۱-۵-۳- ترس از ارزیابی منفی ضمنی^[۷۵]

واتسون^[۷۶] و فرند^[۷۷] (۱۹۶۹؛ به نقل از داداش زاده و همکاران، ۱۳۹۱) در تعریف ترس از ارزیابی منفی به نگرانی درباره ارزیابی‌های دیگران، آشفتگی مفرط نسبت به ارزیابی‌های منفی، پرهیز از موقعیت‌های ارزیابی و انتظار تجربه ارزیابی‌های منفی از سوی دیگران تأکید نموده‌اند. حال اگر این آشفتگی نسبت به ارزیابی منفی دیگران به طور خودکار و ناآگاهانه انجام گیرد، و به طور ناخودآگاه نگرانی‌هایی درباره ارزیابی‌های منفی دیگران تداعی شود؛ ترس از ارزیابی منفی ضمنی نامیده می‌شود (تیچمن و آلن، ۲۰۰۷).

۱-۵-۴-تداعی‌های ضمنی^[۷۸]

تداعی‌های ضمنی با نگرش‌های روانشناختی از طریق فرآیندهای خودکار ایجاد می‌شوند. فرآیندهای خودکار، فرآیندهایی هستند که می‌توانند در شرایط سریع یا ناآگاهانه، مستقل از هدف و غیر قابل کنترل عمل کنند. فرایند خودکار آن است که ارتباطات تداعی بین بازنمایی‌هایی ذهنی محرک‌ها ایجاد شده و محرک‌های مرتبط (یعنی آن‌هایی را که در محیط دوباره روی می‌دهند) را حفظ می‌کند. این اتصالات که در طی روش‌های شرطی‌سازی روی داده است، کاملاً خودکار و بدون هدف، ناآگاهانه و کارآمد هستند (دی هائر، بائینز و فیلد^[۷۹]،۲۰۰۵).

۱-۵-۶- عزت نفس ^[۸۰]

عزت نفس یک سازه ارزیابی کننده از خود پنداره، معرف گستره خود بوده که شامل جنبه‌های شناختی، رفتاری و عاطفی است و در واقع میزان ارزشی است که افراد برای خویشتن قائل‌اند (رجبی و بهلول، ۱۳۸۶).

۱-۵-۷- شرطی‌سازی ارزشی

شرطی سازی ارزشی (EC) شکلی از شرطی سازی پاولفی بوده که در آن تغییری در پاسخ به CS ایجاد شده که نشئت گرفته از جفت‌سازی CS با US است. در واقع به انتقال ارزشی که از طریق تداعی اتفاق می‌افتد شرطی‌سازی ارزشی می‌گویند.

۱-۵-۸- برنامه شرطی سازی ارزشی زیر آستانه‌ای ^[۸۱]

برنامه شرطی سازی ارزشی (EC) همراه شدن محرک شرطی و غیر شرطی و انتقال بار ارزشی این تداعی، به محرک شرطی است در صورتی‌که نحوه ارائه محرک‌ها به طور زیر آستانه‌ای باشد از آن به عنوان برنامه شرطی سازی ارزشی زیر آستانه‌ای یاد می‌شود (دیجکسترهویس^[۸۲]، ۲۰۰۴). منظور از زیرآستانه‌ای بودن ارائه محرک در بازه زمانی بسیار بسیار کوتاه است که به ادراک آستانه‌ای آزمودنی نرسیده و فرد نتواند بین محرک شرطی و غیرشرطی ارتباطی برقرار کند.

۱-۶- تعریف عملیاتی متغیرها

۱-۶-۱- اختلال اضطراب اجتماعی

این اختلال به وسیله پرسشنامه‌های متعددی از ابعاد مختلف مورد شناسایی قرار می‌گیرد. در این پژوهش نمره‌ای که از بررسی پرسشنامه هراس اجتماعی که توسط کانور (۲۰۰۰) تهیه شده است، به دست می‌آید معرف ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است که دارای ۳ خرده مقیاس فرعی ترس (۶ ماده)، اجتناب (۷ ماده) و ناراحتی فیزیولوژیک (۴ ماده) می‌باشد. هر ماده بر اساس مقیاس ۵ درجه ای لیکرت (از ۰ = ابداً تا ۴ = بی‌نهایت) درجه بندی می‌گردد.

۱-۶-۲- عزت نفس ضمنی

از آنجا که ‌به این متغیر به طور ضمنی پرداخته می‌شود لازم است تداعی‌های ضمنی مربوط به خود را از طریق آزمون تداعی ضمنی (IAT) مورد سنجش قرار داده شود. نمرات عزت نفس ضمنی فرد از کسر میانگین نمرات بلوک هفت از چهار در این آزمون، محاسبه می‌گردد. توضیحات بیشتری در خصوص نحوه سازوکار آزمون IAT در فصل سوم همین پژوهش به طور دقیق‌تری ارائه شده است.

۱-۶-۳- ترس از ارزیابی منفی ضمنی

نمره ای که از بررسی کسر میانگین زمان واکنش به محرک‌های همخوان و ناهمخوان (من، دیگری، طرد شده و دوست داشتنی) آزمون تداعی ضمنی به دست می‌آید. لازم به ذکر است اطلاعات بیشتر در فصل سوم پژوهش آورده شده است.

