از طرف دیگر مرکز داوری ایجاد شده بر اساس موافقت نامه ی EEA از سوی دیوان جامعه ی ارو پایی (ECJ ) مغایر با پیمان رم شناخته شد و لذا این دیوان عملاً مسئول بررسی EFTA شد . اگر چه پیمان EEA به عنوان پیمان مهم از جهت ایجاد بزرگترین منطقه آزاد تجاری دنیا شناخته شد لیکن از همان ابتدا آشکار بود که پیمان مذبور بیشتر به یک اتاق انتظار ^[۲۸] برای عضویت اعضا ء EFTA در جامعه ی ارو پائی (EC ) می ماند و لذا مشاهد ه می شود که از همان سال ۱۹۹۰ برخی کشورهای عضو EFTA تقاضای عضویت خود را در جامعه ی اقتصادی ارو پایی رسماً ارائه دادند . بعدها جامعه ی ارو پائی (EC ) طی مصوبه ای تمام اعضا ء EFTA را برای عضویت در جامعه ی ارو پا (EC ) صالح و شایسته شناخت ، و قرار شد از سال ۱۹۹۵ به بعد به تدریج و در صورت تطبیق شرائط وارد جامعه شوند .^[۲۹]

در خصوص کشورهای ارو پای شرقی موضوع اندکی متفاوت از اعضای EFTA بود . اولاً اقتصاد آنان نمی توانست با اقتصاد کشورهای اتحادیه ی اروپایی (EU )برابری نماید و ثانیاًً موضوع دموکراسی در اینکشور ها از سوی اعضا اتحادیه مورد تردید واقع شده بود . در هر صورت همکاری‌های اقتصادی و کمکهای مالی ‌به این کشور ها مورد توجه واقع گردید و پس از ارائه طرح آن از سوی Mitterrand میتران رئیس جمهور وقت فرانسه در سا ۱۹۸۹ قرار شد که بانکی با ۵۱% سرمایه متعلق به جامعه ی ارو پائی (ec ) برای ارائه کمک مالی به شوراهای اروپای شرقی بنام بانک بازسازی و توسعه ‌اروپایی‌ ^[۳۰] ایجاد گردد . البته پس از شروع کار روشن شد که این بانک با مرکزیت لندن نمی تواند کار مهمی را برای کمک ‌به این کشورها انجام دهد چرا که اولا اینگونه کمک‌ها از سوی مراجع مشابه مانند بانک جهانی ^[۳۱] و یا صندوق بین‌المللی پول ^[۳۲] انجام می پذیرفت و ثانیاًً هزینه های تشریفاتی مربوط به آن بیش از آنچه بود که تصور می شد . با نا کامی این قبیل طرحها ، طرح آماده سازی این کشور ها برای پیوستن به (جامعه ی ارو پایی (EC ) در سال‌های میانی قرن جاری مطرح که علی‌رغم مخالفتهای چندی از سوی برخی اعضا ء مورد قبول واقع شد .

موضوع عضویت منطقه ی آزاد تجاری ارو پا EFTA و کشورهای بلوک شرق سابق موجب شد تا دو نظر کلی در بین مسئولین و اعضا جامعه ی ارو پایی(EC ) به وجود آید . عده ای معتقد بودند که جامعه ی ارو پایی (EC ) باید هر چه سریعتر توسعه پیدا کرده و کشورهای جدید عضو آن شوند تا بر اعتبار جهانی آن افزوده گردد. از طرف دیگر برخی نیز گسترش آن را مانع تحقق اهداف اولیه می‌دانستند . علی‌رغم وجود این اختلافات سران اعضا ء جامعه ی ارو پائی (EC ) در سال ۱۹۹۱ در شهر ماستریخت هلند گرد آمده تا پیمان جدیدی را امضا نمایند ، پیمانی که شاید تا چند سال قبل حتی تصور آن نیز امکان پذیر نبود . سه موضوع مهم در دستور کار شورای جامعه ی ارو پایی^[۳۳] قرار داشت . بررسی ایجاد اتحادیه ی پولی ارو پا (EMU ) ، وحدت سیاسی و موضوعات اجتماعی جامعه . مسائل دیگری چون سیاست دفاعی و نیز اتحادیه ی ( نظامی ) ارو پای غربی^[۳۴] به عنوان بازوی نظامی جامعه ی ارو پایی (ec ) نیز مطرح گردید که البته از اهمیت کمتری برخوردار بودند .

سرانجام با تنظیم برنامه زمانی برای وصول به اتحادیه ی ارو پائی EMU ، و انجام اقداماتی چند مانند ایجاد بانک اروپایی ،پائین نگه داشتن سطح (نرخ ) تورم ، و پائین نگه داشتن سطح بدهی ها قرار شد حداکثر تا سال ۱۹۹۹، اتحادیه ی پولی ‌اروپایی‌ (EMU ) ایجاد گردد. در این ارتباط انگلیس به لحاظ شرائط نا مطلوب اقتصادی به دنبال راهی بود تا از این برنامه زمان بندی شده تبعیت نکند.

متن نهائی معاهده اتحادیه ی اروپا (TEU ) در فوریه ی ۱۹۹۲ به امضا ء رسید که پس از تأیید از سوی مراجع داخلی دول عضو سرانجام در ژانویه ۱۹۹۳ به اجرا ء درآمد.

