کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

«از نوشته های ابتدایی چینی ها و مصریها و یونانیها وعبرانیها راجع به ناخوشی های روانی پیداست که انان یقین داشتند که این ناخوشی ها ارتباط مستقیمی با وجود شیاطین و دیوهایی دارد که در درون شخص زندگی می کنند»۱
ابتدایی ترین روش معالجه بیماران روانی از راه جن گیری بود که برای اخراج ارواح خبیث از وجود شخص بکار می رفت واین معالجه با غالبا دعا وجادو به عمل می آمد و حتی در بعضی از مواقع شخـص را زجـر و گرسنگی می دادند تا وجودش از این ارواح خبیث پاک شود افلاطون مساله معالجه و رفتار با کسانی را که به اختلال روحی مبتلا می گردیدند و مرتکب جنایت می شدند به دقت مورد مطالعه و بررسی قرارداد و به صراحت گفت که این قبیل اشخاص مسئول مستقیم کارها و جنایات خویش نمی باشند و نباید با آنها آنچنان که با دیگر جانیان رفتار می کنند ، رفتارکردو تنبیه شان نمود و یا اگر کسی دیوانه وضع است نباید گذاشت که همه از این موضوع با خبر شوند بلکه آشنایان و دوستان او باید به بهترین وجه با او رفتار نمایند و اعمالش را کنترل کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با پیشرفت علم دیدگاه های جدیدی بوجود آمد . بقراط جنون را ناشی از اختلال مشاعر دانست و ارسطو اختلال اربعه یعنی، جنون ، صفرا و سودا را علت جنون دانست و سرانجام دانشمندان جدیدی همچون فیلیپ پینل با مطالعات علمی خود انقلابی در زمینه شناخت جنون بوجود آورد و به نفع بیماران روانی بیمارستانی را تأسیس کرد۱
در قرون وسطی و درزمان انحطاط تمدن یونان و رم علم پزشکی نیز مانند علوم دیگر در اروپا برای مدتی از حالت پویایی بیرون آمده و نه تنها حالت ایستایی وسکون بخود گرفت بلکه بسیاری ازتجربیات گذشته فراموش شد و جوامع روبه انحطاط گراییدند . دوباره عقاید خرافی وجن شناسی احیاء گردید و وجود آدمیان زمینه ومیدانی برای جنگ و کشمکش دیوها و ارواح خبیث شد .
اما در اسلام این موضوع کاملا متفاوت بود . پیامبر اسلام (ص) در حدیث رفع قلم چند مورد را موجب رفع تکلیف دانسته که یکی از آن موارد جنون می باشد .
امیرمومنان حضرت علی (ع) یکی از موارد سقوط حد را جنون مرتکب دانسته است و می فرماید : « بر دیوانه حد نیست مگر اینکه عاقل شود و به کودک حد نیست مگر آنکه بالغ شود و برشخص خواب حد نیست تا اینکه بیدار شود۲ »
با توجه به اینکه در اسلام یکی ازشـرایط عمومی تکـلیف و مسئـول شناختن افراد ، عقـل می باشد لـذا با قاطعیت می توان گفت که فقدان مسئولیت نسبت به بزهکاران دیوانه رااسلام ۱۲۰۰ سال قبل از قوانین کشورهای اروپایی پذیرفته است .
قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ اصطلاح مجنون و یا اختلال دماغی را ازعوامل رافع مسئولیت کیفری شناخته و بیان می داشت « کسی که درحال ارتکاب جرم مجنون بوده و یا اخـتلال دمـاغی داشته باشد ، مجـرم محسوب نمی شود ومجازات نخواهد داشت …» این ماده جنون و اختلال دماغی را در یک ردیف قرار می داد . اما آنچه مهم است این است که این قانون اعمال ارتکابی از سوی مجنون را جرم ندانسته و می توان گفت این ماده از قانون جنون را از عوامل موجهه جرم محسوب داشته است .
قانون سال ۱۳۵۲ اصطلاحات روانشناسی را وارد قانون مجازات نموده و به نحوی علمی تر بیان می داشت« هرگاه محرز شود مرتکب حین ارتکاب جرم به علل مادرزادی یا عارضی فاقد شعور بوده یا به اختلال تام تمییزیا اراده دچار باشد ، مجرم محسوب نمی شود …» در بند ب همین ماده نیز به اختلال نسبی شعور یا قوه تمییز یا اراده اشاره شده بود . این موارد موجب کاهش مسئولیت جزایی می گردید بدین ترتیب که در جنایات ، حسب مورد که تا دودرجه تخفیف داده می شد.
قانونگذار سال ۱۳۶۱ تحت تأثیر منابع شرعی دوباره واژه جنون را بکار برد .
بند اول : مفهوم جنون ومفاهیم مشابه
در مبحث قبل تاریخچه شناخت جنون بیان شد وگفته شد که قانونگذار جنون را یکی از عوامل رافع مسئولیت کیفری شناخته است .
اهمیت اصطلاح جنون نیز در پی این مسئله آشکار می شود به این معنا که درصورت صدق عنوان مجنون برفرد مرتکب جرم هرچند عمل انجام گرفته برطبق قانون جرم است . اما به دلیل وجود عارضه جنون این موضوع رافع مسئولیت از شخص می شود وچنانچه دقت در شناخت این عارضه نشود ممکن است فرد با وجود داشتن این عارضه مجازات شود که این امر به دور از عدالت کیفری می باشد .
پس باید در رابطه با این موضوع دقت کرد اصطلاح جنون یک موضوع در رابطه با علم روانشناسی و روانپزشکی می باشد که در آنها به بحث بیماری های روانی پرداخته می شود . برخی از آنها از مصادیق جنون در علـم حقوق می باشند و رافع تام مسئولیت کیفری هستند و در عین حال برخی از بیماری های روانی به درجه ای از اهمیت و سالب عنصر روانی نیستند که مسئولیت کیفری را زایل کنند . ابتدا باید مفهوم جنون شناخته شود تا درک بهتری از این موضوع ایجاد شود .
الف) مفهوم جنون
اصطلاح جنون در فرهنگ های لغت به معنی درآمدن شب ، پوشیدن و پنهان شدن، شیدایی ، شیفتگی و بالاخره دیوانگی آمده است . درحقوق جزا بیشتر به مفهوم اخیر به کـار می رود که در عرف نیز از آن به طـریقی استفاده می کنند .
شهید ثانی درکتاب مسالک الأفهام آورده است ، جنون اقسامی دارد که جامع بین آنها فساد عقل است. در صورتی که مستقر بوده و مانند اغما نباشد . برخی از فقیهان در تعریف جنون گفته اند جنون فساد عقل است و تباه شدن و اختلال آن۱ .
قانونگذار تعریفی از جنون ارائه نداده است . شاید دلیلش این باشد که جنون یک مسئله نسبی و موضوعی است که علم روانشناسی و روانپزشکی باید آن را تشخیص بدهد . مخصوصا که حالت هایی برای جنون وجود دارد که به صورت کلی و یا جزئی رافع مسئولیت کیفری می باشد . اصطلاح جنون بیشتر یک اصطلاح حقوقی اجتماعی می باشد تا اصطلاح روانپزشکی اما اصطلاح روانپزشکی جنون که رافع مسئولیت کیفری است « پیکوز یا روانپرشی » می باشد .
افراد روانپریش بر اثر فشارهای بسیار شدید روحی که جنبه های برونی و درونی دارند شخصیت آنها به کلی درهم شکسته شده و ضبط وکنترل رفتار و گفتار به کلی ساقط گردیده و از دست رفته است .
درتقسیم بندی جنون ، جنون به دو دسته جنون عضوی وجنون کنشی تقسیم می شود و این عدم کنترل رفتار و گفتار در هردو نوع جنون وجود دارد . جنون عضو شامل « جنون سیفلیسی، جراحات مغزی، جنون الکلی و…» و جنون کنشی شامل « مانیا ، دپرسیون، اسکیز و فرنی ، شیزوفرنی یا جنون جوانی و پارانوئیا» می باشد اما آنچه در این رابطه اهمیت دارد این است که خواه علت ایجاد جنون ، واکنش های خاص جسمانی باشد و خواه عوامل روانی و کنشی ، به هرحال شخص نسبت به رفتارش مسئولیتی ندارد وبه محض تشخیص روانپزشکی قانونی یا روانشناسی بالینی ، وجود جنون محرض گردد مسئولیت ساقط می گردد ۲٫
دریک تعریف کلی و به دور از اصطلاحات روانپزشکی و روانشناسی از جنون می توان جنون را اینگونه تعریف نمود : داشتن هذیان وتوهم به مدت شش ماه ، در تعریف دیگر روانپزشکی از جنون ، جنون اینگونه تعریف شده است : جنون نوعی قطع ارتباط با واقعیت است که به طور مشخص شامل هذیان و توهم می شود در هردو تعریف ، داشتن هذیان و توهم از مشخصه های جنون است .
توهم: عبارت است از عقاید غیر منطقی و ناصحیح و انحرافی ، که بیماران روانی از آن دفاع نموده و در پندار خود آنرا درست ومستدل می دانند و با وجود تعارض آن با قراردادهای اجتماعی ، برطبق آن عمل کرده و موجب بروز حوادث یا برخوردهایی با دیگر افراد اجتماع گردیده و یا مورد آزار خود می شوند.
به عبارت دیگر ، توهم عبارت است از عقاید نادرست درباره وقایع یا اشخاص رکن دیگر جنون هذیان می باشد ، هذیان مربوط به احساسات غیر عادی و درک غیر واقعی حواس پنجگانه است که شامل ۱) هذیان شنوایی: بیمار صداهایی می شنود که وجود خارجی ندارند ۲) هذیان بینایی : بیمار هیاکل وحشتناک یا مطبوعی را می بیند که وجود خارجی ندارند ۳) هذیان چشایی : به طور مثال شخصی طعم مسموم را در غذای خود حس می کند ۵) هذیان لامسه ای : فرد خزیدن حشرات را در رویا زیرپوست یا داخل اندام های خود احساس می کند۱ .
درصورتی که این دو خصیصه در فرد به مدت شش ماه موجود باشد از لحاظ پزشکی قانونی فرد مجنون شنـاخته می شود .
اکنون درتعریف جنون می توان گفت « جنون عبارت است از اختلال کامل قوای دماغی به طوری که فرد مجنون قوه عقل ودرک ندارد »
ب) جنون و مفاهیم مشابه
قانون گذار جنون را از عوامل رافع مسئولیت کیفری شناخته است و به پیروی از فقه امامیه که عقل را جزءشرایط قصاص دانسته،به دلیل نقصان عقل و درک مجنون را همانند و همسان فرد عاقل نشناخته است از این رو جنون را عاملی برای کاهش مسئولیت قاتل محسوب نموده است.اما بیماریهای روانی و عناوین دیگری نیز مانند جنون وجود دارد که اگرچه عنوان جنون به آن صدق نمی کند اما کمابیش قوه درک و تشخیص و اختیار فرد را زایل می کنند لذا برای شناخت این موارد به ذکر و بررسی پاره ای از آنها پرداخته می شود.
۱) اختلال مشاعر
از لحاظ تعیین مسئولیت کیفری هرچند قانونگذار عنوان جنون را رافع مسئولیت کیفری قرارداده است اما برای این عنوان مفاهیم مشابه دیگری نیز وجود دارد . عنوان اختلال مشاعر نیز به جای جنون به کار می رود که نوعی اختلال و نقص قوای دماغی می باشد . اختلال مشاعر دارای درجاتی است که براساس این درجات به دو دسته اختلال تام مشاعر و اختلال نسبی مشاعر تقسیم می شود .

