کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

این دوره از زمانی آغاز می شود که کارمند شعبه در حضور مشتری عملیات بانکی را به صورت الکترونیکی ثبت و دنبال می‌کند. از اواخر دهه ۱۹۷۰ امکان انتقال آنلاین اطلاعات به صورت مؤثر در بین شبکه های بزرگ رایانه ای و ترمینال های ورودی و خروجی داده ها ، از طریق به کارگیری ترمینال هایی که به ظاهر شبیه به رایانه شخصی امروزی بودند و از طریق خطوط مخابراتی به رایانه های بزرگ مرکزی متصل می شدند، به وجود آمد.

دوره سوم: متصل کردن مشتریان به حسابهایشان

در این دوره که از اواسط دهه ۸۰ آغاز شد امکان دسترسی مشتریان به حساب هایشان فراهم گردید. یعنی مشتری از طریق تلفن یا مراجعه به دستگاه خودپرداز و استفاده از کارت هوشمند یا کارت مغناطیسی یا کامپیوتر شخصی به حسابش دسترسی پیدا می‌کند و ضمن انجام عملیات دریافت و پرداخت، نقل و انتقال وجوه به صورت الکترونیکی انجام می‌دهد(حیدرپور و طهماسبی، ۱۳۸۹).

دوره چهارم : یکپارچه سازی سیستم‌ها و مرتبط کردن مشتری با تمامی عملیات بانکی

آخرین دوره تحول در نظام بانکی زمانی آغاز می شود که همه نتایج به دست آمده از سه دوره قبل به طور کامل مورد توجه قرار گیرد و مشکلات آن ها برطرف گردد و کلیه عملیات بانکی به طور الکترونیکی انجام شود. در این دوره هم بانک و هم مشتریان می‌توانند به طور دقیق و منظم اطلاعات مورد نیازشان را کسب نمایند. گرچه آهنگ این تحولات متفاوت است اما این چهار دوره به طور یکسان در صنعت بانکداری روی خواهد داد. لازمه ورود ‌به این مرحله داشتن امکانات و بسترهای مخابراتی و ارتباطی پیشرفته و مطمئن است.

۲-۲۶-۲- انواع بانکداری الکترونیک

بانکداری الکترونیکی مصرف کننده: منظور از بانکداری الکترونیکی مصرف کننده آن بخش از بانکداری الکترونیکی است که توسط اشخاص مشتریان حقیقی بانک مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصرف کنندگان نهایی با آن سروکار دارند . این بخش از بانکداری الکترونیکی از قسمت های مختلفی تشکیل می شود که در ادامه مورد اشاره قرار می‌گیرد:

ماشین خودپرداز: یک ماشین خود پرداز می‌تواند به عنوان یک شعبه ی بانک عمل کند و بسیاری از وظایف اصلی بانکداری را انجام دهد و بخش عظیمی از مبادلات با حداقل مداخلات نیروی انسانی انجام خواهد گرفت . آمارها نشان می‌دهند نصب خود پرداز طی شش سال در سراسر دنیا نرخ رشدی معادل ۴۵ درصد داشته است؛ به گونه ای که می توان گفت بزرگ ترین سرمایه گذاری بانک‌های سراسر جهان در عصر خدمات کامپیوتری، پیرامون دستگاه های خودپرداز و توزیع پول بوده است(ابراهیمی،۱۳۸۲).

ماشین های نقطه فروش: ماشین های نقطه فروش به معنی انتقال الکترونیکی وجوه در نقطه فروش هستند که طبق آن مشتری در هر نقطه ای از زمان و مکان که کالا یا خدمات را می‌خواهد، با بهره گرفتن از اشکال مختلف تعیین هویت ایمن و حلقه ی اتصال الکترونیکی مطمئن وجه را از حساب خود در بانک یا مؤسسه ی مالی به فروشنده منتقل می‌کند(ابراهیمی،۱۳۸۲). این ابزار در دهه ی هفتاد میلادی در امریکا مرسوم شد و نرخ رشد آن از خودپردازها کمتر بوده است.

بانکداری تلفنی: انجام یک معامله ی تجاری خرده بین بانک و مشتریان از طریق تلفن، بانکداری تلفنی نامیده می شود. روش های مورد استفاده در بانکداری تلفنی شامل واکنش صوتی ، تشخیص صد ا و تلفن های قابل برنامه ریزی می‌باشد. تسهیلات بانکداری تلفنی نیز مواردی چون بررسی مانده و گردش حساب ، پرداخت صورت حساب ها، مدیریت وجوه نق د، خدمات پیام و انتقال وجه نقد به سایر حساب ها را شامل می شود(هاشمیان، ۴۲:۱۳۸۲).

بانکداری اینترنتی: به استفاده از اینترنت به عنوان کانال ارتباطی راه دور برای ارائه ی خدمات بانکداری، بانکداری اینترنتی اطلاق می شود. با کمک اینترنت بانک- ها به مرزهای زمانی و جغرافیایی محدود نیستند و در عین حال برای بانک و مشتریان منافع زیادی به دنبال خواهند داشت(هی کی کار جالوتو و همکاران^[۶۳]،۲۰۰۲). اولین و مهم ترین عامل در استفاده از بانکداری اینترنتی دسترسی بهتر به خدمات، قیمت های بهتر و حفظ حریم خصوصی بالاتر است. موفقیت و یا شکست در بانکداری اینترنتی به طور قابل توجهی تحت تأثیر پیوند زیر‌ساخت‌های فنی با فرایندهای کسب و کار است.


