نرخ بازده پرتفوی بازار (نرخ بازده کل) از مجموع تغییرات قیمت و سود نقدی تقسیمی با در نظر گرفتن مبلغی که به عنوان افزایش سرمایه پرداخت می شود، به دست می‌آید. فرمول آن به شرح زیر است:
که در آن:
: شاخص سهام در پایان روز
: شاخص سهام در اول دوره
: آورده نقدی سهام‌داران در افزایش سرمایه
: تعداد سهام در دوره
: سود نقدی هر سهم
: قیمت سهام در دوره
: دوره مورد بررسی
ریسک سیستماتیک ریسکی است که از طریق تنوع گرایی در پرتفوی قابل حذف نمی باشد. این ریسک که به وسیله بتا نمایش داده می شود، در واقع کوواریانس نرخ های بازده (شرکت و بازار) به واریانس نرخ بازده شرکت می‌باشد، به صورت زیر محاسبه می‌گردد:
که در آن:
: نرخ بازده بدون ریسک
برای برقراری نرخ بازده بدون ریسک در محاسبات از نرخ سود علی الحساب اوراق مشارکت استفاده می شود.
در تحقیق حاضر از این تعریف بازده استفاده گردیده است.
۲-۹-۴-۲ نرخ بازده واقعی سهام (روش اول)
بازده عبارت است از نسبت کل عایدی (ضرر) حاصل از سرمایه گذاری در یک دوره ی معین به سرمایه گذاری که برای به دست آوردن این فایده در ابتدای دوره ی کسب عایدی، مصرف گردیده است. بازده شامل تغییرات در اصل سرمایه (قیمت سهام) و سود نقدی دریافتی (DPS) می‌باشد.
برای محاسبه بازده سهام شرکت های مورد بررسی، فاکتورهای افزایش سرمایه، منبع افزایش سرمایه و زمان افزایش سرمایه بایستی مورد بررسی قرار گیرند. برای محاسبه بازده با توجه به فاکتورهای فوق از فرمول‌های ذیل استفاده شده است:
- شرکت افزایش سرمایه نداده باشد. در اینصورت:
که در آن:
: بازده سهام شرکت
: قیمت بازار سهام شرکت در پایان سال
: قیمت بازار سهام شرکت در ابتدای سال
: سود نقدی تعلق گرفته به هر سهم شرکت
- افزایش سرمایه شرکت از محل اندوخته ها: در اینصورت با توجه به زمان افزایش سرمایه ممکن است دو حالت اتفاق بیفتد:
الف) افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد. در اینصورت:
: درصد افزایش سرمایه
ب) افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد. در اینصورت:
- افزایش سرمایه شرکت از محل مطالبات و آورده های نقدی: با توجه به زمان افزایش سرمایه مانند مورد دوم حالت های زیر را داریم:
الف) افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد. در اینصورت:
۱۰۰۰= مبلغ اسمی هرسهم
ب) افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد. در اینصورت:
- افزایش سرمایه از محل اندوخته ها، مطالبات و آورده نقدی، در این مورد نیز دو حالت ممکن است اتفاق بیفتد:
الف) افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد. دراینصورت:
: درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
: درصد افزایش سرمایه از محل اندوختهها
ب) افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد. در اینصورت:
(راعی و وشواخیزواره ۱۱۳، ۱۳۸۵)
۲-۹-۴-۳ نرخ بازده واقعی سهام (روش دوم)
در این روش جهت محاسبه نرخ بازده شرکتها، از تغییرات لگاریتم طبیعی قیمت های سالانه استفاده رمیشود. تفاوت تغییرات لگاریتم طبیعی قیمت های سهام، نرخ بازده را به صورت پیوسته و دقیق تر نشان میدهد.
