سیستم اسکلتی و استخوان بندی بدن انسان در زن و مرد با هم متفاوت است. استخوان‌های زنان از استخوان های مردان کوچکتر هستند. شکل استخوان هم در این دو جنس متفاوتند که بیشترین تظاهر خود را در شکل استخوان لگن خاصره نشان می‌دهند. شکل استخوان های لگن خاصره در زنان به علت نیاز به حمایت از جنین با لگن مردان متفاوت است.
با توجه به بیان مباحثی که قصد بررسی آن را در این پایان نامه داشتیم تقسیم‌بندی استخوان‌های بدن را به دو قسم نیمه فوقانی و نیمه تحتانی بدن انجام دادیم که به بیان آن ها می‌پردازیم.
گفتار اول: استخوان های نیمه فوقانی بدن
استخوان های اندام فوقانی شامل موارد زیر می‌باشد[۱۰۷]:
الف. اسکلت کمربند سینه ای-استخوان های ترقوه و کتف
ب. اسکلت بازو-استخوان بازو
ج. اسکلت ساعد-استخوان زند اعلی و اسفل
د. اسکلت دست-استخوان های مچ دستی، کف دستی و بند انگشتان
در ادامه به بررسی و توضیح مختصری از استخوان‌های اندام فوقانی می‌پردازیم.
۱٫ استخوان ترقوه یا چنبر (کلاویکولا یا کلاویکل[۱۰۸])
ترقوه یا چنبر (کلاویکولا یا کلاویکل) یکی از استخوان های کمربند شانه ای است که در همه مسیرش از روی پوست قابل لمس است. کلاویکولا استخوان درازی است که برخلاف استخوان های دیگر فاقد حفره مغزی است. [۱۰۹]
۲٫ استخوان کتف (اسکاپولا[۱۱۰])
استخوان کتف یا استخوان پهن شانه (اسکاپولا) همانند ترقوه یکی از استخوان‌های کمربند شانه ای است ولی پهن و سه گوش بوده و بر روی دیواره پشتی قفسه سینه قرار می‌گیرد. این استخوان دارای دو سطح جلویی و پشتی است که سطح جلویی آن بر روی دیواره پشتی قفسه سینه واقع می‌گردد. سطح پشتی استخوان کتف، از طریق خار کتف به دو حفره فوق خاری و تحت خاری تقسیم می‌گردد. [۱۱۱]
۳٫ استخوان بازو (هومروس[۱۱۲])
استخوان بازو یکی از استخوان های بلند اندام فوقانی است که در بالا با حفره کم عمق دوری (گلنویید) استخوان کتف (اسکاپولا) و در پایین با استخوان های ساق دست (به عربی ساعد یا زند) به نام های ساق دست بالایی یا رادیوس[۱۱۳] (به عربی زند اعلی یا زند زبرین) و ساق دست پایینی یا اولنا[۱۱۴] (به عربی زند اسفل یا زند زیرین) متصل می‌گردد. سر استخوان بازو با حفره گلنویید اسکاپولا، مفصل شانه را ایجاد می‌کند و بخش مفصلی تحتانی آن در ایجاد مفصل آرنج نقش دارد. به علت کم عمق بودن حفره گلنویید و بزرگ بودن سر هومروس، مفصل شانه تحرک زیادی داشته و در نتیجه ثبات این مفصل در مقایسه با مفصل ران (مفصل هیپ) بسیار کمتر است. بی ثباتی مفصل شانه یک عامل مهم دررفتگی آن محسوب می‌شود. [۱۱۵]
۴٫ آرنج
مجموعه آرنج شامل استخوان های زیر است[۱۱۶]:
– انتهای فوقانی استخوان بازو (هومروس)
– انتهای فوقانی ساق دست پایینی (اولنا یا زند زیرین)
– انتهای فوقانی ساق دست بالایی (رادیوس یا زند زبرین)
۵٫ ساق دست(ساعد)
ساعد بخشی از اندام فوقانی است که بین آرنج و مفصل مچ دست قرار گرفته شده است. اسکلت استخوانی ساعد از دو استخوان موازی که شامل رادیوس (استخوان ساق دست بالایی یا زند زبرین یا زند اعلی) و اولنا (استخوان ساق دست پایینی یا زند زیرین یا زند اسفل) است تشکیل شده است. گرچه این دو استخوان کاملاً از هم مجزا هستند ولی به صورت یک واحد عمل می‌کنند و زمانی که یک آسیب شدید در ساعد رخ دهد معمولاً هر دو استخوان را درگیر می‌کند. [۱۱۷]
۶٫ مچ دست