۲-۲۷- پیشینه داخلی

قاسمی و مشایخی (۱۳۹۱) تحقیقی را با عنوان اولویت بندی نیازهای مشتریان در بانکداری الکترونیک به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی گروهی (AHP) در شعب بانک کشاورزی شهر نایین انجام دادند. هدف این پژوهش بررسی و اولویت بندی نیازهای مشتریان در بانکداری الکترونیک در بانک کشاورزی شهر نایین می‌باشد. بدین منظور از خبرگان علمی دانشگاه ها و صنعت مدیران و کارشناسانی که در مدیریت های مختلف بانک مشغول به کار می‌باشند، کسب نظر شده است. ابزار تجزیه و تحلیل داده های برای حل مدل AHP گروهی استفاده شده است. نتایج به دست آمده، نتایج گویای آن است که ۶ معیار اصلی و ۸۲ زیرمعیار فرعی به منظور اولویت بندی نیازهای مشتریان در بانکداری الکترونیک شناسایی شد.

امیری و دیگران (۱۳۹۰) تحقیقی را با عنوان پیش‌بینی الگوهای رفتاری مشتریان بانک جهت شناسایی روش مناسب برای ارائه سرویس های پیشنهادی انجام دادند. در این تحقیق سعی شده با بهره گرفتن از داده های مربوط به تراکنشهای مالی مشتریان، زمان مناسب جهت پیشنهاد سرویس‌های مورد علاقه مشتری شناسایی گردد. بر این اساس در این تحقیق نتایج حاصل از پیش‌بینی روند آتی تراکنشهای مشتری(روند مثبت، منفی یا تغییر الگوی رفتاری) با بیان از شبکه های عصبی پرسپترون، در شناسایی زمان مناسب جهت پیشنهاد سرویس ه
ای مورد علاقه بیان شده است. این سرویس ها بر اساس علایق مشتری و نتایج حاصل از پیش‌بینی الگوی رفتاری شناسایی گردیده است.

شاهین و صالح زاده ( ۱۳۹۰) تحقیقی را با عنوان طبقه بندی نیازهای مشتریان و تجزیه و تحلیل رفتار آن ها با بهره گرفتن از الگوی تلفیقی کانو و قوانین انجمنی انجام دادند. هدف از این تحقیق، ارائه الگوی تلفیقی از مدل کانو و قوانین انجمنی به منظور طبقه بندی نیازهای مشتریان و تجزیه و تحلیل رفتار آن ها بوده است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که ویژگی های جمعیت شناختی مشتریان به طور آشکاری بر نوع نیازهای آن ها تاثیر گذاشته است. نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند به شکل مؤثری در تدوین استراتژی های بازاریابی به منظور جلب رضایت مشتریان و همچنین در بخش بندی بازار استفاده شود.

فضلی و علی زاده (۱۳۸۷) تحقیقی را با عنوان تجزیه و تحلیل و اولویت بندی بهینه نیازهای مشتریان:‌ «رویکرد مدل ادغامی KANO در QFD» انجام دادند. تحقیق حاضر با هدف شناخت و بررسی متدولوژی مدل ادغامی KANO در QFD در زمینه تجزیه و تحلیل و اولویت بندی نیازهای مشتریان انجام شده است. همچنین مبانی و مفاهیم این متدولوژی، کارکرد آن در اولویت بندی نیازهای مشتریان و مراحل این روش می پردازد. در پایان برای تست مدل ارائه شده، نتایج حاصل از به کارگیری مدل در یک مطالعه موردی نشان داده شده است.

فرضیه چهارم: بین آموزش به شیوه قصه گویی بر میزان گنجینه لغات کودکان پیش دبستانی ارتباط معنادار وجود دارد.هرچه مقدار آزمون لاندای ویلکز به صفر نزدیکتر باشد نشان می‌دهد که میانگین ها دارای تفاوت بیشتری با یکدیگر می‌باشند و هرچه به ۱ نزدیکتر باشد عدم تفاوت میانگین ها را گزارش می‌کند. در این آزمون مقدار آزمون لاندا برابر با ۴۳/۰ گزارش شده است که با صفر دارای فاصله بسیار اندکی می‌باشد و سطح معناداری نیز برابر با ۰۰۰۱/۰ می‌باشد که از ۰۵/۰ کوچکتر است و بیانگر آن است که: میانگین ها در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری با یکدیگر دارند.

