده اند، الزام تعویض حسابرس تاثیری بر کیفیت حسابرسی ندارد.

متغیر وابسته : عملکرد نوشتن

متغیر کنترل : پایه تحصیلی، سن، هوشبهر ۸۵-۱۱۰

متغیر تعدیل کننده: جنسیت

۳-۳ جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر دارای اختلال یادگیری دیکته پایه دوم و سوم ابتدایی مراکز مشکلات ویژه یادگیری ویژه شهر کرمانشاه در سال تحصیلی ۹۲- ۹۳ است.

۳-۴ نمونه و روش نمونه گیری

نمونه این پژوهش شامل ۳۰ نفر از دانش آموزان دارای اختلال دیکته بوده که به صورت همتاشده به دو گروه آزمایشی و کنترل هر کدام ۱۵ نفر انتخاب شد. با توجه به ماهیت پژوهش، برای انتخاب افراد نمونه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. در این پژوهش، جهت انتخاب نمونه های پژوهش معیارهای زیر در نظر گرفته شد و افرادی که واجد آن ملاک ها نبودند حذف گردیدند که در زیر ‌به این معیارها اشاره شده است :

1. 1. نمونه های مورد مطالعه دارای تشخیص اختلال یادگیری به عنوان مشکل اصلی و نه مشکل همراه دیگر اختلالات مانند اختلال بیش فعالی همراه کمبود توجه ( ( ADHDبوده و تمامی آن ها دارای اختلال دیکته باشند.

1. 1. نمونه های مورد مطالعه از هیچ کلاس تقویتی، جلسات درمانی خارج از محیط مرکز استفاده نکنند

1. همه ی نمونه ها دارای بهره هوشی ۸۵ تا ۱۱۰ باشند.

۳-۵ ابزار جمع‌ آوری داده ها

در این پژوهش به منظور تعیین سطح حافظه فعال از خرده مقیاس حافظه فعال نسخه نوین هوش آزمای تهران – استنفورد – بینه (کامکاری، ۱۳۹۰ ) ، برای تعیین سطح ادراک دیداری – حرکتی از آزمون بندر – گشتالت و از آزمون محقق ساخته دیکته برای اختلال دیکته و از مقیاس تجدید نظر شده هوش و کسلر II ( (WTSC-Rبرای تعیین سطح بهره هوشی کودکان (شهیم،۱۳۸۶ ) استفاده شده است.

۳-۶ مقیاس هوش تجدید نظر شده هوشی و کسلر برای کودکان( ویسک – آر ) :

این مقیاس توسط وکسلر ( ۱۹۶۹ ) به منظور سنجش هوش کودکان تهیه شده است. مقیاس هوش کودکان در سال ۱۹۷۲ مورد تجدید نظر قرار گرفت. این مقیاس، هوش کودکان گروه سنی ۶ سال تا ۱۶ سال و ۱۱ ماه و ۳۰ روز را اندازه گیری می‌کند. این مقیاس از ۱۲ خرده آزمون تشکیل شده است. مقیاس کلامی کودکان شامل خرده آزمون های اطلاعات عمومی، درک و فهم، محاسبات، شباهت ها، خزانه ی لغات و حافظه اعداد می‌باشد و مقیاس عملی کودکان شامل خرده آزمون های تکمیلی تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی با مکعب ها، الحاق قطعات، رمز گردانی و مازها می‌باشد. در مقیاس هوش وکسلر کودکان، خرده آزمون های حافظه عددی و مازها به عنوان آزمون های تکمیلی به حساب آمده است. این آزمون از جمله مقبول ترین و پرمصرف ترین آزمون ها برای ارزیابی هوش کودکان است. اعتبار این آزمون از طریق دو نیمه کردن برای هوش بهر کلی ۹۷٪، برای هوش بهر کلامی ۹۷٪ و برای هوش بهر عملی ۹۳٪ گزارش شده است ( مارنات، ۲۰۰۳ ؛ ترجمه پاشا شریفی و ‌نیک‌ خو، ۱۳۸۶ ) در این پژوهش از فرم فارسی این مقیاس که توسط شهیم (۱۳۷۳ ) جهت هوش کودکان ۶ تا ۱۳ ساله هنجاریابی شده استفاده شده است. اعتبار این آزمون با روش دو نیمه کردن برای هوش کلی ، هوش کلامی و هوش غیر کلامی به ترتیب ۹۴٪، ۹۰٪ و ۹۶٪ گزارش شده است. همچنین همبستگی آزمون با پیشرفت تحصیلی ۸۸٪ و با میزان باز آزمایی ۸۵٪ گزارش شده است.

