مرحله چهارم- ارزشیابی درس و انعکاس تأثیر آن:
در این جلسه معمولاً به معلمی که درس را آموزش داده است، اجازه داده می شود اول از همه صحبت کند و نظر خود را درباره ی چگونگی اجرای درس ومسائل عمدهی آن، اظهار نماید. سپس معلمان دیگر گروه معمولاً از دیدگاه انتقادی درباره قسمت هایی از درس که به نظر آنها مشکل داشته است، صحبت می‌کنند. تمرکز بر درس است نه معلمی که آن را آموزش داده است. هرچه باشد درس، محصولی گروهی است و همه اعضای گروه در مورد نتیجه برنامه خود، احساس مسئولیت می‌کنند. در واقع آنها از خود انتقاد می‌کنند. چنین کاری نه یک ارزشیابی شخصی بلکه فعالیتی است که به بهبود فردی منجر می شود و از همین رو حائز اهمیت است.
مرحله پنجم- تجدید نظر در درس:
معلمان گروه درس پژوهی با توجه به مشاهدات و بازخوردها در درس تجدید نظر می‌کنند.آنها ممکن است مواد آموزشی، فعالیت ها، سؤال ها و مسائل مطرح شده یا همه این موارد را تغییر دهند. تأکید آنها اغلب بر تغییر مواردی است که در جریان کلاس درس شواهد دقیقی مبنی بر ضرورت آنها یافتهاند.
مرحله ششم- آموزش درس تجدید نظر شده:
زمانی که طرح درس تجدید نظر شده آماده شد، درس در کلاسی متفاوت تدریس می شود. گاهی معلم درس همان معلم قبلی است ولی در بیشتر موارد معلم دیگری از گروه پژوهشی، تدریس را برعهده می‌گیرد. یکی از ویژگیهای این مرحله آن است که همه اعضای شورای معلمان برای شرکت در پژوهش به کلاس دعوت میشوند. حضور آنان در مدرسه ای بزرگ که تعداد معلمان جمع شده در یک کلاس آن احتمالاً از تعداد دانش آموزان کلاس بیشتر است،کاملاً شگفت انگیز به نظر میرسد.
مرحله هفتم- ارزشیابی و باز اندیشی:
در این مرحله معمولاً همه اعضای شورای معلمان در یک جلسه طولانی شرکت می‌کنند.گاهی یک فرد متخصص از خارج از مدرسه برای شرکت در این جلسه دعوت می شود. معلمان و ناظران، درس را نقد و تغییراتی پیشنهاد می‌کنند. هنگام بحث درباره ی درس نه تنها یادگیری و فهم دانش آموزان بلکه آن دسته از مسائل عمومی که به وسیله فرضیه های اصلی درسپژوهی بیان شده‌اند، مورد توجه قرار می‌گیرد و بالاخره درباره این که چه چیزی از درس و اجرای آن آموخته شده است، صحبت به میان می آید.
مرحله هشتم- سهیم شدن در نتایج:
در پایان، درس پژوهشی که معلم ها به روی آن بحث کرده اند و خلاصه همه جلسات در یک کتابچه جمع آوری و در کتابخانه دفتر مدرسه نگهداری می شود.
معلمها به روشهای متعددی در نتایج به دست آمده سهیم میشوند.
-
- نوشتن گزارش و کتابچههای درس پژوهی : کتابچهها و دست نوشته های معلمان در کتاب فروشیهای ژاپن به فروش میرسد و معلمان مدارس نه تنها از سوابق گذشتهی درس پژوهی مدرسه ی خود کمک می گیرند, بلکه به این وسیله از تجارب سایر مدارس نیز بهره میبرند.حتی گزارش شده که معلمان بیشتر از محققان در ژاپن گزارش منتشر می‌کنند.
-
- ناظران مطلع بیرونی : ناظران مطلع بیرونی نیز که بین تیمهای مدارس حضور دارند، این تجارب را با سایر مدارس مبادله می‌کنند و به این کار کمک مینمایند.
- بازدید عمومی(Open House): در بعضی مدارس ژاپن جلساتی تحت عنوان بازدید عمومی برگزار می‌گردد که در آن از معلمان سایر مدارس دعوت می شود تا نتیجه درسپژوهی مدرسهی درگیرآن را ببینند. در پایان تدریس نیز یک کنفرانس تدریسی برگزار می شود که در آن تدریس انجام گرفته مورد نقد قرار می‌گیرد.
باید توجه داشت که در ژاپن هر معلم به طور عمومی برای حداکثر ۱۰ سال در یک مدرسه میماند و معلمها در یک مدرسه در پایه های مختلف میچرخند و به این ترتیب همواره اطلاعات و تجربیات آنها هم در چرخش وتحول است.
حلقهی درس پژوهی در شکل شماره ۱ ، خلاصه شده است:
شکل شماره۱٫ حلقه ی درس پژوهی(پالتی و دورت، ۲۰۰۴؛ استیگلر و هیبرت، ۲۰۰۴)
۲-۴- ۹ – الگوهای مختلف درسپژوهی
در این قسمت به بررسی چند مدل مختلف از درسپژوهی پرداخته خواهد شد:
الگوی یوشیدا[۳۸]
یوشیدا در سال ۱۹۹۹ در پایان نامه دکتری خود، مدل زیر را که دارای پنج مرحله است، پیشنهاد می کند:
مرحلـهی اول- بررسی و آماده سازی مقدماتـی: فعالیت اصلی در این مرحله، آمادهسـازی برای درسپژوهی است. موضوع مشخص می شود، اطلاعاتی در مورد موضوع توسط معلمان آماده می شود و سپس یک طرح درس تهیه شده و پیشنویس آن به همه ی اعضای گروه داده می شود. سپس معلمان چندین جلسه به بحث و بازبینی طرح درس میپردازند و لوازم ضروری آن را تهیه می‌کنند. ویرایش نهایی از طرح درس به همه اعضا داده می شود.
مرحله دوم- اجرای درس: یک معلم درس را در کلاس واقعی اجرا می کند و بقیه معلمان به مشاهده میپردازند.
مرحله سوم- بازاندیشی و اصلاح: در این مرحله به اصلاح طرح درس میپردازند و آن را برای اجرای دوباره آماده می‌کنند.
مرحله چهارم- اجرای درس اصلاح شده: یک بار دیگر درس اصلاح شده تدریس می شود و معلمان برای مشاهده حاضر میشوند. به علاوه از بیرون مدرسه هم یک ناظر برای مشاهده تدریس دعوت می شود.
مرحله پنجم- بازخورد و تهیه گزارش: برای باز اندیشی دوباره جلسهای تشکیل می شود. معلمان و ناظر بیرونی در بحث و گفتگوها شرکت می‌کنند. در نهایت، درس پژوهشی که خلاصه همه جلسات در آن بیان می شود و در قالب یک کتابچه در کتابخانه نگهداری می شود(یوشیدا،۱۹۹۹).
الگوی فرناندز[۳۹] و همکاران
این مدل توسط فرناندز و عده ای از همکاران از گروه تحقیقاتی درسپژوهی(LSRG)[40] در سال ۲۰۰۱ ارائه شد، شامل پنج مرحله است. این مراحل مانند مراحل مدل یوشیدا است، با این تفاوت که مرحله چهارم در این مدل، اختیاری است. چرخهای از این مدل در شکل شماره ۲ خلاصه می شود.
شکل شماره ۲٫ الگوی درس پژوهی فرناندز و همکاران (فرناندز،یوشیدا، چاکشی و کنون،۲۰۰۱)
نشست های گروهی
درس پژوهشی(۱)
نشست های گروهی
درس پژوهشی (۲)
نشست های گروهی
اختیاری
(آماده شدن و تحقیق)
(اجرا)
(بازتاب و اصلاح)
(اجرا)
(بازتاب و ثبت داده ها و نتایج)
الگوی تاکاهاشی[۴۱]
در چرخهی درسپژوهی از دیدگاه تاکاهاشی که در سال ۲۰۰۱ بیان شد، ظهور اندیشه های نو و ایدههای جدید است که هویت اصلی درسپژوهی را تشکیل میدهد. این مدل نیز مراحلی مانند مدل یوشیدا و مدل فرناندز دارد. به علاوه خروجی اصلی درسپژوهی در این مدل، ایدههای خلاقانهی جدیدی است که در جای خود، می تواند مشکلات یادگیری دانش آموزان را حل کند(تاکاهاشی،۲۰۰۵؛ ایوبیان، ۱۳۸۵ الف).
چرخه ای از این مدل در شکل شماره ۳ بیان شده است:
شکل شماره ۳٫ الگوی درس پژوهی تاکاهاشی(تاکاهاشی و یوشیدا،۲۰۰۴؛تاکاهاشی،۲۰۰۵)
شرکت کنندگان در
درس پژوهی
بازآزمایی طرح درس ایده جدید
در کلاس درس
اجرای مجدد طرح درس و آزمودن آن
گروه درس پژوهی
تدریس درس پژوهشی
تدریس درس پژوهشی
بحث و تبادل نظر
تجدید نظر در نقشه ی درس پژوهشی