سالاری (۱۳۸۲) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر قصه‌گویی بر خزانه لغات کودکان ۳ تا ۶ سال با هدف بررسی تاثیر قصه‌گویی بر دایره واژگانی کودکان انجام گرفته است. این تحقیق که به صورت می‌دانی انجام گرفته نشان می‌دهد قصه‌گویی بر خزانه لغات کودکان تاثیر دارد و در عین حال متغیر سن را نیز در این تاثیر

دخیل دانسته‌است. ولی جنسیت را عامل تاثیرگذاری نمی‌داند. در این پژوهش ذخیره واژگانی مهم بوده و

ارزیابی شده است و نه تنها واژه های به‌کارگرفته شده توسط آزمون شونده‌ها مهم بوده است بلکه واژه های قابل فهم نیز ملاک قرار گرفته است. عرشی(۱۳۷۹) تحقیقی تحت عنوان بررسی مقایسه واژگان ۳و ۴ و۵ ساله فارسی زبان انجام داده است در این پژوهش گفتار۶۱ کودک مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد میانگین طول گفته ها برحسب واژه افزایش سن و انجام قصه گویی و بازی آزاد افزایش می‌یابد و این افزایش به لحاظ آماری معنادار است. تحقیقات خارج از کشور به وسیله ستولت و همکارنش (۲۰۰۷) تحت عنوان رشد واژگان با قصه گویی ، در کودکان ۴ و ۵ ساله انجام داده است قصه گویی را یک عامل پیش‌بینی کننده قوی از عملکردهای زبانی در حوزه صرفی و نحوی است می توان گفت که محدودیت در خزانه واژگان اولیه می‌تواند منجر به محدودیت در حوزه های دیگر زبانی شود. گرین (۲۰۱۱) “قصه گویی نوعی بحث و برون ریزی افکار و اندیشه ها می‌باشد” از راه گفتن کلیدواژه هایی برای قصه گویی و یا تمام کردن یک قصه ناتمام دانش آموزان به کنکاش ذهنی می پرداختند و هر دانش آموز رویاها و اندیشه‌های خود را به صورت عملیاتی در آورده و بازخورد می گرفتند و علاوه بر آن هر دانش آموز با شنیدن داستانها وقصه های ساخته شده توسط همکلاسی های خود شیوه های تفکر بدیع و ‌خلاق‌تر از تفکرخود را می آموزد به علاوه با ساخته شدن داستان و قصه و بیان آن بازخورد های راهبردی و هموار کننده مسیرتفکر ‌از طرف‌ پژوهشگر به آن ها داده می شد.

۳-۵- نتیجه گیری:

بچه های پیش دبستانی عاشق حرکات بیانی با دست، تغییر حالت و احساس با صورت و صداهای زمینه و جلوه‌های صوتی هستند. برای این که شخصیت‌ها و حوادث را برای بچه ها زنده کنید می‌توانید، از این عناصر استفاده کنید. به یاد داشته ‌باشید که این عناصر را در یک داستان همیشه مثل هم استفاده کنید تا بچه ها آن‌ ها را یاد بگیرندنمایش، درک مفهوم را برای کودک میسر می‌سازد. همینطور حالات چهره و حرکات بدن نیز به فهم داستان کمک می‌کند همچنین ضروری است داستان را با آهنگ ملایم برای آن ها بازگو کنند. قصه گویی هنر گوش سپردن (دقت شنیداری) را تقویت می‌کند و چنانچه داستانی که برای کودکان نقل می شود ارزش شنیدن داشته باشد آنان مشتاق یادگیری کلیدهایی در داستان می‌شوند که نمادها را برای آن ها می گشایند و معنا می‌کنند. کودک کاملاً با شخصیت و حوادث مستقل داستان همراه می شود و آن ها را با دیگر موقعیت های زندگی روزمرۀ خود همسان می پندارد. شنیدن قصه امکان تمرین تصویرسازی ذهنی را برای کودک فراهم می‌سازد. کودک با شنیدن قصه، صحنه ها، اعمال و شخصیت های آن را خلق

می‌کند. توانایی تجسم و خیال پـردازی مبنای تصور خلاق است و به نظر می‌رسد این توانایی بر رشد شناختی کودک تأثیری مثبت دارد. برخی عقیده دارند که با قصه می توان میزان درک شنیداری و رشد بیانی

کودکان افزایش داد.‌بنابرین‏ از علاقه فراوان کودکان به قصه باید بیشترین بهره را در امر زیان آموزی وتقویت مهارت های زبانی تقویت تخیل وتفکروگنجینه ی لغات شنیداری آن ها کسب کرد. مربیان می‌توانند گاهی از کودکان بخواهند که آن ها به قصه گویی بپردازند. در قصه گویی دو مهارت مهم زبان آموزی یعنی

گوش کردن و سخن گفتن تمرین و تقویت می شود.

۵-۵- محدودیت های تحقیق:

• • نبود امکانات و فضای آزمایش مناسب تر برای آزمایش طرح

• • عدم توانایی کنترل در پاسخ دهی دقیق کودکان پیش دبستانی به آزمون ها

• • امکان کنترل برخی از متغیرها از جمله انگیزش افراد نمونه و مشکلات خانوادگی میسر نشد.

• • ار جمله محدودیت های موجود در این پژوهش می توان ‌به این موضوع اشاره کرد که اعضای گروه نمونه فقط شامل دختران پیش دبستانی بوده است ‌بنابرین‏ در تعمیم نتایج به پسران و پایه های دیگر لازم است جانب احتیاط رعایت شود.

• • پایه تحصیلی: دانش آموزان با پایه تحصیلی یکسان یعنی مقطع پیش دبستانی شرکت کرده‌اند.