۱-۶-۴- عزت نفس آشکار

نمره‌ای که از مقیاس عزت نفس روزنبرگ (۱۹۸۷) به دست می‌آید.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه

۲-۱- مبانی نظری

۲-۱-۱-اختلال اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی یک گستره تشخیصی نسبتاً جدید است و برای اولین بار به عنوان یک تشخیص جداگانه در DSM-III (1980) مطرح شد. DSM-III-TR (1987) دو نوع اضطراب اجتماعی را متمایز کرد:

۱) اضطراب اجتماعی تعمیم یافته ^[۸۳]؛

۲) اضطراب اجتماعی خاص ^[۸۴](هانگ^[۸۵]، ۲۰۰۳؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰).

با مروری بر ادبیات اضطراب اجتماعی می‌توان ‌به این نکته پی برد که در مقاطع تاریخی، اختلال اضطراب اجتماعی با نام‌های متفاوتی مانند هراس اجتماعی، اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب اجتماعی مشخص شده است. این تفاوت در نامگذاری بیشتر به دلایل تاریخی برمی‌گردد تا دلایل کیفی (بارلو^[۸۶] و لیبوویتز^[۸۷]، ۲۰۰۵؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). برخی از مولفین اختلال اضطراب اجتماعی را عنوان مناسب‌تری برای این اختلال دانسته‌اند، زیرا مشکلاتی که همراه این اختلال است بسیار فراگیرتر از هراس بوده و بر حوزه های بهنجار زندگی بسیار تاثیرگذار است (دیویدیسون^[۸۸]، ۲۰۰۷؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). هر چند در حال حاضر هراس اجتماعی و اختلال اضطراب اجتماعی در DSM- IV به یک معنا و مفهوم به کار می‌روند (بارلو و لایبنیتز، ۲۰۰۵؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). بر طبق این دسته بندی اضطراب اجتماعی را به ۳ نوع تقسیم می‌شود:

تیپ عملکردی که طی آن فرد نمی‌تواند اعمال خاصی مانند سخنرانی، خواندن یا نوشتن را در انظار عمومی انجام دهد (اعمالی که به هنگام تنهایی به راحتی از پس آن بر می‌آید).

تیپ محدود که طی آن اضطراب فقط در موقعیت‌های خاص اجتماعی ایجاد می‌شود، نظیر صحبت کردن با رییس.

تیپ فراگیر که طی آن اغلب موقعیت‌های اجتماعی، اضطراب یا وحشت‌زدگی را برای فرد ایجاد می‌کند (روزنهان^[۸۹] و سلیگمن^[۹۰]، ترجمه سیدمحمدی، ۱۳۷۹). حال آنکه در بعضی از منابع اضطراب اجتماعی را فقط در دو نوع فراگیر و غیر فراگیر تقسیم‌بندی می‌کنند؛ که اضطراب صحبت کردن در جمع را جز نوع غیرفراگیر می‌دانند اضطراب اجتماعی دربرگیرنده اختلال اجتنابی دوره کودکی نیز هست (دادستان، ۱۳۸۵). به اعتقاد دیکسون^[۹۱] و مک لئود^[۹۲] (۲۰۰۴، به نقل از البرزی، ۱۳۹۰) اضطراب اجتماعی به طور برجسته با ترس شدید از شرمنده شدن یا بی‌عرضه به نظر رسیدن همراه است و به دنبال آن اجتناب از موقعیت‌های تعامل اجتماعی ایجاد می‌شود (راسل^[۹۳] و شو^[۹۴]،۲۰۰۶؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰).

۲-۱-۱-۱-شیوع اختلال اضطراب اجتماعی

در خصوص جریان موالات در عقود، گروهی از فقها و حقوق ‌دانان معتقد هستند که، توالی عرفی ایجاب و قبول، شرط صحت کلیه عقود به شمار می‌آید ( نجفی ، ۱۳۹۳ ، ج ۲ : ۱۴۳ و خمینی ، ۱۳۹۰ : ۵۱ و ۳۶۵ و محقق داماد ، ۱۳۹۰ : ۱۷۷ و دیانی ، ۱۳۸۷ : ۶۷ ) و برای این امر، اینگونه استدلال شده است که، برای تحقق مفهوم عقد، هیات اتصالیه معتبر می‌باشد . ( انصاری ، ۱۳۹۲ ، ج ۱ : ۲۷۱ ) و میان عقد نکاح و سایر عقود هم در این زمینه فرقی وجود ندارد، زیرا دلیل خاصی در نکاح وجود ندارد که آن را فقط مختص ‌به این عقد بدانیم . بنا براین برای تحلیل آن، می توان به سراغ ادله اعتبار موالات در سایر عقود نیز رفت . ( کاتوزیان ، ۱۳۹۳ ، ج ۱ : ۳۲۶ ) با این وجود گروهی دیگر از فقها، در این خصوص معتقد هستند که، موالات در عقود لازم نمی باشد ( حکیم ، ۱۴۱۶ ه.ق ، ج ۱۴ : ۳۷۹ ) و برای این ادعای خود به دلایلی استناد نموده اند که در ادامه به آن اشاره خواهیم نمود .

با توجه به مطالب مطرح شده، احکام موالات را در سه گفتار مورد بررسی قرار می‌دهیم . گفتار اول – ادله موافقین موالات ، گفتار دوم – ادله مخالفین موالات و گفتار سوم – دیدگاه قانون مدنی در باب موالات .