اگر چه عده ای ، امضا ء این پیمان را گامی بدون بازگشت عنوان کرده و آن را بهترین پیمانی خوانده که تا کنون منعقد شده بود ، لیکن اختلاف نظر بین بعضی از مواد آن با متن قانون اساسی برخی اعضا ء موجب شدآنچه را که از بتداء بعضی دول دنبال ن بودند از این پیمان به دست نیاورند.

معاهده ی TEU آن گونه که تصور می‌رفت با استقبال خوبی از سوی کشورهای عضوروبرو نشد . دانمارک در رفراندوم سال ۱۹۹۲ با ۷/۵۰% آرای به آن رأی‌ منفی داد. که البته در دومین همه پرسی در سال ۱۹۹۳ با ۷/۵۶ درصدآرا ء تصویب شد . در انگلیس با مخالفت شدید روبرو شد و فرانسه نیز به لحاظ ایراد مطرح شده از سوی دادگاه قانون اساسی موضوع را موکول به ‌همه‌پرسی کرد که در سپتامبر ۱۹۹۲ با تنها ۵۱ درصد آرای این معاهده تصویب شد .

یکی از اختلافات مهم موضوع ایجاد اتحادیه ی پولی ‌اروپایی‌ (EMU ) و به کارگیری نظام نرخ گذاری ارز^[۳۵] بود که در سال ۱۹۹۲ وقوع واقعه چهارشنبه سیاه انگلستان با مشکل مواجه شد . پس از آن که این کشور به خاطر رهائی از قیودات مکانیزم تعیین ارز (erm) و حفظ ارزش پول خود موقتاً از این نظام بیرون آمد که هنوز نیز به ان نپیوسته است . فرانسه نیز پس از چندی ‌به این مشکل مبتلا شد . بدین ترتیب اکثر شوراها ی عضو نتوانستند مراحل پیش‌بینی شده در مکانیزم تعیین نرخ ارز erm که برای تحقق اتحادیه پولی لازم بود را به پایان برند. چون ظاهراًً تنها کشور موفق در این زمینه لوکزامبورگ بود.

مسائل سیاسی دیگری چون اختلاف در موضوع بوسنی و تشکیل اتحادیه ی ( نظامی ) اروپای غربی (weu ) از جمله مباحثی بود که به عنوان نقاط ضعف و یا موانع اجرای معاهده اتحادیه ی روپائی TEU به شمار می‌رفت . معهذا دول عضو مجبور به رعایت آن بوده و علی‌رغم ایجاد تنش هایی چند در داخل این کشورها تا سال ۱۹۹۷ این پیمان به قوت خود باقی ماند که در این سال اصلاحات چندی به عمل آمد.

مبحث پنجم : سازمان‌ها و نهادهای اتحادیه اروپا

اقدامات اجرائی و قضائی اتحادیه ی ارو پائی از طریق نهادها و سازمان‌های وابسته به مرحله اجرا گذاشته می شود. این نهادها بعضا ً از ابتدای تشکیل اولین جامعه یعنی جامعه ی زغال سنگ و فولاد ‌اروپایی‌ ECSC وجود داشته همانند شورای (CONUCIL ) و یا کمیسیون commission که البته در طول عمر اتحادیه دچار تغییرات شکلی و ماهیتی شده اند و یا اینکه بعداً و بر اساس انعقاد معاهدات جدید به وجود آمده اند مانند دیوان بدوی^[۳۶].

به لحاظ مفهومی ویژگی شخصیت به راه‌هایی اشاره دارد که یک فرد جهت رویارویی با مسائل جدید انتخاب می‌کند. این ویژگی‌ها معمولاً ثابت و تغییرناپذیرند. به طور کلی در روا نشناسی امروز، دیدگاه‌‌های متفاوتی ‌در مورد شخصیت وجود دارد، یکی از رو یکردهایی که نزد اهل فن از پذیرش نسبی برخوردار است، نظریه ۵ عاملی شخصیت است (تابع بردبار ۱۳۹۱).

تحقیقات در حوزه شخصیت نشان می‌دهد که توانایی نظم دهی به افکار و مدیریت زمان لازمه هر گونه موقعیت یادگیری است (دالنگر ۱۹۹۱).

شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌سازد. شخصیت، سرچشمه درونی دارد و در طول حیات، تقریباً پایدار باقی می‌ماند. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر خلاف سایر نظریه‌‌های شخصیت مانند نظریه‌‌های روانکاوانه و انسان گرایانه، بر تفاوت‌‌های بین افراد تمرکز دارد. ترکیب و تعامل ویژگی‌‌های مختلف است که شخصیت یک فرد را تشکیل می‌دهد و این برای هر شخص، یگانه و منحصر به فرد است. نظریه ویژگی‌‌های شخصیت بر تعیین و اندازه گیری این خصوصیات فردی شخصیت تمرکز دارد.

ادبیات پژوهش نشان می‌دهد که تبیین تغییرپذیری نمرات عملکرد تحصیلی دانشجویان با تأکید بر اندازه‌‌های ناوابسته به توانایی از قبیل صفات شخصیت حجم قابل ملاحظ‌های از مطالعات را به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر، تبیین محدود تغییرپذیری نتایج تحصیلی دانشجویان با تأکید بر اندازه‌‌های شناختی، محققان را نسبت به اهمیت نقش متغیر‌های مستقل از توانایی، بیش از پیش آگاه کرد. گستره قابل ملاحظ‌های از تحقیقات نشان می‌دهند که صفات شخصیتی، مستقل و متمایز از توانایی‌‌های شناختی یادگیرندگان، در پیش‌بینی عملکرد تحصیلی آنان دخالت دارند (بلایکل ۱۹۹۶).