• • تعمیم یافته های این پژوهش به دیگر مقاطع و دیگر شهرها باید با احتیاط صورت گیرد.

۱- Ibid pp.84-86

۲- Employee unrest

۳- Absenteeism

۴- Tardiness

۵- Turn over

۴۳

۶- بازنشستگی زودرس۲ : مطالعات ( اسمیت و مک لن ) ۳ ارتباط رضایت شغلی و باز نشستگی زود رس را نشان می‌دهد . شواهدی وجود دارد ، مبنی بر این که کارکنانی که تقاضای باز نشستگی پیش از موعد می‌کنند ، تمایل دارند ، نگرش های مثبت خود را کمتر معطوف به کار خود بسازند. از طرف دیگر کارکنانی که پست های سازمانی عالی تری دارند و دارای فرصت های کاری چالشی هستند ، نسبت به مشاغل سطوح پایین تر کمتر به دنبال باز نشستگی زود رس هستند.

۳-۳-۲ رضایت شغلی و عملکرد:

یکی از موضوعات بحث انگیز رضایت شغلی ؛ارتباط آن با عملکرد است. سه دیدگاه مختلف در این مورد وجود دارد. ۱

۱-رضایت شغلی باعث افزایش عملکرد می شود.

۲- عملکرد شغلی موجبات رضایت شغلی را فراهم می آورد.

۳- ارتباط ذاتی بین رضایت شغلی و عملکرد وجود ندارد ، بلکه پاداش های متغییری هستند که مداخله می‌کنند . اشکال زیر ارتباط رضایت شغلی و عملکرد را با توجه به دیدگاه های فوق نشان می‌دهد :

۱- عملکرد کاری ………………………………علت …………………………..رضایت شغلی

(کارمند راضی مولد تر و کاراتر است )۲

۲-عملکرد کاری …………………………..معلول ……………………………….رضایت شغلی

( کارمند مولد و کارا و راضی تر است )۳

رضایت شغلی ۳-عملکردکاری……………………………………………….

( هیچ ارتباط یا جهت خاصی وجود ندارد )

برای دو دیدگاه اول پشتوانه تحقیقاتی ضعیفی ارائه شده است. بیست مطالعه ی انجام یافته در این زمینه نشانگر آن است که بین رضایت شغلی و عملکرد ارتباط ضعیفی وجود داردو بیانگر آن است که کارمند راضی ضرورتا عملکرد بالایی ندارد. البته نتایج تحقیقات نشان می‌دهد ، دیدگاه دوم تا حدودی مورد تأیید قرار گرفته و عملکرد بالاتر، رضایت بالاتری را نیز به دنبال دارد. اما در این میان دیدگاه سوم که عامل پاداش را به ‌عنوان متغیر مداخله گر در ارتباط بین عملکرد و رضایت شغلی معرفی می‌کند بیشتر مورد تأیید قرار گرفته است. این بدان مفهوم است که عملکرد ، پیامد رضایت شغلی نیست و همچنین رضایت شغلی نیز پیامد عملکرد نیست. در سال ( برایفیلد و کروکت ) ۴ادبیات ارتباط رضایت شغلی و عملکرد را مورد بازنگری قرار دادند و نتیجه گرفتند که بین این دو پدیده ارتباط مستقیم کمی وجود دارد ۵ .

۱- Arnold & Feldman

۲- Union Activity

۳- Schmit & Mclane

۴- John M.Ivancevich and Michael T. Matteson op.Cit. p.66

۵- The satisfied worker is moe r productive

۶- The moer productive worker is satisfied

۷- Brayfield and Crockett

۸- Martin j . Gannon

۴۴

در حقیقت بعضی اوقات رضایت شغلی و عملکرد به طور معکوس با یکدیگر ارتباط دارند. تئوری انتظار تا حدودی این معما را حل نمود. از این دیدگاه ، انگیزش عبارت است از فعالیت و هدایت انرژی و رفتار ، در حالی که رضایت شغلی ایستگاه یا پاداش رفتار است. وقتی اعضاء سازمانی از کار رضایت پیدا می‌کنند، میزان غیبت ، تأخیر در کار و حتی ترک خدمت کاهش می‌یابد . در حقیقت رضایت شغلی می‌تواند برای سازمان تعیین کننده باشد.

۴-۳-۲ اندازه گیری رضایت شغلی :

رضایت شغلی نگرشی است که افراد درباره ی شغل خود دارند که نشأت گرفته از ادراک افراد از شغلشان است. تعداد زیادی از سازمان‌ها برای تعیین سطوح رضایت شغلی افراد از نگرش سنجی استفاده می‌کنند. یکی از ابزارهای معتبر برای سنجش سنجش رضایت شغلی ،شاخص توصیفی شغل۱ (JDI) است.

رضایت شغلی ناشی از جنبه‌های مختلف شغل همچون پرداخت۲ ،فرصت های ترفیع ۳سرپرست، همکاران۴و عوامل محیط کاری همچون سبک سرپرستان ،خط مشی ها و رویه ها ، تعلق کاری سنجش رضایت شغلی ،شرایط کاری و مزایای شغلی است. در مدل فوق پنج عامل عمده به ‌عنوان ابعاد رضایت شغلی مطرحند که عبارتند از :

۱- پرداخت : میزان حقوق دریافتی و انصاف و برابری در پرداخت.