۴-۲-۱– ادله موافقین موالات

با مراجه به آثار فقها و حقوق ‌دانان، اینگونه استنباط می شود که، نظر مشهور، لزوم جریان موالات در انعقاد عقود می‌باشد . طرفداران این نظر، برای این ادعای خود به دلایلی استناد نموده اند که مهمترین این دلایل، دو مورد می‌باشد که در ذیل به بیان آن خواهیم پرداخت .

۴-۲-۱-۱– عدم صدق عرفی

یعنی اینکه، اگر بین ایجاب و قبول، فاصله طولانی باشد، عرفاً عقد صدق نمی کند ( مکارم شیرازی ، ۱۴۲۴ ه.ق ،ج ۱ : ۱۰۹ و نجفی ، ۱۳۹۳ ، ج ۱ : ۱۴۳ ) چون عقد، موجودی است مرکب از ایجاب و قبول، که قائم بر طرفین عقد بوده و به منزله کلام واحدی می‌باشد که بخشی از آن با بخش دیگر مرتبط است . از این رو، فاصله ای که شکل اتصالی اجزای عقد را بر هم زند، مُخل به موالات است، لذا نباید فاصله زیادی بین اجزایش واقع شود و بعد این را با مستثنی و مستثنی منه و فصول اذان و قرائت در نماز قیاس کرده‌اند . ( انصاری ، ۱۳۹۲ ، ج ۴ : ۲۷۱ و ۲۷۲ )

۴-۲-۱-۲– خَلع و لُبس

این نظر را مرحوم نائینی در کتاب منیۀ الطالب خود آورده اند و در این باره گفته اند : « در هر عقدی خَلع و لُبس صورت می‌گیرد، یعنی مثلاً : بایع که لباس مالکیت مبیع را پوشیده است، آن را از خود خلع می‌کند و لباس مالکیت ثمن را می پوشد، و چون این دو مالک، یک آن هم نمی توانند بدون لباس مالکیت باشند، ناچار باید در مبادله این دو لباس ( لباس مبیع و ثمن ) نهایت شتاب را به خرج دهند، و این چیزی جز موالات ایجاب و قبول نیست . زیرا اگر لُبس، مقارن خَلع نباشد، رابطه مالکیت مبیع که از بایع خلع شده است بدون متعلق خواهد ماند، همچنین است، رابطه مالکیت ثمن که از مشتری خلع شده است و این امر، عقلاً محال است . » ( نائینی ، ۱۳۷۳ ه.ق ، ج ۱ : ۱۱۱ ) بر این نظر مرحوم نائینی، دکتر جعفری لنگرودی ایراد نموده اند و در این باره گفته اند که : « اولاً- بنا بر این استدلال نباید بین ایجاب و قبول، حتی یک آن هم فاصله زمانی واقع شود زیرا در این صورت، خَلع و لُبس، مقارن هم نمی شوند و در نتیجه موالات حاصل نمی شود! در حالی که عملاً بین هر ایجاب و قبولی لااقل چند ثانیه فاصله واقع می شود . ثانیاًً – ایجاب کننده، اثر عقد را به وجود اقتضائی در ظرف اعتبار، بلافاصله به وجود می آورد ولی در عین حال، خَلع رابطه مالکیت از خود نکرده است زیرا او پیش از اظهار قبول از طرف قبول کننده، مالک بالفعل مال خود می‌باشد؛ و وقتی که قبول کننده اظهار قبول می‌کند، همان لحظه خَلع و لُبس صورت می‌گیرد و واقعاً هم در این لحظه است که خَلع و لَبس، مقارن یکدیگر قرار می گیرند . » ( جعفری لنگرودی ، ۱۳۹۲ : ۱۷۰ و ۱۷۱ )

۴-۲-۲– ادله مخالفین موالات

در مقابل موافقین جریان موالات در عقود، عده ای وجود دارند که این امر را نپذیرفته اند، که تعداد این افراد به نسبت به موافقین، بسیار کم می‌باشد و برای این ادعای خود، به روایت و حالت انتظاریه استناد نموده اند که در ذیل به آن ها اشاره خواهیم نمود .

۴-۲-۲-۱- روایت

این دلیل مخالفین را، آیت الله مکارم شیرازی در کتاب النکاح خود آورده اند، بدون آنکه ذکری از نام مخالفین بنمایند . ایشان در کتاب خود آورده اند که : « تنها دلیلی که مخالفین اقامه کرده‌اند، همان روایت معروف « سهل ساعدی » است که در کتب عامه و خاصه آمده است ولی در طرق خاص این روایت به سهل ساعدی نمی رسد، مگر در یکجا که، عوالی اللئالی از سهل ساعدی نقل می‌کند… از این روایت اینگونه استفاده شده است که، بین ایجاب و قبول فصل طویل شده است، چون پیامبر(ص) بعد از سه مرتبه درخواست ازدواج از سوی زن، از مرد پرسید که : چه کسی آمادگی ازدواج با این زن را دارد، پس در واقع بین ایجاب و قبول فاصله شده و معلوم می شود که این مقدار فاصله اشکالی ندارد و موالات واجب نیست . » ( مکارم شیرازی ، ۱۴۲۴ ه.ق ، ج ۱ : ۱۰۹ ) ایشان خود در ادامه این مطلب، این روایت را مورد نقد قرار می‌دهند و در این خصوص می فرمایند : « اولاً : این مقدار فاصله با موالات عرفیه منافاتی ندارد، بلکه با موالات عقلی منافات دارد… ، ثانیاًً : چه کسی گفته است که « زوجنیها » در روایت، قبول مقدم یا ایجاب از ناحیه زوج بوده و « زوجتکها بما معک من القرآن » ایجاب موخر بوده است { ؟ همچنین } از کجا می گویید که کلام اعرابی انشاء است، بلکه می‌توانیم بگوئیم که آن انشاء نبوده و اعرابی بعد از کلام پیامبر « قبلتُ » گفته که به ما نرسیده است . و شاهد آن دو چیز است : ۱ – مهریه هنوز بیان نشده بود، بدون مهریه چگونه می‌خواهد ایجاب بخواند و اگر هم ایجاب بوده، پس انشاء بلا مهر بوده و انشاء بلا مهر باطل است . ( بدون ذکر مهر باطل نیست، بلکه بلا مهر باطل است . ) ۲ – پیغمبر (ص) از انشاء او صرف نظر کرده و دوباره و سه باره داوطلب خواست، پس در واقع ایجاب نبوده است و اگر هم فرض کنیم که کلام پیامبر ایجاب است، بعد از انشاء پیامبر قبول نیامده است و آنچه که قبلاً بوده ( قبول مقدم ) به عبارت پیامبر جوش نمی خورد . » ( همان )

