مقدمه
در این فصل به بررسی ادبیات پژوهش پرداخته می شود، در ابتدا به مبحث تلفن همراه و شبکه های اجتماعی همراه آن پرداخته می شود با محتوای تلفن همراه، تاریخچه آن و مزایا و معایب و اثرات آن بر روی زندگی افراد پرداخته می شود. در ادامه به سازگاری اجتماعی و تعاریف و رویکردها و تقیسم بندی ها متخصصان در این زمینه نیز پرداخته می شود. در انتها، پژوهش های داخلی و خارجی را که در راستای مسئله مورد پژوهش انجام پذیرفته است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱)پیشینه نظری:
بخش اول: گستره نظری مربوط به استفاده از تلفن همراه و شبکه های اجتماعی
تاریخچه تلفن همراه:
از دهه ۱۹۶۰ تفکر مستقل سازی تلفن، از حالت ثابت و به‌کارگیری آن در مکان‌های مختلف در کشورهای اسکاندیناوی گسترش یافت. کشورهای سوئد، دانمارک و نیز فنلاند از پیشگامان تلفن‌های سیار اتومبیل در جهان بودند که در اواخر دهه ۱۹۶۰ به بازارجهانی عرضه شد و در پی این موفقیت، کشورهای اسکاندیناوی در صدد برآمدند این سامانه را تکمیل نمایند (شرکت فن آوری خدمات سلامت ایرانیان، بی‌تا). در اوایل سال ۱۹۸۵ گروهی متشکل از ۱۷ کشور اروپایی به نام (GMS) به وجود آمد تا به صورت هماهنگ طرح تلفن سیار دیجیتالی را اجرا نمایند. هر چند طبق انتظاراتی که از آنان می‌رفت موفق نشدند اما در نهایت موفق به ابداع سامانه‌ای شدند که در نوع و زمان خود بی عیب و نقص بود. در ابتدا قصد بر این بود که این سامانه جدید در اختیار کشورهای دیگر قرار نگیرد، اما هزینه های سنگین این طرح آنان را واداشت که برای جلب رضایت مشتری تلاش نمایند، تا از این طریق هزینه ها سرشکن شود. به دلیل نیازمندی سایر کشورها به فناوری جدید و بسیار کارآمد، تلفن همراه از سوی تمامی کشورها مورد استقبال قرار گرفت و در ظرف مدت کوتاه این فناوری در سراسر جهان مورد بهره برداری قرار گرفت. یک دهه پس از ظهور پدیده تلفن سیار در جهان، ایران نیز در سال ۱۳۵۴- ۱۳۵۵ درصدد استفاده از این سامانه بر آمد و با بررسی‌هایی که از سوی شرکت مخابرات ایران و کارشناسان خارجی صورت گرفت این نتیجه حاصل شد که ایران سالانه کشش جذب ۴ تا ۵ هزار مشترک را دارد و اجرای طرح با ۱۰۰۰ شماره پیش‌بینی شد اما این تلاش در آن زمان ناکام ماند(شرکت فن آوری خدمات سلامت ایرانیان، بی‌تا).
در سال ۱۳۶۷ وزارت پست و تلگراف سابق، اقدام به طراحی تلفن سیار کرد و با یک تجدید نظر در این طرح، در سال ۱۳۷۲ تجهیزات آن خریداری شد و در مرداد ماه ۱۳۷۳ مرحله اول این طرح به ظرفیت ۱۰,۰۰۰ شماره ای آغاز به کار کرد. همزمان با اجرای این طرح در تهران، طراحی مقدماتی سامانه تلفن سیار در کرمان نیز آغاز شد که در مرحله دوم طرح، مقرر شد تهران ضمن اتصال به این شهرها با ورودی و خروجی زیر زمینی و دریایی کشور نیز مرتبط شود و جزایر قشم و کیش در مرحله دوم تحت پوشش این طرح قرار گیرند(شرکت فن آوری خدمات سلامت ایرانیان، بی‌تا).
طی سال های ۱۳۷۲ تا اوایل ۱۳۷۴ تعداد متقاضیان تلفن سیار بیش از ۱۰۰ نفر نبود. چون این سامانه به هیچ عنوان برای مردم شناخته شده نبود و در شهریور ۱۳۷۴ هنگامی که آگهی نام نویسی در روزنامه های کثیر الانتشار کشور منتشر شد حدود ۸ تا ۹ هزار نفر ثبت نام نمودند. به عبارت دیگر استقبال چندانی از این سامانه پایه و ضروری در جامعه به عمل نیامد و حتی در محافلی با واکنش‌های منفی، تلفن همراه، سامانه ای زاید و تجملاتی عنوان شد(شرکت فن آوری خدمات سلامت ایرانیان، بی‌تا).