۲– شغل: حدی که وظایف شغلی ،فرصت را برای آموزش و پذیرش مسئولیت فراهم می آورد .

۳- فرصت‌های ارتقاء : قابلیت دسترسی به فرصت‌ها برای پیشرفت .

۴- سرپرست : توانایی‌های سرپرست برای نشان دادن علاقه و توجه به کارکنان.

۵- همکاران : حدی که همکاران ، دوستانه ، شایسته و حمایتی هستند. ۵

۹-۲ پیشینه پژوهش:

۱-۹-۲ پژوهش‌های انجام شده در ایران

-صیادی، قاسم (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی و پسران دبیرستانهای بابل بین عوامل بهداشتی و رضایت شغلی دبیران رابطه وجود دارد. بین عوامل واسطه ای و رضایت شغلی دبیران رابطه وجود دارد. بین عوامل انگیزشی و رضایت شغلی دبیران رابطه وجود دارد.

-حمیدی‌فرد، امیر‌رضا (۱۳۸۹) هدف پژوهش، بررسی تاثیر توانمندسازی معلمان ابتدایی شهر تهران بر رضایت شغلی آن ها است. بررسی‌ها نشانگر این مهم است که هرچه معلمین از روابط انسانی قوی‌تر، شیوه تدریس بهتر، حقوق و

۱ Job Descriptive index(JDI)

۲-pay

۳-Promotion opportunities

۴-co-workers

۵- Ivancevich and Matteson op. cit. p. 661

۴۵

مزایای بیشتر و استرس شغلی کمتری برخوردار باشند، رضایت شغلی آن ها نیز به همان نسبت بالاتر می‌رود. در کل ۶/۸۲ درصد از معلمان ابتدایی شهر تهران معلمان در صورت توانمندشدن احساس رضایت بیشتری از شغلشان خواهند داشت، یعنی افزایش توانمندسازی معلمان باعث افزایش رضایت شغلی آن ها می‌گردد. کلیدواژه‌ها: توانمندسازی، رضایت شغلی، معلمان شهر تهران.

– محمدی (۱۳۸۰) در تحقیقی تحت عنوان (( ارزیابی راه های توانمند سازی معلمان )) ‌به این نتیجه دست یافت که تفویض اختیار ، پاداش مبتنی برعملکرد ، غنی سازی شغلی و مدیریت مشارکتی زمینه توانمند سازی کارکنان را فراهم می‌کند. همچنین نتایج تحقیق وی نشان داد که به اعتقاد کارکنان احساس مؤثر بودن نسبت به سایر ابعاد از اهمیت بالاتری برخوردار بوده استو همچنین مدیریت مشارکتی نیز به عنوان تسهیل کننده توانمند سازی کارکنان ، به عنوان مهمترین گام به شمار رفته است ( محمدی ، ۱۳۸۰).

– عبداللهی (۱۳۸۴) در تحقیق خود تحت عنوان (( توانمند سازی روانشناختی کارکنان : ابعاد و اعتبار سنجی بر اساس مدل معادلات ساختاری )) در حوزه ستادی وزارت علوم تحقیقات و فناوری ‌به این نتیجه دست یافت که توانمند سازی شناختی کارکنان سازه ای چند بعد ی است که شامل ۵ بعد متغیر نهفته ( شایستگی ، خود مختاری ، تاثیر گذاری ، معنی دار بودن و اعتماد ) می شود که در میان احساس شایستگی دارای بیشترین میانگین و احساس اعتماد به همکاران از کمترین میانگین برخوردار است.

بعضی از دانشمندان و فیلسوفان تربیتی امروز با تکیه بر علم تجربی و علم مداری و اندیشه‌های الحادی از رهنمودهای منابع آسمانی و وحی الهی محروم شده‌اند و نظام تربیتی با مشکلاتی روبروشده است. لذا یک نظام آموزش اخلاقی مبتنی بر علم و وحی و جامع و فراگیر برای نجات جامعه بشری ضرورت پیدا می‌کند. در مکتب اسلام که هدف اصلی در آن یکتاپرستی و خدا پرستی می‌باشد، اخلاق جزیی از دین است و مبانی، اصول و روش خود را از دین می‌گیرد، ‌بنابرین‏ بررسی مفاهیم اخلاقی در این منبع آسمانی دین اسلام ضرورت پیدا می‌کند تا با سرلوحه قرار دادن این مفاهیم به تربیت اخلاقی ای بپردازیم که هدف نهایی آن رسیدن به قرب الی الله می‌باشد.