اختلال تام مشاعر
برخی از اختلالات مشاعر به طور کلی قوه تمییزو اختیار را از بیمار سلب می کند .اگرچه در جنون و اختلالات مشاعر، بیمار وقوه تشخیص و تمییز را از دست می دهد اما این بیماری ها درجاتی دارند و می توانند به حاد ومزمن تقسیم شوند به عنوان مثال اسکیزوفرنی به دو صورت حاد ومزمن تقسیم می شوند . صورت حاد آن که توأم با اختلال تام مشاعر است ارتباط بیمار با دنیای بیرون به طور کلی قطـع می شود و بیمـار به دنیای درون خود به طور کامـل عقب نشینی می کند . او به ذهنیات خود فرورفته و تحت تسلط این دنیای درونی نابهنجار قرار می گیرد . و منتج به تغییر و تعبیرغیرواقعی و غیرعادی می گردد . به عنوان مثال بیمار فکر می کند که تمام دنیا در برابر او که یک نابغه است بسیج شده اند و یا اینکه خداوند با او صحبت می کند و او را به رسالت دعوت می کند ۱٫ یا اینکه بیماری شیزوفرنی یا جنون جوانی در صورت حاد آن می تواند به صورت انجام حرکات نامنظم مغشوش ، هرزهگی، فریاد و پیچ و تاب توأم باشد . بیمار دارای سیمای خشم آلود است ، حرکات بی اختیار از او سر می زند۲٫
۱-۲) اختلال نسبی مشاعر
دراختلال نسبی مشاعر قوه شعور و تمییزو تشخیص به کلی از بین نمی رود و شدت و درجه آن از نوع تام کمتر است . اما درعین حال از عنوان حقوقی جنون خارج نشده و رافع مسئولیت کیفری می باشد . به عنوان مثال ، شیزوفرنی یا جنون جوانی نوع متمایز نشده ، واکنش ملایم تری است که در آن انواع علائم با یکدیگر جمع شده و برای مدت بیشتری دوام پیدا می کنند . در شیزوفرنی مخفی بیمار فکر ورفتار ملایم شیزوفرنی را نشان می دهد ولی اغلب قادر است درزندگی سازش مختصری داشته باشد .اختلال نسبی مشاعر در فقه حنفی با عنوان عتوه از آن یاد می شود . در این مذهب بین اختلال تام مشاعر و اختلال نسبی مشاعر تفاوت قائل شده اند و به شخصی که دچار اختلال نسبی مشاعر باشد معتوه می گویند و در تمامی احکام اورا درحکم صغیر ممیز قرار می دهند « المعتوه هوالذی اختل شعـوره بان کـان فهمه قلیلا و کلامه مختلطا و تدبیره فاسدا»^[۲۲۹]اما در فقه امـامیه چنین تفکیکی دیـده نمی شود و چنانچه بتوان فرد را مجنون دانست هرچند با درجات کمتر مطابق با ماده ۵۱ قانون مجازات ، مسئولیت جزایی از چنین شخصی رفع می شود . دربرخی از کشورها مانند کشور فرانسه ، بین جنون درجاتی قائل شده و متناسب با درجه آن رژیمی برای حمایت از مجنون قرارداده اند^[۲۳۰] .
۲) نقصان عقل (عقب ماندگی ذهنی ) : این افراد کسانی هستند که پس از اجرای آزمون های هوشی رایج مورد قبول محاکم دادگستری ، بهره هوشی آنها از ۷۰ کمتر است . این افراد در سه گروه « کانا» یا تهی مغز یا بهره هوشی از صفر تا ۲۵ و « کالیـو» یا سبـک مغز با بهره هوشی از ۲۵ تا ۵۰ «کودن» بـا بهره هـوشی از ۵۰ تا۷۰ قـرار می گیرند . افراد گروه های کانا و کالیو به هیچ وجه مسئولیت ندارند و چنانچه کسانی از این دو گروه مرتکب جرم گردند ، مسئولیت کیفری ندارند و درمورد گروه کودن اشکال تاحدودی چشمگیراست . زیرا مسئولیت نسبی مطرح است .
۳) صرع: صرع را جزء اختلالات مزمن مغزی محسوب می کنند . افرادی که مبتلا به صرع هستند تظاهر آنها به صورت بحرانهای تشنج آور یا حمله وغش است ولی عده ای هم این حالت را ندارند اما آنچه در این رابطه اهمیت دارد این است که کسانی که مبتلا به بیماری صرع هستند همیشه دچار ضایعات نیستند چرا که بعضی از نوابغ و تحصیل کرده گان نیز مبتلا به بیماری صرع هستند . صرع به یک رشته بیماری های متنوع « عصبی - روانی » اطلاق می شود که تاکنون نتوانسته اند تعریف جامع و مانعی برای آن ذکر کنند . ولی کوشیده اند که خصوصیات مشترک کلیه حالات عجیب و آثار غریب این بیماری را ثبت نمایند . این خصوصیات عبارت اند از : ۱)ناگهانی بودن ۲)عدم تأثیر اراده در آن ۳) ناآگاهی ۴) تکرار حمله ها ۵) این عارضه نزد هربیمار و به شکل مخصوص و غالبا بطور ثابت بروز می کند.^[۲۳۱]
روانپزشکان بیماری صرع را اعم از جنون (پسیکوز) می دانند و معقتدند اگرچه برخی حالات صرع می تواند جزء بیماری پسیکوز یا روانپریشی باشد اما بیماری صرع را صرفا پسیکوز نمی دانند صرع دارای انواع گوناگونی است . ازجمله صرع کوچک ، صرع ژاکوبین ، صرع گیجگاهی ،معادل صرع و بالاخره صرع سواره . تشخیص اینکه هریک از انواع صرع آیا جزئی از بیماری روانپریشی می باشد یا خیر مطابق مواد ۸۹و۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری این امر منوط به تشخیص قاضی است که مطابق با نظر کارشناس پزشکی قانونی صورت می گیرد .
۴) ناهنجاری های عصبی : ایـن دستـه از بیماریـهای روانـی که مبتـلایان به آن را درگـروه روان - نژند قـرار می دهند هرچند دچار اختلال روانی هستند اما این اختلال در سطح و درجه جنون نمی باشد . افراد این گروه بواسطه تضادهای درونی (عدم تعادل بخشهای شخصیت ) و فشارهای محیطی به حالت عدم تعادل دچار می گردند ولی نسبت به رفتار و گفتارخود به طورکلی بینش وبصیرت دارند . از نظر کیفیت جرم ، بیماران عصبی یا روان نژند ها ممکن است مرتکب انواع جرم گردند . اما همه آنها دارای مسئولیت کیفری می باشند^[۲۳۲] .
۵) سفاهت : صاحب کتاب شرایع در تعریف سفیه می فرماید : سفیه کسی است که اموال خود را درغیر اغراض صحیح(راه های عقلایی) صرف می کند وملکه یا صفت و حالتی در او وجود ندارد که موجب حفظ ونگهداری اموالش شده ومانع از صرف آنها در راه های غیر عقلایی گردد^[۲۳۳] .
صاحب تحریرالوسیله در تعریف سفیه می فرماید : سفیه کسی است که دارای حالتی که براو حفظ مال و توجه به شأن آن را برانگیزد نباشد - مالش را درغیر موردش و درغیر جایش مصرف و تلف نماید .
برخی از حقوقدانان ، غیر رشید را اعم از سفیه می دانند « غیر رشید کسی است که بعد از بلوغ نیز شایستگی اداره اموال خود را ندارد ، خواه در امور غیر مالی نیز رشد کافی پیدا کرده باشد ، یا عقب مانده به شمار آید ، لیکن سفیه به غیر رشیدی گفته می شود که تنها عقل معاش ندارد و در سایر زمینه ها زندگی متعارف دارد^[۲۳۴] . عده ای از نویسندگان واژه غیر رشیدیا سفیه را مترادف یکدیگر دانسته اند^[۲۳۵] . فقها در فرق بین جنون و سفاهت گفته اند «الجنون فساد العقل و فیاعه و خلاله و اختلاله و السفاهه خفه العقل و ردائته و نقصانه و مخافته ^[۲۳۶]»از تعاریف فوق در رابطه با سفیه مشخص می شود که اعمال سفیه تنها در امور مالی غیر نافذ است و عدم تشخیص خوب و بد در امور مالی از جانب سفیه موجب رفع مسئولیت کیفری از وی نمی شود
بند دوم : اقسام جنون
جنون رابه واسطه استمرار و یا عدم استمرار در فرد مجنون به دو دسته تقسیم می کنند ،جنون دائم یا اطباقی وجنون غیر دائم یا غیر اطباقی در فقه این دو نوع جنون شناخته شده ودر حقوق ایران نیز تنها از این دو نوع جنون یاد شده هر چند از لحاظ روانپزشکی تقصیمات دیگری نیز برای جنون در نظر گرفته شده است و این نوع تقصیم بندی از جنون به لحاظ علمی رد شده اما در هر صورت قانون گذار این تقصیم بندی از جنون را ملاک اعمال حقوقی و کیفری افراد مجنون قرار داده لذا در ادامه به بررسی آن می پردازیم.
الف: جنون دائمی
جنون دائمی یا اطباقی : در آن استمرار وجود دارد و همیشه با فرد همراه است و آن نزد ابوحنیفه عنوان جنون دائمی درجایی صدق می کند که یک ماه فرد مبتلا به آن باشد^[۲۳۷] .
در اصطلاح روانپزشکی جنون دائمی عبارت است از نوعی بیماری روانی که در آن علائم جنون به طور دائم وجود دارد و اگر هم با معالجه و مداوا شدت خود را ازدست بدهد باز از بین نمی رود .
این بیماری معمولا حالت مزمن می یابد و تا آخر عمر با بیمار خواهد بود .نمونه این بیماری در بعضی از بیماران اسکیزوفرنی وجود دارد ^[۲۳۸].
ب: جنون ادواری
در جنون ادواری ، دیوانگی گاه عارض می شود وگاه افاقه و درمان دست می دهد و به گفته قدما ، جنون ادواری آن است که در بهار طغیان کند و درفصول دیگر تسکین یابد ^[۲۳۹].
در اصطلاح روانپزشکی جنون ادواری (جنون دوره ای - جنون مانیک دپرسیو) نام بیماری عاطفی عمیقی است که با تغییرات شدید خلقی مشخص می شود و ازنظر بالینی دونوع، افسردگی و تحریکاتی دارد .
نوع افسردگی : این بیماری با افسردگی وغم شدید و کندی ووقفه د رجریان فکر و فعالیت و کند شدن حرکات بدنی مشخص می شود ^[۲۴۰].
نوع تحریکاتی: نوع تحریکاتی یا مانی با نشاط فوق العاده ، غرور بی مورد ، پرحرفی، فکر فوق العاده سریع وتشدید فعالیت حرکتی مشخص می شود و بیمار دارای پرش افکار می باشد که مستمر نیست .