۳-۷ آزمون ادراک دیداری – حرکتی بندر – گشتالت :

آزمون بندر – گشتالت، توسط لور تا بندر در سال ۱۹۳۸ برای ارزیابی سطح بالیدگی ادراکی – حرکتی کودکان طرح ریزی شد. این آزمون مرکب است از ۹ طرح جداگانه که هریک در یک زمینه ی سفید روی کارتی جداگانه چاپ شده است. کارت اول با علامت اختصاری A مشخص شده است و بقیه ‌کارت‌ها از ۱ تا ۸ شماره گذاری شده است که به ترتیب به آزمودنی ارائه شده تا آن را در یک کاغذ A4 ترسیم کند ( لطف آبادی ، ۱۳۸۵ ) .

برای نمره گذاری این آزمون از ۸ نظام متفاوت استفاده شده است. نظام نمره گذاری غالب آنهایی هستند که توسط کوپیتز ( ۱۹۶۳ -۱۹۷۵ ) پاسکال و ساتل ( ۱۹۵۱ ) تدوین شده اند. اعتبار باز آزمایی بر اساس نظام پاسکال و ساتل ( ۱۹۵۱ ) ۷۰ درصد گزارش شده است.

اعتبار باز آزمایی این آزمون با نظام کوپیتز بر حسب سن و فاصله زمانی در اجرا از ۵۳ دزصد تا ۹۰ دزصد گزارش شده است. روایی آن از طریق محاسبه همبستگی با آزمون ادراک دیداری فراستیگ ۶۵ درصد به دست آمده است ( مهری نژاد، صبحی قراملکی، ۱۳۹۱ ).این آزمون توسط براهنی ( ۱۳۷۱ ) روی ۷۶۷ کودک ۵ تا ۱۱ ساله تهرانی هنجار یابی شده است. که ضریب پایایی آزمون با روش باز آزمایی بسته به سطوح سنی در دامنه ای از ۸۱ درصد تا ۹۶ درصد گزارش شده است.

ادراک بینایی شامل ۵ مهارت ادراکی- عملیاتی است که شامل تمرین هایی جهت تقویت و اصلاح این زمینه هاست. این زمینه ها عبارتند از:

۱-توانایی هماهنگی حرکتی و چشمی

۲-تشخیص شکل از زمینه

۳-درک ثبات شکل

۴-ادراک فضایی(وضعیت در فضا)

۵-ادراک جزء و کل(تکمیل دیداری)

۳-۸ آزمون حافظه فعال

برای سنجش حافظه فعال از خرده مقیاس حافظه فعال نسخه نوین هوش آزمای تهران – استنفورد – بینه (کامکاری،۱۳۹۰) استفاده شد. این نسخه به عنوان نسخه مطلوب در راستای سنجش روان شناختی با تأکید بر سازه هوشی در دامنه سنی ۲ تا ۹۰ سالگی کاربرد داشته و از آن می توان در زمینه‌های شناسایی و تشخیصی و گمارشی افراد، در برنامه های آموزش و پرورش ویژه، استفاده به عمل آورد. این آزمون شامل ۲ حیطه غیر کلامی و کلامی می‌باشد که هر حیطه نیز شامل ۴ خرده مقیاس: دانش ، پردازش دیداری – فضایی، استدلال کمی و حافظه فعال می‌باشد.

