کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

۲-۲-۱- ابعاد عدالت سازمانی:

محققان عدالت سازمانی بر این موضوع توافق عمومی دارند که عدالت سازمانی به سه بعد تقسیم می شود: ۱٫ عدالت توزیعی، ۲٫ عدالت رویه ای، ۳٫ عدالت مراوده‌ای. در ادامه این ابعاد به طور موجز شرح داده شده اند.

۲-۲- ۱-۱- عدالت توزیعی :

عدالت توزیعی عبارت است از انصاف مشاهده شده در نتا یج، منابع یا تخصیص‌هایی که یک فرد از سازمان دریافت داشته است. البته عدالت توزیعی فقط محدود به عادلانه بودن پرداخت‌ها نمی گردد بلکه مجموعه گستردهایی از پیامدهای سازمانی از قبیل ارتقاها، پاداش‌ها، تنبیه ها، برنامه های کاری، مزایا و ارزیابی‌های عملکرد را در برمی‌گیرد زیرا اقدامات تنبیه نیز باید در مقایسه با رفتار منفی کارکنان عادلانه باشد (لامبرت^[۵۵]، ۲۰۰۱). به بیانی دیگر، عدالت توزیعی بر درجه انصاف ادراک شده در خصوص توزیع و تخصیص پیامدها و ستاده‌های سازمان، در مقایسه با عملکرد و آورده‌های کارکنان اشاره دارد. زمانی که مردم ‌در مورد عدالت توزیعی قضاوت می‌کنند، در حال ارزشیابی این امر هستند که آیا نتیجه به دست آمده از فعالیت ها مناسب، منصفانه، اخلاقی و پسندیده هست یا خیر؟ اتخاذ این تصمیم مشکل‌تر از آن است که تصور می‌شود. به همین دلیل بندرت یک استاندارد عینی برای تشخیص پارسایی و پرهیزگاری و درستکاری وجود دارد. مردم برای تصمیم گرفتن پیرامون اینکه چه چیزی منصفانه است به تولید انبوهی از منابع و تعیین چارچوب ها نیاز دارند. این استانداردها مرجع نامیده می شود. هر چند مراجع مختلفی ممکن است وجود داشته باشد، ولی مقایسه های اجتماعی بیشترین توجه را به خود جلب ‌کرده‌است (افجه، ۱۳۸۵).

افراد در پاسخ ‌به این سؤال که آیا پیامدهای دریافتی‌شان عادلانه می‌باشد یا نه، آن‌ ها را با سه قاعده یا اصل انصاف، مساوات و نیازها می‌سنجند.

۱٫ اصل انصاف: این اصل که اصل جبران نیز به آن گفته می شود چنین بیان می‌دارد که مردم انتظار دارند دریافتی‌هایشان مطابق با تلاش و کوششی که انجام می‌دهند و یا موفقیتی که به دست می‌آورند باشد. به عبارت دیگر مزایا بایستی متناسب با میزان مشارکت افراد در سازمان توزیع گردد .

٢. اصل مساوات: اصل مساوات در توزیع بیان می‌دارد افراد انتظار دارند بدون درنظر گرفتن تفاوت در ویژگی‌هایی چون توانایی‌ها و یا عملکردشان دارای شانس مساوی برای دریافت پیامد و پاداش باشند.

٣. اصل نیازها: اصل نیازها چنین بیان می‌دارد که پیامدها باید متناسب با نیازهای افراد توزیع شود. یعنی اینکه هر فردی که نیاز بیشتری به یک پیامد خاص دارد، به نسبت از شانس بیشتری برای دریافت آن برخوردار باشد (لونتال^[۵۶]، ۱۹۷۶).

به خاطر، تأکید عدالت توزیعی روی پیامدها این نوع عدالت با واکنش های شناختی، عاطفی و رفتاری مرتبط دانسته شده است. ‌بنابرین‏ وقتی که یک پیامد به خصوص ناعادلانه درک می‌شود، باید روی هیجان‌های شخص (مانند تجربه‌ خشم، شادی، غرور یا گناه)، شناخت‌ها (مانند تحریف درون‌داده ها و پیامدهای خود یا دیگران) و رفتارهایشان تأثیر بگذارد. هنگامی که کارکنان یک سازمان ‌در مورد میزانی که پیامدها مناسب، درست و اخلاقی هستند، قضاوت می‌کنند در واقع در میزان رعایت عدالت توزیعی در سازمان را مورد داوری قرار می‌دهند (فولگر و کروپانزانو، ۱۹۹۸).

۲-۲-۱-۲- عدالت رویه‌ای:

با توجه به تغییر تحقیقات در روانشناسی اجتماعی، مطالعه عدالت در سازمان‌ها نیز از تأکید صرف بر نتایج تخصیص پاداش (عدالت توزیعی) به تأکید بر فرایندهایی که این تخصیص را موجب می‌شود (عدالت رویه‌ای)، تغییر کرد. نظریه عدالت رویه‌ای مطرح می‌کند افراد می‌توانند نگاهی فراتر از نتایج تصمیم کوتاه مدت داشته باشند. ‌بنابرین‏ نتایج نامطلوب قابل قبول به نظر می‌رسد، زمانی که تصور این است که فراگرد مورد استفاده منصفانه بوده است (گرینبرگ، ۱۹۸۷).