۴-۲-۲-۲– حالت انتظاریه

از عوامل خطر دیگر در پدیدآیی این اختلال عوامل خلق و خویی و محیطی می‌باشد. دو دلی ویژگی برجسته افراد مبتلا به اختلال ذخیره سازی و خویشاوندان درجه یک آن ها‌ است. افراد مبتلا ‌به این اختلال اغلب به صورت گذشته نگر از وقایع زندگی آسیب زا و استرس زای قبل از شروع این اختلال یا عامل تشدید کننده آن خبر می‌دهند. مطالعات ژنتیکی و فیزیولوژیکی نشان می‌دهند که، رفتار ذخیره کردن خانوادگی است، به طوری که تقریبأ ۵۰ درصد افرادی که ذخیره می‌کنند خویشاوندی دارند که او نیز ذخیره می‌کند. تحقیقات دوقلویی نشان می‌دهند که تقریبأ ۵۰ درصد تغییرپذیری در رفتار ذخیره سازی ناشی از عوامل ژنتیکی می‌باشد(انجمن روانپزشکی آمریکا،۲۰۱۳).

۲-۴۵- فرایند شناختی ناسازگارانه و ناکارآمد^[۱۰۲]

مطالعات و گزارش های افراد مبتلا به اختلال احتکار حاکی از آن می‌باشد که این بیماران سوگیری توجه به مسائل بی اهمیت و جزئی مانند اندوختن غیر ضروری اشیاء دارند(تولین و همکاران،۲۰۰۹).همچنین بعضی نتایج نشان داده است که این افراد در حافظه^[۱۰۳] و عملکرد اجرایی^[۱۰۴] نیز مشکل دارند(گریشام و همکاران، ۲۰۰۷).

۲-۴۶- مشکلات محتوایی در شناخت

مسئولیت پذیری زیاد ‌در مورد حفظ اشیاء و کمال گرایی در حفظ و نگهداری اشیاء می‌تواند نقش مهمی در شروع و حفظ اختلال احتکار داشته باشد. مسئولیت پذیری افراطی، باعث می شود تا بیمار خود را وقف حفاظت از اشیاء و جلوگیری از هدر رفتن آن ها کند. همچنین خیتی از این افراد بر این باورند که حفظ اشیاء و اموال احساس کنترل زندگی و دوری از مشکلات را برای فرد فراهم می‌کند. همچنین خیلی از این بیماران بر خلاف بیماران OCD که به افکار و اعمال وسواسی خود بینش و آگاهی دارند، نسبت به وسواس احتکار خود آگاهی و بینش ندارند و فکر می‌کنند که این اعمال و افکارشان غیر منطقی نیست و حتی مفید هم هست.بعضی از محققان این ضعف بینش را در این بیماران به آسیب عملکرد در ناحیه پیش پیشانی و قشر پیشانی حدقه ای^[۱۰۵] نسبت می‌دهند(ووگل^[۱۰۶] و همکاران،۲۰۰۵؛ سالمون^[۱۰۷] و همکاران،۲۰۰۶).

۲-۴۷- دلبستگی هیجانی نسبت به اشیاء^[۱۰۸]

بعضی از نظریه پردازان(مانند استکی و همکاران،۲۰۰۳) بر این باورند که افراد مبتلا به اختلال احتکار در کودکی به جای انسان به اشیاء و حفظ آن ها دلبستگی دارند. به عبارت دیگر، این نظریه پردازان بر این باورند که این افراد با حفظ و نگهداری اشیاء به امنیت و آرامش روانی می‌رسند و با تلاش برای دور انداختن آن ها احساس تنش و احساس از دست دادن منبع امنیت و از دست دادن جزئی از خود به آن ها دست می‌دهد(ربیعی، ۱۳۹۳).