۱-۲- بیان مسئله

بدون شک یکی از مباحث اصلی و بنیادی علم روانشناسی ویژگی‌‌های شخصیتی می‌باشد. ازآنجایی که این ویژگی‌ها زیربنای نظام رفتاری افراد را تشکیل می‌دهند، پرداختن ‌به این مقوله می‌تواند جنبه‌‌های خاصی از عملکرد افراد را در زمینه‌‌های مختلف روشن سازد. از مصادیق بارز این موضوع، تأثیر ویژگی‌‌های شخصیتی افراد بر عملکرد تحصیلی آنان می‌باشد (مأمن پوش ۱۳۹۱).

افت تحصیلی یکی از مشکلات مهم نظام آموزشی کشورهای جهان سوم و ایران می‌باشد و هرساله بیش از نیمی از میلیون‌ها دانشجو که در جهان به دانشگاه‌ها راه می‌یابند، ترک تحصیل کرده، مشروط شده یا نمی‌توانند تحصیلات خود را در موعد مقرر به پایان برسانند (نجیمی ۱۳۹۰).

منظور از افت تحصیلی «کاهش عملکرد تحصیلی دانشجویان از سطح رضایت بخش به سطحی نامطلوب است». نتایج مطالعات انجام شده، نقش عواملی ازجمله روش تدریس مدرسین، خصوصیات فردی دانشجو مانند علاقه مندی به رشته تحصیلی و احساس خود کفایتی همچنین مشکلات زندگی و تحصیلی نظیر مسائل روانی، زندگی در خوابگاه، اشتغال و معدل دیپلم بر روی افت تحصیلی دانشجویان مؤثر می‌داند. از طرفی تاثیر احساس افسردگی همراه با علائم احساس عمیق ناشاد بودن، ضعف سلامت روان، ‌خود کم بینی، خستگی، کاهش انرژی و کاهش عملکرد اجتماعی ـ شغلی ـ تحصیلی بر روی پیشرفت تحصیلی دانشجویان گزارش گردیده است (ایزدی ۱۳۸۴).

یادگیرندگان از نظر شخصیتی، نگرش‌ها، واکنش‌های هیجانی، شیوه ‌و سبک‌های یادگیری، سبک‌های شناختی و غیره باهم تفاوتهایی دارند که یادگیری و نحوه برخورد آن‌ ها با مسائل و مشکلات را تحت تاثیر قرار می‌دهد (محمدزاده ۱۳۸۶).

مطالعات انجام شده توسط بک^[۱] و همکاران (۱۹۸۸) بیان می‌دارد که در گروه‌های دانشجویی، دامنه بالایی از افسردگی دیده می‌شود طوری که ۷۸ درصد دانشجویان از بعضی نشانه های افسردگی رنج می‌برند و ۴۶ درصد دچار افسردگی شدید می‌باشند. همچنین نتایج مطالعات انجام شده توسط رفعتی و همکاران (۲۰۰۴) بر روی دانشجویان دانشکده پرستاری شیراز نشانگر ۸/۵۹ درصد افسردگی در درجات متفاوت می‌باشد. در همین راستا رودباری (۱۳۸۹) در گزارشی ابراز می‌دارد پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی در مقطع علوم پایه با عوامل تاهل، جنسیت، سهمیه ورودی، سکونت در خوابگاه، بومی یا غیر بومی بودن ارتباط آماری داشته به طوری که دانشجویان مجرد، جوان‌تر و سهمیه مناطق، موفق‌تر بوده‌اند. نتایج نحقیقات انجام شده توسط هاشمی و کامکار (۱۳۸۰) در دانشگاه یاسوج نیز بیانگر ۵/۳۵ درصد افسردگی در دانشجویان بوده و عدم علاقه به رشته تحصیلی، غیر بومی بودن و عدم مشارکت در فعالیت‌‌های فوق برنامه از عوامل مؤثر در بروز افسردگی دانشجویان به شمار می‌رود. هم چنین نتایج پژوهش انجام شده بر روی دانشجویان دانشگاه اردبیل بیانگر درجات مختلف افسردگی به میزان ۴/۵۷ درصد بوده و بین افسردگی و سطح تحصیلات پدر، تعداد اعضای خانواده، بیماری جسمی و ترم تحصیلی دانشجویان ارتباط معنادار آماری داشت. از طرفی نتایج مطالعه قندهارزاده (۱۳۷۸) نشان داد بین فراوانی افسردگی در دانشجویان و بیماری شدید جسمی و یا فوت اعضای خانواده ارتباط معناداری وجود نداشته اما بین فراوانی افسردگی ومشکلات مالی، شکسته شدن غرور و احترام فرد، علاقه نداشتن به رشته تحصیلی، اطمینان نداشتن از وضعیت شغلی آینده ارتباط معناداری وجود داشت. افسردگی در بین دانشجویان مسئله ای با اهمیت است زیرا از یک سو باعث هدر رفتن سرمایه جامعه می‌گردد و از سوی دیگر از میزان موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنان می‌کاهد دانشجویان را از رسیدن به جایگاه رفیع علمی و اجتماعی باز می‌دارد. ‌بنابرین‏ با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می‌توان به راه حل‌های مؤثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت‌های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد.