۴٫۱٫ اهداف تحقیق

هدف کلی:

بررسی محتوایی مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و کاربردهای آن در طراحی یک نظام تربیتی آموزشی

اهداف جزئی:

به کاربستن این مفاهیم برای طراحی یک نظام آموزش اخلاقی

۵٫۱٫ سوالات تحقیق

۱٫ مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم کدامند؟

۲٫چگونه می توان از این مفاهیم برای طراحی یک نظام آموزش اخلاقی استفاده کرد؟

۳٫با توجه به مفاهیم ‌و مضامین اخلاقی در قرآن کریم عناصر تربیت اخلاقی (اهداف، مبانی، روش ها …….)کدامند؟

۶٫۱٫ تعریف اصطلاحات

۱٫۶٫۱٫ اخلاق:

” واژه اخلاق جمع خُلق و خَلق است و در لغت به معنی مفاهیم خوی ها، طبیعت باطنی، سرشت درونی، طبع، مروت، خوشرفتاری” (دهخدا، ۱۳۵۷)

“برخی از لغت شناسان معتقدند خَلق و خُلق هر دو به یک معنا است لکن خَلق به هیئت ها و شکل ها و صورت هایی اختصاص دارد که به وسیله ی چشم قابل دیدن هستند و خُلق به خوی و سجایایی که با بصیرت و دیده درک می شود اطلاق می شود”(راغب اصفهانی، ج ۱، ۱۴۱۶ ق : ۲۹۷)

۲٫۶٫۱٫ قرآن:

“قرآن کتاب اصلی دین اسلام است ،این کلام الهى را خداوند به تدریج بر حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) خاتم پیامبران به زبان عربى و لهجه ى قریش، نازل ‌کرده‌است”.(علامه عسگری،ج۱،۱۴۱۶ق : ۲۶۱)

قرآن اصلی‌ترین منبع وحی در اسلام به شمار می‌آید و به زبان عربی است. کلمه قرآن در لغت به معنی «قرائت کردن» و «خواندن» است و مسلمانان معمولاً به آن با عناوینی مانند «قرآن کریم» و «قرآن مجید» اشاره می‌کنند. قرآن به ۳۰ جزء تقسیم شده و ۱۱۴ سوره دارد.(ویکی فقه)

۳٫۶٫۱٫ تربیت:

“تربیت، دگرگون کردن گام به گام و پیوسته هر چیز است تا آن‌گاه که به انجامی که آن را سزد برسد.”(راغب اصفهانی، ج ۱، ۱۴۱۶ ق۱۸۴)

“تربیت عبارت است از رفع موانع و ایجاد مقتضیات برای آنکه استعدادهای انسان در جهت کمال مطلق شکوفا شود”.(دلشاد تهرانی ،۱۳۷۷:۲۴)

۴٫۶٫۱٫ نظام تربیتی:

“مجموعه گزاره ها و اندیشه‌های منظم و سازمان یافته درباره تربیت که از مبانی، اصول، اهداف و روش های تربیتی شکل گرفته است”.(خسرو پناه ،۱۳۸۱: ۲۲)

۵٫۶٫۱٫ تربیت اخلاقی:

“تربیت اخلاقی ناظر بر پرورش استعدادهای روحی و اخلاقی است که مشتمل بر اصلاح درون و تهذیب نفس می‌باشد و مقدم بر آموزش های فکری است”.(سادات،۱۳۸۰: ۲۴)

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۱٫۲٫ مقدمه :

علم اخلاق از جمله دیرینه ترین دانش های بشری است، چراکه از دیرباز دغدغه بشر بوده است و در کهن ترین متونی که از فرهنگ های مختلف بر جای مانده نیز با آموزه های اخلاقی مواجه می‌شویم توصیه ها و دستورات فراوانی که از حکما و فرزانگان درباره رفتارهای درست و نادرست و خصلت های خوب و بد رسیده، همه گویای سابقه دیرینه این دانش است و در تعریف و توصیف این واژه، ادبا، فلاسفه، عرفا و سایر اندیشمندان سخن گفته و هر یک به قدر وسع و به تناسب دریافت شخصی خود به ارائه تعاریف متنوع پرداخته‌اند. در ادامه می­کوشیم تا با بهره گرفتن از دیدگاه صاحب نظران مختلف به تبیین کلمه اخلاق بپردازیم.

۲٫۲٫ تعریف مفهوم اخلاق:

واژه اخلاق جمع خُلق و خَلق است و در لغت به معنی “مفاهیم خوی ها، طبیعت باطنی، سرشت درونی، طبع، مروت، خوشرفتاری” (دهخدا، ۱۳۵۷)

ابوعلی ابن مسکویه که از عالمان پیشین است در تعریف علم اخلاق چنین می‌گوید: “خُلق همان حالتی است که برای نفس انسانی حاصل می‌گردد که نفس را به جانب افعال آن و بدون تفکر و تأمل به سوی کارهایی تحریک و فرا می‌خواند” (ابن مسکویه، ۵۱:۱۴۱۵) “در آن هیئت نفسانی و حالت راسخه ای که خُلق نامیده می شود، اگر کانون افعال نیکو باشد، آن را خُلق حَسَن و اگر مصدر اعمال زشت باشد، آن را خُلق قبیح می‌نامند” (همان؛ ۲۵)

خواجه نصیرالدین طوسی نیز در کتاب اخلاق ناصری بیان ‌کرده‌است:

“خلق ملکه ای نفسانی است که باعث صدور افعال بدون فکر و تأمل است و در حکمت نظری روشن شده است که از کیفیات، آنچه به سرعت از بین می رود، آن را حال خوانند و آنچه زوال آن به کندی باشد، آن را ملکه گویند. پس ملکه کیفیتی بوَد از کیفیات نفسانی و این ماهیت خُلق است”. (طوسی؛۱۳۶۴؛۱۰۱)

