پایایی آزمون

پایایی پرسشنامه ی این پژوهش با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ محاسبه شد که نتایج این آزمون در جداول زیر برای هریک از پرسشنامه‌ها به صورت جداگانه ارائه شده است

جدول ۱-۳ – نتایج آزمون کرونباخ برای محاسبۀ پایایی پرسشنامه اضطراب و مؤلفه های آن

آزمون ها
پایایی

اضطراب

۹۶/۰

اضطراب پنهان

۹۱/۰

اضطراب آشکار

۹۳/۰

شیوه تجزیه تحلیل داده ها

در پژوهش حاضر با بهره گرفتن از تحلیل کوواریانس تک متغیری نمرات مربوط به اضطراب کل ، اضطراب حالت و اضطراب صفت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل

یافته های پژوهش

مقدمه

در این فصل پژوهشگر به تجزیه وتحلیل داده های جمع‌ آوری شده از متغیر های پژوهش (اضطراب و مؤلفه های آن) پرداخته است. ابتدا اطلاعات مربوط به آمار توصیفی (میانگین وانحراف معیار متغیر های پژوهش) و بعد اطلاعات مربوط به آمار استنباطی ‌در مورد متغیر ها ارائه شده است. قبل از آزمون فرضیه‌ها با بهره گرفتن از تحلیل کوواریانس تک متغیری ، مفروضه های این آزمون (نرمال بودن متغیر وابسته در ‌گروه‌های مورد مطالعه، یکسانی واریانس ها در گرووههای مرود مطالعه، و یکسانی ماتریس های واریانس کوواریانس، همگنی شیب رگرسیون) بررسی شدند.

توصیف یافته های

در این بخش میانگین و انحراف معیار متغیر های پژوهش ارائه شده است.

جدول ۱-۴- توزیع فراوانی نمونه ی تحقیق در دو گروه آزمایش و کنترل

شاخص های آماری

درصد

فراوانی

گروه

۵۰

۵۰

۱۰۰

۱۵

۱۵

۳۰

آزمایش

کنترل

کل

همان‌ طور که در جدول ۱-۴- مشاهده می شود تعداد حجم نمونه در هر یک از ‌گروه‌های آزمایش و کنترل ۱۵ نفر می‌باشد و در کل حجم نمونه ۳۰ نفر است.

جدول۲-۴-میانگین وانحراف معیار متغیر اضطراب و مرلفه های آن

اضطراب آشکار

اضطراب پنهان

اضطراب

شاخص های آماری

گروه ها

آزمون

۲۶/۴۴

۴۵

۲۶/۸۹

میانگین

آزمایش

پیش آزمون

۷۷/۱۰

۸۰/۹

۲۷/۱۹

انحراف معیار

۶۶/۴۲

۱۳/۴۴

۸۰/۸۶

میانگین

کنترل

۳۴/۱۰

۸۱/۹

۷۶/۱۸

انحراف معیار

۷۳/۳۱

۳۴

۷۳/۶۵

میانگین

آزمایش

پس آزمون

۲۰/۶

۰۷/۶

۸۴/۱۱

انحراف معیار

۰۸/۳۱

۶۸/۳۳

۶۷/۶۴

میانگین تعدیل شده

۷۳/۴۴

۸۶/۴۳

۶۰/۸۸

میانگین

کنترل

۲۰/۱۴

۰۱/۱۴

۴۷/۲۷

انحراف معیار

۳۸/۴۵

۱۸/۴۴

۶۶/۸۹

میانگین تعدیل شده

همان‌ طور که جدول ۶-۴- نشان می‌دهد، میانگین و انحراف معیار پیش آزمون متغیر اضطراب در گروه آزمایش ۲۶/۸۹ و ۲۷/۱۹و در گروه کنترل ۸۰/۸۶ و ۷۶/۱۸ بوده است. میانگین و انحراف معیار پس آزمون این متغیر در گروه آزمایش ۷۳/۶۵ و ۸۴/۱۱ و در گروه کنترل ۶۰/۸۸ و ۴۷/۲۷ بوده است. همان‌ طور که دیده می شود میانگین گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل بوده است.

میانگین و انحراف معیار پیش آزمون مؤلفۀ اضطراب پنهان در گروه آزمایش ۴۵ و ۸۰/۹ و در گروه کنترل ۱۳/۴۴ و ۸۱/۹ بوده است. میانگین و انحراف معیار پس آزمون این مؤلفۀ در گروه آزمایش۰۰/۳۴ و۰۷/۶ و در گروه کنترل ۸۶/۴۳ و ۰۱/۱۴ بوده است.

میانگین و انحراف معیار پیش آزمون مؤلفۀ اضطراب آشکار در گروه آزمایش ۲۶/۴۴ و ۷۷/۱۰ و در گروه کنترل ۶۶/۴۲ و ۳۴/۱۰ بوده است. میانگین و انحراف معیار پس آزمون این مؤلفه در گروه آزمایش ۷۳/۳۱ و ۲۰/۶ و در گروه کنترل ۷۳/۴۴ و ۲۰/۱۴ بوده است.