استخوان های مچ دستی یا کارپال[۱۱۸] از هشت استخوان در دو ردیف فوقانی و تحتانی تشکیل می‌گردد که شامل استخوان های زیر است[۱۱۹]:
-
- ردیف فوقانی از خارج به داخل: استخوان ناوی (اسکافویید[۱۲۰])، استخوان هلالی (لونیت[۱۲۱])، استخوان هرمی (تریکتروم[۱۲۲]) و استخوان نخودی (یپزیفورم[۱۲۳])
- ردیف تحتانی از خارج به داخل: استخوان ذوزنقه(تراپزیوم[۱۲۴])، استخوان شبه ذوزنقه (تراپزویید[۱۲۵])، استخوان بزرگ (کاپیتیت[۱۲۶]) و استخوان چنگکی (همیت[۱۲۷])
۷٫ کف دست (متاکارپال[۱۲۸])
کف دست از ۵ اسخوان تشکیل شده است. استخوان های مچ و کف دست مربوط به انگشتان اشاره، میانی، حلقه و کوچک به صورت یک واحد عمل کرده و قسمت عمده ساختار استخوانی کف دست را تشکیل می‌دهند. استخوان کف دست مربوط به انگشت شست به طور مستقل عمل کرده و دارای انعطاف پذیری زیادی می‌باشد. این حالت منجر به قرارگیری شست در مقابل انگشتان می‌گردد. [۱۲۹] هر یک از ۵ استخوان کف دست در ارتباط با یک انگشت است. [۱۳۰]
۸٫ انگشتان دست:
استخوان های انگشتان که هر یک دارای سه بند بوده به غیراز شست که دو بند دارد. [۱۳۱](در مجموع ۱۴ استخوان برای انگشتان هر کف دست)
۹٫ قفسه سینه:
قفسه سینه تقریباً استوانه ای شکل بوده و دارای ورودی باریکی در بالا و ورودی نسبتاً بزرگی در پایین است. دهانه فوقانی قفسه سینه باز است و با گردن در ارتباط است و دهانه تختانی توسط دیافراگم مسدود شده است. قفسه سینه از استخوان های زیر تشکیل می‌گردد:
– در خلف از ۱۲ مهره سینه‌ای(توراسیک[۱۳۲]) و دیسک‌های بین مهره‌ای آن ها تشکیل شده است.
– دیواره طرفی قفسه سینه از دنده ها که شامل ۱۲ عدد در هر سمت بوده تشکیل شده است.
– استخوان جناغ (استرنوم[۱۳۳]) که شامل سه بخش دسته جناغ، تنه و زایده خنجری است. [۱۳۴]
۱۰٫ ستون فقرات یا ستون مهره:
جسم مهره یک توده استوانه‌ای است که قسمت جلویی (قدامی) مهره را تشکیل می‌دهد. دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات به صورت صفحه‌ای بر روی جسم مهره‌ها قرار می‌گیرند که مهمترین وظیفه آن ها، تحمل وزن و کاهش شدت ضربات وارده به ستون مهره‌ها است.
ستون مهره ساختمانی است که از سر تا لگن امتداد دارد و تنه در اطراف آن شکل گرفته است. این ساختمان از استخوان ها، عضلات، و دیگر بافت ها تشکیل شده است.
ستون فقرات یا ستون مهره یا اسپاین[۱۳۵] از بیش از سی استخوان کوچک تر به نام مهره[۱۳۶] تشکیل شده است که روی یکدیگر قرار گرفته اند. در اطراف مهره ها عضلات، لیگامان ها، اعصاب و دیسک بین مهره‌ای قرار گرفته‌اند.
کل ستون مهره از بالا تا پایین چهار قسمت دارد که در هر کدام از آن ها مهره ها نه در امتداد یک خط مستقیم، بلکه به شکل یک قوس هستند. پس ستون مهره از چهار قسمت قوسی شکل تشکیل شده است که عبارتند از :
– قوس بالایی که بین قفسه سینه و جمجمه قرار گرفته است، قوس گردنی یا سرویکال[۱۳۷] بوده و تحدب آن به سمت جلو است این قوس از ۷ مهره تشکیل شده است. این مهره ها را از بالا به پایین و از یک تا هفت به صورت C1-C7 نامگذاری می‌کنند.
– قوس وسطی را قسمت سینه ای یا توراسیک[۱۳۸] می‌گویند که تحدب به سمت عقب دارد و از ۱۲ مهره تشکیل شده است. قفسه سینه یا قفسه صدری در اطراف این ۱۲ مهره تشکیل شده است. مهره‌های سینه ای را از بالا به پایین و از یک تا دوازده به صورت T1-T12 نامگذاری می‌کنند.