فیض کاشانی در کتاب المحجه البیضاء نیز علم اخلاق را علمی می دانند که :”به کمک آن از حالات مختلف قلب اطلاع حاصل می شود که برخی از آن ها پسندیده است، مانند صبر، شکر، اخلاص و شماری دیگر مذموم و قبیح است مانند حد و خیانت”. (فیض کاشانی؛ بی تا: ۳۱)

۳٫۲٫ دیدگاه ها و مکاتب موجود ‌در مورد اخلاق :

امروزه علم اخلاق دارای شاخه های متعددی است که هر بخش با رویکرد خاص به توضیح و تبیین علم اخلاق می پردازد که عمدتاًً در سه شاخه اصلی طبقه بندی می‌شوند:

۳٫۲٫ ۱٫ اخلاق توصیفی ^[۱]

۳٫۲٫ ۲٫ اخلاق هنجاری ^[۲]

۳٫۲٫ ۳٫ فرا اخلاق ^[۳]

۳٫۲٫ ۱٫اخلاق توصیفى

اخلاق توصیفى چیزى است که جامعه شناسان، روانشناسان، مورخان و انسان شناسان به آن مى‏پردازند، در اینجا تنها به گزارش، توصیف وتبیین پرداخته مى‏شود و از هر گونه توصیه یا امر و نهى پرهیز مى‏گردد. در اخلاق توصیفى به اخلاق ملت‏ها و اقوام مختلف و حتى اخلاق نحل توجه مى‏شود و مسایل و نظام‏هاى پذیرفته شده از سوى آن ها توصیف و تبیین مى‏گردد. مثلاً مسائل اخلاقی را از دیدگاه اسلام یا مسیحیت بررسی می‌کند؛ گزاره هایی مانند «عدالت خواهی خوب است»، «دروغگویی بد است»، «کمک به مستمندان وظیفه ماست» و «سقط جنین ناصواب است» بیانگر این توصیف است. اگر چه ممکن است از سوی بعضی از دیدگاه های فرهنگ غرب، نظری متناقض با این گزاره ها ابراز گردد. هر گزاره اخلاقی را که در صدد توصیف اخلاقی یک فعل انسانی، از نظر یک شخص خاص، یک قوم خاص و یا به طور کلی، از یک دیدگاه خاص است، اخلاق توصیفی می‌نامند.( پالمر، ۱۹۹۵: ص ۱۱)

اهداف توسعه هزاره

در سپتامبر سال ۲۰۰۰ اجلاسی تحت عنوان اهداف توسعۀ هزاره (MDGs/millennium development goals) توسط سازمان ملل متحد با حضور سران کشورهای دنیا برگزار شد. نتیجۀ این اجلاس تصویب پیش نویسی برای دولت هایی بود که به توسعه می اندیشند و سازمان ها که در حوزه توسعه فعالیت می‌کنند. این پیشنویس یا برنامۀ عمل که به عنوان «اهداف توسعه هزاره» نام گرفت ۸ مادۀ اساسی و ۱۸ هدف جزیی دارد که باید تا سال ۲۰۱۵ میلادی در سراسر دنیا اجرایی شده باشد. به نصف رسیدن میزان فقر و گرسنگی مفرط در جهان، توجه به تحصیلات ابتدایی، ارتقای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، رشد سلامت زایمان، کاهش مرگ ومیر نوزادان، مبارزه با ایدز، مالاریا و سایر امراض مسری، حصول اطمینان از حفظ محیط زیست و ایجاد مشارکت جهانی در توسعه این ۸ ماده را تشکیل می‌دهند. همان‌ طور که ملاحظه می فرمایید ۶ ماده از این ۸ ماده به طور مستقیم و دو ماده نیز به شکلی غیرمستقیم به «سلامت» اشاره دارد. به نحوی که هم اکنون بخش عمده ای از این وظایف در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز بوده و قانوناً در رستای برنامه های سلامتی این وزارتخانه که متولی امر سلامت و سیاستگزار اصلی این بحث در کشور است برمی گردد. بحث تغذیه به ویژه تغذیه کودکان که به ماده یک این سند بر می‌گردد در دفتر بهبود تغذیه جامعه، توجه به تحصیلات ابتدایی و همچنین توانمندسازی زنان، رشد سلامت زایمان و کاهش مرگ و میر نوزادان در مرکز سلامت جمعیت، خانواده و مدارس، مبارزه با بیماری های مسری از جمله ایدز و مالاریا در مرکز مبارزه با بیماری های واگیر، حصول اطمینان از محیط زیست در مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه پیگیری می شود. در خصوص حصول اطمینان از سلامت محیط زیست گفتنی است پس از کش و قوس های فراوان در خصوص این که چه سازمانی متولی اعلام تعطیلی در شرایط حاد شدن آلودگی هوا در ‌کلان‌شهر تهران است، دولت یازدهم به تازگی با ابلاغیه ای به استانداری تهران شرایط اعلام هشدار و تعطیل شدن شهر را به وزارت بهداشت و عمدتاًً مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه محول ‌کرده‌است. در خصوص ماده آخر این سند نیز که به ایجاد مشارکت جهانی در توسعه اشعار دارد، باید گفت هرچند این ماده به طور مستقیم به سلامت تأکید نکرده و همه جوانب توسعه را مدنظر قرار داده است ولی کیست که نداند این انسان سالم است که محور توسعه است. آیا اساساً بدون سلامت انسان های می توان جامعه ای پویا را برای گام برداشتن در جاده توسعه متصوّر بود؟ سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز بر این سخن که انسان محور توسعه می‌باشد تأکید ورزیده است. در آموزه های دینی نیز بر این امر تأکید شده است. پیامبر گرامی اسلام در حدیثی فرموده اند: النعمتانِ مجهولتان، الصّحه و الامان. دو نعمت سلامت و امنیت مجهول اند و قدر آنان چنان که باید شناخته نشده است.

