۲-۴-۱-۴-۱٫ دلبستگی
دلبستگی عبارت است از پیوند عاطفی عمیقی که با افراد خاص در زندگی خود برقرار می‌کنیم، طوری که باعث می‌شود وقتی با آن ها تعامل می‌کنیم، احساس نشاط و شعف کرده و به هنگام استرس از اینکه آن ها را در کنار خود داریم، احساس آرامش کنیم. نوباوگان در پایان سال اول زندگی، به افراد آشنایی که نیازهای جسمانی آن ها را برآورده کرده‌اند، دلبسته می‌شوند (پروین و جان، ۱۳۸۵).
به بچه های این سن نگاه کنید که چگونه برای توجه خاص، والدین خود را انتخاب می‌کنند و روی آن ها انگشت می‌گذارند. برای مثال، وقتی، که مادر وارد اتاق می‌شود، فرزند او لبخند دوستانه عمیقی می‌زند. وقتی مادر او را بغل می‌کند، صورت مادر را نوازش می‌کند، موی او را می‌کاود و تنگ به او می‌چسبد. وقتی احساس ترس یا اضطراب می‌کند، به آغوش او پناه می‌برد و به او می‌چسبد. (شریفی، حسین، ۱۳۸۶: ص ۱۹) تعریف معنی روانشناختی تعلق مدرسه‌ای این است که دانش‌آموزان تا چه اندازه خودشان را به عنوان افراد با ارزش و مورد احترام جامعه مدرسه درک می‌کنند (گودناو[۸۴]، ۱۹۹۲). یک معنی تعلق، انگیزش اصلی انسان برای رفتار تعریف شده است (بامیتسر، ۱۹۹۵). تعلق مدرسه‌ای یا احساس اینکه فرد به عنوان عضوی از جامعه مدرسه مورد ارزش و احترام است، با پیامدهای رفتاری شامل انگیزش و پیشرفت بالایی ارتباط دارد (گودناو و گرادی، ۲۰۰۲).
۲-۴-۱-۴-۱-۱٫ موضوعهای دلبستگی- به چه کسی دلبسته شویم؟
شافر و امرسون شف کردند که مادر معمولاً اولین فردی است که موضوع دلبستگی خاص قرار می‌گیرد.۶۵ درصد موارد با این همه در ۵ درصد موارد اولین دلبستگی متوجه پدر یا پدر بزرگ می شود و ۳۰ درصد موارد اولین دلبستگی به طور همزمان مادر و شخص دیگری را در بر می‌گیرد.به علاوه تعداد دلبستگی ها به سرعت افزایش می‌یابد و در ۱۸ ماهگی تنها ۱۳ کودک از مجموعه ۶۰ کودک فقط به یک نفر دلبستگی نشان داده‌اند و نزدیک یک سوم آن ها به چهار نفر یا بیشتر دلبسته بوده اند. در واقع مفهوم دلبستگی به صورتی که در ابتدا مطرح شده بود محدودتر شده است. چون کودکان با پدربزرگ و مادربزرگ و خواهران و برادران خود روابط دایمی دارند. این روانشناسان پیشنهاد می‌کنند که نظریه و تحقیق باید شبکه اجتماعی را در بر گیرد.شبکه روابط با اشخاصی که برای فرد اهمیت دارند با این هدف، لامب [۸۵] درباره دلبستگی تحقیقی انجام داده است. تحقیق او نشان می‌دهد که کودک ۸ ماهه آمریکایی بین پدر و مادر هیچ ارجحیتی قایل نمی شود (دبلیو، ۱۳۷۶).
جایگاه پدر در دلبستگی :نقشی متفاوت به علت اثر عمیقی که سنت روان کاوی به پژوهشگران آمریکایی گذاشته است. آن ها مطالعات خود را تقریباً به روابط مادر – فرزند محدوده کرده‌اند و نقش پدر را خیلی کم به حساب آورده اند. در طول ۱۵ سال گذشته دیدگاه ها تا اندازه ای عوض شده است.در تفکر روانشناسان نسبت به اهمیت پدر در رشد کودک نوعی تحول به وجود آمده است در حال حاضر آن ها معتقدند که وجود پدر برای تشکیل خود پنداری کودک عملکرد شخصیت و رضایت کلی او از زندگی کمکی بزرگی است. مردان بیش از پیش معتقدند که رابطه نزدیک با فرزندان برای هر دو طرف امتیازهایی دارد (آذربایجانی، ۱۳۸۲).
