در پژوهش حاضر، ابتدا یک مدل به منظور بیان عوامل مؤثر در سلامت روان میان دانشجویان مطرح و سپس به آزمودن برازش مدل پیشنهادی پرداخته می شود.
۱-۳٫ ضرورت و اهمیت پژوهش
موضوع سلامتی از بدو پیدایش بشر مطرح بوده است، ما هرگاه از آن سخنی به میان آمده، عموماً بعد جسمانی آن مدنظر قرار گرفته و کمتر به سایر ابعاد سلامتی به خصوص بعد روانی توجه شده است. باوجود توجه روانشناسان به سلامت روان در دهه اخیر، تحقیقات در این زمینه هنوز در ابتدای راه است و تا زمانی که بررسی جامع و همهجانبهای از آن به عمل نیاید، نمیتوان کم و کیف عوامل مؤثر و نیز میزان و نحوه بهکارگیری از آن ها، جهت به حداکثر رساندن سلامت روان افراد جامعه بهره جست. با بررسی علل و متغیرهای دخیل در سلامت روانی، میتوان به شیوهای علمی و آگاهانه از بروز اختلالات روانی جلوگیری نمود و شیوع آن را کاهش داد. بنابراین، اهمیت و ضرورت پرداختن به سلامت روان صرفاً شامل حیطه پیشگیری نبوده، بلکه از عوامل مؤثر در آن، میتوان جهت کمک به بهبود جمعیت مبتلا به هر گونه اختلال نیز بهرهگیری کرد.
با وجود پیشینه مطالعاتی در زمینه سلامت روان در دهه های اخیر، به علل روانشناختی آن به عنوان پیشایندهای سلامت روان در یک مدل یا الگوی کلی کمتر توجه شده است.
پژوهش حاضر که یک تحقیق کاربردی به شمار میرود، از آن جهت حائز اهمیت است که در مسیر شناخت علل و پیشایندهای مهم سلامت روان، میتواند درمانگران و نیز پژوهشگران را در نیل به مقصدی یاری رساند که بتوان با آگاهی از این عوامل، در جهت ارتقای سطح سلامت روان جامعه و همچنین بهبود وضعیت و کارکرد مراجعان گامهای مؤثری برداشت.
۱-۴٫ هدفهای پژوهش
با توجه به مدل پیشنهادی، اهداف پژوهش بدین صورت تعریف میشوند:
اهداف اصلی
-
- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سلامت روان دانشجویان.
-
- بررسی اثر شادکامی بر سلامت روان دانشجویان.
-
- بررسی اثر سبک دلبستگی دوسوگرا بر سلامت روان دانشجویان.
-
- بررسی اثر ایمان مذهبی بر شادکامی دانشجویان.
-
- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سبک دلبستگی دوسوگرا دانشجویان.
-
- بررسی اثر منبع کنترل بر سلامت روان دانشجویان.
-
- بررسی اثر ایمان مذهبی بر منبع کنترل دانشجویان.
- بررسی برازش مدل پیشنهادی پژوهش حاضر (پیشبینی سلامت روانی دانشجویان بر اساس ایمان مذهبی با واسطهگری شادکامی، سبک دلبستگی دوسوگرا و منبع کنترل).
اهداف فرعی
۱- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق شادکامی.
۲- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق سبک دلبستگی دوسوگرا.
۳- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق منبع کنترل.
۴- بررسی اثر ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق شادکامی، سبک دلبستگی دوسوگرا و منبع کنترل.
۱-۵٫ تعریف بنیادی و عملیاتی متغیرها و اصطلاحات علمی
- سلامت روانی:
تعریف مفهومی: سلامت روان به عنوان حالتی از بهزیستی تعریف میشود که هر فرد پتانسیلهای خود را بشناسد، بتواند از پس استرسهای معمول زندگی بربیاید، مفید و ثمربخش کار کند و قادر باشد جامعه خویش را یاری رساند. سلامتی یک وضعیت بهباشی تمام و کمال جسمی، روانی و اجتماعی میباشد نه صرفاً فقدان بیماری یا ناتوانی (WHO، ۲۰۱۳).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از سلامت روانی، نمرهای است که فرد در مقیاس سلامت عمومی (GHQ) به دست میآورد.