باقری یزدی و همکاران (۱۳۷۴) با اجرای پژوهشی با عنوان بررسی وضعیت سلامت روانی دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۷۳ – ۷۴ دانشگاه تهران که تعداد آزمودنی‌‌های آن ۲۳۲۱ نفر بوده است، ‌به این نتیجه رسیدند که ۳۰ درصد از افراد مورد مطالعه احساس غمگینی و افسردگی و ۲۸/۸ درصد تحت استرس بودن ۴/۳ درصد سابقه بیماری عصبی و ۵/۱۶ درصد مشکوک به اختلال روانی بوده اند.

فروزنده و همکاران (۱۳۸۱) طی پژوهش خود نتیجه گرفتند که ۴۳/۸ درصد از دانشجویان دوره شبانه شهرکرد فاقد سلامت روانی بوده‌اند. همچنین ‌بر اساس نتایج پژوهش فوق بین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و وجود حوادث استرس زا یکساله اخیر رابطه معنی داری وجود داشته است.

در سال ۲۰۰۲ کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل، به موجب قطعنامه ای، «گزارشگر ویژه»^[۲۵] را برای تمرکز بر حق افراد در بهره مندی از بالاترین استانداردهای سلامت جسمی و روانی، برای یک دوره سه ساله منصوب کرد.^[۲۶] وظایف گزارشگر ویژه عبارت اند از:

۱- جمع‌ آوری، درخواست، دریافت و تبادل اطلاعات مربوط به حق سلامت از همه منابع مرتبط.

۲- گفتگو و بحث ‌در مورد حوزه های همکاری با تمام عاملان مربوطه از جمله دولت ها، نهادهای مربوط به سازمان ملل، سازمان های تخصصی به ویژه سازمان بهداشت جهانی و برنامه سازمان ملل ‌در مورد ایدز و سایر سازمان های غیر دولتی.

۳- ارائه گزارش از وضعیت حق سلامت در سراسر جهان، از جمله قوانین، سیاست ها، موانع، اقدامات و تجربیات موفق در این زمینه.

۴- ارائه توصیه هایی ‌در مورد اقدامات مناسب که موجب ارتقاء و حمایت از حق سلامت می شود.^[۲۷]

برخی از این گزارش ها در رابطه با دسترسی به داروهای ضروری و نقش صنعت داروسازی، و همچنین مسایل مربوط به مالکیت فکری می‌باشد. در سال ۲۰۱۱ شورای حقوق بشر از گزارشگر ویژه درخواست کرد که ‌در مورد چالش های موجود در رابطه با دسترسی به دارو در زمینه حق بهداشت و راه هایی برای غلبه بر این چالش ها، گزارشی تهیه کند و در بیست و سومین نشست شورا آن را ارائه دهد.^[۲۸] ‌بنابرین‏ در سال ۲۰۱۳ این گزارش در رابطه با دسترسی به داروها، مشکلات و اقدامات مثبت در رابطه با داروها را ارائه شد. در این گزارش بیان شد که تحقق کامل دسترسی به داروها منوط به عناصر اساسی از جمله موجود و در دسترسی بودن داروها، امکان دسترسی به داروها و کیفیت می‌باشد.^[۲۹]

بر اساس قطعنامه های شورای حقوق بشر،کشورها باید با بهره گرفتن از موافقت نامه تریپس و انعطاف هایی که در آن در نظر گرفته شده است، دسترسی به داروها را برای همه مردم افزایش دهند. البته از کشورها خواسته می شودکه اهمیت حمایت از مالکیت فکری در توسعه داروهای جدید و تأثیر این حمایت بر روی قیمت ها را نیز در نظر داشته باشند. همچنین در قطعنامه شورا که در سال ۲۰۱۱ در زمینه ویروس نقص ایمنی انسان(HIV) تصویب شد، حق استفاده کامل از مقررات موافقت نامه تریپس و اعلامیه دوحه تأکید شده است.^[۳۰]

کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل برای ابعاد مختلف حقوق بشر، از جمله حق مسکن و سرپناه، حق آموزش و پرورش، حق آزادی بیان و حق بهداشت، شاخص هایی تعیین ‌کرده‌است. شاخص ها برای تحقق کامل حق بهداشت ۵ مورد می باشدکه اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرند. این شاخص ها عبارت اند از: سلامت جنسی و باروری، مرگ و میر کودکان، مراقبت های بهداشتی، محیط زیست طبیعی ومحیط شغلی، پیشگیری، درمان و کنترل بیماری‌ها، دسترسی به امکانات بهداشتی و داروهای ضروری.^[۳۱] دسترسی به داروهای ضروری عنصر بسیار مهمی در تحقق حق سلامت می‌باشد. نابرابری در عرضه داروهای ضروری وقیمت های بالا موجب محروم شدن افراد مورد نیاز و آسیب پذیر می شود و تحقق حق بهداشت را مشکل می‌کند. در واقع این تعهد دولت است که به عنوان بخشی از تعهدات حقوق بشری خود، تضمین کندکه اقشار آسیب پذیر مانندکودکان، زنان، افراد مسن و افراد نیازمند، به داروهای ضروری دسترسی داشته باشند. حدود ۲ میلیارد نفر در جهان از دسترسی به داروهای ضروری محروم می‌باشند. بهبود دسترسی به داروها می‌تواند سالانه زندگی۱۰ میلیون نفر، ۴ میلیون نفر در آفریقا و جنوب شرق آسیا، را نجات دهد.^[۳۲]