-سوارها ،عمو بزرگت را کشان کشان آوردند توی اتاق . (شازده احتجاب ص۱۹)
-و شما بالش را گذاشتید روی صورت عمو بزرگ ونشستید روی رویش . (شازده احتجاب ص۱۹)
-پسر یک زنکه دهاتی بی و سر و پا با من با شازده بزرگ . (شازده احتجاب ص ۱۹)(فعلی در کار نیست .)
- شما با پشت دست زدیدتوی صورت عمو بزرگ که با همان ضربه افتاد کف اتاق . (شازده احتجاب ص۱۹)
۲-۸-۵نام ها و سایه ها :
بله سال ۷۵ بود . بعد از خود کشی خان دایی . پاییز و زمستان ( نویسنده وسط جمله نقطه می گذارد مثل اینکه جمله تمام شده است د رحالی که که به نظر می رسد در جایی جمله که هنوز ادامه دارد، ویرگول مناسب تر باشد . )( نام ها و سایه ها ص ۷)
به نظرم دو سه هفته ای بعد از خود کشی خان دایی بود. آذر ماه . آن هم در آن سن و سال . (نام ها و سایه ها ص ۷ )
من هم مثل محسن به او می گفتم خان دایی.(نام ها و سایه ها ص۸)
-ساعتها می نشستیم در ایوان آن خانه بزرگ و بلند به تخته زدن. (نام ها و سایه ها ص۸)
و بعد می داد به من . (نام ها و سایه ها ص۸)
-گاهی هم شروع می کرد به توضیح دادن . (نام ها و سایه ها ص۸)
-این را چرا نوشته و کجا . (نام ها و سایه ها ص۸)
-در آن نامه آخری گفته نوشته اش را بدهند به من.(نام ها و سایه ها ص۸)
- همه راپاره کرده ریخته دور. (نام ها و سایه ها ص۸)
- همان جا توی اتاق خاندایی نشستم بیبنم چه کار می شود کرد با این اینها . (نام ها و سایه ها ص۸)
- همان وقتها بود که نشستم به نوشتن. (نام ها و سایه ها ص۹)
- تانثرش یکدست شود مثلا. (نام ها و سایه ها ص۹)
- اگر به دردش نخورد بیاندازد دور. (نام ها و سایه ها ص۱۰)
-آقای میر علایی را دیده بودم . هم در آن کتاب فروشی آفتاب در خیابان سعادت آباد ،هم بعد که آمد خیابان میر(نام ها و سایه ها ص۱۱)
-مرا هم اومعرفی کرد به ناشر (نام ها و سایه ها ص۱۱)
-این آخری گاهی که تنها بودمی رفتم آنجا.پیش از ظهر ها .کتابفروشی زنده رود.می نشستیم به صحبت . (نام ها و سایه ها ص۱۱)
(نویسنده در اینجا نقطه می گذراد درحالی که بایدویر گول بگذارد. جمله ها یا کلمه ها به یکدیگر مربوط اند. هر اصطلاح بدون جمله یا اصطلاح قبلی بی معنا می نمایاند. )
-محترمانه گفتن باشد برای مخدرات محترمات . (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

-سیگارش را می گذاشت پهلو دستش . (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
-چیز دندانگیری پیدا نکرده بود لابد. (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
-بااین حرفش هم به من نیش می زد هم به خان دایی.(نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
-بعد کم کم رفتم طرفش . (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
-بعدها شاید برای فرار ازبیکاری و دردسر های روزمره رفتم سراغ یادداشت هام. (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
-شاید هم واقعا نوعی لجبازی بود با محسن. (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
- یعنی بهانه است برلی پیداکردن راه به دل کسی که نه عاطفه سرش می شود ،نه نمی دانم چی ؟ (نام ها و سایه ها ص۲۲۸)
- تا نزدیکی های ظهر نشسته بودند به پرگفتن. (نام ها و سایه ها ص۲۴۸)
-خودش را لوس می کند براش . (نام ها و سایه ها ص۲۴۸)
-ظهر نشده بود که رفتند .هر دو با هم . (نام ها و سایه ها ص۲۴۸)
-نشستم سر باقی مانده یادداشت ها . (نام ها و سایه ها ص۲۴۸)
-او چلو کباب خورد من ماهی . (نام ها و سایه ها ص۲۶۱)
-یک آقای سیروس ایوانی بوده که خان داداش یکیشان بوده و خان دایی آن یکی . (نام ها و سایه ها ص۲۶۱)
- خطی قدیمی .چیزی شبیه نسخ .با چه دقتی نوشته .مثل کتابهای چاپ سنگی .یا نسخه ها ی خطی (نام ها و سایه ها ص۲۸)( نویسنده در اینجا نقطه می گذراد درحالی که بایدویر گول بگذارد. جمله ها یا کلمه ها به یکدیگر مربوط اند. هر اصطلاح بدون جمله یا اصطلاح قبلی بی معنا می نمایاند. )
-با چه شوقی می افتادیم روی متنها و به هر جان کندنی بود می خواندیم . اسناد نیاکان .به قول ما دانشجویان اریژینال . (نام ها و سایه ها ص۲۸)
-حالا هفت هشت سالی گذشته از آن روزها . (نام ها و سایه ها ص۲۸)
-فریبا الان یک پسر ۶ ساله دارد مثل ماه. (نام ها و سایه ها ص۲۸)
(اخوت وقتی که از از زبان پروین حرف می زند اصطلاحات و تکیه کلامهای احساسی مثل قربانش بروم ،الهی ،مثل ماه ،و….را زیاد به کار می گیرد تا به زعم خود زبان یا روایت را زنانه جلوه دهد.)
-پوریا قربانش بروم الهی(نام ها و سایه ها۲۹)
-قربون تو نیم وجبی بروم که..(نام ها و سایه ها ۲۹)
-پاک شده یک زن خانه دار و مارد مهربان !چاق هم شده ،نه خیلی . (نام ها و سایه ها ص۲۸)
-چهل سال بیشتر دارد اما انگار یک دختر بیست و دوسه ساله . (نام ها و سایه ها ص۲۸)
-مثل مانکن هاست . مثل ستاره های سینما. (نام ها و سایه ها ص۲۸)
-تعلیقی بود میان زمین و زمان .چیزی شبیه مرگ و گناه . (نام ها و سایه ها ص۴۸)
-اما این بیداری هم چیزی بود از خمیره رویا . (نام ها و سایه ها ص۴۸)
- نرینه یی بود فحل که در هر کجا دست می داد… (نام ها و سایه ها ص۶۸)
-صلاح الدین ماند و خواهر نا تنی که در خانه یی که عزلتگاه تنهایی شان بود در این سال های آخر عمر. (نام ها و سایه ها ص۱۴۹)
-از خرند میان دو باغچه رفتیم تا آن سر حیاط . (نام ها و سایه ها ص۱۶۹)
-باید یکی مان شروع می کرد به حرف زدن. (نام ها و سایه ها ص۱۶۹)
-یک طوری وقتمان را می گذرانیم .تخته نردی چیزی . (نام ها و سایه ها ص۱۶۹)
-من برخاستم رفتم داخل اتاق. (نام ها و سایه ها ص ۱۶۹)
-که در طول راه و در مقصد نا مشخص نه کسی به مساعدت و معاضدت آمده بود و نه اسباب مقتضی مهیا . (نام ها و سایه ها ص۱۸۸)
-مهمانی بودم نا خوانده (نام ها و سایه ها ص۱۸۸)
-حد فاصل موی کوتاه و زبرو سیاه و سفید او با ابروان پر پشت پیشانی کوتاهی بود به رنگ مس زنگ زده . (نام ها و سایه ها ص۲۰۸)
جایی که روایت از زبان پروین است بیشترین قاعده کاهی نحوی و جایی که خان دایی صحبت می کند یا روایت ، کمترین قاعده کاهی نحوی دیده می شود. خان دایی به حساب قدیمی بودن و معلم ادبیات بودنش خیلی کلاسیک می نویسد در حالی که حتی آقای الف هم در نثرش گاهی به زبان گقتار نزدیک می شود.

پلی‌اتیلن با دانسیته پایین^[۸]
این پلی‌اتیلن دارای زنجیری شاخه‌دار است بنابراین زنجیرهای LDPE نمی‌توانند به خوبی با یکدیگر پیوند برقرار کنند و دارای نیروی بین مولکولی ضعیف و استحکام کششی کمتری نسبت به HDPE هستند. این نوع پلی‌اتیلن معمولاً به روش پلیمریزاسیون رادیکالی تولید می‌شود. از خصوصیات این پلیمر، انعطاف‌پذیری و امکان تجزیه به وسیله میکرواورگانیزم‌ها است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پلی‌اتیلن خطی با دانسیته پایین^[۹]
این پلی‌اتیلن یک پلیمر خطی با تعدادی شاخه‌های کوتاه است و معمولاً ازکوپلیمریزاسیون اتیلن با آلکن‌های دارای زنجیرهای بلند ایجاد می‌شود.
پلی‌اتیلن با دانسیته متوسط^[۱۰]
پلی‌اتیلن خیلی سبک^[۱۱]
UHMWPE