اجرای عدالت مستلزم اتخاذ رویه‌های عادلانه است. یعنی صرف نظر از اینکه اساس و محتوای قانون باید عادلانه باشد، فراگردی که قرار است عدالت از آن منتج شود نیز باید عادلانه باشد؛ رعایت عدالت و انصاف در رویه اجرا باید فرصت مساوی برای همگان فراهم آورد. از این رو می توان گفت عدالت مستلزم صراحت قوانین است و رویه اجرای قوانین زمانی عادلانه است که امکان بهره مندی از قانون را به سهولت در اختیار همگان قرار دهد. بارون و گرینبرگ (۲۰۰۰) معتقدند که دانشمندان دو جنبه برای عدالت رویه ای در نظر گرفته اند:

جنبه ساختاری عدالت رویه ای: این جنبه از عدالت رویه‌ای به بررسی این امر می‌پردازد که تصمیم ها چگونه باید اتخاذ گردند تا منصفانه به نظر برسند. توجه ‌به این نکته حایز اهمیت است که این جنبه به بررسی اینکه تصمیم ها چه باشند، نمی پردازد، بلکه این امر را بررسی می کند که تصمیمات چگونه اتخاذ گردند.

جنبه اجتماعی عدالت رویه ای: گرینبرگ اعتقاد دارد که گرچه جنبه ساختاری عدالت رویه‌ای، اهمیت شایانی دارد اما همه مباحث در زمینه عدالت رویه‌ای را در بر نمی‌گیرد؛ به عبارت دیگر هنگام قضاوت ‌در مورد میزان رعایت عدالت در رویه های سازمانی، کیفیت رفتار بین شخصی تصمیم گیرندگان با کارکنان سازمان به منزله یک عامل کلیدی در نظر گرفته می‌شود.

طبق نظریه عدالت رویه‌ای هنگامی که افراد رویه‌های جاری تصمیم گیری در زمینه‌ی توزیع درآمدها را عادلانه بدانند انگیزه بیشتری برای عملکرد بهتر خواهند داشت، چرا که می‌دانند در این صورت عملکردشان به دقت ارزیابی می‌شود؛ برعکس اگر فکر کنند مسؤولان از خدمات آن‌ ها آگاهی ندارند و طبعا عملکردشان را به طور دقیق ارزیابی نمی‌کنند یا عواطف شخصی خود را در ارزیابی عملکرد دخالت می‌دهند انگیزه چندانی از خود نشان نخواهند داد. نظریه عدالت رویه ای در پی یافتن علل عادلانه یا ناعادلانه دانستن رویه ها و آثار ناشی از آن از سوی افراد است (رضائیان، ۱۳۸۶).

به نظر لونتال (۱۹۷۶)، شش قانون وجود دارد که هنگامی که به کار گرفته شوند، رویه های عادلانه ای به وجود می آورند:

۱٫ قانون ثبات: تخصیص رویه ها بایستی برای همه در طی زمان ثابت باشد.

۲٫ قانون جلوگیری از تعصب و غرض ورزی: منافع شخصی تصمیم گیران نبایستی در طول فرایند تخصیص دخالت داده شود.

۳٫ قانون درستی: اشاره به سودمندی اطلاعات مورد استفاده در فرایند تخصیص دارد.

۴٫ قانون توانایی اصلاح: به وجود فرصت‌هایی برای تغییر یک تصمیم ناعادلانه اشاره دارد.

۵٫ قانون نمایندگی: نیازها، ارزش‌ها و چشم اندازهای همه بخش‌های متاثر، توسط فرایند تخصیص بایستی در نظر گرفته شود.

۶٫ قانون اخلاقی: مطابق با این قانون، فرایند تخصیص بایستی با ارزش‌های اخلاقی و وجدانی سازگارباشد. رویه های سازمانی روشی که سازمان منابع را تخصیص می‌دهد، را نشان می‌دهند.

مطالعات نشان می‌دهد که عدالت رویه ای با واکنش‌های شناختی، احساسی و رفتاری کارکنان نسبت به سازمان (مثل تعهد سازمانی) مرتبط است. از این رو زمانی یک فرایند منجر به پیامدی خاص می شود که ناعادلانه درک شده باشد (حسین زاده و ناصری، ۱۳۸۶).

۲-۲-۱-۳- عدالت مراوده ای:

جدول ۱: مدل SWOT

فهرست نقاط قوت S

۱٫

۲٫

۳٫

فهرست نقاط ضعف W

۱٫

۲٫

۳٫

شرایط داخلی

شرایط محیطی

ST (Maxi-Mini)

WT (Mini- Mini)

فهرست تهدید ها T

۱٫

۲٫

۳٫

SO (Maxi-Maxi)

WO (Mini-Maxi)

فهرست فرصت‌ها O

۱٫

۲٫

۳٫

علاوه بر خانه های فهرست نقاط ضعف و قوت و فهرست تهدیدها و فرصت‌ها چهار خانه ی خالی وجود دارد که هر یک از آن ها تلاقی دو تا از فهرستهای عوامل را با هم نشان می‌دهد که هر یک از خانه ها بیانگر یک استراتژی است. این استراتژیها عبارتند از:

1. 1. WT (Mini-Mini) : در این استراتژی، هدف کاهش حتی الامکان نقاط ضعف و تهدیدها است. سازمانی که تمام عواملش در این خانه متمرکز شود وضعیت مطلوبی ندارد.

1. 1. WO (Mini-Maxi) : در این استراتژی، هدف کاهش نقاط ضعف و افزایش فرصت‌ها است. در این حالت ممکن است سازمان‌ها بخاطر برخورداری از ضعفهای اساسی امکان استفاده از فرصت‌های به دست آمده را نداشته باشند.

1. 1. ST (Maxi-Mini) : در این استراتژی، هدف افزایش توانمندی‌های موجود و کاهش تهدیدها است.

1. 1. SO (Maxi-Maxi) : حالت مطلوب برای هر سازمانی آن است که بتواند با ‌بهره‌گیری از توانمندیها، فرصت‌ها را به حداکثر برساند.

به طور کلی هدف از این مدل کمک به سازمان برای ایجاد مطلوبترین سازگاری بین خود و محیط پیرامونی و به عبارت دیگر تدوین بهترین استراتژی برای سازمان است.

۴-۲: مدیریت استراتژیک

مدیریت استراتژیک تمرکز تازه سازمان بر دورنمای اجتناب ناپذیرآینده است. مدیریت استراتژیک یک فرایند مرتب، خطی و مرحله ای نیست. روندی است بی نظم و تکراری که به سخت کوشی و ایثار اکثر کارکنان یک سازمان نیاز دارد تا بتوانند آن را به سوی آینده به حرکت درآورند. در مدیریت استراتژیک، اولین قدم یافتن انگیزه برای آغاز کردن است و مقدمه آن نیز برنامه ریزی. مدیریت استراتژیک، فرآیندی مستمر است واز تدوین یک برنامه استراتژیک شامل برنامه مقدماتی و مراحل برنامه ریزی استراتژیک، فراتر می رود و استقرار، اجرای برنامه و سنجش و ارزیابی نتایج را نیز در بر دارد.

از لحاظ مفهومی مدیریت استراتژیک با تحول در تئوری‌های مدیریت همگامی دارد. مکاتب کلاسیک رفتاری و کمی مدیریت بر جنبه‌هایی از سازمان و عملکرد آن تأکید می‌کردند که توسط مدیریت قابل کنترل بود. مسایلی از قبیل برنامه‌ریزی تولید، رفتار زیردستان، بهبود محیط کار، نقش ‌گروه‌های غیررسمی در بازدهی کار، مدل‌های کمی تصمیم‌گیری و غیره. لیکن هرگز فضای سیاسی جامعه ، احساس افراد و نهادهای خارج از سازمان، مسأله اصلی آن ها نبود. چرا که محیط از ثباتی نسبی برخوردار بود و چنین نیازی هم احساس نمی شد. به تدریج با رشد مستمر اقتصادی، اوضاع قابل اطمینان محیطی از میان رفت و تغییرات و حوادث شتابنده ای در جهان اتفاق افتاد. لذا تغییرات و دگرگونی های سریع و پیچیده‌ جامعه و تأثیر آن بر رشد و توسعه‌ شرکت‌ها موجب شد که مدیران توجه خود را به محیط سازمان معطوف گردانند و مفاهیمی مانند سیستم، اقتصاد، برنامه‌ریزی بلند مدت، استراتژی و فرایند مدیریت استراتژیک مورد توجه صاحب‌نظران مدیریت قرار گیرد. این مفاهیم و نظریات پاسخ علم مدیریت به دگرگونی و تغییرات وسیع اقتصادی واجتماعی بود. توجه به محیط، آگاهی از تاثیر متغیرهای محیطی و ارائه‌ چشم اندازی از فعالیت آینده برای سازمان‌ها، لزوم آمادگی برای برخورد با تغییرات مداوم را توجیه می‌کند. وجود عدم قطعیت های محیطی^[۲] در مسایل سازمانی به لحاظ مبهم بودن و طبیعت احتمالی رخدادهای آتی و آمادگی سازمان‌ها جهت تغییر، برخوردی متفاوت با تغییر، نوع تصمیمات‌، عوامل جدید مؤثر بر تصمیم‌گیری و قطعیت ‌در مورد تغییرات آینده، توجه به استفاده از مدل مدیریت استراتژیک را افزون تر می‌کند. یک مدیر استراتژیست باید هم به برنامه‌ریزی و هم به کنترل بپردازد،. لذا فرایند مدیریت استراتژیک به صورت زیر تعریف می‌شود: «مدیریت استراتژیک عبارت است از هنر و علم فرمول‌بندی، اجرا و ارزیابی تصمیمات چندبعدی-با تأکید بر یکپارچه‌سازی عوامل مدیریت ، بازاریابی، امور مالی، تولید یا خدمات، تحقیق و توسعه و سیستم‌های اطلاعاتی و غیره- جهت رسیدن به اهداف سازمانی.»

فرایند مدیریت استراتژیک شامل شش گام متوالی و مستمر است:

۱- تجزیه و تحلیل محیطی:

عبارت است از مطالعه‌ محیط سازمان در راستای شناسایی عوامل محیطی که بر عملکرد سازمان تاثیر به سزایی دارند. مدیران هر از چندگاه به منظور درک بهتر رویدادهای درون سازمانی و برون سازمانی از یک سو و افزایش تناسب استراتژی‌های اتخاذشده با محیط سازمانی از سوی دیگر، اقدام به تجزیه و تحلیل محیطی می‌نمایند. یک مدیر برای تجزیه و تحلیل کارآمد ‌و موثر محیط سازمانی باید از ساختار محیط سازمان آگاهی داشته باشد. محیط سازمانی معمولاٌ در سه سطح عمومی ، عملیاتی و درونی دسته‌بندی می‌شود.

۲- پایه‌گذاری جهت‌گیری‌های سازمانی:
اکنون مدیران با بهره‌گیری از نتایج تجزیه و تحلیل محیطی اقدام به تعیین جهت‌گیری‌های سازمانی می‌نمایند. چهار عنصر اساسی در همین راستا «مأموریت‌ سازمانی^[۳]» ، «چشم انداز سازمانی^[۴]» ، «ارزش‌های سازمانی^[۵]» می‌باشند.این سه مفهوم به منزله‌ اتصال دهنده‌ عناصر سازمانی بوده، بیانگر ماهیت، چگونگی و نحوه‌ جهت‌گیری‌های سازمانی هستند.
مأموریت، معادل فلسفه‌ وجودی، ارزش ها، به منزله‌ اصول اعتقادی دیرپا و اساسی و چشم انداز، حکم تصویر زنده‌ سازمان در آینده ای تعریف شده را دارد. اما وقتی دو یا چند نفر گرد هم می‌آیند تا با یکدیگر همکاری کنند، به تلاش مضاعفی برای رسیدن ‌به این موارد نیاز است. برای اینکه یک گروه بتواند بهینه عمل کند، می بایست به ارجحیت‌ها، اولویت ها، دغدغه ها و ذهنیات همگی آن ها توجه شده باشد. به عبارت دیگر یک مدیر استراتژیست می بایست برای ایشان شرایطی را فراهم آورد که افراد بتوانند عقیده‌ها و تصمیمات خود را ‌در مورد ارزش‌ها، مأموریت و چشم انداز خود و سازمان با هم مبادله کنند.

ابعادعزت نفس:عزت نفس در ارزشیابی ‌و قضاوت ما درمورد خود ما استوار است.از آن جا که هر انسان دارای زوایا وجنبه های مختلف می‌باشد عزت نفس نیز دارای ابعاد مختلف خواهد بود.

عزت نفس جسمانی:این بعد به ارزیابی ما نسبت به توانایی‌های جسمانی ما مربوط خواهد بود.نواقص جسمانی وعدم توانایی جسمی در انجام فعالیت ها در تشکیل عزت نفس جسمانی ضعیف مؤثر خواهد بود.یک فرد سالم وتوانا در انجام فعالیت‌های بدنی ونیزفردی با ظاهری زیبا وآراسته دارای عزت نفس جسمانی بالا خواهد بود.

عزت نفس خانوادگی:ارزیابی نسبت به موقعیت مادر خانواده واین که چه قدر مورد احترام ومحبت خانواده هستیم به نام عزت نفس خانوادگی نامیده می شود.

عزت نفس تحصیلی: عزت نفس تحصیلی به ارزیابی ما از خود به عنوان یک دانش آموز یا دانشجوی موفق مربوط می‌گردد.عوامل مؤثر بر عزت نفس تحصیلی واکنش اطرافیان ‌در مورد وضع تحصیل ما،شکست ها وموفقیت طی تحصیل می‌باشد.

عزت نفس اجتماعی: عزت نفس اجتماعی به ارزیابی ما از خود درمورد روابط اجتماعی ما مربوط می شود.آیا دیگران ما را دوست دارند؟به ما احترام می‌گذارند؟برای صحبت های ما ارزش قایل می‌شوند؟جواب این سوالات در تشکیل عزت نفس اجتماعی مؤثر می‌باشد.

عزت نفس کلی: عزت نفس کلی شامل همه عزت نفس هایی که در بالا از آن نام بردیم می شود.(نوری قاسم آبادی،۱۳۷۷).

عزت نفس در تمام جنبه‌های زندگی فرد مؤثر می‌باشد و فردی که دارای عزت نفس بالایی می ‌باشد برای تمام مشکلات وترس ها ومسائل خود انرژی خواهد گذاشت.اما فردی که عزت نفس پایین داردمدام در اضطراب وشرم وخجالت می‌باشد.او مدام فکر می‌کند به هر کاری که دست بزندشکست می‌خورد.درشکل گیری عزت نفس در اوایل کودکی ارتباط وتعامل با پدر ومادر وسایر اعضای خانواده مؤثر می‌باشد.

بعد از آن کودک وقتی به سن مدرسه می‌رسد رفتار معلم درقبال ضعف ها وقوت های درسی دانش آموز در ایجاد عزت نفس دانش آموز مؤثر می‌باشد.شیوه های آموزش ،شیوه های ارزیابی وامتحانی مدرسه در تشکیل عزت نفس واعتماد به نفس مؤثر است.اگر مدرسه ومعلم سخت گیر وانتقاد پذیر ‌باشند در دانش آموز این فکر را به وجود می ‌آورد که نمی تواند از عهده مسائل تحصیلی خود بر آید.باید دانست که علاوه بر خانواده و مدرسه،وضعیت سلامتی وخوشی وحتی اقتصادی فرد در ایجاد عزت نفس مؤثر خواهد بود.

انواع عزت نفس

عزت نفس بالا وواقعی:وقتی عوامل شکل دهنده عزت نفس با توجه به واقعیات اجتماعی،خانوادگی ‌و جسمانی عمل کرده باشند،عزت نفس بالا واقعی به وجود خواهد آمد.فرد خود را با آنجه دارد وندارد می شناسد.

عزت نفس بالا وکاذب:افرادی که دارای عزت نفس کاذب هستند دارای غرور و خود ستایی وخود بزرگ بینی می‌باشند.

عزت نفس پایین و واقعی:وقتی فرد عزت نفس پایین دارد وبدان آگاه است وبا این مشکل سازگاری پیدا ‌کرده‌است،عزت نفس پایین و واقعی دارد.

عزت نفس پایین وکاذب:اما اگر فرد عزت نفس پایین دارد وبا ایم مشکل احساس حقارت نیز پیدا کرده و رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهد،عزت نفس پایین وکاذب نامیده می شود.(نوری قاسم آبادی،محمد خانی،۱۳۷۹).

اهمیت اطرافیان نزدیک در خود آگاهی: ممکن است آنچه که مادر مورد خودمان فکر می‌کنیم درست نباشد.برای خود آگاهی بهتر می توان از اطرافیان نزدیک استفاده کرد.

فشار گروه:در سنین نوجوانی و جوانی،گروه هم سن وسال تاثیر زیادی بر فرد وارد می کند.این فشار، فشاری روانشناختی است که خواسته یا نا خواسته از طریق گروه بر اعضاء وارد می شود تا هنجارها،نگرش ها و رفتارهای گروه را پذیرفته وبه آن پای بند گردد.این فشار ممکن است مثبت یا منفی باشد .اگر فرد تحت تاثیر ویژگی مثبت گروه قرار گیرد فشار مثبت واگر ویژگی منفی گروه بر فرد تاثیر بگذارد،فشار منفی نامیده می شود.(ناصری،۱۳۸۶).

۲-۷-۲ مهارت همدلی

همدلی عبارت است از توانایی فهم احساسات دیگران ‌و بازخورد ویژگی های مثبت فرد به خودش.در همدلی فهمیدن وبیان هیجان به هم آمیخته است به همین دلیل هم آگاهی از احساسات دیگران وهم پاسخ به احساسات دیگران برای تجربه همدلی ضروری است.

همدلی تعاملات پیچیده ای از شناخت واحساس است.توانایی شناسایی وتشخیص هیجانات مختلف.ریشه همدلی در همان ماه های اول کودکی دیده می شود.به دفعات دیده ایم که اگریک کودک گریه می کندکودک دیگر نیز شروع به گریه می‌کند.بارشد زبان ،کودک برای بیان همدلی از کلمات استفاده می‌کند.پاسخ های همدلانه در سال های آخر ابتدایی فزونی می‌یابد.با بزرگتر شدن کودکان ،رشد توانایی‌های هم چون فهمیدن دامنه وسیع تری از هیجانات و توانایی گرفتن سرنخ های چندبعدی از یک سری داده،در ارزیابی کودک از احساسات دیگران تاثیر می‌گذارد.(امامی نائینی،۱۳۷۹).

همدلی کردن با کسی یعنی احساس او را درک کردن.همدلی توانایی قرار دادن خود در جایگاه طرف مقابل واز دیدگاه اوبه مسائل نگاه کردن می‌باشد.اولین گام برای همدلی پرهیز از ارزیابی ‌و قضاوت رفتار طرف مقابل می‌باشد.اگر ما رفتار فرد مقابل خود را ‌بر اساس درست ونادرست،اخلاقی وغیر اخلاقی،خوب وبد ارزیابی کنیم از آن پس رفتار فرد را در چارچوب این ارزیابی می بینیم نه آن طور که واقعا هست.دومین گام برای همدلی کردن،درک احساسات وعواطف طرف مقابل است.هرچه فرد را بیشتر بشناسیم یعنی از آرزوها وخواسته هاو بیم ها ‌و تجارب او با خبر باشیم،بیشتر با او همدلی می‌کنیم.سومین گام برای همدلی

این است که آن چه را دیگری ‌بر اساس نگرش وتوانایی خود تجربه کرده ما نیز تجربه کنیم.این تجربه باید بر اساس احساسات وافکار او باشدنه احساسات وافکار ما.یعنی باید خود را به جای او قرار دهیم ونقش او را ایفا کنیم.همدلی یعنی اینکه فرد بتواندزندگی دیگران را حتی زمانی که در ان شرایط قرار ندارد درک کند تا بتواند انسان‌های دیگر را وقتی با او نیز متفاوت هستندبپذیرد وبه آن ها احترام بگذارد.بسیاری از رفتارهای خشن در سطح جامعه ناشی از عدم مهارت همدلی است.همدلی روابط اجتماعی را بهبود می بخشد وبه ایجاد رفتارهای حمایت کننده وپذیرنده نسبت به انسان‌های دیگرمنجر می شود.به عنوان مثال دوستی ها،ارتباطات خانوادگی وسایر ارتباطات اجتماعی را تقویت کرده وباعث می شود تاسطح آگاهی های اجتماعی مانند آگاهی از تبعیض نژادی ،اقتصادی،فرهنگی وجنسی در جامعه افزایش پیدا کند.باید توجه داشت که همدلی کردن با همدردی کردن متفاوت است.همدلی همان طور که گفته شدتوانایی درک احساسات طرف مقابل است اما همدردی کردن یعنی احساس کردن برای طرف مقابل یا به عبارت دیگرنسبت به دیگری حسی در درون خود پدید آوردن.مثلا برای کسی متاسف شدنبه علت مشکلی که برای او پدیدآمده است.(امامی نائینی،۱۳۷۹).

۲-۷-۳ مهارت رابطه مؤثر(ارتباطات اجتماعی)

کوب^[۸] (۱۹۷۶)حمایت را به ‌عنوان اطلاعاتی می ‌داند که افراد را به باور کردن ایم مطلب که آنهامورد علاقه اطرافیان بوده ‌و دوست داشتنی وقابل احترام هستند ‌و در یک شبکه ارتباطی دوجانبه سهیم هستندرهبری می‌کند(ارژنگی،۱۳۸۲).

تعهدات مرکب:

پاره ای از تعهدات مانند عقد نکاح دو جنبه دارد:

الف- تعهد راجع به حقوق زوجیت که قائم به شخص است.

ب- تعهد راجع به صداق که قائم به شخص نیست، معمول است که اولیاء زوج، تعهد صداق می‌کنند.^[۵۸]

این قسم از تعهدات در خصوص موضوع مورد بحث ما (ضمانت حسن انجام تعهد ) دارای اهمیت بسزایی می‌باشد، زیرا نشان مید هد که برخی از ‌ضمانت‌ها را در خصوص تعهداتی که قائم به شخص است نمی توان برقرار ساخت، که این مطلب را در جای خود توضیح خواهیم داد.

در خصوص اقسام تعهد، برخی از حقوق ‌دانان چون دکتر لنگرودی، اقسام مختلفی را از تعهد قید کرده‌اند که تعداد آن ها نزدیک به ۹۰ نوع تعهد می‌رسد، اما چون ذکر تمام این اقسام از تعهد از حوصله بحث ما خارج است،از توضیح و ذکر این اقسام خودداری می‌کنیم. ^[۵۹]

۱-۱-۲-۲- اقسام ضمانت:

در این قسمت از تحقیق، ما می‌خواهیم بررسی کنیم که چه ضمانتهایی برای حسن انجام تعهد وجود دارد، آیا برای هر تعهدی می توان هر گونه ضمانتی را برقرار کرد؟ مثلا آیا برای تعهدات اخلاقی ما می‌توانیم سندی را به وثیقه گذاریم؟ یا مثلا با توجه به جامعه مکانیکی و مدرن امروزی، برای ضمانت کردن از حسن ایفاء تعهدات در قراردادهای تجاری بزرگ، ما می‌توانیم از ضمانتهای سنتی چون ریش گرو گذاردن استفاده کنیم؟

به همین دلیل بود که ما ابتدا اقسام تعهدات را برشمردیم سپس به اقسام ضمانت پرداختیم، تا بتوانیم بهتر بررسی کنیم که برای هر نوع تعهدی چه ضمانتهایی موجود است و یا می‌تواند برقرار شود؟

برخی از حقوق ‌دانان به اشتباه در بخش اقسام ضمانت گفته اند که ما ۳ نوع ضمانت در حقوق ایران داریم:

۱- ضمان نقل ذمه:

این نوع از ضمان که به عنوان قاعده در حقوق ایران و قانون مدنی ایران پذیرفته شده است، عبارت است از اینکه شخصی در برابر طلبکار و با موافقت او دین دیگری را به عهده گرفته و پرداخت آن را متقبل می شود.

۲- ضمان تضامنی:

در این نوع ضمان، تعهد ضامن و مضمون عنه در عرض یکدیگر قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که مضمون له (طلبکار) می‌تواند برای وصول تمام یا قسمتی از طلب به هر کدام از آن ها که بخواهد، مراجعه کند.

۳- ضمان وثیقه ای:

ضمانی است که به موجب آن ذمه ضامن، وثیقه ذمه مضمون عنه می شود، ‌به این ترتیب که مضمون له برای وصول طلب خود، ابتدا باید به مدیون اصلی رجوع کند و اگر نتوانست طلب خود را وصول کند، به ضامن مراجعه کند.

حال آنکه این مباحث بیشتر مربوط به آثار ضمانت است نه انواع ضمانت اما اقسام ضمانت به نظر ما به قرر ذیل می‌باشد:

ضمانتهای اخلاقی:

این نوع از ‌ضمانت‌ها بیشتر در گذشته در خصوص تعهدات وجود داشته است، در آن دوران که انسان‌ها کمتر درگیر زندگی ماشینی و مدرنیزم امروزی بودند، بیشتر به تعهدات خود وفاء می‌کردند و به اصول اخلاقی و انسانی بیشتر پایبند بودند و ضمانت مهم آنان در تعهدات و قراردادهای بزرگ، تنها یک تار سبیل بود، اما متأسفانه امروزه با وجود پیشرفت‌های شگرف در زمینه تکنولوژی و علوم ارتباطات، مردم کمتر به هم اطمینان و اعتماد می‌کنند و حتی در خصوص تعهدات و قراردادهای جزیی هم از یکدیگر ضمانتهای بزرگ می خواهند و با وجود این باز هم شاهد آن هستیم که حجم کثیری از پرونده های موجود در دادگاه ها مربوط به همین نقض تعهدات است، گویی عده ای فراموش کرده‌اند که خداوند در قرآن کریم فرموده اند: «یا ایها الذین آمنوا اوفوا بالعقود»^[۶۰]، یعنی، ای کسانی که ایمان آورده اید،به عهد و پیمان خود پایدار بمانید و از آنجایی که فعل «اوفوا» در صیغه امر می‌باشد، دلالت بر وجوب دارد یعنی به لحاظ حکم تکلیفی هم، وفای به تعهد و پیمان، واجب شرعی است، برای ایفای تعهد چه ضمانتی بالاتر از حکم و سخن الهی برخی ها نیاز دارند، که با وجود این باز هم به تعهدات خود وفا نمی کنند و علاوه بر اینکه با این عمل خود مرتکب گناه شده اند و حکم الهی را انجام نداده اند، روح اطمینان و اعتماد را در جامعه از بین برده‌اند، عقل سلیم و عرف جامعه نیز حکم می‌کند که هر کسی با دیگری عهد و پیمانی منعقد می‌کند باید به آن پایبند باشد و جامعه، انسانی را که به تعهداتش وفا نمی کند فردی نابهنجار و قانون گریز به حساب می آورد، خواه این تعهدات مربوط به مسایل خانوادگی باشد یا ‌در مورد معاملات و تجارت، به هر حال سخن در خصوص ضمانتهای اخلاقی بسیار است و به نظر اینجانب، ضمانتهای اخلاقی خود می‌تواند موضوع یک پایان نامه باشد، اما آنچه به جایی نرسد فریاد است، بحث از ضمانتهای اخلاقی را با ذکر جریان مختصری از یک پرونده به پایان می بریم:

در یک پرونده زمین خواری چهار متهم وجود ‌داشته‌اند که یکی از این متهمان که فرد سالخورده و متدینی بوده، به علت فریب خوردن از ۳متهم دیگر ناخواسته وارد این جریان زمین خواری شده بود، اما به هر حال ایشان نیز از نظر قانون متهم شناخته شده بود، به هر حال در دادسرا به اتهام هر ۴ متهم رسیدگی می شود و کار به صدور قرار تأمین می‌رسد، ۳ متهم دیگر با سپردن وثیقه که سند چند ملک بوده است با قرار وثیقه آزاد می‌شوند، اما آن پیرمرد که مالی نداشته که به وثیقه بگذارد می‌گوید من چیزی ندارم که به وثیقه گذارم اما یک تار سبیلم را به عنوان ضمانت پیش شما می گذارم و دادیار محترم نیز با توجه به وضعیت خاص متهم قرار التزام به حضور با قول شرف را در خصوص این پیرمرد صادر می‌کند و یک تار سبیل وی را با حسب روی پرونده می چسباند، زمانی که از متهمان به وسیله احضاریه دعوت می شود که در جلسه رسیدگی حاضر شوند، فقط آن پیرمرد، حاضر می شده و آن ۳ متهم دیگر حاضر نشدند و وثیقه آن ها به نفع دولت ضبط گردید و در پایان آن ۳ نفر که مشخص شد ۳ کلاهبردار حرفه ای بوده اند متواری شدند و حکم برائت پیرمرد نیز صادر و وثیقه وی که تار سبیلش بود به وی مسترد شد؛

از این پرونده ما می‌توانیم براحتی بفهمیم که همیشه اخذ ضمانتهای مالی چون سند ملک دلیلی بر اطمینان به وفای به تعهد از سوی متعهد نیست و آنچه در جامعه باید متداول شود، روح اطمینان و اعتماد به یکدیگر و ایفای تعهدات به نحو احسن، ‌بر اساس ارزش‌های اخلاقی و ضمانتهای اخلاقی است.

ضمانتهای شخصی:

منظور از ضمانتهای شخصی این است که گاهی یک شخص یا اشخاصی در برابر متعهد یا متعهدان به نفع متعهدله ضمانت می‌کنند، ‌به این صورت که اگر متعهد به تعهد خودش وفا نکرد، ضامن یا ضامنان بجای او به تعهدش وفا کنند، این نوع ‌ضمانت‌ها از سابقه ی طولانی برخوردار هستند و قبل از اینکه ضمانتهای عینی رایج شود، در جامعه ضمانتهای شخصی وجود داشته است، علت این مسئله دو چیز می‌تواند باشد:

۱-۱۱- ابزار تجزیه و تحلیل

توصیفی: در این پژوهش از اندازه های گرایش مرکزی نظیر میانگین و میانه و همچنین اندازه های مقادیر پراکندگی نظیر دامنه تغییرات، انحراف معیار و واریانس استفاده می شود.

همبستگی: در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل های زیر که در تحلیل داده های کمی در پژوهش‌های همبستگی به کار می‌روند، استفاده می‌شود:

الف) آنالیز واریانس

ب) تجزیه و تحلیل همبستگی شامل آزمون معنی‌دار بودن R و ^۲R

ج) تجزیه و تحلیل رگرسیونی که شامل آزمون معنی‌داری ضرایب مدل رگرسیونی می‌باشد.

۱-۱۲- تعاریف عملیاتی

کیفیت سود ( (Earning Quality: اشاره به فاصله کم بین سود نقدی و سود تعهدی و عدم دستکاری سود توسط مدیران دارد (ثقفی،۱۳۸۰).

کیفیت اقلام تعهدی (Accruals Quality): میزان ارتباط اقلام تعهدی سرمایه در گردش با تحقق جریان های نقدی عملیاتی (نوروش و همکاران، ۱۳۸۵: ۱۳۶).

ریسک نقدینگی (Liquidity Risk): عبارت است از خطر بدتر شدن وضعیت نقدینگی بازار هنگامی که شرکت احتیاج به معامله سهامش دارد (کردستانی،۱۳۸۸).