به طور کلی، رویکرد حقوق بشری، بر محوریت حمایت و پرورش کرامت انسانی و منافع مشترک مبتنی است. بر مبنای این رویکرد، حق حیات از اهمیت اساسی برخوردار است و بدون آن به رسمیت شناختن سایر حقوق امکان پذیر نمی باشد. حق مالکیت خصوصی نیز تا آنجا اهمیت داردکه مقدم بر حق حیات نباشد. ‌بنابرین‏ حقوق پدیدآورنده مطلق نیست بلکه به منافع مشترک و رفاه جامعه مشروط است؛ و باید بین حقوق پدیدآورندگان و مخترعان و منافع گسترده تر جامعه تعادل وجود داشته باشد. به اشتراک گذاری اطلاعات علمی و پیشرفت های پزشکی موجب حمایت از حقوق بشر به ویژه ارتقای حق بهداشت و حق حیات می شود. ‌بنابرین‏ حقوق مالکیت فکری باید برای تضمین رفاه عمومی و برای محافظت از بهداشت عمومی محدود شود.^[۳۳]

گفتار دوم: مبانی قراردادی

اسناد بین‌المللی به طرق مختلف به حق بر سلامت توجه کرده‌اند که برخی از این اسناد بیانگر اهداف عمومی هستند و برخی دیگر به حقوق ‌گروه‌های خاص مانند زنان و کودکان اختصاص یافته اند. از جمله معاهدات بین‌المللی که حق بر سلامت را به رسمیت شناخته اند عبارت اند از: کنوانسیون بین‌المللی رفع هرنوع تبعیض نژادی مصوب ۱۹۶۵(بند ۵ ماده ۵)؛ کنوانسیون بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب ۱۹۶۶(ماده ۱۲)؛ کنوانسیون بین‌المللی رفع هر گونه تبعیض علیه زنان مصوب ۱۹۷۹ (بند ۱ ماده ۱۱، ماده۱۲و بند ۲ ماده ۱۴)؛ کنوانسیون حقوق کودکان مصوب ۱۹۸۹ (ماده ۲۴)؛ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن ها مصوب۱۹۹۰ (ماده ۲۸، بند ۵ ماده۴۳ و بند ۳ ماده ۴۵)؛ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت مصوب۲۰۰۶ (ماده ۲۵).

حق بر سلامت همچنین در اسناد منطقه ایی نیز مورد توجه قرار گرفته است. ازجمله کنوانسیون اروپایی ۱۹۵۰ در خصوص حقوق بشر و آزادی های بنیادین، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر ۱۹۶۹ و منشور آفریقایی حقوق بشر ۱۹۸۱٫ علاوه بر این کنفرانس ها و اعلامیه های متعددی نیز در خصوص حمایت از حق بر سلامت به عنوان یکی از حقوق بشر وجود دارد؛ از جمله اعلامیه هزاره وکنفرانس بین‌المللی مراقبت‌های اولیه بهداشتی که منجر به اعلامیه آلما آتا شد.^[۳۴]

این قوانین در این زمینه وظایفی را بر عهده دولت ها قرار می‌دهد، مانند توسعه ی خدمات بهداشتی و درمانی و اختصاص دادن بودجه مناسب به آن ها.

یکی از مواردی که کشورها به واسطه ی آن متعهد به حمایت از حق بهداشت و سلامت شده اند، اعلامیه هزاره می‌باشد که ۱۹۱ کشور آن را پذیرفته اند. اهداف توسعه هزاره، مجموعه ای از هشت هدف توسعه بین‌المللی می‌باشد که باید تا سال ۲۰۱۵ تأمین شوند. همه این اهداف به نحوی مرتبط با سلامت جسمی، روانی و رفاه اجتماعی هستند.

هدف هشتم اعلامیه هزاره، افزایش مشارکت جهانی برای توسعه و پیشرفت است که بخش ۵ هدف مذکور به طور خاص متمرکز بر همکاری جهانی برای دسترسی به داروهای ضروری است، این هدف عبارت است از «همکاری با شرکت های داروسازی و ایجاد دسترسی به داروهای ضروری در کشورهای در حال توسعه».^[۳۵]

• • عواطف: نوع احساس گیرنده پیام، هنگام دریافت پیام بر تفسیری که او از محتوای پیام می‌کند، اثر می‌گذارد. احساسات شدید، شبکه ارتباطی مؤثر را خدشه دار می‌کند. در چنین شرایطی فرد نمی‌تواند بخردانه و معقول عمل کند و نوع قضاوت او بر پایه عاطفه و احساسات است.

  

• • • زبان: کلام برای افراد مختلف معانی مختلف دارد. سن، میزان تحصیلات و زمینه فرهنگی سه متغیر مشخصی هستند، که کلمه ها، معانی و مفاهیمی که ما برای این کلمات قائل هستیم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

  

• ارتباطات غیرگفتاری: اکثر اوقات ارتباطات گفتاری با ارتباطات غیرگفتاری همراه است. در صورتی که طرفین ارتباط توافق کامل با یکدیگر داشته باشند به گونه‌ای رفتار می‌کنند که رفتار یکدیگر را تقویت می‌کنند ولی هنگامی که ارتباطات غیرگفتاری با پیام‌ها سازگار نیست، دریافت کننده پیام دچار سردرگمی می‌شود و نمی‌داند پیام واقعی چیست (رابینز، ۲۰۰۵).