پیشنیه تحقیق

متاسفانه پس از جستجوی فراوان در این بخش کتاب، نشریه و تحقیق در خور توجهی که در بردارنده این موضوع باشد، یعنی نقش رسانه ها را در اطلاع رسانی برنامه پزشک خانواده یا حتی برنامه های دیگر نظام سلامت بررسی کرده باشد یافت نشد. اما از بین پایان نامه هایی که در حوزه سلامت منتشر شده بودند چند پایان نامه در کل از زوایای مختلف به برنامه پزشک خانواده پرداخته بودند که از بین آن ها عناوین، موضوعات تحقیق، فرضیه‌ها و نتایج دو پایان نامه که تا حدودی نزدیک تر به مقصود و هدف این تحقیق بود چنین بود:

الهام رفعتی (۱۳۸۹) تحقیقی با عنوان “بررسی رضایتمندی از برنامه پزشک خانواده (مطالعه موردی مراجعان به مراکز بهداشتی و درمانی استان مرکزی”انجام داده است. فرضیه های این تحقیق ‌به این صورت مطرح شده اند: بنظر می‌رسد سطح رضایتمندی مراجعان به مراکز بهداشتی و درمانی استان مرکزی از بخش تجهیزات، تسهیلات و محیط فیزیکی برنامه پزشک خانواده بیش از حد متوسط است. ۲- به نظر می‌رسد سطح رضایتمندی مراجعان از بخش پزشک خانواده برنامه پزشک خانواده بیش از حد متوسط است. ۳- به نظر می‌رسد میان رتبه رضایتمندی مراجعان از بخش ها تفاوت معنی داری وجود دارد. ۴- به نظر می‌رسد میان تعداد افراد راضی و ناراضی تفاوت معناداری وجود دارد. محقق پس از بررسی جداول نتایج آزمون ‌به این نتیجه می‌رسد که سطح رضایتمندی مراجعان به مراکز بهداشتی، درمانی استان مرکزی از بخش پزشک خانواده بیشتر از حد متوسط است و می توان گفت که درصد بیشتری از مراجعان در رده مراجعان راضی قرار گرفته اند لذا فرضیه دوم تأیید می شود. (در سطح معناداری آزمون از ۰۵/۰ کوچکتر و ضریب اطمینان ۰۹۵/۰فرض صفر رد می شود)(رفعتی، ۱۳۸۹: ۳۲)

هادی کرابی (۱۳۸۳) تحقیقی با عنوان “میزان رضایت مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی غرب استان تهران از طرح برنامه پزشک خانواده” انجام داده است. وی در تعیین اهداف این تحقیق عنوان ‌کرده‌است که سعی در تعیین میزان رضایت مددجویان تحت پوشش از خدمات ارائه شده توسط پزشک خانواده، تعیین میزان رضایت مددجویان از نحوه انتخاب پزشک خانواده، تعیین میزان رضایت مددجویان از فرانشیز پرداختی، تعیین مشکلات مهم مددجویان هنگام استفاده از خدمات و تعیین میزان استفاده مددجویان از خدمات مؤسسات بیمه ای داشته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر این امر است که در مجموع ۳۱٫۲۵ درصد از افراد تحت بررسی از طرح پزشک خانواده کاملا رضایت داشته اند. ۵۱٫۵ درصد از افراد فوق از طرح مذکور نسبتا رضایت داشته و ۱۰ درصد نیز ناراضی بوده اند و فقط ۷٫۲۵ درصد از افراد تحت بررسی از طرح کاملا ناراضی بوده اند. یافته های این پژوهش نشان می‌دهد از مجموع ۴۰۰ نفری که مورد مطالعه قرار گرفته اند ۳۴۰ نفر معادل ۸۵ درصد افراد از نحوه انتخاب پزشک خانواده رضایت داشته اند. ۶۹٫۲۵ درصد دسترسی سریع به پزشک خانواده داشته اند و ۳۰٫۷۵ درصد هم از این سطح دسترسی ناراضی بوده اند. در مجموع ۸۴ درصد از افراد از برنامه پزشک خانواده در جهت درمان بیماری رضایت داشته اند و ۹۱٫۲۵ درصد از خدمات پاراکلینیکی بهره برده اند و ۳۰٫۵ درصد افراد از طریق این برنامه به بیمارستان ها ارجاع و بستری شده اند. (کرابی، ۱۳۸۲: ۳۰)

چارچوب نظری تحقیق