شکل۱-۴- نمودار مقایسۀ میانگین دو گروه در متغیر اضطراب و مؤلفه های آن

یافته های استنباطی

در این بخش با بهره گرفتن از آزمون های آماری به آزمون فرضیه های پژوهش پرداخته می شود. این پژوهش دارای یک متغیر وابسته اضطراب با دو مقیاس اضطراب آشکار و اضطراب پنهان بود و یک متغیر مستقل گروه که دارای دو سطح آزمایش و کنترل بود. گروه آزمایش در معرض آموزش مؤلفه های تربیت جنسی قرار گرفته بود. طرح پژوهش پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بودکه ‌به این دلیل برای آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل کوواریانس تک متغیری برای تعدیل اختلافات اولیه دو گروه آزمایش و کنترل استفاده شد. قبل از انجام آزمون ها، مفروضه های مورد نیاز مورد بررسی قرار گرفتند.

قبل از آزمون فرضیه‌ها مفروضه نرمال بودن در متغیرهای پژوهش در دو گروه آزمایش و کنترل بررسی شد.

جدول۳-۴- آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی مفروضه ی نرمال بودن متغیر اضطراب و مؤلفه های آن در دو گروه

متغیر

آزمون

گروه

آزمون کالموگروف-اسمیرنف

آماره
درجه آزادی
سطح معناداری

اضطراب

پیش آزمون

آزمایش

کنترل

۱۷/۰

۲۰/۰

۱۵

۱۵

۲۰/۰

۱۵/۰

پس آزمون

آزمایش

کنترل

۱۴/۰

۱۱/۰

۱۵

۱۵

۲۰/۰

۲۰/۰

اضطراب پنهان

پیش آزمون

آزمایش

کنترل

۲۱/۰

۱۵/۰

۱۵

۱۵

۲۰/۰

۲۰/۰

پس آزمون

آزمایش

کنترل

۱۷/۰

۱۴/۰

۱۵

۱۵

۰۵۱/۰

۲۰/۰

اضطراب آشکار

پیش آزمون

آزمایش

کنترل

۲۰/۰

۱۶/۰

۱۵

۱۵

۰۹/۰

۲۰/۰

پس آزمون

آزمایش

کنترل

۱۸/۰

۱۴/۰

۱۵

۱۵

۱۸/۰

۲۰/۰

رضایت شغلی فرد به وجود می آورد.

۵- مشارکت :

افراد دوست دارند که در امور سازمان، مورد مشورت قرار گیرند و از تجارب آن ها استفاده شود و در اختیار دیگران قرار گیرد. مورد مشورت قرار گرفتن فرد در سازمان موجب می شود که عضو سازمانی، خود را مهم و سهیم در سازمان بداند. ایجاد چنین انگیزه ای می‌تواند موجب افزایش رضایت شغلی کارکنان در سازمان شود.

۶- کار گروهی :

همکاری مشارکتی و دوستانه یکی از اهرم های نسبتا مؤثر در رضایت شغلی هر یک از افراد سازمان می‌باشد. افراد مایلند ضمن کار، فرصت‌های حرف زدن با یکدیگر را داشته باشند. اصولا کارکنان مشاغلی را که آن ها را به طور فیزیکی از یکدیگر جدا می‌سازد، دوست ندارند. افراد اغلب از همکاران به عنوان منعکس کننده نظرات و مشکلات خویش یاد می‌کنند. لذا زمانی که افراد از داشتن روابط با همکاران راضی هستند، نمی توان اینگونه اظهار داشت، که داشتن روابط مطلوب با همکاران به اندازه سایر اهرم ها در رضایت شغلی مهم نیست. ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد کارکنان، همکاران خویش را دوست دارند. بر همین اساس با کسانی که معتقد به کار گروهی به عنوان یک عامل اصلی در رضایت شغلی نیستند، دائم در بحث و جدل می‌باشند.

٧- محیط و شرایط کاری :

محیط کار نیز سهم متعادلی را در ایجاد رضایت شغلی افراد د اراست عوامل نظیر، دما، رطوبت، تهویه، نور، سرو صدا، برنامه کاری، نظافت محل کار، ابزار آلات کافی و… می‌توانند در میزان رضایت شغلی تاثیر بگذارند. دلیل این امر نیز روشن است. زمانی که افراد دارای محیط و شرایط کاری مناسب باشند، منجر به سلامت جسمانی و روانی آن ها می‌گردد. مثلا دمای بسیار بالا یا نور ضعیف می‌توانند ناراحتی های جسمی برای افراد ایجاد نمایند. یا هوای آلوده، تهویه نامطبوع نیز می‌توانند از نظر جسمانی خطرناک باشند. علاوه بر موارد ذکر شده، شرایط کاری از نظر زمانی برای افراد مهم است، زیرا این شرایط می‌تواند بر زندگی خارج از محیط کاری آن ها تاثیر گذار باشد. اگر قرار باشد افراد برای ساعات طولانی کار یا اضافه کاری کنند، طبیعتا وقت بسیار کمی برای اعضاء خانواده، دوستان، تفریح و… باقی می ماند. از طرفی چنانچه کارکنان ساعات کاری متناسبی داشته باشند، این امکان برای آن ها به وجود خواهد آمد که کیفیت زندگی خارج از محیط کاری را بهبود بخشند و این امر موجب خواهد شد که رضایت شغلی برای افراد ایجاد گردد (باقری، کوشا، جنتی، ۱۳۹۱، صص ۱۳۳-۱۳۲).

