رفتار
فیزیولوژیک
(جسم)
شناختی
( عقل و ذهن )
عاطفی
روحی – روانی
(ارزش ها و باورها )
(( عابدی جعفر ، ۱۳۸۶ ، ص ۳۳) ))
با لحاظ ابعاد جامع (( خود ))، مدیریت برخود به معنی واقعی کلمه به مفهوم شناخت و استفاده ی بهینه از تمام نیروهای تمام ابعاد وجودی مشهود و غیر مشهود خود است.
در پژوهش حاضر، مدیریت بر خود تنها دو بعد فیزیکی – جسمی و روحی –روانی بررسی می شود.
به منظور تبیین بیشتر اجزای تشکیل دهنده ی تعریف مذکور، توضیحات بیشتری ارائه میگردد:
- شناخت: آگاهی از این که فرد اولاََ، در دو محور مشهود و نامشهود، دارای ابعاد متعدد وجودی است و ثانیاًَ در هر بعد دارای نیروهای بالفعل و بالقوه میباشد. لذا آگاهی از ظرفیت وجودی خود و نیروهای هر بعد است.
منظور از آگاهی، آگاهی اجمالی میباشد، به گونه ای که راهنمای عمل، محرک رفتار و انگیزه فرد در مدیریت بر خود قرار میگیرد و آگاهی تفصیلی، پی آمد طبیعی مدیریت برخود میباشد.
آگاهی از ظرفیت وجودی خود از این جهت اهمیت دارد که استفاده بهینه از نیروهای ابعاد وجودی خود، مستلزم آگاهی از وجود چنین ابعاد وجودی و نیروهای آن میباشد.
- استفاده بهینه: به معنای بهره گیری از تمام نیروهای تمام ابعاد وجودی مشهود و نامشهود خود، در بالاترین سطح ممکن است. لذا استفاده ی بهینه از تمام ظرفیت وجودی خود مستلزم شناسایی آن و جهت دهی رفتار خود در راستای بهره گیری کامل از ظرفیت وجودی خود میباشد.
۲-۳-۲-۲بعد روحی – روانی
منظور از بعد روحی – روانی آن بعد وجودی انسان است که مربوط به جنبه ی روحی، بخش غیر مادی، ذهنی، شناختی یا معنوی انسان میباشد.
این بعد وجودی انسان در رفتارهای او در ارتباط با مذهب، خدا، مسائل ماورای طبیعی و سایر موارد نامشهود درونی، همچون مراقبه، ترس و اعجاب – بروز و ظهور. (عابدی جعفر ،۱۳۸۶،ص۳۳)
۳-۳-۲-۲بعد فیزیکی – جسمی
منظور از بعد فیزیکی بعد وجود انسان است که مربوط به جنبه ی جسمی و بخش مادی در برابر جنبه ی معنوی و روحی – روانی انسان میباشد.
این بعد وجودی در رفتارهایی در ارتباط با تمرینات جسمی – همچون قدم زدن و ورزش –تغذیه و سایر موارد مشهود بیرونی – همچون ظاهر – بروز و ظهور می کند. (عابدی جعفر ، ۱۳۸۶، ص ۳۴)
مراقبه
تعریف مفهومی
از روش های درمانی شرق است که در غرب نیز جایی برای خود باز کرده و گزارش شده است که در رفع تنش و اضطراب مؤثر میباشد. برخی خصوصیات مشترک روش های مراقبه عبارتند از:
-
- تعلیماتی در مورد تمدد ماهیچه ای و تنظیم ریتم تنفسی دارند.
-
- شامل فعالیت هایی به منظور انحراف توجه شخص از دنیای خارج و جریان افکاری می شود که در غیر این صورت ذهن فرد را اشغال خواهد نمود. غالباَ این فعالیت ها مستلزم تمرکز روی یک کلمه یا عبارت پیش ساخته است که mantraنامیده می شود.
-
- بر کناره گیری از فعالیت های روزمره در دوره های آرامش تأکید می شود.