مدتهای طولانی متخصصان رشد کودک معتقد بودند که زنان بیشتر از مردان آمادگی دارند که وظایف مادری را بر عهده بگیرند. در حال حاضر پژوهشگران زیادی متقاعد شده اند که مردان به اندازه زنان توانایی رسیدگی و مراقبت از کودکان را به طور بالقوه دارند. پارک[۸۶] و همکارانش در بیمارستان‌ها، رفتار والدین نوزادان را مطالعه کردند. پدران در مقابل صداهای آوایی و حرکات کودکان خود به اندازه مادران واکنش نشان می‌دهند. پدران به شیوه مادران به کودک دست می‌زنند، نگاه می‌کنند. با او حرف می‌زنند و او را تکان می‌دهند و می بوسند. با این همه واکنش نسبت به صداهای آوایی کودک خود پدران بیش از مادران تمایل دارند حرف بزنند، در حالی که مادران تمایل دارند کودک را لمس کنند پدران وقتی با کودک خود تنها می‌شوند، خود را بیش از مادران فداکار، حامی و مشوق نشان می‌دهند. پدران بیشتر از مادران تمایل دارند کودک را در بغل بگیرند و به او نگاه کنند.مادران تنها در نوع تحریک از پدران جلو می افتند.آن ها برای فرزند خود بیشتر لبخند می‌زنند یا بیشتر می خندند.به علاوه پدران نیز به اندازه مادران می‌توانند تغییرات ناگهانی رفتار کودک را درست تفسیر کنند و نسبت به آن ها واکنش نشان دهند.همچنین آن ها می‌توانند به اندازه مادران در مقابل علائم ناراحتی مثل عطسه، سرفه و استفراغ واکنش سریع نشان دهند در این مورد پدران مانند مادران کودک را ورانداز می‌کنند و با او حرف می‌زنند.با این همه وقتی پدر و مادر هر دو حضور دارند پدر دوست دارد مراقبت بچه را به عهده مادر بگذارد (آذربایجانی، ۱۳۸۲).
مطالب یاد شده به این معنا نیست که پدر و مادر می‌توانند جای یکدیگر را بگیرند.هر یک در مورد تربیت و رشد کودک سهم منحصر به فردی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که روابط مادر و کودک و پدر و کودک از نظر کیفیت تفاوت دارند و رشد کودک را به شیوه متفاوت تحت تأثیر قرار می‌دهند.در صورتی که پدران بازی‌های فیزیکی را دوست دارند با این همه نباید نتیجه گرفت که تحریکات والدین یکی به دیگری برتری دارند.آن ها فقط با یکدیگر تفاوت دارند.هر والدی کودک را در معرض تجربه های مختلف قرار می‌دهد. به همین دلیل حضور پدر برای رشد عاطفی کودک اهمیت دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که غیبت پدر ظاهراًً پس بچه ها را بیش از دختر بچه ها آسیب می رساند.
پس بچه ای که پدرس غیبت دارد، در مقایسه با پس بچه های دیگر قضاوت‌های اخلاقی ضعیف نشان می‌دهند.او تمایل دارد اهمیت یک جرم را بر اساس خطر گرفتار شدن یا تنبیه شدن ارزیابی کند نه بر اساس روابط اشخاص یا مسئولیت اجتماعی باز هم یافته ها نشان می‌دهد که نبود رابطه موزون پدر – پس بر کل نتایج تحصیلی و آزمون‌های هوش پسر اثر منفی دارد. هر چه کودک پدر خود را در سن پایینتر از دست بدهد یا هر چه غیبت پدر طولانی تر باشد پیامد منفی آن به همان اندازه بیشتر خواهد بود (آذربایجانی، ۱۳۸۲)
۲-۴-۱-۴-۲٫ انواع دلبستگی
ماری انس و ورث و همکارانش برای درک کیفیت دلبستگی در رابطه والدین- فرزند روشی تحت عنوان موقعیت نا آشنا فراهم آوردند.این روش از یک سری هشت موقعیتی تشکیل می شود که در آن آزمایشگران کودکان را در سالن بازی- سالنی که قبلاً آن را ندیده اند مورد مشاهده قرار می‌دهند.آن ها به کودک اجازه می‌دهند که درباره اسباب بازی به کنجکاوی بپردازد و در حضور و در غیاب مادر خود با یک فرد بزرگسال ارتباط برقرار کنند.