۲-۲-۳- اهمیت رضایت شغلی

هدف نهایی در هر سازمان که موجب ارضاء نیازهای کارکنان و نیازهای مدیریت می شود از طریق تحقق اهداف سازمانی به دست می‌آید. بدین معنی که در تمام سازمان ها چه عمومی و چه خصوصی، اگر طرف مدیریت دارای نیات بهره وری از سرمایه و سایر عوامل تولید در سازمان باشد، در مقابل افراد نیز طالب منافعی هستند که در قبال کار انجام داده سازمان، باید به دست آوردند. هرگاه این امر ‌یک‌سویه شود یعنی یکی از طرفین، نیازهای خود را رفع کند و طرف دیگر ناکام شود معادله منافع طرفین درهم می ریزد. در این صورت، ادامه حیات سازمان دچار مشکل می شود.

در توجه به نیازهای مشترک، معلوم می شود که غایت سازمان ها ترکیبی از نیازهای افراد تشکیل دهنده آن است. زمانی که در تشکیل سازمانی این نیازها رفع شود، فرد در سازمان برای انجام کار راغب می شود و طبعا موجب رضایتمندی شغلی در افراد می شود. ایجاد انگیزه در افراد می‌تواند با شناخت و ‌پاسخ‌گویی‌ به نیازهای آن ها میسر شود. شناخت انگیزه های انسانی دشوار است چرا که انسان ها با توجه

به تفاوت‌های فردی، انگیزه های خود را به راحتی بروز نمی دهند. ‌بنابرین‏ نظر مدیریت برای پیش‌بینی زیربنای سلوک و رفتار افراد دچار مشکل می شود. لذا جهت کاهش مشکل مدیریت، در تشخیص عوامل زیربنایی مدیریت، آراستگی مدیران به علم روانشناسی، بخصوص روانشناسی مدیریت الزامی است. ‌بنابرین‏ تفکر که مدیران در سازمان بتوانند، تواما اهداف سازمان و رضایتمندی شغلی افراد را در نظر بگیرند، از عوامل بسیار با اهمیت و مؤثر در هدایت یک سازمان می‌باشد.

مدیران لازم است به سه دلیل به رضایت شغلی افراد و اعضای سازمان اهمیت بدهند :

۱- مدارک بسیاری در دست است که افراد ناراضی سازمان را ترک می‌کنند و بیشتر استعفا می‌دهند ؛

۲- ثابت شده است که کارکنان راضی از سلامت بهتری بر خوردارند و بیشتر عمر می‌کنند ؛

۳- رضایت شغلی از کار پدید های است که از مرز سازمان و شرکت فراتر می رود و اثرات آن در زندگی خصوصی فرد و خارج از سازمان مشاهده می شود. یکی از جنبه‌های رضایت شغلی که معمولا نادیده انگاشته می شود، رابطه ی آن با سلامت کارکنان است. فشار روانی که در نتیجه نارضایتی بر فرد وارد می شود، می‌تواند وی را مستعد و پذیرای بیماری هایی چون حمله قلبی نماید. همچنین رضایت شغلی کارکنان اثراتی را بر کل جامعه خواهد داشت، هنگامی که کارکنان از کار خود لذت می‌برند، زندگی خصوصی آن ها (در خارج از سازمان) بهبود می‌یابد، این افراد نگرشی مثبت تر به زندگی می‌دهند و از نظر روانی جامعه را سالم تر می نمایند. یک نیروی کار راضی به خاطر کاهش غیبت (و نیز از آن جهت که سلامت افراد به سبب هزینه های بیمارستانی به نفع سازمان است) باعث افزایش بازدهی خواهد شد (شفیع آبادی، خلج اسدی، ۱۳۸۹، ص ۲۸).

۲-۲-۴- مدل رضایت شغلی

چه چیز تعیین می‌کند که افراد از شغل خویش راضی یا ناراضی باشند؟ مدل رضایت شغلی ار ائه شده در زیر بیان کننده اهرمها (عواملی) است که به نظر می‌رسد در ایجاد رضایت شغلی مؤثر و عموما افراد از طریق آن ها به رضایت شغلی خواهند رسید. رضایت شغلی یا عدم آن از طریق مقایسه و تفاوت میان آنچه که افراد انتظار دارند از شغل خویش کسب نمایند و آنچه که شغل واقعا به آن ها می‌دهد، به دست خواهد آمد. فرد اگر شغل را کمتر از میزان انتظارات خود بیاید، ناراضی خواهد شد. ‌بنابرین‏ زمانی از شغل خویش رضایت خواهد داشت که هیچ اختلافی بین شرایط مورد انتظار و واقعی کار وجود نداشته باشد. حال اگر برخی از عوامل شغلی به گونه ای باشد که بیش از آنچه که فرد انتظار دارد، نیاز وی را برآورده سازد و این مازاد نیز سودمند باشد. (پاداش معمولا فراتر از معمول) آنگاه این فرد بی اندازه، خشنود خواهد شد. اجازه دهید اینک مورد رضایت و عدم رضایت شغلی را با بهره گرفتن از مدل فوق و با یک مثال بررسی نماییم :

فرض کنید یک فرد فارغ التحصیل یکی از دانشکده های مدیریت با مدرک کارشناسی با حقوق Aریال به منظور احراز شغلی، در سازمانی استخدام گردد، اگرچه این فرد دارای تجربه کاری نمی باشد، ولی وی انتظار دارد بلافاصله یک شغل چالش برانگیز و مهم به او سپرده شود اندکی پس از شروع کار فرد متوجه موارد زیر می شود :

۱- این شغل نیازمند به مهارت‌های شغلی درجه کارشناسی نمی باشد.