- شخص به گروهی از مردم وابستگی پیدا میکند که اعتقاد قوی به این روش داشته و همدیگر را برای انجام آن تشویق میکنند. در پژوهش حاضر مراقبه واژه ای فراشناختی تلقی شده و بدین معنا است که فرد به طور دائم ناظر بر کار خود باشد.(یکتا ، ۱۳۸۷، ص ۳۱)
در تحقیق حاضر مراقبه به آن دسته از رفتارهای فرد اطلاق می شود که:
-
- در ارتباط با تأمل درونی قبل از اقدام است.
-
- در ارتباط با تأمل درونی بعد از اقدام است.
-
- متضمن انحراف توجه از دنیای خارج و افکار پراکنده و تمرکز به درون، از طریق کناره گیری از فعالیت های روزمره است.
- در ارتباط با تنظیم رفتار بر اساس استانداردهای شخصی است.
تعریف عملیاتی
مراقبه در پژوهش حاضر شامل رفتارهای زیر میباشد:
-
- تأمل قبل از اقدام ( تصمیم گیری، موضع گیری و اقدام پس از تأمل درونی )؛
-
- تأمل قبل از اقدام ( تأمل درونی در مورد اقدامات و تصمیمات خود )؛
-
- اختصاص اوقات معین جهت انقطاع از جهان خارج ( و کار ) و توجه به درون؛
- تأمل حین عمل ( توجه و دقت نظر هنگام انجام عمل به منظور انطباق رفتار خود با استانداردها و هنجارهای شخصی از پیش تعیین شده). (رضایی ، ۱۳۸۵، ص ۳۹)
عبادت
تعریف مفهومی
منظور از عبادت در پژوهش حاضر آن دسته از رفتار های فرد است که در ارتباط با پرستش و اطاعت محض از خدا و در ارتباط با خداوند بروز می کند.(اشرفی ، ۱۳۸۴،ص ۸)
تعریف عملیاتی
عبادت در پژوهش حاضر شامل رفتار های زیر است:
-
- اختصاص زمانی معین به ارتباط با خدا در طول شبانه روز؛
-
- شرکت در مکان های معنوی خاص ( مانند مسجد )؛
- تقید نسبت به تجربیات خاص معنوی ( مانند نماز، دعا و قرآن )
آرامش ( عدم وجود عوامل ایجاد ترس و اعجاب )
تعریف مفهومی
منظور از عوامل ایجاد ترس و اعجاب در این تحقیق آن دسته از رفتار های فرد است که مبین عوامل موجد ترس و اعجاب در فرد میباشد؛ یعنی هر گونه عاملی که موجب خارج شدن انسان از حالت تعادل روحی – روانی، زدودن آرامش و ایجاد اختلال در آن گردد، چه آن عامل منفی – در زمینه ی ایجاد ترس و نگرانی -باشد یا این که عاملی مثبت – در زمینه ی ایجاد اعجاب و هیجان – باشد؛ زیرا هر دو نوع عامل مذکور انسان را از حالت عادی – آرامش – خارج میسازد. (رضایی زاده ، ۱۳۸۵، ص ۳۹)
تعریف عملیاتی
این شاخص شامل رفتار های زیر میباشد:
-
- خوف از خدا؛
-
- عدم ترس از مرگ؛
-
- عدم ترس از دشمن یا ( رقیب )؛
-
- عدم ترس از حوادث و اتفاقات ناگوار پیشبینی نشده و حفظ و آرامش خود در این موارد؛
-
- حفظ آرامش خود هنگام پیروزی و موفقیت؛
- حفظ آرامش خود هنگام شکست و ناکامی دشمن ( یا رقیب ).
ادراک فوق حسی
تعریف مفهومی
ادراک فوق حسی از نظر لغوی به معنی ادراکی است که خارج از میدان عمل دستگاه های حسی شناخته شده روی میدهد. این اصطلاح به عنوان یک اصطلاح پوششی برای تعدادی از پدیدههای فراهنجار نظیر تله پاتی، غیب بینی و پیش آگاهی مرد استفاده قرار میگیرد و در ارتباط با فرا روانشناسی میباشد که شاخه ای است از روانشناسی که با رفتارها و رخدادهای فراهنجار نظیر تله پاتی، پیش گویی، غیب بینی، حرکت دادن اشیاء با نیروهای روانی با قوانین و اصول طبیعی و علوم امروزی قابل توجیه و توضیح نیست سر و کار دارد.