کلیات پژوهش
مقدمه
امروزه دیگر رویکرد مدیریت پروژه به عنوان یکی از کارآمد ترین رویکردهای مدیریت برای تأمین انتظارات و خواسته های مدیران طرح ها در نزد محافل علمی و اجرایی شناخته شده است. در پس این مقبولیت گسترده تمایل به ایجاد سازمان‌های پروژه ای برای امکان بهره مندی از تجارب و آموخته های ارزنده در پروژه ها، کسب منافع اقتصادی بیشتر، کاهش ریسکهای سرمایه گذاری و پاسخ‌گویی بهتر سازمان به تعهدات خود در قبال مشتریان پروژه رو به فزونی گذاشته است.
وجود طرحهای متددد در بدنه سازمان‌های پروژه ای و از آن جمله سازمان‌های پیمانکاری که در امر ساخت و ساز فعالیت می‌کنند باعث شده است تا از لحاظ ساختار و نیز روش‌ها و سیستم های کاری تغییر و تحولات گوناگونی به وجود آید. این اجتماع پروژه ها باعث می شود تا برای مدیریت و رهبری پروژه شرایط خاصی برای سازمان‌ها و مدیران پروژه تحمیل شود. از این رو به منظور استفاده مطلوب از فرصت‌ها و دارایی های سازمان از یک طرف و کنترل پیشرفت پروژه های سازمان لازم است با استقرار یک سیستم مدیریت جامع و چند بعدی کلیه پروژه های سازمان با صحت و سلامت و با توجیه های مناسب اقتصادی، فنی و اجتماعی به انجام برساند.
از آنجایی که هر سازمان به دنبال سرمایه گذاری منابع خود در پروژه ها در راستای سودآوری و یا کسب مزیت رقابتی می‌باشد، به دنبال سبدی است که ممکن است از چند پروژه تا هزاران پروژه متغیر باشد. حال تمامی فعالیت‌هایی که به ورود پروژه به این سبد، انتخاب آن ها و تخصیص منابع به آن ها مرتبط باشد در قالب مدیریت سبد قرار می‌گیرد. روش انجام مدیریت سبد بین سازمان‌ها متفاوت است و از ایجاد تکنیکها و فرایندهای شفاف تا بهره گیری صرف از شهود و تصمیمات یک فرد متنوع است.(کوپر،۱۹۹۸)
مدیریت سبد یکی از چالش برانگیز ترین موضوعات تصمیم گیری درکسب و کار مدرن است. (کوپر،۱۹۹۷) اول اینکه این تصمیم گیری مربوط به آینده است و اطلاعات مربوط به آینده با عدم قطعیت همراه است. دوم اینکه شرایط کسب و کار دینامیک است و شرایط و داده های مربوط به سبد
به طور مستمر تغییر می‌کند. سوم اینکه، سرمایه گذاری در سبدهایی که در آن ها هر پروژه در مرحله مختلفی از دوره عمر خود است مشکل است چراکه به سختی بتوان معیار مناسبی برای مقایسه این گزینه ها یافت. و در نهایت، منابع جهت اختصاص میان پروژه ها محدود هستند و تخصیص منابع به یک پروژه با هزینه فرصت سرمایه گذاری در پروژه های دیگر همراه است.
شرایط پر نوسان کسب و کار، تنوع نیازهای مشتریان صنعت ساخت و تنوع بالای پروژه ها در صنعت ساخت امر تصمیم گیری برای انتخاب سبد پروژه های پیمانکاران را مشکل ساخته است. بنابرین تصمیم گیرندگان این صنعت را بر آن می‌دارد تا از ابزارهای متنوعی برای کمک به فرایند تصمیم گیری خود بهره گیرند. در این تصمیم گیری آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، تعادل بازده و ریسک مورد انتظار در سبدهای پروژه است. همچنین دوره بازگشت سرمایه، تطابق با استراتژی سازمان و تخصیص سرمایه از نکات مهم دیگر هستند. مطالعات نظام مند مدیریت سبد در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از آن جهت گیری مطالعات به سمت نحوه ارائه و بهره گیری از مدل‌های موجود بوده است.
امروزه مدل‌های متنوعی برای مدیریت پورتفولیوی ارائه شده اند. اگرچه این مدل‌ها بدون نقص نیستند ولی فرایندهای متنوعی را برای انتخاب و نظارت بر پورتفولیوی در اختیار مدیران می‌گذارند.
