۲-۳) گفتار دوم: نقش اقلام تعهدی و پیامدهای آن در گزارشگری مالی
۲-۳-۱) رابطه بین اقلام تعهدی و بازده سهام
در تحقیقات حسابداری به ارتباط بین کیفیت سود حسابداری و بازده سهام توجه زیادی شده است، چرا که سرمایه گذاران در پیش‌بینی مبلغ، زمان و عدم اطمینان وجوه نقد دریافتی از محل سود تقسیمی یا بهره و وجوه حاصل از فروش یا بازخرید قبل از سررسید اوراق بهادار باید تصمیم بگیرند و کیفیت سود برای آن ها مهم است. در واقع، سود دوره جاری و سودهای گذشته می‌توانند شاخصی برای پیش‌بینی سود دوره های آتی باشند و ثبات و دوام این سودها منجر به افزایش کیفیت سود خواهد شد. در اکثر تحقیقات حسابداری سود به دو بخش تعهدی و نقدی تفکیک شده است و اثر هر کدام از این اجزا، در اندازه گیری عملکرد واحد تجاری، بازده سهام، ارزش شرکت و سایر موارد، مورد آزمون قرار گرفته است. با وجود اهمیت پیش‌بینی سود و بازده سهام برای سرمایه گذاران، مشاهده می‌گردد که سرمایه گذاران در پیش‌بینی های خود دچار اشتباه شده و در نتیجه قیمت‌گذاری اشتباه سهام، بازده های غیر عادی ایجاد شده که به کاهش کارایی بازار منجر شده است. طبق فرضیه بازار کارا که در مطالعات بازار سرمایه توسط فاما(۱۹۷۲) معرفی شد، زمانی که قیمت‌ها منعکس کننده تمام اطلاعات در دسترس باشد، سرمایه گذاران قادر به کسب بازده های غیرعادی نخواهند بود(وو جین و همکاران، ۲۰۰۹).
۲-۳-۲) ضریب پایداری اقلام تعهدی سود حسابداری و پیامدهای آن
در بسیاری از مطالعات اخیر، بررسی می شود که آیا کارایی در بازارهای مختلف وجود دارد یا خیر؟ در واقع، در بسیاری از این تحقیقات، حضور سرمایهگذارانی که سبب بر هم خوردن کارایی بازار می‌شوند، مورد بحث بوده است. اسلون(۱۹۹۶)، مونتایر(۲۰۰۲)، پنکاس(۲۰۰۵) و لافوند(۲۰۰۵) همگی اتفاق نظر دارند که سرمایه گذاران زمانی که به گزارش‌های مالی واکنش نشان می‌دهند، نباید صرفاً به نتیجه نهایی (سود خالص)توجه کنند. تحقیقات آن ها نشان می‌دهد که اجزای متفاوت سودهای گزارش شده، ثبات و پایداری متفاوتی دارند و معیارهای متفاوتی از قابلیت پیش‌بینی ارائه می‌کنند. بنابرین، یک سرمایه گذار معقول نه تنها باید به سود خالص توجه کند، بلکه باید بررسی نماید چه میزان از سود در خلق ارزش جریان نقدی پایدار است(ژانگ، ۲۰۰۷).
اسلون(۱۹۹۶) استدلال می‌کند که سرمایه گذاران زمانی که انتظاراتشان را از سود شرکت‌ها شکل می‌دهند، تمایل دارند تا پایداری اقلام تعهدی را بیش از واقع و پایداری جریان های نقدی را کمتر از واقع ارزیابی کنند و در این صورت، رابطه منفی بین اقلام تعهدی و بازده آتی سهام ایجاد می شود. اسلون این رابطه منفی را اقلام تعهدی خلاف قاعده نامیده است و وجود سرمایه گذاران بی تجربه را علت ایجاد اقلام تعهدی خلاف قاعده می‌داند(همان ماخذ).