۲-۴۸- رفتارهای اجتنابی

چنانچه پیش تر آمد بیماران مبتلا به اختلال احتکار، باورها و افکاری دارن که باعث احتکار و جمع‌ آوری وسایل و اشیاء می شود و زمانی که این افراد سعی می‌کنند اشیاء و وسایل را دور بیندازند دچار اضطراب و تنش می‌شوند و همین عامل باعث می شود که از این عمل اجتناب کنند. از دیدگاه رفتاری، دلیل اصلی دوام اختلال احتکار رفتارهای اجتنابی ‌در مورد دور انداختن اشیاء و لوازم غیر ضروری است. به عبارت دیگر، از منظر این دیدگاه بیماران مبتلا به وسواس احتکار از دور انداختن اشیای غیر لازم اجتناب و دوری می‌کنند و همین مسئله باعث تداوم بیماری و اصلاح نشدن افکار غیر منطقی در این افراد می شود.

رفتارهای افراطی خرید، ذخیره کردن و انبار کردن از جمله رفتارهایی است که از بهبودی این افراد جلوگیری می‌کند. رفتارهای اجتنابی و وسواسی به طور موقت اضطراب و تنش را در این افراد کاهش می‌دهد ولی در درازمدت باعث ماندگاری و دوام بیماری در این افراد می شود. این افراد اغلب بعد از اعمال اکتساب و ذخیره کردن احساس هیجان مثبت می‌کنند. حتی گاهی اوقات این افراد نسبت به ذخیره سازی و احتکار دید مثبت دارند و بر این عقیده هستند که با این کار از بعضی مشکلات آینده جلوگیری می‌کنند.

در نظریه فراشناخت، این تجربه و دید مثبت نسبت به ذخیره سازی بی مورد که معمولأ می‌تواند شروع کننده اختلال احتکار در افراد باشد با عنوان باور مثبت فراشناختی شناخته می شود. نظریه پردازان فراشناختی بر این باورند که دید و باور مثبت به یک عمل و رفتار غیر ضروری می‌تواند باعث شروع و تداوم آن عمل شود(ربیعی، ۱۳۹۳).

۲-۴۹- پنج خطای فکر بنیادین در افراد مبتلا به اختلال وسواس احتکار

الف) وابستگی(دلبستگی) هیجانی افراطی به اشیاء: ممکن است فرد مبتلا به وسواس احتکار فکر کند که این انباشته ها و وسایل بخشی از وجود اوست. در نتیجه فکر رها کردن برخی از آن ها ممکن است برایش احساس تهدید ایجاد کند، انگار که قرار است بخشی از وجودش را از فرد جدا کنند.

ب) ترس از مشکلات حافظه: ممکن است این افراد نگران آن باشند که اگر چیزی دور از چشمان آن ها باشد از ذهنشان هم بپرد؛و دچار فراموشی ‌در مورد آن ها شوند. نگرانی ‌در مورد حافظه ممکن است ‌به این افراد این انگیزه را بدهد که چیزهای مختلف را جمع و جور نکنند که این کار به طور زیانباری باعث به هم ریختگی اطراف می شود.

پ) نیاز مبالغه آمیز برای کنترل دارایی ها: ممکن است این افراد نیاز بسیار شدیدی به کنترل چیزهایی داشته باشند که جمع‌ آوری کرده‌اند. وقتی کسی آن ها را جابجا کند یا حتی به آن ها دست بزند، ممکن است این احساس را داشته باشند که حق و حقوق شخصی شان پایمال شده است.

ت) تزلزل در تصمیم گیری: ممکن است برای تصمیم گیری حتی در موارد جزئی نظیر اینکه برای شام چه چیزی خورده شود یا امروز چه لباسی پوشیده شود، با مشکلات زیادی مواجه باشند. در نتیجه، وقتی مجبور به اقدام در موردی می‌شوند، نمی خواهند که تصمیم اشتباهی بگیرند و چیزی را دور بریزند که بعدأ از دور ریختنش پشیمان شوند.

ث) مشکل طبقه بندی کردن: ممکن است برای مرتب کردن اشیا و اینکه کدام اشیاء باید نگهداری شود و کدام دور ریخته شود با مشکل مواجه شوند(اردن و دالکورسو، ۲۰۰۹؛ ترجمه جان بزرگی و آگاه هریس،۱۳۹۴).

۲-۵۰- شیوع

تحقیقات درباره شیوع اختلال ذخیره کردن که از لحاظ ملی بیانگر باشد، وجود ندارد. زمینه یابی های جامعه، شیوع نقطه ای ذخیره کردن را که اهمیت بالینی دارد، در ایالت متحده و اروپا تقریباً ۲ تا ۶ درصد برآورد می‌کنند. اختلال ذخیره کردنف مردان و زنان را مبتلا می‌کند، اما چند تحقیق همه گیرشناختی، شیوع به مراتب بیشتر را در مردان گزارش داده‌اند. این با نمونه های بالینی مغایر است، که عمدتاًً زن هستند. به نظر می‌رسد که نشانه های ذخیره کردن در افراد مسن(۵۵ تا ۹۴) در مقایسه با افراد جوان (۳۴ تا ۴۴) تقریباً سه برابر شایع تر است(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).

۲-۵۱- شکل گیری و سیر

ادبیات و شخصیت های اسطوره ای: از وظایف و نقش های بسیار مهم ادبیات فارسی در طول تاریخ ایران و حیات پر ارزش آن، احیا و غنا بخشیدن به هویت فرهنگی ایرانیان بوده و از آنجا که اغلب موضوعات و مطالب فرهنگی با بیان والای ادبی، در خلال متون زیبای نظم و نثر و در قالب انوع مختلف بازگو می شده همواره مورد توجه همگان بوده است (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۸۹).