۲-۲-۱-۹- مهارت و شایستگی مورد نیاز برای ایجاد پیام‌های باکیفیت:

هر پیامی با توجه به طبیعت و شرایط آن تأثیر متفاوتی بر مخاطب ایجاد می کند. ‌بنابرین‏ پیام باید دارای کیفیت لازم باشد بدین گونه که:

• • تمامیت، اعتبار و صحت پیام باید کامل و جامع باشد.

• • پیام باید حاوی اطلاعات مفید و مورد نیاز مخاطبین باشد.

• • پیام باید نتایج و گرایش مطلب در خود داشته باشد. به عبارتی این مطلب از کجا شروع و به کجا ختم می شود.

• • مهارت لازم در نحوه ارائه پیام و ظرافت خاص ارائه آن بسیار مهم است.

• • متناسب بودن پیام با جو حاکم و سادگی به تأثیر آن می افزاید.

• هر پیامی باید شامل پنج اطلاعات باشد (چه زمانی، کجا، با چه شخصی، چرا، چه چیزی) (شایان جهرمی و همکاران، ۱۳۸۸).

۲-۲-۱-۱۰- ویژگی‌های ارتباطات سازمانی

ارتباطات سازمانی به عنوان یکی از حوزه های تخصصی ارتباطات کلامی یا گفتاری^[۱۳۲] از مباحث مهم مدیریت به‌شمار می‌رود و ویژگی‌های خاصی دارد، که موارد زیر از آن جمله‌اند:

• 1. 1. حدود و مرزهای ارتباط سازمانی برخلاف حوزه وسیع‌تر ارتباط میان‌فردی، با وضوح بیشتری معین بوده و نفوذ ناپذیری کمتری دارد.
  1. 1. یکی از مشخصه‌ های ارتباط سازمانی باز تولید پیام‌هاست. در این نوع بازتولید، پیام‌ها از شخصی به شخص دیگر و مجدداً از آن شخص دیگر و الی آخر انتقال می‌یابد.
  1. در این‌گونه از ارتباط از اشکال مختلفی نظیر یادداشت، کارت‌های سوراخ‌دار و … استفاده می‌شود؛ اما باید دانست شکل اصلی انتقال در ارتباط سازمانی، ارتباط شفاهی است و سایر اشکال نسبت به ارتباطات رو در رو، نقش معین، کمکی یا جانشین دارند (بلیک، رد و هارولدسون^[۱۳۳]، ۱۳۷۸).

تفاوت ارتباط سازمانی با انواع دیگر ارتباط را می توان چنین بیان نمود:

1. 1. ارتباط سازمانی وظیفه‌مدار است. سازمان‌ها مجموعه های هدف‌مدار هستند که فعالیت‌های آن‌ ها در جهت تحقق اهداف فردی و سازمانی هماهنگ شده‌اند.

1. 1. روابط سازمانی متأثر از ساختار سازمانی است. الگوهای هماهنگی رفتار در سازمان‌ها موجب ایجاد ساختار‌ها می‌شود. این ساختار سازمانی که موجب شده سازمان‌ها به عنوان سیستم‌های ساختارمند شناخته شوند، بر ارتباط سازمانی اثر گذاشته و می‌تواند مانع یا موجب تسهیل آن گردد.

1. ارتباط سازمانی هم در مرزهای سازمانی و هم فراتر از آن اتفاق می‌افتد و در واقع نوعی کارکرد فرامرزی هم دارد (میلر[۱۳۴]، ۱۳۷۷).

۲-۲-۱-۱۱- تجزیه و تحلیل ارتباطات سازمانی:

تجزیه و تحلیل ارتباطات سازمانی، گزارشی عینی ‌در مورد ارتباطات داخلی سازمان است و موجب اصلاح و بهبود روش سازمان در رابطه با چگونگی کسب اطلاعات ضروری برای عملکردهای سازمان می شود. با توجه به اهمیت سیستم ارتباطات داخلی در موفقیت سازمان، لازم است هرسازمانی هرچندوقت یکبار سیستم ارتباطات داخلی خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و با توجه به تحولات محیط، محتوی و چگونگی ارتباطات فردی را مورد سنجش قرار داده و صحت و کارایی آن را ارزیابی نماید (طبیبی، ۱۳۸۱).

۲-۲-۱-۱۲- انتخاب مسیر یا کانال ارتباطی مناسب:

برای انتقال موفقیت آمیز پیام، باید کانال ارتباطی مناسبی را انتخاب نمود (همیلتون، ۲۰۱۱). در انتخاب کانال مناسب عوامل زیر اهمیت دارند:

• • 1. 1. اهمیت پیام: پیام‌های مهم غالبا نیازمند ارتباطات چهره به چهره می‌باشند. رابرت هلر^[۱۳۵](۱۹۹۸) می نویسد: «در صورتی که به جای ارتباطات چهره به چهره از تکنولوژی استفاده می کنید؛ تنها پیام‌های ضروری را ارسال کنید، سعی کنید پیامها کوتاه باشد، و از تأخیر در پاسخ خودداری کنید.»
    1. 1. توجه به توانایی‌های مورد نیاز گیرنده: برخی از افراد در تماسهای تلفنی و نامه نگاری توانمندترند و برخی دیگر در ارتباطات چهره به چهره.
    1. 1. میزان و سرعت بازخورد مورد نیاز: پیام‌های پیچیده و پیامهایی که نیازمند بازخورد فوری می‌باشند، برای ارتباطات چهره به چهره مناسب ترند. به خاطر داشته باشید، اگرچه ایمیل امکان بازخورد سریع را فراهم می کند، اما امکان سوءتعبیر را نیز بالا می‌برد.
    1. 1. لزوم ثبت دائم: دستورالعملهای کتبی، یادداشتها و ایمیل می‌تواند جهت اصلاح و ثبت مباحث و گفته ها مورد استفاده قرار گیرد.
    1. 1. هزینه کانال: در دنیای کسب و کار زمان و انرژی به عنوان هزینه شناخته می‌شوند. به عنوان مثال تماسهای تلفنی از راه دور، بیشتر از فکس و ایمیل هزینه در بردارند و جمع کردن تمام کارمندان در یک مکان خاص برای جلسات چهره به چهره هزینه بسیار بیشتری را ایجاد می‌کند.
    1. مقدار رسمیت مطلوب: اگرچه ارتباطات چهره به چهره می‌تواند کاملا رسمی باشد اما به طور معمول رسمیت آن کمتر از نامه های اداری و یادداشتها، و بیشتر از امیل می‌باشد (همیلتون، ۲۰۱۱).

۲-۲-۱-۱۳- انواع ارتباطات

۲-۲-۱-۱۳-۱- ارتباطات کلامی و غیرکلامی:

انسان‌ها در تلاش برای برقراری ارتباط، از دو نظام عمده نمادهای کلامی و غیرکلامی استفاده می‌کنند (دانکه و کلترباک، ۱۹۹۰). ارتباط کلامی، از واژه یا کلمه سود می‌برد(سرمد، ۱۳۸۲) و شامل نوشتار (ارتباط کتبی) و یا گفتار (ارتباط شفاهی) است (هوی و میسکل، ۲۰۰۵).

ارتباطات کتبی: شامل انواع روابطی است که به طریق نوشتاری رد و بدل می‌گردد. مزایای ارتباطات کتبی عبارتند از:

• 1. 1. به فرستنده پیام کمک می‌کند، پیام را قبل از ارسال، به دقت بررسی و مطالعه کند.
  1. 1. حضور فرستنده برای برقراری ارتباط ضرورت ندارد و در وقت و هزینه صرفه جویی می شود.
  1. می توان از پیام کتبی به عنوان سند استفاده نمود(سرمد،۱۳۸۲).

ارتباطات شفاهی: آنچه به کمک زبان و به صورت چهره به چهره صورت می‌گیرد. مزایای ارتباطات شفاهی عبارتند از:

۱- تعامل چهره به چهره و دریافت بازخورد سریع.

الگوی مزایده متفاوت تر از سایر الگوهاست. بر اساس این الگو، ارزش گذاری کارکنان توسط مدیران سازمان برای رقابت ‌در مورد منابع انسانی محدود که در سازمان موجود هستند، صورت می‌گیرد. مدیران برای دستیابی به منابع انسانی کمیاب با بالاترین قیمت در مزایده در برابر یکدیگر شرکت می‌کنند.

▪ نارسایی های نظریه ی مزایده:

۱- نرخ بازده سرمایه نسبت قابل پذیرشی برای ارزیابی عملکرد مدیران نیست.

۲- برای تعیین کمیابی یا فراوانی افراد متخصص ضابط های تعیین نشده است.

۳- کاربرد نظریه ی مزایده در سازمان‌های غیرانتفاعی و تولید مرحله ای که قابل تقسیم به مراکز سرمایه گذاری نیستند با اشکال روبروست.

۴- این نظریه ممکن است بر روحیه ی کارکنانی که خدمات آن ها به بهای ناچیز محک زده شده است و یا مطلقاً در مزایده شرکت نداشته اند، تاثیر منفی داشته باشد.

▪ نظریه ی بهای تمام شده ی تاریخی

این نظریه مبتنی بر اصول متداول حسابداری است، طبق این نظریه، هزینه های صرف شده برای کارکنان، به طور مستقیم موجب افزایش ارزش خدمات آن ها می شود. لذا موجب افزایش ارزش منابع انسانی از طریق محاسبه ی بهای تمام شده ی تاریخی آن شده و محاسبه می شود.

بهای تمام شده ی منابع انسانی شامل هزینه های استخدام و آموزش کارکنان است.

که در یک فرد شامل دو بخش مستقیم و غیر مستقیم است.

ـ مزایای این نظریه:

۱- این روش با نحوه ی عمل جاری حسابداری مبتنی بر اصول پذیرفته شده به عنوان مقیاس اندازه گیری داراییها هماهنگی دارد.

۲-روش بهای تمام شده تاریخی، یک روش عینی است.

۳-این روش به دلیل مستند بودن، احتمالاً بیشتر از سایر روش‌ها از سوی اداره ی مالیاتها پذیرفته می شود.

▪ نارسایی های این نظریه:

۱-تعیین وجه تمایز بین اقلام منابع انسانی و سایر منابع و همچنین تفکیک هزینه های منابع انسانی به هزینه های جاری و سرمایه ای بسیار دشوار است.

۲- منابع حاصل از روش بهای تمام شده ی تاریخی نمی تواند جوابگوی تمامی نیازهای مدیریت برای تصمیم گیری اقتصادی باشد، زیرا آنچه از نظر مدیریت در تصمیم گیری‌های اقتصادی یک سازمان اهمیت دارد، نتایج آینده ی تصمیمات است به آنچه در گذشته اتفاق افتاده است.

۳- تعیین ارتباط بین بازده منابع انسانی و هزینه های انجام شده برای این منابع بر اساس نرخ های استهلاک از پیش تعیین شده، ناممکن است.