ایجاد اتصالات عرضی در پلی‌اتیلن

پلی‌اتیلن به دلیل داشتن ثابت دی الکتریک پایین، فاکتور اتلاف کم و فرایند پذیری خوب ماده­ ایده الی برای تهیه عایق کابل به نظر می‌رسد [۵] ولی استفاده از آن به علت داشتن نقطه ذوب پایین، تمایل به ترک خوردن تحت تنش و تورم در هیدروکربن ها محدود می‌شود. بنا به دلایل ذکرشده تلاش برای ایجاد اتصالات عرضی در پلی‌اتیلن صورت گرفت. ایجاد اتصال عرضی خصوصیت مهمی را به پلی‌اتیلن می‌دهد که با حرارت دادن نه ذوب‌شده و نه جریان پیدا می‌کند. با تشکیل اتصالات عرضی، پلیمر نیمه بلورین در دماهای زیر نقطه ذوب خود خواص یک ترموپلاستیک و در دماهای بالای نقطه ذوب خود خواص یک را بر را نشان می‌دهد [۶].
به علت اتلاف انرژی، قسمت‌های هادی کابل در توان­های بالا گرم می‌شوند و ممکن است دما به نقطه ذوب عایق برسد که در این صورت ممکن است کابل تغییر شکل دهد و هادی در عایق نفوذ کند و در نهایت باعث شکست الکتریکی^[۱۲] شود. ولی با بهره گرفتن از XLPE این امکان فراهم می‌شود که دمای هادی کابل بتواند تا ^◦ C 130 هم افزایش یابد. به این ترتیب ایجاد اتصالات عرضی موجب بهبود مقاومت حرارتی و شیمیایی و مقاومت در برابر تنش‌های محیطی می­ شود. امروزه بیش‌ترین ماده‌ای که به عنوان عایق کابل برای ولتاژ KV 6 و بالاتر به کار می­رود پلی‌اتیلن اتصال‌عرضی شده است. ولی برای کابل­های ولتاژ پایین­تر همچنان پلی وینیل کلراید به عنوان ماده غالب مورد استفاده قرار می‌گیرد [۵].
ساختمان اولیه کابل با ولتاژ متوسط و بالا شامل یک هادی به صورت جامد یا رشته بافته شده است که به وسیله یک عایق و صفحات رسانا احاطه شده است. وظیفه­ی صفحات رسانا ایجاد یک فصل مشترک مناسب بین عایق و قسمت‌های رسانا به منظور جلوگیری از تمرکز تنش الکتریکی است. زیرا تمرکز تنش می‌تواند باعث شکست ناگهانی ساختار عایق شود. لایه­ های دیگر هم برای محافظت مکانیکی و الکتریکی به هسته­ی فلزی اضافه می‌شوند [۵].
شکل ۲-۱ ساختار یک نمونه از کابل­های ولتاژ بالا را نشان می‌دهد.
شکل ‏۲‑۱ ساختار یک کابل ولتاز قوی با عایق پلی‌اتیلن اتصال عرضی شده: ۱) هادی کابل، ۲) صفحه ی نیمه هادی رسانا،۳) عایق پلی‌اتیلن اتصال عرضی شده، ۴) صفحه ی نیمه هادی عایق، ۵) لایه ی مسی، ۶و۷و۸) سایر لایه های بیرونی [۷].

روش­های ایجاد اتصالات عرضی در پلی­اتیلن

برای ایجاد اتصال عرضی در پلی‌اتیلن از روش‌های مختلفی استفاده‌شده است که شرح مختصری از آن ها در این فصل ذکر شده است است.
الف) روش تشعشعی: از پرتو­های الکترونی پر انرژی برای ایجاد اتصالات عرضی در عایق­های پلی­اتیلنی سیم و کابل و همچنین لوله­های قابل انقباض در اثر حرارت^[۱۳] استفاده می‌شود. در فرایند ایجاد اتصالات‌عرضی توسط تابش، پرتوهای بتا با جذب هیدروژن تولید رادیکال می‌کنند و طی واکنش شیمیایی و ایجاد پیوند کربن-کربن اتصال‌عرضی رخ می‌دهد. پرتو بتا به علت داشتن طول موج کوتاه تر و فرکانس بالاتر نسبت به پرتو­های مادون قرمز دارای قدرت بالاتری است و می‌توان از آن برای ایجاد اتصالات عرضی در عایق­های ضخیم استفاده کرد. پرتوهای الکترونی نیازی به عامل پخت (مانند سولفور یا پراکسید) ندارند. البته اگرچه این روش نیازی به پراکسید ندارد ولی حضور پراکسید باعث بهبود فرایند اتصال عرضی شدن می‌شود. در فرایند ایجاد اتصالات عرضی توسط تابش ۲۰% پارگی زنجیر رخ می‌دهد درحالی‌که برای ایجاد تصال ‌عرضی به روش شیمیایی با پراکسید این مقدار به ۵% می­رسد [۷].
مکانیزم ایجاد اتصالات ‌عرضی توسط تابش در شکل ۲-۲ نشان داده‌شده است:
ب) امواج فرا صوت^[۱۴]: امواج فرا صوت، تابش­های الکترومغناطیسی نیستند بلکه امواج کِشسانی هستند که با
شکل ‏۲‑۲ مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلی‌اتیلن به روش تشعشع [۷].
حرکات لرزشی متناوب یک فرستنده­ی فرا صوت ایجاد می‌شوند. دو نوع فرستنده‌ای که بیشتر مورد استفاده
قرار می‌گیرند پیزوالکتریک^[۱۵] و magnetostrictive device می‌باشند [۷].
ج) پخت سیلانه : در ایجاد اتصالات عرضی به روش سیلانی از سیلان برای اتصال مولکول­های پلی‌اتیلن استفاده می‌شود که دارای دو مرحله است:
مرحله اول شامل پیوند زدن سیلان به پلیمر به واسطه­ باند وینیلی آن است.مرحله دوم شامل اتصال عرضی کردن در حضور آب است که کاتالیزور آن ترکیبات قلع و یا ترکیبات مناسب دیگر می‌باشد. در این مرحله محصول نهایی باید پخت شود که این کار به وسیله­ رطوبت به عنوان عامل فعال انجام می‌گیرد. واکنش پخت شامل هیدرولیز و واکنش تراکمی است که موجب تولید مولکول آب شده که خود این آب باعث شروع واکنش پخت دیگری می‌شود [۸].
مکانیسم این واکنش در شکل ۲-۳ نشان داده‌شده است.

شکل ‏۲‑۳ مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلی­اتیلن به روش سیلانه [۹].
د) پخت پراکسیدی : در این روش از پراکسید به عنوان عامل تولید کننده رادیکال استفاده می‌شود. هنگامی که پراکسید تجزیه می‌شود رادیکال ها ایجاد می‌شوند که این رادیکال­ها اتم هیدروژن را از انتهای زنجیر و شاخه‌های جانبی پلی‌اتیلن می‌گیرند و ماکرو رادیکال ایجاد می‌کنند. در نهایت با ترکیب دو رادیکال، اتصال عرضی صورت می­گیرد. برای داشتن اتصالات عرضی با بازده خوب باید هردو رادیکال ایجادشده بتوانند به راحتی هیدروژن را جذب کنند [۱۰].
مکانیزم ایجاد اتصالات ‌عرضی به روش پراکسیدی در شکل ۲-۴ نشان داده‌شده است:

شکل ‏۲‑۴ مکانیزم ایجاد اتصالات ‌عرضی در پلی‌اتیلن به روش پراکسیدی[۷].
اسامی پراکسیدها­یی که برای ایجاد تصالات ‌عرضی در ترمو پلاستیک ها مناسب می‌باشند و برخی از مشخصات آن‌ها در جدول ۲-۱ آورده شده است.
جدول ‏۲‑۱ پراکسیدهای مورد استفاده برای ایجاد اتصالات عرضی در ترموپلاستیک ها [۷].

اثر ساختار مولکولی پلی‌اتیلن بر ایجاد اتصالات عرضی به روش پراکسیدی

برای ایجاد اتصالات عرضی بین زنجیرهای پلی‌اتیلن لازم است نقاط اتصال عرضی وجود داشته باشند. این نقاط می‌توانند فیزیکی و یا شیمیایی باشند. نقاط اتصال عرضی فیزیکی در اثر گره خوردگی ها به وجود می­آیند و نقاط ا تصال ‌عرضی شیمیایی ناشی از حضور پراکسید و گروه‌های وینیلی واکنش کننده می‌باشند. به وسیله­ تورم^[۱۶] می‌توان سهم هر نوع ازنقاط اتصال عرضی را طبق رابطه­ زیر مشخص کرد.

_, M _{c , entanglement} از داده ­های ویسکوزیته مذاب، برابرg/mol 4000 به دست آمده است.
بنا بر تحقیقات اسمدبرگ ^[۱۷]و همکارانش، از نمودار نشان داده شده در شکل ۲-۵ مشخص می‌شود که حدود ۶۰% از کل نقاط اتصال عرضی را نقاط اتصال عرضی فیزیکی تشکیل می‌دهند [۱۰].
شکل ‏۲‑۵ سهم هر نوع از نقاط اتصال عرضی در سیستم پلی‌اتیلن اتصال‌عرضی شده حاوی ۲% پراکسید [۱۰].
پارامترهای ساختاری مؤثر بر کیفیت اتصالات عرضی در پلی‌اتیلن شامل موارد زیر است:
الف) جرم مولکولی(M_n)
با افزایش جرم مولکولی تعداد انتهای زنجیرها کاهش می‌یابد. بنابراین احتمال قفل شدن و گره خوردن زنجیرها و در نتیجه ایجاد نقاط اتصال عرضی فیزیکی افزایش می‌یابد. به این ترتیب با افزایش جرم مولکولی برای رسیدن به درصد مشخصی از اتصالات عرضی، به پراکسید کمتری نیاز است [۱۱,۱۲].
ب) تعداد گروه‌های وینیلی
بنا بر مطالعات میلان لازا ^[۱۸]و همکارانش تعداد گروه‌های وینیلی در طول واکنش ایجاد اتصالات عرضی، کاهش می‌یابد. به این معنی که این گروه­ ها مطابق مکانیزم نشان داده‌شده در شکل ۲-۶در طول واکنش مصرف می‌شوند.
شکل ‏۲‑۶ مکانیزم مصرف گروه ­های وینیلی در طول واکنش ایجاد اتصالات عرضی [۱۳].