از بهمن ۱۳۷۴ چرخشی شگفت برای نام نویسی تلفن سیار پدیدار شد، به‌طوری‌که ۲۰۰ هزار نفر متقاضی دریافت تلفن سیار شدند. تا سال ۱۳۸۲ در حدود ۲ میلیون و ۴۱۴ هزار تلفن همراه در داخل کشور به متقاضیان واگذار گردید(شرکت فن آوری خدمات سلامت ایرانیان، بی‌تا).
طی چند دهه اخیر استفاده از فناوری تلفن همراه[۱] در سراسر جهان رواج و گسترش روز افزونی پیدا کرده‌است. به طوری که گزارشات اتحادیه بین‌المللی ارتباط از راه دور[۲]( ۲۰۰۶، به نقل از پیترز و آلکمیندرز[۳]، ۲۰۰۸؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱) حاکی از این است که در سال ۲۰۰۶ در حدود ۹/۹۰ درصد از افراد کشورهای توسعه یافته و ۴/۳۲ درصد از افراد کشورهای در حال توسعه دارای تلفن همراه بوده اند. نتایج مطالعات انجام شده در مورد دانشجویان نیز نشان داده است که آن ها معمولاً از تلفن همراه خود بیش از ۱۰ ساعت در هفته استفاده می‌کنند و در اکثر موارد، استفاده آن ها محدود به برقراری ارتباط از طریق مکالمه های صوتی و ارسال پیام کوتاه[۴] است (آتر[۵]، ۲۰۰۷؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱). استفاده فراگیر از تلفن همراه توسط جوانان نوعی پدیده جهانی شدن است و می توان گفت این پدیده در ردیف اول قرار دارد (وی[۶]، ۲۰۰۶).
علل استفاده از تلفن همراه:
به طور کلی مطالعات انجام شده در مورد علل و همبسته های استفاده از تلفن‌های معمولی دو نوع انگیزه را برای استفاده از آن مطرح کرده‌اند:
۱) انگیزه های ابزاری یا تکلیف‌مدار: به استفاده از تلفن برای انجام کارها، جستجوی اطلاعات و یا انجام تکلیف اشاره دارد.
۲) انگیزه های درونی یا اجتماعی: اشاره به این دارد که افراد با هدف مصاحبت، دوستی و معاشرت با تلفن، با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند(اوکیفی و سلانوسکی[۷]، ۱۹۹۵؛ دیمیک و پاترسون[۸]، ۱۹۹۴؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱).
با این حال دلایل استفاده از تلفن همراه تا حدودی متفاوت از دلایل استفاده از تلفن معمولی است. برای مثال لویگ و وی[۹] (۲۰۰۰؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱) دریافتند افراد نه تنها بر اساس انگیزه های ابزاری، درونی و اجتماعی از تلفن همراه استفاده می‌کنند، بلکه انگیزه های پیروی از مد یا مدگرایی و همچنین انگیزه های مربوط به جایگاه و مرتبه اجتماعی نیز در این میان حایز اهمیت هستند.
مطالعه روبین، پیرس و بارباتو[۱۰] (۱۹۸۸؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱) نیز حاکی از وجود چند نوع انگیزه مختلف برای استفاده از تلفن همراه است که عبارتند از: شادی و کسب لذت، ابراز علاقه و عاطفه، فرار، آرامش و کنترل. آن ها این انگیزه ها را در دو طبقه کلی تر قرار داده‌اند:
۱) انگیزه های دارای جهت گیری ارتباطی[۱۱] نظیر عاطفه، کسب لذت، شادی و آرامش جویی
۲) انگیزه های نفوذ شخصی[۱۲] نظیر کنترل و فرار.
در این راستا، منطقی (۱۳۹۱ ؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱) نیز چگونگی کاربری دانش‌آموزان پسر از امکانات جانبی تلفن همراه را مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق این پژوهشگر حاکی از این است که این دانش‌آموزان به طور عمده از تلفن همراه استفاده های تفریحی داشته‌اند.
به علاوه کوثری، یگانه و خیرخواه (۱۳۸۵؛ به نقل از عابدینی و زمانی، ۱۳۹۱) در توصیف کاربری جوانان از امکانات مختلف تلفن همراه اولویت‌های کاربری را ذکر کرده‌اند که عبارتند از:
اولویت اول) پیامک، صحبت درون شهری، ذخیره و گوش دادن به موسیقی
اولویت دوم) ساعت هشدار، عکس گرفتن، استفاده از بلوتوث[۱۳]؛
اولویت سوم) بازی کردن، فیلم برداری، ذخیره کلیپ و فیلم و تماشای آن.