در صورتی که شرکت های تشکیل دهنده جامعه آماری در طول دوره ی پرداخت سود نقدی، پرداخت سود سهمی (سهام جایزه) یا صدور جدید سهام در کارنامه خود داشته باشند باید قیمت سهام آن ها اصلاح گردد تا نرخ بازده واقعی به دست آید. در هریک از موارد فوق برای رسیدن به بازده واقعی به صورت ذیل عمل می شود:
- پرداخت سود نقدی
که در آن:
: سود نقدی پرداخت شده
- سود سهمی (سود جایزه)
که در آن:
: درصد افزایش سرمایه از طریق سود سهمی
- صدور سهام جدید
که در آن:
: مبلغ پرداختی هر سهم برای افزایش سرمایه
۲-۱۰- مروری بر پیشینه تحقیق
۲-۱۰-۱ تحقیقات خارجی
تعدادی از تحقیقات خارجی مربوط به بررسی ارتباط بین سود تقسیمی و بازده به شرح زیر می‌باشد:
(اسماعیل[۳۷]۲۰۰۶) درپژوهشی با عنوان “بررسی ارتباط بازده سهام با ارزش افزوده اقتصادی و سایر معیارهای حسابداری ” نشان داد که سود خالص عملیاتی پس از مالیات و سود خالص نسبت به سود باقیمانده و ارزش افزوده اقتصادی توانایی بیشتری در توضیح دهندگی بازده سهام دارند.
(شبیبی ورامش[۳۸]۲۰۱۱) عاملهایی را که بر سیاست تقسیم سود تاثیر می‌گذارند را برای شرکتهای غیر مالی UK برر سی کردند. نرخ سهام به عنوان متغیر وابسته و ریسک، نوع صنعت و درصد دارایی های ثابت و عامل های حاکمیت شرکتی به عنوان متغیرهای مستقل استفاده شدند. و اندازه، سطح بدهی، رشد و سودآوری به عنوان متغیرهای کنترل استفاده شدند. آن ها ۹۰ شرکت غیرمالی را برگزیدند و داده ها را از گزارشهای سالیانه جمع آوری کردند. نتایج حاکی از همبستگی مثبت بالا و معنادار میان اندازه شرکت و سود تقسیمی هر سهم بود. سودآوری همبستگی مثبت ضعیفی و معناداری بالایی با سود تقسیمی هر سهم داشت. نتایج نشان داد که نرخ سهام در نتیجه ی تغییر در سیاست تقسیم سود تغییر می‌کند.
(نوردین و همکاران[۳۹] ۲۰۱۲) در تحقیق خود پرداخت سودهای سهام و شیوه های توزیع سود در شرکتهای تعاونی مالزی به خصوص آنهایی که سودهای خالص را میان سودهای سهام و اوراق مختلف منتشر شده برای بهره کارکنان توزیع کرده بودند را در دوره زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ را مورد بررسی قرار دادند. به طور کلی نتایج نشان داد که شرکتهای صنعتی کوچک نسبت به شرکتهای صنعتی بزرگ متوسط سودهای سهام پرداختی بیشتری دارند.
(یانگ و همکاران[۴۰]۲۰۱۳) در تحقیق خود ارتباط میان نگهدارندگان اوراق بهادار و سیاستهای تقسیم سود شرکتهای ثبت شده در بورس چین را مورد بررسی قرار دادند. آن ها یافتند که نگهدارندگان اوراق مایل به نگهداری سهام شرکتهایی هستند که سودهای سهام را به صورت نقدی پرداخت می‌کنند.
(هوانگ و همکاران[۴۱]۲۰۱۳) در تحقیق خود به آزمون تاثیر ناپایداری سیاسی بر سیاست تقسیم سود شرکت در ۳۵ کشور در دوره زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۸ پرداختند. آن ها یافتند که پرداخت کنندگان سود سهام به متوقف ساختن سودهای سهامشان تمایل بیشتری دارند و آنهایی که پرداخت کننده نیستند تمایل کمتری به آغاز پرداخت سود سهام در طول دوره های ناپایداری سیاسی بالا دارند.
۲-۱۰-۲ تحقیقات داخلی
تعدادی از تحقیقات داخلی مربوط به بررسی ارتباط بین سود تقسیمی و بازده به شرح زیر می‌باشد:
(امانی ۱۳۷۷) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی رابطه بین سود تقسیمی و قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهاران” در ۴۰ شرکت در دوره زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۴ پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که یک ریال سود تقسیمی مصوب مجمع چندین برابر بیشتر بر قیمت سهام تأثیر دارد تا یک ریال سود انباشته. و همچنین یک ریال سود تقسیمی پرداخت شده به سهام‌داران چندین برابر بیشتر بر قیمت سهام تأثیر دارد تا یک ریال سود انباشته.
(خادم موخر ۱۳۸۰) در تحقیق خود با عنوان “بررسی رابطه بین سیاست تقسیم سود و تغییرات قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” به این نتیجه دست یافت که سیاست تقسیم بر قیمت سهام تأثیری نمیگذارد و قیمت سهام از عوامل دیگری پیروی می کند.