۲- ‌هم‌دوره های فارغ التحصیل وی کارهای مهم و چالش برانگیزتری انجام می‌دهند.

۳- حقوق در نظر گرفته شده، به دلیل هزینه بالای زندگی در شهرهای بزرگ پاسخگوی هزینه های وی نمی باشد(Aydin, Uysal, sarier, 2012, p 358).

۱- تصویر سازمانی : ترکیبی از دانش- احساسات- ایده ها و باورها نسبت به یک شرکت که در نتیجه مجموع فعالیت‌هایش ایجاد می شود.

۲- تصویر خرده فروشی:مسیری که در آن یک خرده فروشی در ذهن خریدار تعریف می شود. قسمتی از این تصویر برگرفته از کیفیت عملیاتی است و قسمت دیگر ناشی ازنگرش روانشناختی.

(Blomer and Ruyter, 1998 , 499-513).

تصویر ذهنی شرکت خدماتی به عنوان یک صافی عمل می‌کنند گرونروس(۲۰۰۰) در این باره توضیح می‌دهد، اگرتصویر ذهنی شرکت در ذهن مشتری خوب باشد، مشکلاتی که این مشتری در ارتباط به نتیجه به فرایند داشته باشد، احتمالا تا اندازه ای به وسیله تصویرذهنی نادیده گرفته می شود اگر مشکلات به صورت پیوسته روی دهد، تصویرذهنی مثبت نهایتاًً مخدوش و منفی می شود. در چنین حالتی ادراک مشکلات به احتمال زیاد، بدتر از آن چیزی است که در واقعیت وجود دارد.صاحب نظران معتقدند، تصویر ذهنی نام و نشان تجاری به عنوان تصویر ذهنی مصرف کننده از پیشنهادات می‌باشد. و شامل معناهای نمادینی می‌باشد که مصرف کننده به ویژگی‌های خاصی از یک محصول یا خدمت ربط می‌دهد نمایشی از یک نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کننده که به یک پیشنهاد ارتباط می‌یابد با مجموعه ادراک هایی ‌در مورد یک نام بر نشان تجاری که در ذهن مصرف کننده تشکیل می شود همچنین ‌ادراک‌های احساسی یا منطقی که مصرف کنندگان به نام و نشان تجاری خاصی ارتباط می‌دهند. در بازارهای تجاری، تصویر ذهنی از نام و نشان تجاری نقش مهمی را بازی می‌کند به خصوص وقتی که بسیار مشکل است تا کالاها و خدمات را ‌بر اساس ویژگی‌های کیفی قابل لمس از هم مجزا سازیم. تصویرذهنی تابعی از ویژگی‌های مختلف یک فروشگاه خاص که نسبت به همدیگر ارزیابی می‌شوند. ‌بنابرین‏ تصویر ذهنی فروشگاه به عنوان ترکیبی از ‌ادراک‌های مصرف کننده از یک فروشگاه ‌بر اساس ویژگی‌های مختلف آن می‌باشد.در طی سالها محققان مختلف ویژگی‌ها و خصوصیات مختلفی از یک فروشگاه را تشخیص داده‌اند که هر کدام قسمتی از تصویرذهنی کلی از یک فروشگاه می‌باشند(Kandampully and Suharato, 2000,346).

محققان در تعریف تصویر ذهنی ابعاد مختلفی را در نظر گرفته اند:

۱- ویژگی های عمومی، احساسات یا ادراکات

۲- شخصیت مارک

۳- ارتباط بین ویژگی ها و احساسات

۴- مجموعه ای از معانی که همگی در یک مسیر سازماندهی می‌شوند.

۵- مجموعه ای از باورها که مصرف کنندگان نسبت به یک کالای خاص دارا هستند (Anderson and Narus, 1984 , 62-74).

جیمز پون و همکارانش (۲۰۰۰) برای هریک از ذینفعان شاخص هایی را جهت ارزیابی تصویر سازمانی در نظر گرفته اند.