سه دلیل اساسی برای ارزیابی دارایی های منابع انسانی و گزارشگری سرمایه گذاری در دارایی های انسانی وجود دارد:

۱-تهیه اطلاعات مربوط به وضعیت مالی شامل صورت‌های مالی به منظور آگاهی سرمایه گذاران، کارکنان و وام دهندگان.

۲- تعیین مشارکت سرمایه و کار در عملکرد کلی سازمان.

۳- ارائه مبنایی بر اساس انگیزه های اقتصادی بیشتر برای اداره ی سازمان و تهیه اطلاعات گسترده برای انجام وظایف کارمندی.

طرفداران حسابداری منابع انسانی عقیده دارند که کارایی مدیریت منابع انسانی با تسهیل برآورد خط مشی های اداری از قبیل مراحل استنتاجی برنامه های آموزشی و غیره، روندی رو به رشد دارد. نارسایی در ارائه ی اطلاعات کافی و به موقع به مدیران، منجر به گرفتن تصمیمات نامناسب می شود و در نتیجه هزینه های مربوط به کار و برنامه ریزی مورد نیاز منابع انسانی مورد توجه قرار نمی گیرد. تحلیلگران اقتصادی عقیده دارند سرمایه گذاری در منابع انسانی منجر به کارایی می شود؛ بنـابراین در اختیــار داشتن اطلاعات مربوط به سرمایه گذاری در دارایی های انسانی در راستای حفظ کارایی از نظر سرمایه گذاران ضروری تلقی می شود. این امر از راه های مختلف می‌تواند برای سرمایه گذاران مفید واقع شود. سرمایه گذاران می‌توانند تعیین کنند که آیا از منابع انسانی به نحوه ی مطلوب محافظت می شود و یا این که آیا منابع در حال توسعه و یا کاهش هستند؟

کاهش سرمایه گذاری در منابع انسانی ممکن است باعث افزایش سود کوتاه مدت شود، اما تهدیدی برای سودآوری سازمان در بلند مدت است. حداقل مزیت استفاده از حسابداری منابع انسانی در دسترس قرار دادن چنین اطلاعاتی برای سرمایه گذاران است.

در آمریکا برخی معتقدند که حسابداری منابع انسانی می‌تواند ‌در مورد چگونگی وضع و پرداخت مالیات آثار با اهمیتی داشته باشد. این گروه عقیده دارند که افزایش حرکت تدریجی اقتصاد غرب از بخش صنعتی ( تولیدی) به سوی صنایع خدماتی، موجب افزایش سرمایه گذاری در زمینه دانش، مهارت ها و تجربه های کارکنان در این نوع سازمان‌ها می شود. گسترش نیاز به کارکنان واجد شرایط در این صنایع و نیاز به توسعه ی منابع انسانی موجب کاهش در پرداخت‌های مالیاتی می شود و میزان آن بیش از حد نصاب متداولی است که به وسیله قوانین مالیاتی مجاز شده است. به همین ترتیب تشخیص مخارج منابع انسانی در مؤسسه‌ هایی مانند مؤسسه‌ های حسابرسی و خدمات مدیریت برخورداری از مزایای مالیاتی، از طریق استهلاک قابل قبول مخارج منابع انسانی مربوط در این زمینه را سبب می شود.

روش های گزارشگری

چهار روش برای انعکاس سرمایه گذاریها در منابع انسانی در گزارش‌های مالی سالانه شرکت‌ها وجود دارد، اطلاعات مربوط به سرمایه گذاریها در منابع انسانی را میتوان در گزارش هیئت مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام، گزارش دارایی‌های نامشهود، صورت‌های مالی حسابرسی نشده، یا به شکل پیوست صورت‌های مالی اساسی ارائه کرد. گزارش هیات مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام اغلب شامل اطلاعاتی درباره مخارج مربوط به منابع انسانی است که ممکن است چشمگیر یا حتی به نسبت مهمتر از مخارجی باشد که برای دارایی‌های عینی ( مشهود) انجام شده است. به عنوان یک اقدام اولیه ‌در مورد نحوه عمل حسابداری دارایی‌های انسانی، گزارش هیئت مدیره ممکن است مخارجی را به عنوان سرمایه گذاری در دارایی‌های انسانی گزارش دهد. برای نمونه یک شرکت ممکن است مخارج انجام شده برای آموزش کارکنان خود را جداگانه گزارش دهد.

این گونه اطلاعات به سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی کمک می‌کند تا میزان توجه مدیریت به توسعه ی منابع انسانی را به عنوان عامل حیاتی برای تضمین سوددهی شرکت در بلند مدت ارزیابی کنند. به علاه گزارش هیات مدیره باید شامل اطلاعاتی ‌در مورد ترک خدمت کارکنان از لحاظ روند و هزینه ی آن نیز باشد. شرکت باید ‌در مورد ترک خدمت مدیران کلیدی و متخصصان فنی خود نیز که ممکن است به رقبای تجاری شرکت ملحق شوند یا رقیب جدیدی را به وجود آورند، گزارش دهد. این موضوع در صنایعی که با تکنولوژی پیش می‌روند و تحقیق و توسعه دانش فنی در آن ها نقش بسیار مهمی دارد، غیر عادی نیست.

دومین روش آن است که اطلاعات ‌در مورد سرمایه گذاریها در دارایی‌های انسانی در گزارش دارایی‌های نامشهود ارائه شود.