معماری: معماری هر کشور و ملتی شناساننده وجه مادی تمدن ها و الگویی برای دیگر فرهنگ ها است. معماری در کشورهایی که صاحب تاریخ و فرهنگ باستانی هستند، از مهمترین پایه های تمدن دیرینه به شمار می‌آید (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۹۰).

تنوع قومی: در چهار گوشه کشورمان اقوام مختلفی زندگی می‌کنند. این تنوع قومی هم می‌تواند برای کشور ما فرصت باشد و هم تهدید. ایران با داشتن چندین ملیون ترک، چند هزار قزاق، قرقیز، گرجی، سیکها در زاهدان، عرب ها و چندین قوم دیگر دارای گنجینهای غنی از قومها و زبانهاست (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۹۱).

ادیان ها و آیین ها: در سرتاسر ایران علاوه بر دین اسلام و مذهب شیعه ، اقلیت های دینی نیز وجود دارد. همینطور ایران علاوه بر آثار اسلامی، دارای معابد و کلیساهای بی بدیل است. حضور ادیان توحیدی متفاوت و وجود پیروان و معتقدان بسیار آن ها ،انواع توریسم مذهبی را در کشور ایجاد کرد (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۹۱).

توسعه و تقویت گردشگری: عبارت است از همه فعالیت های ارزیابی بازار و نیازهای مشتریان آن بازار، همراه با ارزیابی خدمات، امکانات، هزینه های حصول به هدف و تسهیلاتی که رضایت گردشگران را در بردارد (Van Beynen, 2007)

۱-۷-۲ تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

زبان: منظور از زبان در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱ تا ۳ پرسشنامه فرهنگ است که از طریق سوالاتی مانند تمایل به یادگیری زبان مکان مود نظر، تمایل به یادگیری زبان جهت توانایی آشنایی با افکار، عقاید و اندیشه‌های مردم و … مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

آداب و رسوم و اعیاد ملی و مذهبی: منظور از آداب و رسوم و اعیاد ملی و مذهبی در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۴ تا ۹ پرسشنامه فرهنگ است. نمونه سوالات استفاده شده جهت اندازه گیری این متغیر عبارتند از: تمایل دارم آداب و رسوم، آیین های مذهبی و روش زندگی مردم این مکان را یاد بگیرم، من دوست دارم که وقایع این مکان را تجربه کنم، مایلم در فعالیت ها و کارهای سنتی شان شرکت کنم، مایلم غذاها و تفریحات سنتی این ناحیه را امتحان کنم، من تمایل دارم که درباره اعیاد و جشن‌های این مکان بیشتر بدانم، و آشنایی با آداب و رسوم این مکان به من کمک می‌کند که با افراد اینجا ارتباط بهتری برقرار کنم.

ادبیات و شخصیت های اسطوره ای: منظور از ادبیات و شخصیت های اسطوره ای در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱۰ تا ۱۳ پرسشنامه فرهنگ است. سنجش این متغیر توسط سوالاتی مانند: ادبیات و شخصیت های اسطوره ای این مکان برای من جذاب است، ادبیات و شخصیت های اسطوره ای این مکان همان چیزی است که من می خواهم بدانم، آشنایی با ادبیات و شخصیت های اسطوره ای این مکان برای آشنایی فرهنگ اینجا به من کمک می‌کند، ادبیات وشخصیت های اسطوره ای این مکان باعث تمایل من به آمدن ‌به این مکان شده است.صورت می‌گیرد.

معماری: منظور از معماری در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱۴ تا ۱۷ پرسشنامه فرهنگ است. جهت اندازه گیری این متغیر از سوالاتی مانند: من تمایل دارم که معماری این مکان را از نزدیک مشاهده کنم، دوست دارم هنرهای دستی، موزه ها و آثار باستانی این منطقه را ببینم، اطلاعات ‌در مورد تاریخ و معماری این مکان برایم خوشایند است، و آشنایی با معماری مکان های مختلف باعث می شود که با تمدن آن مکان و افراد بیشتر آشنا شویم، استفاده می شود.

تنوع قومی: منظور از تنوع قومی در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱۸ تا ۲۰ پرسشنامه فرهنگ است. سوالاتی مانند: من می خواهم ‌در مورد فعالیت های قومی این مکان بدانم، دوست دارم ‌در مورد اقوام اولیه این منطقه اطلاعات بیشتری کسب کنم، تماس با اقوام مختلف در این مکان بخش مهمی از تجربه من را شکل می‌دهد، برای اندازه گیری این متغیر استفاده می شود.

ادیان ها و آیین ها: منظور از ادیان و آیین ها در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۲۱ تا ۲۳ پرسشنامه فرهنگ است. سنجش این متغیر به وسیله پرسش هایی مانند: من خیلی مشتاقم درباره ادیان و آیین های این مکان بدانم، من می خواهم که برای آشنایی با ادیان و آیین های این مکان زمان بیشتری را صرف کنم، من تمایل دارم که با مراسم مختلف مذهبی و آیینی این مکان آشنا شوم، صورت می‌گیرد.

توسعه و تقویت گردشگری: منظور از توسعه و تقویت گردشگری در این مطالعه، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۲۴ تا ۲۷ پرسشنامه توریسم است. که برای اندازه گیری این متغییر سوالاتی مانند: برای توسعه و تقویت گردشگری این مکان به نیازهای گردشگران توجه شده است، خدمات ارائه شده به گردشگران مناسب بوده است، امکانات و تسهیلات این مکان مطابق با نیازهای گردشگران است، خدمات و تسهیلات ارائه شده در این مکان باعث رضایت گردشگران شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۱-۸ قلمرو تحقیق

گستره این تحقیق در سه قلمرو موضوعی ، زمانی و مکانی قرار می‌گیرد که عبارتند از:

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی این تحقیق صنعت توریسم می‌باشد.

قلمرو زمانی: مطالعه ‌در مورد تحقیق و جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات تحقیق در سال ۱۳۹۲ صورت گرفته است .

قلمرو مکانی: قلمرومکانی تحقیق استان ایلام می‌باشد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱ مقدمه

پس از جنگ جهانی دوم، گردشگری در تمام طبقات اجتماعی جوامع صنعتی غربی مورد پذیرش قرار گرفت و به عنوان یک پدیده جمعی مدرن شناخته شد. توسعه در زمینه گردشگری از طریق افزایش استانداردهای زندگی، کاهش میزان کار سالیانه و همچنین تعدد مرخصی های با حقوق و رشد سریع در وسایل حمل و نقل در کشورهای غربی صنعتی امکان پذیر شده است (خاکساری، ۱۳۹۱: ۸).

۳شریف^[۵۲] و همکاران۲۰۰۹در مورد میزان نگرش کارآفرینانه دانشجویان در مالزی پژوهشی انجام داده‌اند و با بررسی ۵۷ دانش‌آموخته دروس کارآفرینی و ۵۷ دانش‌آموخته‌ای که واحدهای کارآفرینی را نگذرانده‌اند. ‌به این نتیجه دست یافتند که تفاوت معناداری در میزان نگرش کارآفرینانه دانشجویان دسته اول با دسته دوم وجود دارد.۴هریس^[۵۳] و همکاران۲۰۰۸نشان می‌دهد، بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های بررسی‌شده دارای نگرش کارآفرینانه هستند. همچنین مشخص شد که ویژگی‌های شخصیتی و تجربه کارآفرینی بر نگرش کارآفرینانه افراد اثرگذار است.(به نقل از فخار زاده،۱۳۸۹)هریس^[۵۴] و همکاران۲۰۰۸نشان می‌دهد، بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های بررسی‌شده دارای نگرش کارآفرینانه هستند. همچنین مشخص شد که ویژگی‌های شخصیتی و تجربه کارآفرینی بر نگرش کارآفرینانه افراد اثرگذار است.(به نقل از فخار زاده،۱۳۸۹)نیباک و هنسن^[۵۵]۲۰۰۸در بررسی چگونگی اثرگذاری نگرش کارآفرینانه بر عملکرد و نوآوری در کسب‌‌و کارهای توریسمی در نروژ دریافتند که نگرش کارآفرینانه قوی‌تر، احتمال ایجاد تغییر در سازمان‌دهی کسب‌وکار و رشد درآمد را افزایش می‌دهد.لیندزی^[۵۶] و همکاران۲۰۰۷ضمن بررسی ارتباط میان ارزش‌های فردی، نگرش کارآفرینانه و تشخیص فرصت، دریافتند که نگرش کارآفرینانه بین ارزش‌های درونی و بیرونی فردی وجود دارد و تشخیص فرصت، تابعی از نگرش کارآفرینانه است.حسن و رادتز^[۵۷]۲۰۰۸در این پژوهش، کتاب‌های درسی دبستان‌های سوریه و آلمان از جنبه‌های شناختی و عاطفی و رفتاری و تغییر از یاد دهندگی به سازنده گرایی بررسی‌شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که مواد درسی سوریه بر جنبه شناختی یادگیری زبان بدون چشم‌پوشی از جنبه‌های عاطفی و رفتاری تأکیددارند ‌در صورتیکه مواد درسی آلمانی تأکید ویژه‌ای بر حالت عاطفی جهت‌گیری فرایندی دارند.اردوقان^[۵۸] و همکاران۲۰۰۸میزان توجه کتاب‌های درسی دبستان به ادبیات محیطی در بلغارستان و ترکیه بررسی‌شده است و با بهره گرفتن از تحلیل محتوا ‌به این نتیجه رسیده‌اند که در هر دو کشور میزان توجه به دانش بیش از مهارت‌ها و نگرش‌ها و رفتار مسئولانه نسبت به محیط است.چان^[۵۹]۲۰۰۶تحلیلی از ارزش‌های مصرف در کتاب‌های درسی دبستان در چین انجام داده است که در این مطالعه ۷۲ درس تحلیل‌شده است و نتایج نشان می‌دهد که ۸ درس از ۷۲ درس به ارزش‌های مصرف پرداخته‌اند.۹چان^[۶۰]۲۰۰۶تحلیلی از ارزش‌های مصرف در کتاب‌های درسی دبستان در چین انجام داده است که در این مطالعه ۷۲ درس تحلیل‌شده است و نتایج نشان می‌دهد که ۸ درس از ۷۲ درس به ارزش‌های مصرف پرداخته‌اند.۱۰لامبانتوبنگ^[۶۱]۲۰۰۵مقایسه از محتوای کتاب‌های درسی دبستان ‌در مورد مهارت‌های فرایندی در اندونزی و ژاپن ارائه می‌دهند. نتایج نشان می‌دهد که مواد درسی اندونزی ‌به این مقوله نپرداخته است و در تمام سطوح به مهارت‌های پایه پرداخته ‌شده است اما در ژاپن بر مهارت‌های پایه در کلاس سوم و مهارت‌های تجمعی در کلاس‌های چهارم و پنجم و ششم تأکید شده است.۱۱رازینو^[۶۲]۲۰۰۳تحلیلی محتوایی از کتاب‌های دبستان در مکزیک در رابطه با میزان تغییر محتوای کتاب‌ها، قبل و بعد از تمرکززدایی در آموزش عمومی در ۱۹۹۳ انجام‌شده و نتایج نشان‌دهنده افزایش توجه به محتوای محیطی در این کتاب‌ها است۱۲ویلیام^[۶۳]۲۰۰۱تحلیلی از محتوایی کتاب‌های درسی اجتماعی طی سه سال در ایلات آلبرتا در رابطه با حقوق انسانی انجام‌شده که نتایج نشان می‌دهد کتاب‌های درسی به‌تنهایی نمی‌توانند برای دانش‌آموزان و معلمان به عنوان منبع آموزش حقوق انسانی تلقی شده و باید از منابع کمکی بهره ببرد.

۲-۱۱-۲ پژوهش‌های انجام شده داخل ایران

جدول ۲-۳ پژوهش‌های صورت گرفته داخلی

شماره

نام پژوهشگر

سال پژوهش

نتیجه

۱

نسرین میانجی و دکتر پروین صمدی

۱۳۹۲

در پژوهشی باهدف تحلیل میزان توجه کتاب‌های درسی دوره متوسطه شاخه کاردانش کشور به انواع مؤلفه‌های فرهنگ کار و ابعاد سه‌گانه نگرش مذکور (شناختی، عاطفی و رفتاری) سه سؤال اصلی پژوهش موردبررسی واقع‌شده است. عمده‌ترین یافته های پژوهش ازاین‌قرار است: در کتاب بهداشت و ایمنی کار از تعداد کل ۹۸ مرتبه توجه به مؤلفه‌های اساسی فرهنگ کار در بعد شناختی (۱۰۰) درصد، ۵۱ مرتبه (۴/۵۲) درصد آن همراه با ملاحظات بعد عاطفی و ۵ مرتبه (۱/۵) درصد مؤلفه‌های فرهنگ کار همراه با ملاحظات بعد رفتاری بوده است. در کتاب کارآفرینی از تعداد کل ۱۷ مرتبه توجه به مؤلفه‌های فرهنگ کار در بعد شناختی (۱۰۰ درصد)، ۵ مرتبه (۴/۲۹ درصد) بعد عاطفی بوده و در هیچ مؤلفه‌ای به بعد رفتاری اشاره‌ای نشده است. در کتاب قانون کار از تعداد کل ۳۰ مرتبه توجه به مؤلفه‌های فرهنگ کار در بعد شناختی (۱۰۰) درصد، تنها در ۲ مورد (۶/۶ درصد) بعد عاطفی بوده و ۱ مرتبه (۳/۳) درصد همراه با ملاحظات بعد رفتاری بوده است. می‌توان گفت کتاب‌های مذکور عمدتاًً شناختی و اشاره از نوع مستقیم بوده است؛ ‌بنابرین‏ در طراحی و تدوین کتاب‌های مذکور به ابعاد سه‌گانه نگرش فرهنگ کار در حد قابل‌توجه اعتنا نشده است.

۲

مهدی سبحانی نژاد و مینا مقدم

۱۳۹۲

(۱۳۹۲) در پژوهشی درصدد تبیین ابعاد و مؤلفه‌های نگرش کارآفرینی و تحلیل آن در محتوای کتب درسی عمومی و تکمیل مهارت دوره متوسطه کار و دانش بوده است. نتایج نشان داده است که در کتاب‌های عمومی، بیشترین میزان توجه به مؤلفه نگرش جامع کارآفرینی در کتب دین وزندگی و کمترین میزان توجه در کتاب زبان فارسی بوده به‌علاوه بیشترین توجه به بعد عاطفی و کمترین توجه به بعد شناختی نگرش جامع کارآفرینی بوده است در کتاب‌های تکمیل مهارت بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های نگرش جامع کارآفرینی در کتاب کارآفرینی و کمترین میزان توجه در کتاب بهداشت و ایمنی کار بوده است به‌علاوه بیشترین توجه به بعد شناختی و کمترین توجه نیز به مؤلفه‌های بعد عاطفی نگرش جامع کارآفرینی بوده است

(۱۳۹۲) در پژوهشی درصدد تبیین ابعاد و مؤلفه‌های نگرش کارآفرینی و تحلیل آن در محتوای کتب درسی عمومی و تکمیل مهارت دوره متوسطه کار و دانش بوده است. نتایج نشان داده است که در کتاب‌های عمومی، بیشترین میزان توجه به مؤلفه نگرش جامع کارآفرینی در کتب دین وزندگی و کمترین میزان توجه در کتاب زبان فارسی بوده به‌علاوه بیشترین توجه به بعد عاطفی و کمترین توجه به بعد شناختی نگرش جامع کارآفرینی بوده است در کتاب‌های تکمیل مهارت بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های نگرش جامع کارآفرینی در کتاب کارآفرینی و کمترین میزان توجه در کتاب بهداشت و ایمنی کار بوده است به‌علاوه بیشترین توجه به بعد شناختی و کمترین توجه نیز به مؤلفه‌های بعد عاطفی نگرش جامع کارآفرینی بوده است