مفاهیم اقلام تعهدی خلاف قاعده، چالشی اساسی برای بازارهای سهام که کارایی نیمه قوی دارند، محسوب می شود. اسلون(۱۹۹۶) اثبات کرد که بازار سهام امریکا در بیش از واقع وزن دادن به جزء تعهدی سود و کمتر از واقع وزن دادن به جزء نقدی سود و به عبارتی، در قیمت گذاری اشتباه نقش داشته است. این رفتار نشان می‌دهد که بازار، سهام شرکت ها را اشتباه قیمت گذاری خواهد کرد. زیرا تفسیر اشتباه از پایداری جریان نقدی و اقلام تعهدی در پیش‌بینی سود عملیاتی، توسط اعضای بازار برای شرکتهایی با بالاترین(پایین ترین) اقلام تعهدی، سود یک سال پیش روی بالاتر(پایین تر) را پیش‌بینی می‌کنند و از آنجایی که بین سود و بازده رابطه مثبتی وجود دارد، بنابرین، بازده آتی و به دنبال آن قیمت سهام نیز تحت تأثیر تفسیر اشتباه سرمایه گذاران از پایداری اجزای سود قرار می‌گیرد و در نتیجه، اقلام تعهدی خلاف قاعده و قیمت گذاری اشتباه باعث می شود که معیارهای اقلام تعهدی، بازده های غیر عادی آتی را پیش‌بینی کنند(هیربار و کولینز[۱۶]، ۲۰۱۰).
۲-۳-۳) رابطه پایداری اقلام تعهدی و سودهای آتی
میزان مربوط بودن سودهای جاری برای پیش‌بینی سودهای آتی، به پایداری سودها بستگی دارد. چنانچه سرمایه گذاران موفق به تشخیص اجزاء پایدار سود شوند، احتمالاً سودهای آتی را به خوبی پیش‌بینی خواهند کرد و چون سود گزارش شده مهمترین منبع اطلاعاتی پرداخت سود آتی شرکت محسوب می شود، بنابرین، با در اختیار داشتن این پیش‌بینی ها ممکن است میزان سود نقدی آتی خود را بهتر برآورد نمایند. از آنجا که اقلام تعهدی به گونه ای تعدیلات جریان نقدی را نشان می‌دهد و مجموع آن در طول عمر یک شرکت صفر است، اقلام تعهدی بالا در یک دوره سبب می شود که این اقلام در دوره های آتی معکوس شوند و با توجه به اینکه سود حسابداری متشکل از دو جزء نقدی و تعهدی است، متعاقباً با معکوس شدن اقلام تعهدی سودهای آتی نیز کاهش خواهد یافت(ژانگ، ۲۰۰۷).
از طرفی در صورت وجود مدیریت سود نیز، مدیران ممکن است از اقلام تعهدی به شکل فرصت طلبانه ای برای متورم نمودن سودهای آتی استفاده کنند. نادیده گرفتن دستکاری سود از سوی سرمایه گذاران ممکن است آن ها را با خطای برآورد خوش بینانه مواجه سازد که می‌تواند باعث واکنش بیش از حد سرمایه گذاران شود. این ناآگاهی سبب می شود که افراد واکنش اشتباهی به اخبار مرتبط سود از خود نشان دهند. از این رو، در بحث پایداری اقلام تعهدی می توان گفت، بین اقلام تعهدی و رشد سودهای آتی رابطه منفی وجود دارد و هرگاه اقلام تعهدی پایداری کمتری نسبت به جریان نقدی داشته باشند، این رابطه تشدید می شود.
۲-۳-۴)مزایای اطلاعاتی سود حسابداری تعهدی
اگر چه هدف جدید گزارشگری مالی ارائه اطلاعات در مورد جریان‌های نقدی آتی است که در ارزیابی قیمت و تعیین ارزش ذاتی سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی این بدان مفهوم نمی باشد که روش حسابداری نقدی بهتر از روش تعهدی، این هدف را برآورده می‌سازد. هایت استانداردهای حسابداری در این باره چنین می‌گوید:
