۱-۵-۳- ترس از ارزیابی منفی ضمنی[۷۵]
واتسون[۷۶] و فرند[۷۷] (۱۹۶۹؛ به نقل از داداش زاده و همکاران، ۱۳۹۱) در تعریف ترس از ارزیابی منفی به نگرانی درباره ارزیابی‌های دیگران، آشفتگی مفرط نسبت به ارزیابی‌های منفی، پرهیز از موقعیت‌های ارزیابی و انتظار تجربه ارزیابی‌های منفی از سوی دیگران تأکید نموده‌اند. حال اگر این آشفتگی نسبت به ارزیابی منفی دیگران به طور خودکار و ناآگاهانه انجام گیرد، و به طور ناخودآگاه نگرانی‌هایی درباره ارزیابی‌های منفی دیگران تداعی شود؛ ترس از ارزیابی منفی ضمنی نامیده می‌شود (تیچمن و آلن، ۲۰۰۷).
۱-۵-۴-تداعی‌های ضمنی[۷۸]
تداعی‌های ضمنی با نگرش‌های روانشناختی از طریق فرآیندهای خودکار ایجاد می‌شوند. فرآیندهای خودکار، فرآیندهایی هستند که می‌توانند در شرایط سریع یا ناآگاهانه، مستقل از هدف و غیر قابل کنترل عمل کنند. فرایند خودکار آن است که ارتباطات تداعی بین بازنمایی‌هایی ذهنی محرک‌ها ایجاد شده و محرک‌های مرتبط (یعنی آن‌هایی را که در محیط دوباره روی می‌دهند) را حفظ می‌کند. این اتصالات که در طی روش‌های شرطی‌سازی روی داده است، کاملاً خودکار و بدون هدف، ناآگاهانه و کارآمد هستند (دی هائر، بائینز و فیلد[۷۹]،۲۰۰۵).
۱-۵-۶- عزت نفس [۸۰]
عزت نفس یک سازه ارزیابی کننده از خود پنداره، معرف گستره خود بوده که شامل جنبه‌های شناختی، رفتاری و عاطفی است و در واقع میزان ارزشی است که افراد برای خویشتن قائل‌اند (رجبی و بهلول، ۱۳۸۶).
۱-۵-۷- شرطی‌سازی ارزشی
شرطی سازی ارزشی (EC) شکلی از شرطی سازی پاولفی بوده که در آن تغییری در پاسخ به CS ایجاد شده که نشئت گرفته از جفت‌سازی CS با US است. در واقع به انتقال ارزشی که از طریق تداعی اتفاق می‌افتد شرطی‌سازی ارزشی می‌گویند.
۱-۵-۸- برنامه شرطی سازی ارزشی زیر آستانه‌ای [۸۱]
برنامه شرطی سازی ارزشی (EC) همراه شدن محرک شرطی و غیر شرطی و انتقال بار ارزشی این تداعی، به محرک شرطی است در صورتی‌که نحوه ارائه محرک‌ها به طور زیر آستانه‌ای باشد از آن به عنوان برنامه شرطی سازی ارزشی زیر آستانه‌ای یاد می‌شود (دیجکسترهویس[۸۲]، ۲۰۰۴). منظور از زیرآستانه‌ای بودن ارائه محرک در بازه زمانی بسیار بسیار کوتاه است که به ادراک آستانه‌ای آزمودنی نرسیده و فرد نتواند بین محرک شرطی و غیرشرطی ارتباطی برقرار کند.
۱-۶- تعریف عملیاتی متغیرها
۱-۶-۱- اختلال اضطراب اجتماعی
این اختلال به وسیله پرسشنامه‌های متعددی از ابعاد مختلف مورد شناسایی قرار می‌گیرد. در این پژوهش نمره‌ای که از بررسی پرسشنامه هراس اجتماعی که توسط کانور (۲۰۰۰) تهیه شده است، به دست می‌آید معرف ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است که دارای ۳ خرده مقیاس فرعی ترس (۶ ماده)، اجتناب (۷ ماده) و ناراحتی فیزیولوژیک (۴ ماده) می‌باشد. هر ماده بر اساس مقیاس ۵ درجه ای لیکرت (از ۰ = ابداً تا ۴ = بی‌نهایت) درجه بندی می‌گردد.