در مقیاس استنفورد – بینه، اعتبار با تأکید بر تجانس درونی برای هر شاخص ‌پنج‌گانه از ۹۰% تا ۹۲% وبرای هر خرده آزمون از ۸۴% تا۸۹ % متغیر است. ضریب اعتبار برای نمرات مقیاس کل ۹۸%، غیرکلامی۹۵% و کلامی ۹۶% است که موارد بالاتر از ۹۰% در حیطه اعتبار معرف ویژگی مطلوب روان سنجی در حیطه تجانس درونی آزمون فوق است (کرنی، باربارا و گیلمان،۲۰۰۴).

1. 1. ۱-Korkman ↑

1. 1. ۲-Masoura ↑

1. 1. ۳-Brosnan ↑

۴-۱-اهداف تحقیق

1. 1. بررسی اثربخشی روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود بهزیستی روانشناختی بیماران قلبی

   

1. 1. بررسی اثربخشی روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود کیفیت زندگی بیماران قلبی

1. بررسی اثربخشی روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر کاهش استرس ادراک شده بیماران قلبی

۵-۱-سوالات تحقیق

1. 1. آیا روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود بهزیستی روانشناختی بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد؟

1. 1. آیا روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود کیفیت زندگی بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد؟

1. آیا روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر کاهش استرس ادراک شده بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد؟

۶-۱- فرضیه های تحقیق

1. 1. روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود بهزیستی روانشناختی بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد.

1. 1. روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر بهبود کیفیت زندگی بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد.

1. روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر کاهش استرس ادراک شده بیماران قلبی اثر مثبت و معناداری دارد.

۷-۱-متغیرهای پژوهش

ویژگی هایی را که پژوهشگر مشاهده یا اندازه گیری می‌کند، متغیر نامیده می‌شوند(دلاور، ۱۳۸۵).

۱-۷-۱-متغیر مستقل یا پیش بین

متغیری است که محقق می‌تواند در آن دخل و تصرف داشته باشد و ﺗﺄثیرات آن بر روی متغیر وابسته مشخص شود(دلاور، ۱۳۸۵)؛ که در این پژوهش، متغیر مستقل، «آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس» می‌باشد.

۲-۷-۱-متغیر وابسته یا ملاک

متغیری است که محقق در آن دخل و تصرف ندارد و متغیر مستقل بر آن ﺗﺄثیر می‌گذارد(دلاور، ۱۳۸۵)؛ که در این پژوهش، « کیفیت زندگی، بهزیستی روانشناختی و استرس ادراک شده» متغیر وابسته می‌باشد.

۳-۷-۱-متغیر کنترل

در مطالعه متغیرها را نمی توان هم زمان مطالعه کرد، باید برخی متغیرها را خنثی نمود، متغیر­هایی را که اثر آن ها خنثی یا حذف می‌گردد، متغیر کنترل کننده گویند(دلاور، ۱۳۸۵)؛ که در این پژوهش متغیرهای کنترل در انتخاب آزمودنی ها عبارتند از :

• • دامنه سنی آزمودنی ها بین ۳۰ تا ۶۰ سال

• • نداشتن سابقه بیماری روانی و مصرف داروهای روان گردان

• • عدم استفده از مداخلات روانشناسی و مشاوره ای دیگر

• • عدم ابتلاء به اختلالات سایکوتیک، دمانس و عقب ماندگی ذهنی

• هوشیاری و توانایی شرکت در جلسات ذهن آگاهی و توانایی تکلم به زبان فارسی.

۴-۷-۱-متغیر تعدیل کننده

عاملی است که توسط پژوهشگران انتخاب، اندازه گیری یا دستکاری می شود تا مشخص شود که تغییر آن موجب تغییر همبستگی بین متغیر مستقل و پدیده مشاهده شده می شود یا خیر. به عبارت دیگر متغیر مستقل ثانوی است که انتخاب می‌گردد(دلاور، ۱۳۸۵)؛ که در این پژوهش، جنسیت به عنوان متغیر تعدیل کننده محسوب می شود.