یافته­های این پژوهش نشان داد، ورود به جمع و قرار ­گرفتن در جوی سرشار از تهدید اجتماعی نظیر مواجه با واکنش­های ناخوشایند دیگران و ناکامی در تعاملات، منجر به ظهور آشفتگی­های رفتاری چون دوری کردن، قهر­کردن، جیغ زدن، فرار از خود و مردم، راه نیامدن با دیگران، عدم معاشرت، حضور اجباری و بی­انگیزه در جمع، مشکلات تعاملی، پس­زدن فرصت­ها، چالش زناشویی، شغلی و کناره­گیری می­گردد. مطالعات زیادی نشان می­دهد، وجود اسکار­های سوختگی عامل بروز و طولانی شدن اختلالات اجتماعی نظیر ایزوله اجتماعی و تبعیض شغلی در مبتلایان به سوختگی است(۴۶). در این رابطه تحقیقات دیگری نشان داده است، ناسازگاری با دیگران از چالش­های اجتماعی این بیماران است که می ­تواند منجر به کاهش مهارت­ های اجتماعی گردد(۸۷). اضطراب قرار­گیری در موقعیت­های اجتماعی بیشترین گزارش افراد دارای بد­شکلی است(۵۵)و بیش از نیمی از آنها فشار اجتماعی را برای مدت طولانی تجربه کرده ­اند(۹۷). این عوامل بازگشت مجدد آنها را به جمع با مشکل رو برومی­سازد (۹۸). مواجه با موانع اجتماعی نظیر طعنه­زدن کلامی، دلسوزی، خیره شدن، سوالات بیجا درمورد اسکارها و نامگذاری(۹۹) باعث احساس داغ^[۷۸] و ناراحتی ازحضور در جمع، پاسخ­های اجتنابی^[۷۹] به واکنش های منفی دیگران مثل فرار از شرایط استرس ­زا می­ شود و اضطرب و دیسترس را افزایش می­دهد(۹۹). نهایتاً این موارد با ایجاد کمرویی، اضطراب اجتماعی و طرد شدگی به رفتار خجالت زده منتهی می­ شود(۷). پیامد فقر مهارت­ های اجتماعی، تمایل به برداشت منفی از وقایع اجتماعی در رابطه با بدشکلی(۱۷)، فرد را وارد چرخه­ی معیوب عملکرد اجتماعی و نارضایتی از زندگی می­سازد(۸۷). این ناتوانی در کنترل روابط، تعاملات و ورفتار اجتماعی تجربه­­ای از گسیختگی تعاملی ­است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به دنبال گسیختگی جسمی، ذهنی و تعاملی قربانیان تلاش می­ کنند ازطریق گفتگو با خود، شرایط بوجود آمده را تجزیه تحلیل نمایند تا بتوانند درمقابل موقعیت تازه صبور بوده و به زندگی ادامه دهند. در این مطالعه شواهدی بدست آمد که نشان می­دهد احساس ناامیدی و تردید نسبت به لطف خدا درحین گفتگوی درونی، معنویت افراد را مورد تهدید قرار می­دهد. مطالعات نیز متغیر امید را به عنوان یک عامل پیشگویی­کننده برای پیامد­های روانی اجتماعی بزرگسالان مبتلا به سوختگی معرفی کرده ­اند. با کاهش امید اختلالات رفتاری گسیختگی زا بیشتر وخود ارزشی کلی کمتر می­ شود(۸۴). بنابراین با کمتر شدن ارزش گذاری بر خود و افزایش احساس ناتوانی در کنترل زندگی شخصی و اجتماعی، نارضایتی درونی نیز افزایش یافته و باور­های فرد از خویش تغییر می­یابد. در این شرایط فرد گسیختگی پنداشتیرا تجربه می­ کند.
مکان­ یابی
مطالعات زیادی نشان­ داده­اند که آسیب­های سوختگی به­ دلیل ماهیت ویرانگری که دارند، با تحت­تاثیر قرار­دادن تمام ابعاد زندگی فرد(۵, ۱۰, ۱۱) به هسته اصلی وجودی وی(۴) و بویژه خود­پنداره^[۸۰] (۱۰۰) ضربه­ می­زند. یافته­های حاصل از ­این پژوهش همسو با بعضی مطالعات نشان­ داد، که این بیماران در حین گذر از شرایط سخت بعد از سوختگی، جهت پاسخ به آسیب­وارده به یکی از اساسی­ترین عوامل انگیزه­ های رفتاری یعنی خود­پنداره(۱۰۱)؛ همچنین تعریف مجدد از هویت­کلی­خود، نیازمند تلاشی سخت از طریق یک فرایند ذهنی پیچیده هستند(۱۰۲).
مورس بر اساس یک متاآنالیز کیفی از مطالعاتی که به بررسی پاسخ­های انسانی در برابر تهدید خود در طی بیماری­ها می ­پردازد، با ترکیب دو تئوری مدل منظومه­ی بیماری­ها^[۸۱] (۴۳) و حفاظت از­خود^[۸۲](۱۴)؛ مدلی ۵ مرحله­ ای را شرح داد که در قالب آن راهبرد­های خود آرامش­بخشی^[۸۳] جهت حفاظت ­از­ خود نیز بیان­ شد­ه­ است. در این تئوری اگر چه مراحل شرح­ داده­ شده بر­اساس ترکیب تئوری­های دیگر به خوبی به صورت یک مدل جامع­تر ارائه­گردیده (۴۲)، با­این­وجود توضیح واضحی از فرایند­های ذهنی افراد در خصوص چگونگی انتخاب راهبرد ها برای حفاظت از خود ارائه نشده است.
یافته­های­ پژوهش حاضر نشان­ داد، مشارکت­کنندگان از طریق مکانیسم­های خود­وارسی(جستجوی تغییرات حاصل درزندگی شخصی)، دگر­وارسی(جستجوی تغییرات حاصل درزندگی افراد خانواده و سایرین) موقعیت­سنجی (واکنش منطبق بر ­ارزیابی موقعیت خود) به مقوله «­مکان­ یابی» دست می­یابند. این مقوله عبارت­ است از درکی تازه از وضعیت خود در زندگی بعد از سوختگی. در واقع جریانی است که بیماران را در تمام ­لحظات برای آمادگی، شکیبایی و رنج­کشیدن برای زنده­ماندن و بازگشت به جامعه همراهی­می­ کند(۱۴). «مکان­ یابی» که ماهیتی ذهنی دارد، در هر مرحله از گذر به­ سوی بازگشت به جامعه به صورت حفظ ­تصویر ­قبلی ­از ­خود، آگاهی ­از ­تصویر ­جدید­خود، پذیرش ­تصویر­ جدید ­خود و نهایتاً خود آگاهی نمود می­یابد. مکان­ یابی یا پنداشت ­­از ­موقعیت­خود در ابعاد مختلف جسمی، روحی- روانی، معنوی، اجتماعی و ارزشی، زمینه­ ذهنی برای انتخاب راهبرد­های متناسب با جایگاه فعلی فرد را در هرمرحله از گذر فراهم می­سازد. هر چند بر حسب عوامل شخصی(۱۰۳)، بین­فردی(۱۰۴) و بیرونی(۸۳) موجود درماتریکس خود، زمان ورود و عبور هرفرد از این مسیر ممکن است متفاوت باشد.
معمولاً در فاصله­ زمانی بروز حادثه تا یکپارچگی جسمی، خود­وارسی با تمرکز فرد بر احساس گسیختگی جسمی صورت می­گیرد. همچنین مشاهده رنجی که خانواده در بستر بیمار تحمل می­ کند، حاصل دگر­وارسی در این دوره است. فرد از طریق موقعیت­سنجی شرایطی را جستجوی می­ کند که بتواند درد و رنج فعلی را تحمل نماید. به همین دلیل به دنبال راهبرد­هایی است که با ناچیز قلم ­داد­ کردن آسیب و حفظ تصویر قبلی ­خود، یکپارچگی­اش را حفظ نماید(۱۰۵).
در این مرحله، درد یکی از عذاب­آور­ترین دریافت­های ­حسی به­شمار­ می­رود(۹۴). فشار ناشی از از درد فرد را وادار می کند که تمام انرژی و تمرکز درونی و توجه خود را به حفظ خود معطوف­نماید(۴۲). بیمار احساس می­ کند که در معرض خطر و بی­حرمتی قرار­گرفته است(۱۲, ۱۰۶). اصرار به عدم باور شدت آسیب در زمان حادثه و روز­های اول بستری، تلاش برای نشان­­ندادن درد، ظاهری آرام و آراسته به­ خود ­گرفتن در هنگام ملاقات با خانواده که شاهدی بر سرکوب­کردن هیجانات مشارکت­کنندگان این پژوهش است؛ همچنین تجارب دیگری نظیر امتناع از دیدن زخم­های خود در بعضی از مطالعات(۱۰۵)، نمونه­هایی از تلاش برای انکار شدت آسیب و حفظ تصویر قبلی از خود می­باشد. در این مرحله حفظ کنترل هیجانی برای طاقت­آوردن و دم­نزدن از هرگونه ترس یا هراس در مقابل تهدید جسمی بسیار مهم است(۴۲). این وضعیت ممکن­است باعث تسکین بیمار گردد(۴۲). مورس،۱۹۹۷ نشان­ داد که وضعیت عاری از هیجان در مرحله­ ای به نام شکیبایی برای بقا، شخص را تقریباً در یک وضعیت «خاموشی^[۸۴]» قرار­می­دهد (۴۲). مطالعات دیگر نیز نشان­ می­دهد، در شروع بسیاری از بیماری­های حاد و یا مزمن، بیماران وخامت وضعیت را جدی نمی­گیرند(۸۹). مکان­ یابی­ در این مرحله به تحمل رنج حاصل از درد شدید، تهاجم به قلمرو­ جسمی و وابستگی به خانواده در انجام فعالیت­های روزانه کمک ­می­ کند. هرچند مطالعات دیگر نشان­ می­دهد زمانی که درد خیلی شدید است افراد از راهبرد­های ممانعت از درد نظیر پرت­کردن حواس^[۸۵]، مغلوب نشدن^[۸۶]، تمرکز بر چیزی مثل خیره­شدن به کاشی­سقف(۱۶) و جدایی از جسم^[۸۷] استفاده می­ کنند. در یک مطالعه گراندد ­تئوری نیز که به جستجوی فرایند­ها از جنبه نوتوانی پرداخته است؛ مفاهیمی چون تردید^[۸۸]، مطالعه­بدن^[۸۹]، مشاهده^[۹۰]، طاقت­آوردن^[۹۱]، حفظ کنترل هیجانی^[۹۲] و پذیرش کمک به عنوان اولین پاسخ­های انسانی به تهدید تمامیت ­خود معرفی­گردید­ه ­است(۱۴).
