- برنامه ریزی امور در کنار اجرای آن
۴– وجود فرصت های مناسب برای پیشرفت در مسیر شغلی
کارکنان سازمان تمایل به پیشرفت و ارتقا دارند. در اغلب سازمان ها هیچ پیشبینی برای پیشرفت، آموزش و یا ادامه تحصیل کارکنان به عمل نمی آید و درونمای روشنی از آینده شغلی در سازمان وجود ندارد. سازمان ها علاوه بر تأمین امنیت شغلی برای افراد (امنیت در آینده و موقعیت استخدامی) وظیفه دارند به کارکنان کمک کنند تا مسیر زندگی شغلی خود را شناخته و برای طی نمودن آن آمادگی داشته باشند. در این راستا آموزش و بهسازی کارکنان بایستی متناسب با مسیر شغلی زندگی حرفه ای آنان باشد. بدیهی است کوتاه مدیریت نسبت به رشد و ترقی کارکنان و فقدان برنامه برای زندگی شغلی و حرفه ای آنان موجبات بی انگیزگی، یأس و نومیدی، مجهور ماندن توانایی ها و قابلیت های افراد و در نتیجه کیفیت پایین و نامناسب زندگی کاری می شود.
۵- همبستگی اجتماعی در سازمان محل کار
از آنجا که کار در چارچوب سازمان اجتماعی انجام می شود، ماهیت روابط شخص بعد مهمی از کیفیت زندگی کاری را در سازمان تشکیل میدهد. موارد زیر در محیط کار در ایجاد همبستگی اجتماعی مؤثرند:
-
-
- اجتناب از پیش داوری ها و پذیرش فرد با توجه به ویژگی ها، توانایی ها و قابلیت های او؛ صرف نظر از نژاد، جنسیت، عقیده، مذهب، سبک زندگی و ظواهر فیزیکی
-
- مساوات و اجتناب از طبقه بندی افراد بر اساس نظام سلسله مراتبی
-
- وجود تحرک فزاینده در افراد
-
- عضویت در گروههای چهره به چهره
- باز بودن ارتباط بین افراد
-
۶- آزادی در محیط کار
سازمان های کارگری آزادی را در محل کار برای کارکنان به ارمغان می آورند و اقدامات اجباری کارفرمایان را محدود میکنند. مصادیق اصلی آزادی در محیط کار عبارتند از:
-
-
- محرمانه بودن مسائل شخصی و فعالیت های کارکنان در خارج از سازمان و زندگی خانوادگی
-
- حق نطق (آزادی بیان) بدون ترس از تنبیه و سرزنش
-
- حق اختلاف عقیده داشتن
-
- انتظار رفتار عادلانه در زمینههای حقوق و دستمزد، پاداش ها و ایمنی شغلی
- حاکم بودن قانون به جای حاکمیت افراد
-
۷- وجود تعادل بین کار و زندگی
کار در سازمان نباید موجب اختلال در زندگی شود. ساعات طولانی اضافه کاری میتواند اثرات جدی روی زندگی خانوادگی داشته باشد، همچنین نقل و انتقالات پی در پی کارکنان به مناطق جغرافیایی مختلف ممکن است موجب اختلال در روابط خانوادگی و بریده شدن از دوستان و آشنایان شود.
بنابرین وجود توازن بین برنامه کاری و برنامه زندگی یکی از معیارهای اصلی زندگی کاری است.
۸- نقش اجتماعی زندگی کاری
نقش های اجتماعی سودمند و یا اثرات زیانبار اجتماعی سازمان کاری به طور فزاینده ای برای کارکنان اهمیت یافته است. موضوعاتی از قبیل رعایت هنجارهای اجتماعی، رعایت موازین اخلاق در معاملات، مراودات و تبلیغات، جلوگیری از الودگی هوا، توجه به استاندارد محصولات، به حداقل رساندن سر و صداهای مزاحم و … در گرایش های کارکنان نقش بسزایی دارد. کارکنان که احساس کنند سازمانشان به طور غیر مسئولانه با مسائل فوق برخورد میکند، کار و حرفه خود را کم ارزش تلقی خواهند نمود که این امر بر احساس احترام به خویشتن در کارکنان لطمه وارد ساخته و از دلگرمی آنان به کار خواهد کاست (فرجوند، ۱۳۷۶).