نقدشوندگی (Liquidity): توانایی انجام معامله سریع با حجم بالایی از اوراق بهادار و هزینه ی پایین، به طوری که فاصله زمانی میان سفارش تا خرید، تفاوت چندانی نباشد (لیو^[۶]،۲۰۰۶).

۱-۱۳- خلاصه

در این فصل ابتدا کلیاتی درباره کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدشوندگی سهام بیان گردید. این پژوهش در صدد ‌پاسخ‌گویی‌ ‌به این پرسش است که آیا کیفیت سود حسابداری بر ریسک نقدشوندگی سهام مؤثر خواهد بود؟ برای ‌پاسخ‌گویی‌ ‌به این امر، هدف پژوهش حاضر بیان گردید. با توجه به هدف و کاربرد عنوان شده در فصل، یک فرضیه تدوین و بیان شد. جامعه آماری پژوهش کلیه ی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده که جهت آزمون فرضیه های پژوهش نمونه گیری به روش نمونه گیری سیستماتیک انجام شده است. بازه زمانی پژوهش از سال ۱۳۸۵ الی ۱۳۸۹ می‌باشد. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و همبستگی است. نوع داده های پژوهش حاضر جهت آزمون فرضیه، داده های ترکیبی می‌باشد. در پایان ابزار های گردآوری داده ها و نرم افزار های کامپیوتری استفاده شده جهت آزمون فرضیه‌ها و محاسبه ی متغیر ها معرفی گردید. در فصل بعد، مبانی نظری و پیشینه پ‍‍ژوهش بیان خواهد شد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

۲-۱- مقدمه

بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اساسی رشد و توسعه ی اقتصادی در هر کشوری مطرح است که به نوبه ی خود در تخصیص بهینه سرمایه و منابع مالی، مؤثر واقع می شود. در این راستا، اطلاعات نقش اساسی در عملکرد بازار سرمایه ایفا می‌کند. گزارش دهی مالی به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، مهم ترین منبع اشخاص برون سازمانی به ویژه سرمایه گذاران، در دست یابی به اطلاعات مورد نیاز است. نمود عینی گزارش دهی مالی، صورت های مالی است.

از جمله مهمترین و پرکاربردی ترین اجزای گزارش شده در صورت های مالی، سود حسابداری است. رقم سود خالص در صورت های مالی بر مبنای رویکرد تعهدی محاسبه می شود. در محاسبه سود از پیش‌بینی ها و برآوردها استفاده می‌گردد که این امر دستکاری سود توسط مدیران را امکان پذیر می‌سازد و باعث انتقاد استفاده کنندگان از این سود شده و مفهومی تحت عنوان کیفیت سود را مطرح می‌سازد.

کیفیت سود مفهومی نسبی است که به دیدگاه ها و نگرش های مختلف بستگی دارد و تعاریف متعددی از آن به عمل آمده است. لذا، در این فصل مفهوم کیفیت سود، اهمیت ارزیابی آن و شاخص های اندازه گیری کیفیت سود مطرح می‌گردد. کیفیت سود بر معیارهای متعددی از جمله بازده ی سهام ریسک اطلاعات اثر می‌گذارد. ریسک نقدشوندگی از جمله عاملی است که ممکن است تحت تاثیر کیفیت سود قرار گیرد. لذا در ادامه ی فصل، نقدشوندگی، ریسک نقدشوندگی و تاثیر آن بر کیفیت اطلاعات و سود حسابداری مطرح می‌گردد. در نهایت به بررسی مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پژوهش پرداخته می شود.

۲-۲- سود

سود یکی از با اهمیت ترین اقلام صورت های مالی است که در شرکت ها به عنوان یکی از معیارهای تصمیم گیری برای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه اقتصادی محسوب می‌شود. هدف از گزارش سود، تامین و ارائه ی اطلاعات مفید برای اندازه‌گیری کارایی مدیریت، پیش‌بینی آینده ی واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام، مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات و… برای ذینفعان می‌باشد (احمدپور و قهرمانی،۱۳۸۸). تعاریف متعددی برای واژه سود به عمل آمده است. یکی از این تعاریف به شرح زیر است:

سود خالص عبارت است از تغییر در حقوق صاحبان سرمایه یا به عبارتی تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی که از فعالیت های انتفاعی و مستمر واحد تجاری، عملیات فرعی، رویدادهای تصادفی و سایر عملیات، رویداد ها و شرایط مؤثر بر واحد تجاری، غیر از آورده صاحبان سرمایه ناشی شده است. به بیان دیگر، سود یا زیان خالص، فرایند کلیه ی تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره به استثنای ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان سرمایه و توزیع منابع بین آنان است (عالی ور،۱۳۷۰).

۲-۳- مفاهیم سود در گزارشگری مالی

سود حسابداری بر اساس قواعد منطقی، هماهنگ و مورد توافق محاسبه می شود. اما مفاهیمی همچون تحقق درآمد و تطابق، در دنیای واقعی مصداقی ندارد. به همین دلیل دیدگاه های مختلفی در رابطه با مفاهیم سود مطرح شده است. به منظور درک مفهوم سود، آشنایی با دیدگاه های مختلفی که در رابطه با مفاهیم سود مطرح است، ضروری به نظر می‌رسد. در ادامه، توضیحاتی پیرامون دیدگاه های مرتبط با مفهوم سود ارائه می شود.

۲-۳-۱ مفهوم سود از دیدگاه ساختاری