با ورود به منزل و تداوم زندگی، قربانیان شروع به کنترل و بررسی بدن خود خواهند­ نمود. بیان ترس­ها و تایید جدی­بودن وضعیت نشان­دهنده آگاهی افراد از تغییرات خود، دیگران، محیط و هر چیزی است که آنها را به صورت درونی یا بیرونی با خود درگیر می­سازد (۹۰). در این مرحله عمده­ترین فعالیت ­ذهنی مشارکت­کنندگان مبتنی بر درک تصویر جدید از خود است. درکی که از طریق کسب آگاهی با تمرکز بر تغییرات ظاهری و یا واکنش دیگران به خود کسب ­می­ شود(۹۱). بر­اساس مطالعه حاضر این آگاهی در گروهی از بیماران محدود به آگاهی از تغییرات جسمی می­ شود و در گروهی دیگر به صورت آگاهی از یک تغییر کلی یا حتی بر­اساس بعضی از تجارب­بیان­شده « آدم­دیگری­شدن» می­باشد. مکان­ یابی­ در­این مرحله به آگاهی از تغییر یا به­عبارتی­دیگر درک موقعیت فعلی فرد کمک­خواهدکرد.
یافته­های این مطالعه همسو با سایر مطالعات نشان­داد، مبتلایان به سوختگی با ورود به منزل متوجه حقیقت تغییرات ایجاد شده در توانایی، نقش­ها، روابط شخصی و تغییر چهره(۸۷) در خود می­شوند. موی و همکاران دریک مطالعه پدیدارشناسی، «آگاهی بدنی جدید^[۹۳]» را به عنوان عصاره تجربه زندگی مبتلایان به آسیب­های سوختگی استخراج کردند. آگاهی تازه و دشوار در زمینه محدودیت­ها که با دیدن بدنی غریبه، آسیب پذیر و احساس ناراحتی، ناتوانی و نا­امنی کسب می­ شود(۱۰۷).
در­این مرحله تغییر تصویر­ ذهنی حاصل از آگاهی کسب ­شده و مسائل مرتبط با ظاهر به­ عنوان بخشی از تجربه­ مبتلایان به سوختگی(۹۲) از متغیر­های مهم روانشناختی موثر بر کیفیت ­زندگی این افراد است(۹۳)، که نقش زیادی در تطابق کوتاه­مدت(۱۰۸) و طولانی­مدت دارد (۱۰۹). با­ این­وجود علی­رغم کسب ­دانش فراوان (۱۱۰, ۱۱۱) حاصل از مطالعات سایکومتری^[۹۴] بر متغیر­های تصویر­ذهنی، که به نقش تصویر­ذهنی در این مبتلایان انجامیده است؛ اطلاعات بدست آمده در مورد درک تفاوت­های مشاهده­شده در تجارب فردی این افراد کافی نیست(۹۲).
لذا بر خلاف اغلب مطالعات کمی که تنها به اثرات کوتاه­مدت سوختگی پرداخته­اند^[۹۵] این مطالعه با رصد کردن تجارب طولانی­تر این افراد(۹۲)، به اطلاعاتی در زمینه­ چگونگی تغییر و شکل­ گیری مجدد تصویر ذهنی دست یافته است.
در این خصوص یافته­های ­حاصل از این مطالعه نشان داد، به دنبال کسب آگاهی از موقعیت جدید از طریق مکان­ یابی، افراد به تلاش برای جستجوی راه­های کسب قابلیت ­های بیشتر برانگیخته می­شوند. فرد به­ تدریج با مشاهده بهبودی زخم­ها، عادی­شدن رفتار دیگران، شنیدن تجارب بیمارانی که قبلاً سوخته­اند و بویژه کم ­اهمیت تلقی­کردن ظاهر اسکار­های بجای­ مانده از طرف دوستان وفامیل نزدیک؛ به مرحله­ ای دیگر از مسیر باز­گشت وارد­ می­ شود و با عبور از این مسیر، پذیرش تصویر­جدید­از خود پرورش­می­یابد.
با پذیرش تصویر ­جدید­ خود و ورود به زندگی عادی، خود­وارسی و دگر­وارسی بر ارزش­ها، باورها و میزان دست­یابی به انتظارات از زندگی تمرکز­ می­یابد. مبتلایان به سوختگی در بستری از خاطرات ترس­آور و تلخ مراحل قبل که ذهن آن­ها را اشغال می­ کند؛ از طریق ارزیابی دست­یابی به اهداف، آرزو­ها و تمایلاتشان، همچنین مقایسه وضعیت جدید خود با زندگی قبل از سوختگی و یا با زندگی دیگران، به ارزش­گذاری و قضاوت در خصوص کیفیت­زندگی دست­می­زنند .
توصیف مورس، از ۵ مرحله­ آمادگی، گسیختگی، شکیبایی، رنج­کشیدن و یادگیری (۴۲) و همچنین شرح وی در مورد استراتژی­ها­ی خود آرامش ­بخشی^[۹۶] به­نوعی مقوله­ی مکان­ یابی در مطالعه حاضر را مورد حمایت قرار­می­دهد. بر­این اساس مبتلایان به سوختگی با حفظ تصویر­ذهنی قبلی، از مراحل آمادگی و گسیختگی گذر ­می­ کنند؛ در مرحله­ شکیبایی با کسب آگاهی برای حفظ عملکرد­ها و تداوم زندگی تلاش می­ کنند؛ و در مرحله­ رنج­کشیدن، از طریق راهبرد­های معرفی شده برای پس­گرفتن و فرموله­کردن مجدد خود (۴۶, ۴۸) به پذیرش­تصویر­ذهنی ­جدید ­از خود نائل می­گردند. همچنین پاسخ­هایی چون اطمینان یافتن به بدن تغییر­یافته^[۹۷]، پذیرش­نتایج تجربه^[۹۸]، ارزیابی مجدد تجربه^[۹۹]، مسلط شدن بر اوضاع^[۱۰۰] و اصلاح یا تغییر در اهداف زندگی که به عنوان مرحله­ نهایی از الگوهای مشترک پاسخ انسان به تهدید تمامیت­ خود معرفی­شده است، با خودآگاهی حاصل از مکان­ یابی همخوانی دارد.
تعادل
امروزه به دنبال پیشرفت علم و تکنولوژی و افزایش تعداد نجات­یافتگان سوختگی به دلیل تاثیرات عمیقی که عوارض سوختگی بر کیفیت زندگی این افراد می­ گذارد، درک پیامد­های سوختگی در زندگی قربانیان از اولویت مهمی برخوردار است(۸۷). بر اساس یافته­های این پژوهش مقوله­ی تعادل، پیامد فرایند بازگشت مبتلایان به سوختگی به جامعه است. در حالیکه اغلب مطالعات انجام شده در زمینه­­ی آسیب­های سوختگی اندازه ­گیری پیامدها در این گروه را پیچیده و چند وجهی توصیف نموده ­اند(۸۷)، معرفی طبقات یکپارچگی جسمی، اتصال به جریان زندگی و بازگشت به خویشتن، توصیف نسبتاً کاملی از پیامد­ها را به عنوان چارچوب پنداشتی در این حوزه، فراهم ساخته است.
یافته­ ها در این پژوهش در راستای مطالعات دیگر نشان می­دهد، قربانیان سوختگی جهت پاسخ به آسیب وارده و بازگشت به یک زندگی معنی­دار نیازمند تلاشی سخت در تمامی ابعاد وجودی شان می­باشند(۱۷). این افراد در فرایند بازگشت از مراحل مختلفی عبور می­ کنند(۲۳) در صورتی­ که در هرمرحله، فرایند­های مکان­ یابی، به ایجاد توازن بین تهدیدات و آشفتگی­ها منجر شود، فرد را در یک وضعیت تعادلی قرار می­دهد که زمینه ورود او به سطح بالاتری از تعادل را فراهم می­سازد.
یکپارچگی جسمی
در گذر از لحظه­ حادثه، انتقال از صحنه و بستری شدن در بیمارستان، مبتلایان به سوختگی برای کسب توازن بین تهدید حیات جسمی و آشفتگی احساسی از طریق ثبات فیزیولوزیک، نجات اندام آسیب دیده و رفع نیاز­های حیاتی نظیر، تغذیه، دفع، استراحت و … تلاش می­ کنند. نقطه تعادل در این مرحله یکپارچگی جسمی است. با وجودی که برای سالیان سال واژه مرگ و میر به عنوان پیامد کلیدی در تحقیقات سوختگی گزارش شده است، اما این مفهوم تنها شاخص تقریبی از اثربخشی بالینی است، نه مقیاسی حقیقی از پیامد سوختگی(۷). دست یابی به مفهوم یکپارچگی جسمی به عنوان پیامد دوره اورژانس و حاد سوختگی در این پژوهش، در عین حال که نشان دهنده نجات از حادثه سوختگی است؛ به دلیل وسعت معنایی حاصل از ویژ­گی­ها و ابعاد، عوامل مهم و تأثیرگذار دیگر بر پیامد سوختگی در مرحله حاد(۸۷) را نیز در اختیار پژوهشگران و پرسنل درمانی مربوطه قرار می­دهد .
یافته­های این مطالعه همسو با سایر تحقیقات نشان داد، بلافاصله پس ازحادثه، بر حسب شدت سوختگی و عدم توازن داخلی بدن، فرد سوخته برای کسب مجدد این توازن؛ از طریق پاسخ­های ناآگاهانه و آگاهانه، عامل آسیب­رسان را از خود دور می­ کند و در اغلب موارد با کمک افراد در صحنه اعم از بستگان یا سایر افراد به مراکز درمانی منتقل می­گردد (۸۲). با ورود فرد به بیمارستان تلاش پرسنل پرستاری و پزشکی برای کمک به حفظ توازن بین تهدید حیات جسمی و آشفتگی احساسی از طریق پیش ­بینی پاسخ­های التهابی حاد مهم(۱۱۲) و درمان اختلالات موضعی و عمومی (۱۱۳, ۱۱۴) آغاز می­گردد. این یافته با نتایج سایر مطالعات همخوانی دارد چرا که این نوع پاسخ­ها امروزه به خوبی شناخته شده و دراغلب موارد با توجه به سن بیمار و درصد سوختگی قابل پیش ­بینی و درمان است(۱۱۵) .