جدول( ۲-۱) شاخص های ارزیابی تصویر سازمانی از دیدگاه هر یک از ذینفعان سازمان

جامعه

اخلاقیات

حمایت از محیط

به کارگیری قوانین حمایت از مصرف کننده

ارائه اطلاعات درباره فعالیت های شرکت

همکاری با نهادهای عمومی

همکاری در زمینه‌های نفع رسانی

مشتری

خدمات پس از فروش

قیمت محصولات خدمات

کیفیت محصولات خدمات

در دسترس بودن محصولات خدمات

رفتار اخلاقی سازمان

تنوع محصولات خدمات ارائه شده

توانایی به روز رسانی

سادگی نحوه پرداخت

کارکنان

رضایت شغلی بالاتر

فرصت های ارتقای حرفه ای بهتر

فرهنگ سازمانی

برنامه های اموزشی مناسب

مزایای کارکنان

فرصت های آموزشی کافی

سیستم های حقوق دهی منصفانه

ابزارهای کاری مناسب

حقوق پایه بالاتر

فضای کاری مناسب

سهام‌داران

توانایی کسب سود فراوان و مقاوم

توانایی جذب سرمایه گذار

ارائه اطلاعات از تصمیمات سرمایه گذاری

ارائه اطلاعات از تصمیمات پروژه های آتی

ارائه اطلاعات از تصمیات مدیران درباره سیاسیت های سازمان

۲-۱-۷- اعتماد به برند

برند عبارت است از نشانه ، شماره و یا طرحی که قصد معرفی یا مشخص نمودن کالا یا خدماتی به فروشنده و تمیز داده شدن از میان رقبا را دارد . در گزینه اطمینان به برند طرف درگیر در اطمینان ، فرد نیست بلکه نشانه است . با توجه به آنچه که از تعاریف اطمینان در مطالب قبلی ارائه شد می توان چنین برداشت نمود که اعتماد به برند به معنی تمایل مشتری به اعتماد به برند در مقابل ریسک های آن می‌باشد که موجب خروجی های مثبت از آن می شود (Lau and Lee, 2008,345). سه دسته از عوامل را میتوان در اطمینان به برند مؤثر دانست که این سه دسته خود متشکل از سه عامل دیگر هستند که بر بهبود روابط مشتری – برند تاثیر گذارند .خود برند ، شرکتی که ورای برند قرار گرفته و تعامل مشتری با برند، تقسیم بندی فوق در زیر به تصویر کشیده شده است :

شکل ۲ –۴ – مدل تاثیر گذاری اعتماد به برند وفاداری به برند(Lau and Lee, 2008,345)

شهرت برند

ظرفیت های برند

قابل پیش‌بینی بودن برند

ارزش برند(قدرت و منزلت)

مشخصه‌ های شرکت

اطمینان به شرکت

ارزش و قدرت و منزلت شرکت

محرک های درک شده از شرکت

صداقت شرکت

مشخصه‌ های مشتری-برند

تشابه خودپنداره مشتری با شخصیت برند

تاثیر و لذت از برند

تجربه برند

ایجاد رضایت توسط برند

اعتماد به برند

وفاداری به برند

مصرف کنندگان بر مبنای دلایل متعددی شامل رضایت، کاهش ریسک یا اعتماد وفاداری به نام تجاری را شکل می‌دهند. در میان این دلایل، شواهد درباره اهمیت اعتماد در روابط وفاداری بیشتر است. مورگان و هانت (۱۹۹۴) نشان دادند که اعتماد پیش‌بینی کننده قوی تعهد رابطه ای است. مطالعات بسیار دیگر نشان داده‌اند که اعتماد در مرکز روابط موفق قرار دارند. مورگان و هانت اعتماد را به عنوان ادراک «اطمینان در اعتبار و درستی شریک» تعریف کرده‌اند. مورمن، زالتمن و دشپانده (۱۹۹۲) استدلال می‌کنند که قابلیت اعتماد از تخصص، اعتبار و قصدمندی منتج می شود. متعاقباً گویینر، گرملر و بیتنر (۱۹۹۸) دریافتند که مزایای روانی اعتماد از رفتارهای ویژه در روابط مصرف کننده با شرکت های خدماتی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

به استناد این تبصره در دو وضعیت نوبت به پرداخت قیمت آن می‌رسد :

۱- وقتی طرفین تراضی به پرداخت قیمت یکی از امور ششگانه نمایند : چون انتخاب نوع دیه بر عهده جانی است ، چنانچه نامبرده مایل به پرداخت قیمت یکی از انواع دیات مذکور در ماده ۲۹۷ باشد و ولی دم به دریافت قیمت رضایت دهد ، قیمت احراز امور ششگانه تقویم و پرداخت می‌گردد :

سؤالی که مطرح می شود این است که در اینجا ملاک تقویم قیمت دیه چیست ؟ ^[۵۹]

آیا بر اساس قیمت زمان صدور حکم یا روز پرداخت ( یوم الاداء ) می بایست محاسبه نمود و یا بنا بر بوافق و تراضی طرفین می توان هر قیمتی را در نظر گرفت . بدیهی است در صورتی که راجع به میزان قیمت نیز طرفین به توافق برسند بحث چگونگی محاسبه قیمت بر اساس زمان صدور حکم یا یوم الاداء منتفی است و طرفین به هر مقدار که توافق کرده باشند پرداخت همان مقدار کفایت می‌کند و اما اگر ولی دم و قاتل صرفاً به پرداخت قیمت یکی از انواع دیات مذکور در ماده ۲۹۷ تراضی کرده و ‌در مورد مقدار و میزان آن توافق نداشته باشند ، قانون‌گذار ملاک خاصی را پیش‌بینی نکرده است و محاکم و دوایر اجرای احکام به استناد بخشنامه های صادره ملاک را قیمت زمان صدور حکم دانسته و پس از تقویم به همان میزان از طرف جانی پرداخت می‌گردد ، در حالی که بیشتر فقها ملاک را قیمت یوم الاداء می دانند . مع الوصف چون فقها در خصوص ملاک پرداخت قیمت دیه وحدت و اتفاق نظر نداشته و بخشنامه های صادره از مسئولین قضایی نیز نمی تواند اعتبار و قدرت قانون را داشته باشد ، دادگستریها معمولاً به لحاظ فقد قانون ، ناگزیر به اجرای بخشنامه های صادره بوده و بعضاً نیز با تردید به آن ها عمل می‌کنند .