۱-۶-۲- عزت نفس ضمنی
از آنجا که به این متغیر به طور ضمنی پرداخته می‌شود لازم است تداعی‌های ضمنی مربوط به خود را از طریق آزمون تداعی ضمنی (IAT) مورد سنجش قرار داده شود. نمرات عزت نفس ضمنی فرد از کسر میانگین نمرات بلوک هفت از چهار در این آزمون، محاسبه می‌گردد. توضیحات بیشتری در خصوص نحوه سازوکار آزمون IAT در فصل سوم همین پژوهش به طور دقیق‌تری ارائه شده است.
۱-۶-۳- ترس از ارزیابی منفی ضمنی
نمره ای که از بررسی کسر میانگین زمان واکنش به محرک‌های همخوان و ناهمخوان (من، دیگری، طرد شده و دوست داشتنی) آزمون تداعی ضمنی به دست می‌آید. لازم به ذکر است اطلاعات بیشتر در فصل سوم پژوهش آورده شده است.
۱-۶-۴- عزت نفس آشکار
نمره‌ای که از مقیاس عزت نفس روزنبرگ (۱۹۸۷) به دست می‌آید.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه
۲-۱- مبانی نظری
۲-۱-۱-اختلال اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی یک گستره تشخیصی نسبتاً جدید است و برای اولین بار به عنوان یک تشخیص جداگانه در DSM-III (1980) مطرح شد. DSM-III-TR (1987) دو نوع اضطراب اجتماعی را متمایز کرد:
۱) اضطراب اجتماعی تعمیم یافته [۸۳]؛
۲) اضطراب اجتماعی خاص [۸۴](هانگ[۸۵]، ۲۰۰۳؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰).
با مروری بر ادبیات اضطراب اجتماعی می‌توان به این نکته پی برد که در مقاطع تاریخی، اختلال اضطراب اجتماعی با نام‌های متفاوتی مانند هراس اجتماعی، اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب اجتماعی مشخص شده است. این تفاوت در نامگذاری بیشتر به دلایل تاریخی برمی‌گردد تا دلایل کیفی (بارلو[۸۶] و لیبوویتز[۸۷]، ۲۰۰۵؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). برخی از مولفین اختلال اضطراب اجتماعی را عنوان مناسب‌تری برای این اختلال دانسته‌اند، زیرا مشکلاتی که همراه این اختلال است بسیار فراگیرتر از هراس بوده و بر حوزه های بهنجار زندگی بسیار تاثیرگذار است (دیویدیسون[۸۸]، ۲۰۰۷؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). هر چند در حال حاضر هراس اجتماعی و اختلال اضطراب اجتماعی در DSM- IV به یک معنا و مفهوم به کار می‌روند (بارلو و لایبنیتز، ۲۰۰۵؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰). بر طبق این دسته بندی اضطراب اجتماعی را به ۳ نوع تقسیم می‌شود:
تیپ عملکردی که طی آن فرد نمی‌تواند اعمال خاصی مانند سخنرانی، خواندن یا نوشتن را در انظار عمومی انجام دهد (اعمالی که به هنگام تنهایی به راحتی از پس آن بر می‌آید).
تیپ محدود که طی آن اضطراب فقط در موقعیت‌های خاص اجتماعی ایجاد می‌شود، نظیر صحبت کردن با رییس.
تیپ فراگیر که طی آن اغلب موقعیت‌های اجتماعی، اضطراب یا وحشت‌زدگی را برای فرد ایجاد می‌کند (روزنهان[۸۹] و سلیگمن[۹۰]، ترجمه سیدمحمدی، ۱۳۷۹). حال آنکه در بعضی از منابع اضطراب اجتماعی را فقط در دو نوع فراگیر و غیر فراگیر تقسیم‌بندی می‌کنند؛ که اضطراب صحبت کردن در جمع را جز نوع غیرفراگیر می‌دانند اضطراب اجتماعی دربرگیرنده اختلال اجتنابی دوره کودکی نیز هست (دادستان، ۱۳۸۵). به اعتقاد دیکسون[۹۱] و مک لئود[۹۲] (۲۰۰۴، به نقل از البرزی، ۱۳۹۰) اضطراب اجتماعی به طور برجسته با ترس شدید از شرمنده شدن یا بی‌عرضه به نظر رسیدن همراه است و به دنبال آن اجتناب از موقعیت‌های تعامل اجتماعی ایجاد می‌شود (راسل[۹۳] و شو[۹۴]،۲۰۰۶؛ به نقل از البرزی، ۱۳۹۰).
۲-۱-۱-۱-شیوع اختلال اضطراب اجتماعی