در این تحقیق سعی بر این است که بتوان با به کار گیری مدل توسعه یافته مدیریت پورتفولیوی به انتخاب سبد پروژه های پیمانکاران (مطالعه مورد شرکت پیمانکاری منتخب در تهران: شرکت طرح، پیمان کاسپین) پرداخته شود. این مدل با رویکردی سیستماتیک به انتخاب پورتفولیوی پروژه ها می پردازد. رویکرد سیستماتیک پیشنهادی در واقع منتج شده از ملاحظات علمی و کاربردی به کارگیری مباحث ادبیات موضوع در مورد الگوهای انتخاب سبد پروژه و مطالعات تفصیلی در ارتباط با دستیابی به پورتفولیوی پروژه بهتر و بهینه می‌باشد.
۱-۱ تعریف مسأله
امروزه انتخاب و به روز رسانی سبد های پروژه در سازمان‌های پروژه محور ساختمانی به عنوان یکی از مباحث چالش برانگیز و مهم مطرح می شود. سازمان‌ها همواره در تلاشند سبدخود را در مسیر دستیابی به اهداف سازمان خود به گونه ای شکل دهند که بیشترین ارزش را برای سازمان ایجاد کند. به همین منظور بحث مدیریت سبد پروژه ها در مباحث کلان سازمان بخصوص در سازمان‌های پروژه محور نظیر صنعت ساختمان از جایگاه ویژه ای برخوردار می‌باشد. مدیریت سبد پروژه رویکردی برگرفته از دانش مدیریت پروژه است که هدف اصلی آن، انتخاب، طراحی و اجرای پروژه هایی است که در نهایت بتوانند دستیابی سازمان را به اهداف نهایی خود تسهیل کنند. گزینش مجموعه پروژه های مناسب، تخصیص صحیح منابع محدود سازمان، تحقق تأکیدات بیانیه استراتژیک، هماهنگی و هم افزایی در مجموعه سبد پروژه های سازمان از مبانی نظری مهم این سیستم می‌باشند.
از این رو در این تحقیق سعی شده ابتدا شاخصهایی که بیشترین تأثیر و اهمیت را در اولویت بندی پروژه ها و در نهایت سبد پروژه های ساختمانی از منظر پیمانکاری در ایران دارند شناسایی و در ادامه، مدل مناسب برای اولویت بندی سبدهای پروژه در شرکت ساختمانی پیمانکاری انتخاب و در شرکت پیمانکاری منتخب در تهران به کار گرفته شود.
۱-۲ اهمیت موضوع
از آنجا که اساس کار شرکت‌های پیمانکاری، پروژه محور بودن آن ها است و بخش اعظم درآمدهای آن ها از پروژه هایشان می‌باشد لذا انتخاب پروژه در اینگونه سازمان‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تکنیک های بسیار زیادی جهت انتخاب پروژه وجود دارند که هر یک از آن ها انتخاب و ارزیابی پروژه را به صورت انفرادی صورت می‌دهند. اما در دنیای رقابتی و ناپایدار امروز پیمانکار می بایست هر پروژه را با توجه به محدودیت های گوناگون سازمان و با در نظر گرفتن اهداف و اولویت‌های سازمان به گونه ای انتخاب کنند که در هر دوره زمانی بهترین ترکیب پروژه ها که بیشترین مطلوبیت را برای سازمان پیمانکاریشان دارد، انتخاب کنند. چرا که در صورت عدم انتخاب صحیح سبد پروژه هایشان، ممکن است با مسائلی چون عدم دسترسی به منابع و امکانات کافی برای ادامه پروژه ها، عقیم ماندن طرحها به دلیل سودمند نبودن یا حتی توقف پروژه ها و به پایان نرسیدن آن ها و حتی ورشکستگی شرکت و یا از دست دادن نیروی آموزش دیده یا متخصص مواجه گردند.
نتایج تحقیق انجام گرفته به منظور تعیین اثرات پیاده سازی مدیریت پورتفولیوی بر سازمان از دیدگاه مدیران ارشد در کشور در زیر به صورت نمودار تحلیلی آورده شده است که بسیار قابل توجه می‌باشد. در این آمارگیری اعداد ۰ تا۵ انتخاب گردیده اند.(یزدی،۱۳۸۴)
(شکل۱-۱-اثر مدیریت سبد پروژه ها)
همچنین نتایج بهینه به کارگیری از مدیریت سبد پروژه ها به صورت نمودار تحلیلی در پیوست شماره ب آمده است. (یزدی،۱۳۸۴)