۲- استثناء دومی که بر اصل مذکور در ماده ۲۹۷ ( انتخاب یکی از اعیان ششگانه ) وارد شده است (( تعذر همه اصول مذبور می‌باشد که در این حالت قیمت یکی از آن ها پرداخت می شود ، چنان که گفته شد در اینجا منظور تعذر عرفی است ، یعنی چنانچه جانی عرفاً نتواند هیچ یک از اصول موصوف را تهیه کند ، می بایست قیمت احد از آن ها را پرداخت نماید . در بحث پرداخت قیمت ، مطالب مذکور دربند ۱ مطرح است که از تکرار آن ها خود داری می شود تا قبل از سال ۱۳۷۴ و صدور بخشنامه از قوه قضائیه که مبتنی بر نظریه فقهی حضرت آیت الله خامنه ای بود ، در انتخاب یکی از انواع دیه ، به لحاظ اینکه درهم از ارزش کمتری نسبت به سایر انواع دیات برخوردار بود ، جانی آن را انتخاب می نمود و در مرحله اجرا چون غالباً تهیه درهم مشکل بود و بعضاً اولیاء دم عین درهم را مطالبه می‌کردند و در صورت تراضی هم قیمت احدی در سراسر کشور مشخص نبود ، دوایر اجرای احکام با مشکل مواجه بودند . بعد از آن به استناد نظریه رهبر معظم انقلاب بدین مضمون نقدین ( درهم و دینار ) قیمت زمان احشام ثلاثه ( گاو ، گوسفند ، شتر ) بوده و حله نیز به خاطر تردیدی که موضوعاً و حکماً در باب آن وجود دارد از محدودۀ محاسبه خارج است و جانی از ابتدا مخیر است در پرداخت یکی از سه قسم احشام یا قیمت آن ها . درهم و دینار و حله از زمره اعیان ششگانه خارج شده و انواع دیات تنها در سه قسم ( احشام ثلاثه ) یا قیمت آن ها خلاصه گردید .

بر اساس این نظریه ، وزارت دادگستری به منظور تعیین و تثبیت نرخ دیه با بهره گرفتن از نظر هیئت کارشناسان قیمت سوقیه احشام را ابتدا هر شش ماه یکبار و بعد هر یک سال یک بار تعیین و مراتب را به صورت بخشنامه به دادگستریهای سراسر کشور ابلاغ نمود .

حال که جانی از ابتدا در انتخاب یکی از احشام ثلاثه یا قیمت آن ها اختیار دارد ، چنانچه عین یکی از احشام را ( فرضاً شتر ) انتخاب کند و در موقع اجرای حکم بخواهد قیمت را بپردازد ، همان طور که در نامه ^[۶۰] ریاست قوه قضائیه به رهبر انقلاب به آن اشاره شده است ، می بایست قیمت روز پرداخت را بپردازد و بر این مبنا می‌تواند نظریه آن دسته از فقها را که ملاک ، را قیمت یوم الاداء می دانند ، حمل بر این مورد خاص نمود . نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که ، ملاک قرار دادن قیمت زمان صدور حکم در بخشنامه های قوه قضائیه به آن اشاره شده است و مبنای محاسبه قیمت اعیان مورد نظر در ماده ۲۹۷ می‌باشد ، مبتنی بر استدلال درستی نیست .

نظر ریاست قوه قضائیه در ضمن شماره ۱۴۸۵/۷۶/۱ – ۱۶/۲/۱۳۷۶ معاونت اجرایی آن زمان ‌به این شرح آمده است :

( دیه بر اساس همان قیمت زمان صدور حکم است که بر ذمه طرف استقرار یافته است ….) .نباید این مطلب را مد نظر قرار نداد که زمان اشتغال ذمه جانی زمان ارتکاب جرم است مع الوصف به نظر می‌رسد که قوه قضائیه ظاهراًً برای رعایت پاره ای مصالح ، حالت بینابین را مد نظر قرار داده است ، ( نه قیمت زمان وقوع جرم و نه قیمت یوم الاداء ، بلکه قیمت زمان صدور حکم ) . لازم به ذکر است که در اصلاح قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در باب مقادیر ، در مادۀ ۵۴۹ به استفتاء شده از مقام رهبری اشاره ‌کرده‌است و آن را ملاک دیه کامل قرار داده است ^[۶۱].