به دنبال ثبات فیزیولوژیک، اولین اقدام برای حفظ تعادل در عملکرد پوست و پیشگیری از عفونت و سپسیس، درمان موضعی زخم­هاست که با پانسمان­های روزانه آغاز و درصورت عمیق بودن زخم­ها با درمان­های ترمیمی یعنی دبریدمان و گرفت ادامه خواهد یافت. مطالعات دیگر نیز نشان می­دهد، مداخله­ی معمول در زخم­های عمیق شامل تمیز کردن زخم، برداشتن بافت­های مرده و انجام اتوگرفت و آلوگرفت برای پوشاندن پوست است، که منجر به کاهش مدت بستری و کاهش هذینه­ها می­گردد (۸۷)؛ هرچند بر اساس مشاهدات در عرصه در این پژوهش، درمان رایج اتوگرفت بوده و درهیچ موردی از آلوگرفت برای پوشش زخم مصدومین استفاده نمی­ شود. همچنین مراقبت پرستاری از بیماران عموما بر اساس روش­های روتین و سنتی صورت می­گیرد و اساساً فرایند پرستاری جایگاهی در زمینه مورد مطالعه ندارد. به­ طور مثال، در خصوص بررسی و کنترل التیام زخم­ها، روش معمول بررسی و تخمین از طریق مشاهده ظاهر و وسعت زخم است؛ که علی­رغم متداول بودن روشی نامطمئن و مورد نقد است(۸۷).
پوشاندن زخم­ها از طریق گرفت که به منظور بر قراری توازن در عملکرد پوست و سایر اندام­ها صورت می­گیرد درمانی تهاجمی و بسیار طاقت فرسا است (۱۱۶-۱۱۸). به همین دلیل، علاوه بر تعادل جسمی، حفظ تعادل روانی یعنی توازنی بین تهدید ناشی از رنج و عذاب جسمی و احساس آرامش و تسکین نیز مهم است. در این مرحله درد یکی ازمهمترین موانع دائمی و تأثیر­گذار بر تعادل روانی مبتلایان است که برای نجات اندام آسیب دیده تجربه می­ شود(۹۴). لذا تسکین درد عامل مهمی برای تعادل روانی ذکر شده است(۱۱۹). نتایج مطالعه اسفهلان و همکاران همسو با مشاهدات در عرصه نشان داد، به دلیل ناکارآمدی مدیریت درد، بیماران درد شدیدی را در هنگام پروسیجرهای درمانی و درد متوسطی را در هنگام استراحت تجربه می­ کنند(۹۴). این در حالی است که پژوهشگران بر این باورند تسکین ناکافی درد در مراحل اولیه می ­تواند به امتناع کامل بیمار از شرکت در برنامه ­های توانبخشی کوتاه­مدت و طولانی­مدت منجر گردد(۲۳). یافته­های پژوهش نشان داد فراهم سازی شرایط آسودگی برای بیمار و اطمینان دادن به اینکه در امنیت به سر می­برد برای بیماران اهمیت زیادی دارد. همچنین گوش کردن به بیماران و تشویق آنها برای طرح سوالات و نگرانی ­هایشان بسیار کمک کننده است. مطالعات دیگر نیز نشان می­دهد، این عوامل فرایند درمان را هم برای بیماران و هم برای پرسنل درمانی آسان­تر می­سازد(۷).
اتصال به جریان زندگی
یافته­ ها نشان داد، اتصال به جریان زندگی که از طریق توانایی مراقبت از خود، عادت کردن و عادی شدن صورت می­گیرد، سطح دیگری از تعادل است که هدف اغلب برنامه ­های توانبخشی برای بیماران سوختگی است(۷).
با ترخیص از بیمارستان و به مرور زمان قربانیان سوختگی از طریق مکانیسم­های مکان­ یابی که پیش­تر شرح داده شد، از وضعیت جدید خود آگاهی می­یابند و با تداوم برنامه ­های توانبخشی برای دست­یابی به استقلال در عملکرد و توانایی مراقبت از خود تلاش می­ کنند. بر این اساس قربانیان قادرخواهند بود، در فرایند تحمل و شکیبایی تا رسیدن به بهبود نسبی زخم­ها، خروج از درد و عذاب جسمی و بهبود خواب و استراحت، بین تهدیات روحی- روانی - معنوی و آشفتگی ذهنی خودتوازن ایجاد کنند. مطالعات نیز به حفظ دامنه حرکتی و وضعیت مناسب اندام­ها، پیشگیری از جمع شدگی مفاصل(۱۲۰)، تشویق بیمار به حرکت و انجام فعالیت­های روزانه، آموزش(۱۲) و پیشگیری از بافت اسکار (۱۲۱) در این مرحله تأکید نموده ­اند.
به تدریج با کسب استقلال نسبی یا کامل در مراقبت و انجام فعالیت­های روزانه قربانیان با پوشاندن اسکار­ها در جمع حضور می­یابند و با تکاپو و تلاش برای بهتر شدن و دسترسی به یک منبع مالی تلاش می­ کنند. به این ترتیب مواجه مکرر با واکنش­های اجتماعی و توانایی کنترل بر دنیای بیرونی؛ آنها را به شرایط جدید عادت می­دهد. مطالعات نیز نشان داده است که افراد به مرور زمان و در سایه­ی منابع حمایتی به شرمندگی­ ناشی از بدشکلی غلبه می­ کنند(۸۳, ۱۰۳, ۱۰۴). درنتیجه زمینه برای پذیرش وضعیت جدید فراهم می­ شود. در این شرایط آنها قادرند بین تهدید اجتماعی حاصل از سوختگی و آشفتگی­های رفتاری- حرکتی خود توازن ایجاد­کنند، تا به سطح تعادل دیگری یعنی ورود به به جمع و جریان زندگی برسند. با ورود به زندگی معمول آنها توانایی کنترل بر دنیای درونی خود را پیدا می­ کنند و در نتیجه قادر خواهند بود با ورود به جامعه، به زندگی عادی باز­گردند. بازگشت به کار و پیوستن مجدد به جامعه از پیامد­های محوری این مرحله گزارش شده است (۸۷). مطالعات نشان می­دهد زندگی پس از سوختگی، بویژه در سوختگی­های شدید با دشواری زیادی برای سازگاری همراه است، اما با وجود حمایت­ها و نوتوانی صحیح این افراد می­توانند از یک زندگی کامل بهره­مند گردند(۷).
بازگشت به خویشتن
بازگشت به خویشتن بالاترین سطح تعادل است که یک قربانی سوختگی می ­تواند به دنبال تجربه­ گسیختگی جسمی، ذهنی، اجتماعی و پنداشتی ناشی از سوختگی؛ در سایه­ی تفکر و تعمق حاصل از مکان­ یابی در دنیای درونی، بین فردی و بیرونی خود و انتخاب راهبرد­های محافظت از خود به آن دست پیدا کند. بازگشت به خویشتن زمانی اتفاق می­افتد که فرد پس از فاصله گرفتن از احساس رضایت درونی و تعالی خود، دوباره به آن باز می­گردد.
یافته­های حاصل نشان داد که آگاهی و تجربه­ کسب شده در طی فرایند ­مکان­ یابی می ­تواند، زمینه­ ساز یادگیری و رشد برای تعدادی از این افراد باشد. این یافته با نتایج مطالعه آسکای،۲۰۰۹ نیز همخوانی دارد(۲۰). پژوهش­های دیگر نیز با معرفی مفهوم رشد پس از حادثه^[۱۰۱] این یافته را مورد تأیید قرار داده­اند(۱۲۲).
در حالی که هدف اغلب برنامه ­های توانبخشی بازگرداندن فرد به جریان معمول زندگی است(۲۳). یافته­های دیگری در این مطالعه نشان داد، تعدادی از قربانیان علی­رغم بازگشت به شرایط طبیعی زندگی، اما همواره از یک احساس نارضایتی درونی و عدم کفایت رنج می­برند. احساسی که اجازه برقراری توازن بین ارزش­های تهدید شده و رضایت از زندگی را به فرد نمی دهد. به عبارتی دیگر چنین فردی علی­رغم بازگشت به جامعه و زندگی معمول نتوانسته است به «خویشتن خویش» باز گردد. این یافته نشان می­دهد، قربانیان سوختگی ممکن است، تا سالیان سال علی­رغم داشتن زندگی معمولی و بازگشت به نقش­های قبلی هنوز به این سطح از تعادل دست نیابند، پیامدی که باید مد نظر تمامی دست اندرکاران تیم مراقبت و توانبخشی سوختگی قرار­گیرد.
بر این اساس قربانیان سوختگی برای دست­یابی به بالاترین سطح تعادل در زندگی خود علاوه بر توانایی بازگشت به جامعه و نقش­های قبلی، باید توانایی بازگشت به خویشتن را نیز کسب کنند. لذا این مطالعه با معرفی مقوله «تعادل» ضمن توجه و تأیید پیامد­های معرفی شده قبلی(۸۷) مفهوم تازه­ای را برای بررسی پیامد­های روانی- اجتماعی قربانیان سوختگی فراهم می­نماید.
در این قسمت تلاش گردیده، با مقایسه­ تئوری­­های مرتبط و مقولات استخراج شده از مطالعه حاضر به وضوح بیشتری در خصوص مفاهیم و ساختار نظریه ارائه شده، دست یابیم.
الف) تئوری جامع پاسخ به تهدید تمامیت خود
بر اساس مطالعه مورس،۱۹۹۷ که با روش فرا تحلیل کیفی صورت گرفت، صرف نظر از اینکه شروع بیماری­ها حاد یا مزمن، تهدید کننده یا غیر تهدید کننده­ حیات بوده و پیش آگهی متفاوتی داشته باشند، الگو­های پاسخ دهی به تهدید تمامیت خود اشتراکات قابل ملاحظه­ای دارند. وی بر اساس این اشتراکات ۵ مرحله­­۱) آمادگی؛ ۲) گسیختگی: شکیبایی برای بقا؛ ۳) شکیبایی برای زندگی: تقلا برای بدست آوردن مجدد خود؛ ۴) رنج کشیدن: تقلا برای ترمیم خود و ۵) یادگیری برای زندگی با خود تغییر یافته(۴۲)، شناسایی کرد.
در پژوهش حاضر ۵ مرحله حادثه­ی سوختگی، انتقال و بستری شدن، ترخیص و ورود به منزل، بازگشت به اجتماع و جامعه، بازگشت به خویشتن مشخص گردید که در گذر از این مراحل قربانیان به دنبال تجربه­ گسیختگی خود از طریق فرایند مکان­ یابی به تعادل دست می­یابند (جدول۱-۵).