- ایمان مذهبی
تعریف مفهومی: ایمان در لغت به معنای تصدیق و در اصطلاح دینی به معنای تصدیق و تسلیم به خدا و پذیرش حقانیت پیامبران الهی و کتب و فرامینی است که خداوند برای هدایت و تربیت انسانها فرستاده است. در گفتاری از امیرالمؤمنین (ع) ایمان شناختن به دل و اقرار به زبان و عمل و بردن فرمان با اندامها و جوارح معرفی شده است (بدخشانی، ۱۳۸۸؛ به نقل از گودرزی).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از ایمان مذهبی، نمرهای است که فرد در مقیاس ایمان مذهبی به دست میآورد.
- شادکامی
تعریف مفهومی: شادکامی شامل حالت خوشحالی یا سرور (هیجانات مثبت)، راضی بودن از زندگی و فقدان افسردگی و اضطراب (عواطف منفی) است (آرجیل، ۲۰۰۱؛ به نقل از خوش کنش).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از شادکامی، نمرهای است که فرد در مقیاس شادکامی آکسفورد به دست میآورد.
- سبک دلبستگی دوسوگرا
تعریف مفهومی: دلبستگی پیوند هیجانی پایدار بین دو فرد است، بهطوریکه هر یک از طرفین کوشش میکند نزدیکی یا مجاورت با موضوع دلبستگی را حفظ و به گونهای عمل کند تا مطمئن شود که ارتباط ادامه مییابد (فوگل، ۱۹۹۷؛ به نقل از بهادری). افراد با سبک دلبستگی دوسوگرا برای برقراری روابط نزدیک تمایل شدیدی دارند، اما در عین حال نگرانی بسیاری از طرد شدن دارند. عمده دغدغهی این افراد پذیرش از طرف دیگران است. این افراد تصویر منفی از خود دارند، ولی نگرش مثبت به خود دارند.
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از سبک دلبستگی دوسوگرا، نمرهای است که فرد در مقیاس سبک دلبستگی بزرگسال کولینز و رید، از گویههای مربوط به این سبک به دست میآورد.
- منبع کنترل
تعریف مفهومی: منبع کنترل عبارت است از باور کلی و پایدار فرد به مهارپذیری نتایج و پیامدهای زندگی (راتر، ۱۹۶۶). راتر این الگوی اعتقادی را به صورت پیوستاری از باور به مهارپذیر بودن نتایج و پیامدها (منبع کنترل درونی) تا باور به مهارناپذیر بودن آن ها (منبع کنترل بیرونی) تبیین کردهاست.
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از منبع کنترل، نمرهای است که فرد در مقیاس کنترل راتر (درونی-بیرونی) به دست میآورد.
فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
۲-۱٫ مقدمه
آنچه از دیرباز سهمى از تلاشهای فکرى اندیشمندان، فیلسوفان، جامعه شناسان و روانشناسان را به خود اختصاص داده، تحقیق و پژوهش در مقوله سلامت روانی است. گذشت قرون و سالها نه تنها از ارج و اعتبار چنین حوزهای نکاسته، بلکه با توجه به الزامهای خاص خود، بر اهمیت آن افزوده است. اکنون در قرن بیست و یکم، انسان مضطرب، افسرده و بحرانزده عصر حاضر بیش از هر زمانى دیگرى نیازمند وجود تعاریف و پژوهشهای علمی در حوزه سلامت روانی میباشد تا از این راه بتواند قدمهای مؤثری در زمینه ارتقای سطح زندگی خویش بردارد. یکی از مهمترین گامها برای شروع یک پژوهش علمی بررسی تعاریف، نظریه ها و سایر تحقیقاتی است که در این حیطه صورت گرفته است که در این فصل به آن پرداخته خواهد شد.
۲-۲٫ سلامت روانی