۸-۱-تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

۱-۸-۱-تعاریف نظری

الف) کیفیت زندگی: دونالد(۲۰۰۱) کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان می‌کند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی و جسمی افراد و توانایی آن ها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد.

ب) بهزیستی روانشناختی: احساس ذهنی خرسندی، شادکامی و رضایت از تجربیات زندگی، احساس موفقیت وتعلق پذیری است(سیگ ودینا، ۲۰۰۹).

ج)استرس ادراک شده: حالت یا فرایندى روانشناختى است که طى آن فرد بهزیستى جسمى و روانشناختى خود را تهدید آمیز ادراک مى کند. در واقع ایجاد استرس بستگى به چگونگى برداشت و درک فرد از موقعیت ها و حوادث دارد. ممکن است، یک موقعیت براى فردى بى خطر و براى فرد دیگرى به صورت یک تهدید درک شود(کلارک، ۲۰۱۰).

د)بیمار قلبی: بیماری قلبی ‌و عروقی، نامی است عام و همگانی ومنظور از آن هر نوع بیماری قلب و رگ است، فشارخون، بیماری کرونری قلب، سکته مغزی و تب های روماتیسمی از نمونه های بیماری قلب و عروقی هستند. این بیماری در دنیای غرب، بیش از هر بیماری دیگری مردم را می کشد. در ایالات متحده بیش از نیمی از افراد بالای چهل و پنج سال به علت بیماری قلبی یا بیماری مربوط به گردش خون می میرند(سلیگمن و روزنهان، ۱۹۹۴) و فردی که ‌به این بیماری مبتلا است بیمار قلبی نامیده می شود.

ه) ذهن آگاهی: ذهن آگاهی مستلزم راهبردهای رفتاری، شناختی و فراشناختی ویژه برای متمرکز کردن فرایند توجه است که به نوبه خود به جلوگیری از مارپیچ فروکاهنده خلق منفی – فکر منفی – گرایش به پاسخ های نگران کننده و رشد دیدگاه جدید و پدیدآیی افکار و هیجانهای خوشایند منجر می شود (سگال، تیزدل و ویلیامز^[۳۶]، ۲۰۰۲).

۲-۸-۱-تعاریف عملیاتی

الف)کیفیت زندگی: میزان نمره ای است که آزمودنی (زنان و مردان بیمار قلبی) در پرسشنامه کیفیت زندگی( SF-36) (1992) ‌می‌گیرد.

ب) بهزیستی روانشناختی: میزان نمره ای است که آزمودنی (زنان و مردان بیمار قلبی) در پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف (۱۹۸۹)‌می‌گیرد.

ج) استرس ادراک شده: میزان نمره ای است که آزمودنی (زنان و مردان بیمار قلبی) در پرسشنامه استرس ادراک شده (PSS) (1983)‌می‌گیرد.

د) بیمار قلبی: عبارت است از فردی که طبق تشخیص های پزشکی به عنوان بیمار قلبی تشخیص داده شده است.

ه) ذهن آگاهی: عبارت است از تکنیک های آموزشی کابات زین (۲۰۰۵) که برای افزایش آگاهی افراد در لحظه حال استفاده می شود.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۱-۲-مقدمه

در فصل اول به بررسی مسئله پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف و فرضیه های پژوهش و تعاریف نظری و عملی پرداخته شد.

در این فصل به بررسی زمینه و زیربنای علمی مسائل موردبحث و مرور یافته های قبلی در قلمرو پژوهش پرداخته می شود. ‌بنابرین‏ به بررسی مبانی و پایه های نظری بیماری قلبی، کیفیت زندگی، بهزیستی روانشناختی، استرس ادراک شده و ذهن آگاهی و پژوهش های مرتبط پرداخته خواهد شد.

۲-۲- مبانی نظری تحقیق

۱-۲-۲-بیماری قلبی