عنوان صفحه
شکل ۲-۱- سنجد ۲۴
شکل ۴-۱- کلنی‌های کپک و مخمر رشد کرده بر روی محیط کشت رزبنگال ۶۳
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۳-۱– ترکیبات و اجزای سازنده سس مایونز با نگهدارنده شیمیایی در این پژوهش ۴۳
جدول ۳-۲- انواع تیمارهای تولید شده در این پژوهش ۴۴
جدول ۴-۱- ترکیب اسیدهای چرب مختلف در عصاره هسته سنجد ۵۳
جدول ۴-۲- مقادیر pH تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۵۵
جدول ۴-۳- مقادیر اسیدیته تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۵۶
جدول ۴-۴- مقادیر شمارش کلی میکروبی (cfu/g) تیمارها در فواصل زمانی مختلف ۶۰
جدول ۴-۵- مقادیر شمارش کپک و مخمر تیمارها (cfu/g) در فواصل زمانی مختلف ۶۳
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز از نظر پذیرش عطر و طعم. ۷۰
نمودار ۴-۲- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش رنگ. ۷۱
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش بافت. ۷۲
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پس مزه. ۷۳
نمودار ۴-۳- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس مایونز در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش کلی. ۷۴
چکیده
تاثیر ضد میکروبی عصاره هسته سنجد به عنوان جایگزینی برای نگهدارنده‌های شیمیایی موجود در بازار بر ویژگی‌های شیمیایی، میکروبی و حسی سس مایونز مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری‌ها نشان داد که هسته سنجد حدود ۹% روغن دارد. بررسی ترکیب اسیدهای چرب روغن هسته سنجد استخراج شده در این پژوهش با کروماتوگرافی گازی نشان داد که اسید چرب غالب این ترکیب اسید لینولئیک با میزان ۹۴/۴۴ درصد است که پس از آن اسید اولئیک و اسید لینولنیک به ترتیب با مقدار ۸۳/۳۵ و ۳۳/۸ درصد در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. جهت این بررسی، ۱۲ تیمار از جمله سس مایونز حاوی نگهدارنده شیمیایی بنزوات سدیم (۰۶۵/۰% وزنی) و سوربات پتاسیم (۰۰۸/۰% وزنی) و عصاره هسته سنجد (۰، ۱/۰، ۲/۰، ۳/۰، ۴/۰، ۵/۰% وزنی)، سس مایونز حاوی عصاره هسته سنجد (۱/۰، ۲/۰، ۳/۰، ۴/۰، ۵/۰% وزنی) بدون نگهدارنده شیمیایی و سس مایونز فاقد هر گونه نگهدارنده (شیمیایی و یا طبیعی) طراحی شد. محصول پس از تولید بسته بندی شده و در دمای یخچالی نگهداری شد. تمامی آزمون‌های شیمیایی، میکروبی و حسی در فواصل زمانی بلافاصله پس از تولید، بعد از گذشت ۲۴ ساعت، یک ماه پس از تولید و دوماه پس از تولید و در سه بار تکرار انجام گرفت. نتایج بدست آمده برای آزمون‌های اسیدیته و pH نشان داد که هرچند با افزایش غلظت عصاره اسیدیته افزایش و pH کاهش می‌یابد (۰۵/۰P<) اما میزان کلی اسیدیته و pH در دامنه استاندارد قرار دارد. شمارش سالمونلا و اشریشیا کلی برای تمام تیمارها منفی و طبق استاندارد بود. شمارش کلی میکروبی نشان داد که با افزایش غلظت عصاره از ۱/۰ تا ۵/۰% تعداد کل میکروارگانیسم‌ها به طور معنی داری کاهش می‌یابد (۰۵/۰P<). پس از گذشت دو ماه، بار میکروبی تمامی تیمارهای حاوی عصاره و تیمارهای حاوی نگهدارنده شیمیایی به طور معنی داری از تیمار شاهد فاقد هر گونه نگهدارنده کمتر بود و در حد استاندارد قرار داشت. نتایج آزمون حسی نیز غلظت‌های ۱/۰ تا ۴/۰ درصد عصاره هسته سنجد را در سطح خیلی خوب و مشابه با نمونه فاقد هر گونه نگهدارنده و نمونه شاهد حاوی نگهدارنده شیمیایی نشان داد؛ اما نمونه حاوی ۵/۰% عصاره هسته سنجد از نظر ارزیابی حسی در سطح متوسط ارزیابی شد. با توجه به نتایج آزمون‌های میکروبی، شیمایی و حسی می‌توان نتیجه گرفت که غلظت‌های ۲/۰ تا ۴/۰ درصد وزنی عصاره هسته سنجد جایگزین مناسبی برای نگهدارنده شیمیایی بنزوات سدیم به میزان ۰۶۵/۰ و سوربات پتاسیم به میزان ۰۰۸/۰ درصد وزنی به شمار می‌رود؛ بعلاوه، با در نظر گرفتن اینکه هسته سنجد از ضایعات باغی به شمار می‌رود، با جایگزین کردن آن با نگهدارنده‌های شیمیایی موجود علاوه بر استفاده از ارزش تغذیه‌ای آن‌ و دوری از مضرات نگهدارنده‌های شیمیایی، می‌توان به ارزش افزوده نیز دست یافت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژگان کلیدی: عصاره هسته سنجد، اثر ضد میکروبی، نگهدارنده طبیعی، سس مایونز.
فصل اول
کلیات تحقیق
فصل اول
۱- کلیات تحقیق
۱-۱- پیشگفتار
تامین نیازهای غذایی و نگهداری غذا از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. غذا پس از تولید بایستی به طریق مناسب نگهداری شود، در غیر این صورت دچار فساد و ضایعات خواهد شد. یکی از روش های گسترده و مهم نگهداری مواد غذایی استفاده از افزودنی‌های غذایی می‌باشد. امروزه کمتر ماده غذایی یافت می‌شود که به نحوی با مواد افزودنی در ارتباط نباشد. این مواد افزودنی اگر در حد مجاز استفاده شوند، خطری برای مصرف کننده ندارند ولی در صورت استفاده بیش از حد می‌توانند برای مصرف کننده مسمومیت زا بوده و حتی در مواردی مانند استفاده از نیترات و نیتریت به دلیل تشکیل نیتروز آمین‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند (برزگر و همکاران، ۱۳۸۶).
ادویه جات وگیاهان دارویی، اسانس‌ها و عصاره‌های آن‌ها درجات متنوعی از فعالیت بیولوژیکی را دارا هستند. از میان ۷۰ ادویه‌ای که رسماً به عنوان افزودنی غذایی معرفی شده اند، فعالیت ضد میکروبی تعداد زیادی از آن‌ها به اثبات رسیده است (Nguefack و همکاران، ۲۰۰۴). Deschepper و همکاران (۲۰۰۳) مشخص کردند که روغن‌های ضروری حاصل از گیاهان میتوانند به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک‌ها بکار روند. اثرات آنتی باکتریایی روغن‌های ضروری یا ترکیبات حاصل از عصاره گیاهان بطور گسترده‌ای در بسیاری از مقالات مورد توجه قرار گرفته اند. معمولا غلظت عصاره یا اسانس مصرفی به منظور فعالیت ضد میکروبی به حدی است که تاثیری روی ویژگی حسی ماده غذایی نمی‌گذارد. بنابراین می توان با بهره گرفتن از این ترکیبات از مصرف افزودنی‌های شیمیایی جلوگیری کرده وآن‌ها را با نگهدارنده‌های گیاهی جایگزین کرد. تا به این وسیله در تامین سلامت بیشتر در جامعه نقش داشته باشیم (ضابطیان و همکاران، ۱۳۸۹).
۱-۲- بیان مسئله
سس مایونز که اولین بار توسط یک آشپز فرانسوی تولید شد و تا به امروز یکی از پر مصرف ترین و محبوب ترین سس‌ها در جهان به شمار می‌رود (عالم زاده، ۱۳۸۸)، نوعی ماده غذیی نیمه جامد امولسیونه و یک سیستم کلوئیدی است که از ترکیب روغن های گیاهی، اسیدهای خوراکی مانند سرکه و آبلیمو، اسید سیتریک، اسیدمالیک، زرده تخم مرغ و برخی مواد افزودنی مجاز تولید می شود.
بر خلاف بسیاری از غذاها، فساد در سس مایونز تنها به فساد حاصل از فعالیت‌های میکروبی محدود نمی‌شود؛ بلکه با توجه به ساختار و ترکیبات آن، می‌توان سه نوع فساد فیزیکی، شیمیایی و میکروبی را برای آن تعریف کرد (مصباحی و جمالیان، ۱۳۸۶).
۱-۲-۱- فساد فیزیکی سس مایونز
از آنجایی که ساختار سس مایونز امولسیونی است، لذا شکسته شدن این ساختار و به هم پیوستن فاز پراکنده (روغن) و خارج شدن آن از حالت امولسیون و تجمع روغن در سطح مایونز را می‌توان نوعی فساد فیزیکی به حساب آورد که بخصوص بر بازار پسندی محصول اثر منفی دارد. به کار بردن صمغ‌ها و هیدروکلوئیدها به عنوان مواد تثبیت کننده و قوام دهنده در سس‌های مایونز از جمله‌ راه‌های حفظ ساختمان امولسیونی آن‌‌ها در طول زمان نگهداری است.
۱-۲-۲- فساد شیمیایی سس مایونز
این نوع فساد عمدتا شامل اکسیداسیون و هیدرولیز چربی‌ها و روغن‌های موجود در ترکیب سس مایونز است که با افزایش ترکیباتی مانند پراکسیدها در سس همراه است. البته تغییرات ناخواسته pH و اسیدیته در اثر فعالیت‌های میکروبی یا واکنش‌های شیمیایی را نیز می‌توان تا حدودی جزء این فساد به حساب آورد.
۱-۲-۳- فساد میکروبی سس مایونز
pH پایین سس مایونز یک عامل جلوگیری کننده از فعالیت اغلب میکروارگانیسم‌ها است. مطابق استاندارد ملی ایران، pH سس مایونز تجاری نباید بالاتر از ۱/۴ باشد، اما به هر حال، مانند هر ماده غذایی دیگر هدف میکروارگانیسم‌های مختلف قرار می گیرد. سالمونلا تیفیموریوم اصلی ترین باکتری آلوده کننده سس مایونز است که از طریق آلودگی حاصل از پوست تخم مرغ وارد سس می‌شود (Rhee و همکاران، ۲۰۰۳). شیوع مسمومیت غذایی توسط سالمونلا از طیق مصرف مایونز خانگی قبلا گزارش شده است (Butler, 2009).
چون در فرایند سس از دما برای سالم سازی فراورده استفاده نمی‌شود، لازم است بوسیله ترکیبات شیمیایی نگهدارنده مانند اسید بنزوئیک و نمک‌های آن از رشد میکروارگانیسم‌ها در شرایط نگهداری سس ممانعت شود. باتوجه به اینکه مصرف این ترکیبات (بنزوات) در عین فوائد ذکر شده مضراتی را برای سلامتی انسان نیز به دنبال دارند؛ بنابراین بایستی سعی شود که از این ترکیبات در میزان حداقل استفاده شود.
امروزه مصرف کنندگان مواد غذایی روز به روز تمایل بیشتری نسبت به مصرف غذاهایی که عاری از مواد شیمیایی هستند و در آن‌ها مواد طبیعی به کار رفته است از خود نشان می‌دهند و به همین دلیل اخیرا مطالعات زیادی روی امکان جایگزین کردن ترکیبات طبیعی به جای نگهدارنده‌های شیمیایی در غذاهای مختلف صورت گرفته است (برزگر و همکاران، ۱۳۸۶).
به دلیل اثرات جانبی داروهای شیمیایی امروزه توجه به گیاهان دارویی رو به افزایش می‌باشد، همچنین عدم آلودگی محیط زیست از عوامل مهم استفاده از گیاهان دارویی به جای مواد شیمیایی است. به دلیل خواص ضد‌ رادیکالی و آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی و خواص مفید درمانی دیگر کشف شده در گیاهان دارویی و کوهی، اخیراً تحقیقات کاربردی زیادی درباره استفاده از این گیاهان و ترکیبات عصاره آن‌ها در درمان بیماری‌های مختلف و در رژیم غذایی روزانه مردم انجام شده‌ است (ملک پور، ۱۳۸۸).
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
مایونز یکی از پر مصرف ترین سس‌ها در دنیا محسوب می‌شود. تولید جهانی سس مایونز در دنیا در سال ۲۰۱۰ به ۲۶ میلیون تن رسید. بزرگترین تولید کنندگان سس مایونز در دنیا آمریکا و چین هستند و در بین مصرف کنندگان مایونز آمریکا در رتبه اول قرار گرفته است. از دیگر مصرف کنندگان عمده می‌توان به روسیه اشاره نمود که مقدار مایونز مصرف شده در این کشور در سال ۲۰۰۹، ۷۶۶۴۱۰ تن بوده است (http://business.com/world/surveyys/).
همانطور که گفته شد، استفاده از نگهدارنده‌ها در فرمولاسیون سس مایونز اجتناب ناپذیر است؛ اما می‌توان نگهدارنده‌های مصنوعی را با ترکیبات ضد میکروبی طبیعی جایگزین نمود. با توجه به بررسی‌های اخیر، به نظر می‌رسد عصاره هسته سنجد می‌تواند نقش یک نگهدارنده طبیعی را در این محصول غذایی ایفا کند. بدین ترتیب، می‌توان از دور ریز شدن یک ترکیب طبیعی مفید جلوگیری کرد و در عین حال، از مضرات ترکیبات نگهدارنده سنتزی نیز در امان بود.
۱-۴- اهداف تحقیق

1. تولید فرمولاسیون بهینه سس مایونز حاوی عصاره هسته سنجد به عنوان یک ترکیب ضد میکروبی طبیعی.