۲) الگوی کاسیو[۶۴]
کاسیو الگوی جامعی را مشتمل بر اجزای زیر ارائه داده است:
-
-
- مشارکت کارکنان
-
- پیشرفت شغلی کارکنان
-
- ارتباطات کارکنان
-
- حقوق و دستمزد کارکنان
-
- عمل و انگیزش به کار در کارکنان
-
- امنیت شغلی کارکنان
-
- حل و فصل مشکلات کارکنان
- غرور و افتخار ملی (کاسیو، ۱۸۹۸ به نقل از قاسم زاده، ۱۳۸۴)
-
۳) الگوی هریک و مک بوی[۶۵]
هریک و مک بوی یک الگوی چهار جزیی ارائه دادهاند:
-
-
- امنیت
-
- برابری
-
- دموکراسی
- فردیت (ابطحی و کاظمی، ۱۳۸۰)
-
۴) الگوی ارائه شده توسط انجمن مدیریت امریکا
در تحقیقی که در انجمن مدیریت امریکا به عمل آمده است کارکنان معتقدند که یازده مورد زیر اجزای عمده کیفیت زندگی کاری میباشد:
-
- حقوق و دستمزد
-
- مزایا (به ویژه مزایای خدمات درمانی)
-
- امنیت شغلی
-
- داشتن فرصت انتخاب شغل دیگر در سازمان
-
- نداشتن تنش های کاری
-
- شرکت در تصمیماتی که به سرنوشت افراد مربوط می شود.
-
- دموکراسی در محل کار
-
- سهیم بودن در سود
- وجود نظام بیمه بازنشستگی
۱۰- وجود امکانات و خدمات رفاهی
۱۱- چهار روز کار در هفته (میرسپاسی، ۱۳۷۱)
۵) الگوی ارائه شده در شرکت جنرال موتورز
در شرکت جنرال موتورز معیارهای زیر مورد استفاده قرار گرفته است:
-
- جلب همکاری ومشارکت اتحادیه در فرایند تولید
-
- مشارکت آزادانه کارکنان
-
- تضمین امنیت شغلی
-
- استفاده از چرخه کیفیت از طریق بحث و بررسی مشکلات مؤثر در عملکرد کارخانه و محیط کار
-
- تشویق کارکنان به رشد شغلی و توسعه مهارت ها در درون تیم کاری
-
- دسترسی به آموزش مهارت ها
-
- مشارکت گروه کاری در پیشبینی نیازهای شخصی، انتخاب اعضا و رهبر گروه
-
- تشکیل جلسات دوره ای تیم کاری برای بحث پیرامون موضوعاتی چون کیفیت، زمانبندی امور، مسائل ایمنی محیط کار و سفارش های مشتریان
- احساس مسئولیت نسبت به مسائل و مشکلات کارکنان (فرجوند، ۱۳۷۶)
۶) الگوی ارائه شده توسط مورتن[۶۶]
در مطالعه دیگری که توسط مورتن انجام شده است کیفیت زندگی کاری به شش قسمت عمده تقسیم بندی شده است که این موارد به اختصار عبارتند از:
-
- حقوق و مزایا: که باید بر اساس میزان دقت، توانایی و کوشش افراد در سازمان به آنان تعلق گیرد. چنانچه حقوق و مزایای تعلق گرفته شده ناکافی باشد ممکن است افراد به سازمان های دیگر روی آورند.
-
- جدول زمانی کار: عوامل متعددی در این طبقه جای میگیرد؛ از قبیل: کار تمام وقت، کار پاره وقت، چهار روز کار در هفته، زمان کاری شناور، اوقات فراغت بین کار، مرخصی و تعطیلات. زمانی کاری شناور به افراد آزادی بیشتر و فرصت برای پرداختن به فعالیت های غیر کاری دهد. این عوامل در سال های اخیر اهمیت
ویژه ای یافتند.
- جدول زمانی کار: عوامل متعددی در این طبقه جای میگیرد؛ از قبیل: کار تمام وقت، کار پاره وقت، چهار روز کار در هفته، زمان کاری شناور، اوقات فراغت بین کار، مرخصی و تعطیلات. زمانی کاری شناور به افراد آزادی بیشتر و فرصت برای پرداختن به فعالیت های غیر کاری دهد. این عوامل در سال های اخیر اهمیت
-
- ماهیت شغلی: چنانچه ساختار شغل متناسب با توانایی ها و استعداد فرد باشد در آن صورت احساس رضایت به وی دست میدهد.