اما از نظر قوانین بیمه ای کشور ، نرخ دیه بر اساس سال پایان رسیدگی به پرونده قضایی حوادث یا تصادف ، محاسبه می شود و دارندگان وسایل نقلیه موتوری باید پوشش بیمه ای کامل داشته باشند . رسیدگی به پرونده های تصادفات حداقل نیمی از این پرونده ها که منجر به فوت چه جرح از سال دوم و بعد از آن به پایان می‌رسد و یکی از راه ها برای کاهش مشکلات مالی خرید پوشش مازاد بیمه ای است . همان‌ طور که در بالا گفته شد ، ملاک پرداخت دیه بر اساس رویه قضایی کشور زمان صدور حکم قطعی است که به طور طبیعی نرخ دیه بیشتر از سال‌های قبل از صدور حکم قطعی است .شاید بتوان گفت که ملاک قرار ندادن زمان وقوع تصادف یک علت آن اطاله دادرسی است و از طرف دیگر ممکن است که در یک تصادف یک یا چند نفر زخمی یا دچار نقص عضو شوند و قاضی مجبور باشد تا زمان درمان کامل افراد پرونده را باز نگه دارد تا میزان دیه آن ها معین شود .

حال اگر فردی که مسئول پرداخت خسارت است سقف مورد نظر پوشش بیمه ای نداشته باشد باید مازاد آن را خودش پرداخت کند ^[۶۲].

ب – نحوه محاسبه دیه در ماه های حرام :

رئیسی ( ۱۳۸۲ ) تحقیقی در زمینه علل ناهنجاری رفتار نوجوانان در شهرک رجایی شهر کرج انجام داده است . در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده که محقق اطلاعات خود را با بهره گرفتن از پرسشنامه جمع‌ آوری ‌کرده‌است . پرسشنامه روی ۱۰۰ نفر دختر و ۱۰۰ نفر پسر ۱۷ تا ۲۶ ساله شهرک رجایی شهر کرج به صورت تصادفی اجرا گردیده است یافته های تحقیق به صورت زیر می‌باشد .

میزان علاقه خانوادگی ، نظارت خانوادگی ، میزان مذهبی بودن فرد ، میزان مذهبی بودن والدین و مذهبی بودن دوستان با ناهنجاری های رفتاری جوانان همبستگی معکوس معنی داری داشته که از این میان بیشترین تأثیر را میزان مذهبی بودن فرد با ضریب همبستگی ۴۷۶/۰ داشته است این عوامل به عنوان عوامل بازدارنده نابهنجاری های رفتاری در نظر گرفته شده اند . و از طرف دیگر میزان ناهنجاری رفتاری دوستان ، میزان درآمد پدران و مدت گذراندن اوقات فراغت خارج از خانه با ناهنجاری رفتاری جوانان رابطه مستقیم و معنی داری داشته است که از این میان بیشترین تأثیر را میزان ناهنجاری رفتاری با ضریب همبستگی ۴۹۹/۰ دارا است . همچنین محقق دریافته است که پسران نسبت به دختران ناهنجاری رفتاری بیشتری دارند .( رئیسی ، ۱۳۸۲ : ۱۸۰ ) .

احمد شفیع زاده ، زمینه‌های اجتماعی کجروی با تأکید بر تأثیر خانواده و گروه همالان بر انحرافات اجتماعی جوانان و نوجوانان شهر تهران

شفیع زاده ( ۱۳۷۳ ) پژوهشی را در دانشگاه تهران تحت عنوان ، زمینه‌های اجتماعی کجروی با تأکید بر تأثیر خانواده و گروه همالان بر انحرافات اجتماعی جوانان و نوجوانان شهر تهران انجام داده است ، جامعه آماری این تحقیق متهمین و مجرمین جوان و نوجوان ۱۵ تا ۳۰ ساله زن و مرد بوده که مرتکب یکی از انحرافات شده و توسط نیروی انتظامی دستگیر شده بودند . حجم نمونه این پژوهش ۳۵۸ نفر بوده است . محقق ‌به این نتیجه که وضعیت اقتصادی فرهنگی و اجتماعی خانواده و ارتباط با بزهکاران بر گرایش به بزهکاری مؤثر است ( شفیع زاده ، ۱۳۷۳ : ۱۴۰ ) .

سید عبدالحسین نبوی ، بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی در شیوع جرایم

سید عبدالحسین نبوی ( ۱۳۷۴ ) پژوهشی تحت عنوان بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی در شیوع جرایم در مقطع دکترای رشته جامعه شناسی در سال ۱۳۷۴ در دانشگاه تهران انجام شده است . محقق در این پژوهش به جنگ و پیامدهای آن و همچنین نوسازی ، شهر نشینی و توسعه شهری به عنوان عامل وقوع جرایم توجه ‌کرده‌است . حجم نمونه این تحقیق ۱۲۰ نفر از مجرمان شهر اهواز می‌باشد . محقق در آخرین ‌به این نتیجه رسیده است که موقعیت اقتصادی ، اجتماعی ، معاشرت با دوستان ناباب ، آموزش و پرورش نادرست و نحوه گذراندن اوقات فراغت به گرایش به جرم و بزهکاری مؤثر است ( نبوی ، ۱۳۷۴ ) .

۲-۶-۲- تحقیقات خارجی

« دتن بورن » استاد مؤسسه روانشناسی تربیتی وابسته به دانشگاه « هومبلد واقع در شهر برلین » پس از انجام تحقیقات در میان ۲۵۵۳ دانش آموز دختر و پسر در غرب و شرق برلین ، ‌به این نتیجه رسیده است ، که ۴۰ درصد از دختران و پسران تاکنون حداقل یک بار در معرض اعمال خشونت قرار گرفته و بیم آن دارند که خصومت ها افزایش خواهد یافت ، درصدد برآمدند ، مسلح شوند . ۱۷ درصد قربانیان اعمال خشونت اعتراف کرده‌اند که اکنون خود نیز به تدریج به دیگران اعمال خشونت می‌کنند .(به نقل از خرسند نیا ، ۱۳۸۱: ۶۰ ) .

« پیچ » کارشناس امور جوانان اداره آگاهی « اشتوتگارت » خاطر نشان می‌کند که متأسفانه بلای خشونت در میان جوانان به آن دسته از محصلین نیز که تیپ مهاجم به شمار نمی روند ، سرایت می‌کند . مدت هاست که نگهداری گاز اشک آور ، رولور مشقی و زنجیر برای پسرها در حد نگهداری وسایل ورزشی ، عادی شده است. به دنبال توزیع یک نوع پرسشنامه محرمانه توسط نمایندگان محصلین در میان دانش آموزان دبیرستانی مدرسه « زیهمن » فرانکفورت بر اینکه آیا دارای سلاح می‌باشند ، ۳۸ درصد دبیرستانی ها اعتراف کردند که مسلح هستند ( نشریه آفتاب یزد ، ۱۳۸۱ ) .

شری اورت و جیمز پریک ، درک دانش آموزان از خشونت

اورت و پریک^[۳] تحقیقی را به عنوان درک دانش آموزان از خشونت در مدارس عمومی آمریکا انجام داده‌اند . این تحقیق بر روی ۷۲۶ دانش آموز مدارس دولتی اجرا شد . روش اجرای آن پیمایشی بوده که از روش نمونه گیری خوشه ای و طبقه ای ( به وسیله طبقه ، مذهب و محل زندگی ) استفاده کرده‌اند و هر یک از دانش آموزان پرسشنامه پیمایشی را با نظارت معلمش پر می کرد . نتایج آن به صورت زیر است : بیشترین نوع خشونت گزارش شده توهین کلامی بوده که برابر ۵۷ درصد می‌باشد ، هُل دادن و قاپیدن حدود ۴۱ درصد گزارش شده ، تهدید کردن دانش آموزان دیگر ۲۷ درصد ، کتک زدن کسی ۲۵ درصد ، تهدید معلمان ۶ درصد ، تهدید با چاقو یا اسلحه ۴ درصد و ۲ درصد هم گزارش داده‌اند که اسلحه به مدرسه می آورند .

یافته ها نشان داده که در بیشتر موارد پسران نسبت به دختران احتمال بیشتری داشته که مرتکب خشونت شوند . دانش آموزانی که در محلات با جرایم بالا زندگی کرده‌اند به صورت معنی دار احتمال بیشتری داشته که مرتکب خشونت شوند . دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف احتمال بیشتری داشته که مرتکب خشونت شوند . ۴۰ درصد آن ها اسلحه با خود حمل می‌کردند . ۲۰ درصد آن ها که نمره پایین گرفته بودند معلمشان را تهدید کردند و نزدیک به یک چهارم یعنی ۲۵ درصد آن ها گفته بودند که حداقل یک بار در مدرسه یا اطراف آن قربانی خشونت شده اند . دانش آموزان سفید پوست از سایر دانش آموزان از نشر ارتکاب خشونت تفاوتی نداشتند . همچنین دانش آموزان در پاسخ ‌به این سؤال که چرا بچه ها مرتکب خشونت می‌شوند ، پاسخ دادند که عضویت داشتن در گروه ها و باندهای جنایتکار ( ۳۵ درصد ) ، فقدان نظارت والدین ( ۳۵ درصد ) ، تحریک شدن توسط دیگران ( ۴۱ درصد ) ، فقر خانوادگی و مصرف مواد مخدر ( ۲۴ درصد ) ، تحت تأثیر دوستان قرار گرفتن ( ۳۵ درصد ) و در معرض خشونت رسانه های جمعی قرار گرفتن ( ۲۲ درصد ) از عوامل مؤثر در ارتکاب خشونت دانسته اند . (به نقل از زارعی ، ۱۳۸۳ : ۱۱ ) .

خانم لوخ مشاور امور تربیتی اعلام می‌دارد بسیاری از دانش آموزان تماشای فیلم‌های ترسناک را به عنوان مسابقه شهامت اجرا می‌کنند . آنکه دل دیدن خون بیشتری دارد ، برنده است . آنکه بترسد و صحنۀ اوج قساوت را نتواند تحمل کند ، به عنوان بچه ننه مورد تمسخر قرار می‌گیرد . او بیان می‌کند بدیهی است که همه پایداری می‌کنند . برخی از دانش آموزان برای تشدید اثر فیلم حتی از مواد مخدر استفاده می‌کنند (به نقل از خرسند نیا ، ۱۳۸۱ : ۶۵ ) .

« لوتار هرمان » از اداره آگاهی فرانکفورت می‌گوید : داخل ‌گروه‌های متشکل نوجوانان و جوانان ، آنکه جرئت کند به تقلید از فیلم ، عملاً دست به ضرب و شتم غارت بزند منزلت خاصی به دست می آورد .