مرحله تکمیل کار حسابرسی شامل انجام مذاکرات با مدیریت شرکت صاحبکار برای نهایی کردن نتایج حاصله و تا حد امکان رفع ابهامات موجود و در نهایت نوشتن گزارش حسابرسی بر پایه نتایج حاصل از بررسی‌ها و مذاکرات انجام شده می‌باشد.
معمولاً قبل از شروع هر حسابرسی و پس از کسب یک شناخت کلی از محیط فعالیت و نوع فعالیت صاحبکار، حسابرسان یک بودجه زمانی تهیه می‌کنند که طی آن کل زمان مورد نیاز برای انجام کار برآورد می‌گردد. این بودجه زمانی علاوه بر آن که نشان دهنده کل زمان مورد انتظار برای انجام حسابرسی است، بیان می‌کند که چه مقدار زمان برای انجام هر یک از مراحل مختلف کار باید اختصاص داد (آقایی و علیجانی، ۱۳۸۱).
۲-۳- بخش دوم: پیشینه تحقیق
۲-۳-۱- تحقیقات داخلی
اولین تحقیق صورت گرفته در زمینه کارایی حسابرسی مربوط به پایان‌نامه آقای ولی‌الله فرصتی (۱۳۸۱) تحت عنوان «بررسی نارسایی‌های مدل حسابرسی مبتنی بر سیستم و جایگزینی آن با مدل حسابرسی مبتنی بر ریسک در ایران» در دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد که به تأثیر جایگزینی مدل حسابرسی مبتنی بر ریسک با مدل حسابرسی مبتنی بر سیستم، بر کارایی و اثربخشی حسابرسی صورت‌های مالی پرداخته است. نتایج تحقیق مذبور نشان داده است که مدل حسابرسی مبتنی بر ریسک کاراتر و اثربخش‌تر از مدل حسابرسی مبتنی بر سیستم است و مدیران حسابرسی با انجام حسابرسی بر اساس این مدل می‌توانند گزارش حسابرسی قابل اتکایی ارائه دهند و نیز تحقیق دیگری مربوط به رضازاده و بسنده تحت عنوان شناسایی عوامل مؤثر بر کارایی با بهره گرفتن از مدل برنامه ریزی خطی تحلیل پوششی داده ها (DMU) می‌پردازد و اقدام به تعیین ضریب کمی کارایی نسبی حسابرسی صورت های مالی نموده اند، پس از آن اثر عوامل مختلف بر میزان کارایی به کمک تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی بررسی نمودند. نتایج حاصله بیانگر آن است که تنها میزان شناخت حسابرسان بر ساختار کنترل داخلی صاحبکار با میزان کارایی نسبی صورت‌های مالی ارتباط مستقیم دارد.
آقایی و علیجانی (۱۳۸۰ )، تحقیقی تحت عنوان بررسی فاصله انتظارات (تصورات) در مورد ارزیابی رعایت قوانین و مقررات در حسابرسی صورت‌های مالی توسط حسابرس مستقل انجام داده‌اند. نتایج تحقیق نشان داد تصور حسابرسان و استفاده کنندگان در مورد وظیفه حسابرسان مستقل پیرامون ارزیابی رعایت قوانین و مقررات تفاوت معنی داری با یکدیگر دارد و در مورد مقایسه حسابرسان و استفاده کنندگان به آن دسته از بندهای اظهار نظر گزارش های حسابرسی که با توجه به موارد عدم رعایت قوانین و مقررات به صورت مشروط، مردود و یا عدم اظهار نظر بیان شده است، تفاوت معنی داری مشاهده نشده است.
رهنمای رودپشتی و گوهری (۱۳۸۳)، تحقیقی را تحت عنوان بررسی و مطالعه وجود فاصله انتظارات بین حسابرسان و استفاده کنندگان نسبت به قضاوت‌های حرفه ای حسابرسان مستقل انجام داده‌اند. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که تفاوت معنی داری بین انتظارات حسابرس و استفاده کنندگان از قضاوت حرفه ای حسابرسان مستقل وجود دارد.
سجادی و اوستا (۱۳۸۴)، به بررسی کاربرد روش های تحلیلی در حسابرسی پرداخته‌اند. بدین منظور، کاربرد روش های تحلیلی در سه مرحله، برنامه ریزی، آزمون محتوا و بررسی نهایی صورت‌های مالی توسط حسابداران رسمی شاغل عضو جامعه حسابداران رسمی ایران مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که کلیه اعضای جامعه حسابداران رسمی به استثنای حسابداران رسمی شاغل انفرادی، کاربرد روش های یاد شده را در مراحل برنامه ریزی، آزمون محتوا و بررسی نهایی صورت‌های مالی تأیید می‌کنند ولی حسابداران رسمی شاغل انفرادی، ضمن تأیید کاربرد روش های تحلیلی در مراحل برنامه ریزی و آزمون محتوا کاربرد روش های تحلیلی را در بررسی نهایی صورت‌های مالی تأیید نکرده اند.
سجادی و ناصح (۱۳۸۲)، در تحقیقی به بررسی سودمندی حسابرسی مستقل صورت‌های مالی از دیدگاه مدیران مالی می پردازند که نتایج تحقیق نشان می‌دهد از نظر مدیران مالی شرکت‌های مذبور، حسابرسی مستقل در خصوص کشف و کاهش احتمال وقوع تخلف، اعمال غیر قانونی و ارزیابی دقیق مبناهای برآورد حسابداری مؤثر و سودمند است ولی در خصوص بهبود سیستم کنترل داخلی، کشف و کاهش احتمال وقوع اشتباه، تقلب و ارائه مبنایی برای ارزیابی فرض تداوم فعالیت بنگاه اقتصادی سودمند نمی باشد.
مجتهدزاده و آقایی (۱۳۸۳)، در تحقیقی به بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مستقل از دیدگاه حسابرسان مستقل و استفاده کنندگان صورت‌های مالی می پردازند که هدف اصلی این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مستقل از دیدگاه استفاده کنندگان و حسابرسان مستقل است. در این تحقیق با بهره گرفتن از متون و ادبیات حسابرسی، استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی، بیانیه ها و با لحاظ داشتن شرایط محیطی ایران سیزده عامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مستقل شناسایی شد.
نتایج آزمون فرضیه های گروه “الف” نشان داد که پرسش شوندگان بر وجود بیست و چهار عامل تأکید بیشتری دارد و نتایج آزمون فرضیه های گروه “ب” نشان داد که در اغلب موارد تفاوت معنی داری بین دیدگاه ها وجود ندارد. فلذا با توجه به عدم بررسی کافی این حوزه از حسابرسی در ایران لزوم تحقیقات بیشتر در زمینه کارایی احساس می‌گردد.
۲-۳-۲- تحقیقات خارجی
در سطح جهان تحقیقات متعددی در ارتباط با سطوح کارایی نسبی حسابرسی صورت‌های مالی و شناخت عوامل مؤثر بر آن انجام شده است.
در اغلب تحقیقات عوامل مؤثر بر کارایی نسبی حسابرسی صورت‌های مالی، مد نظر محققان بوده است و در برخی از مطالعات صورت گرفته بررسی عوامل مؤثر بر کارایی نسبی حسابرسی صورت‌های مالی به کمک تعیین سطوح مختلف کارایی انجام شده است. در ادامه به برخی از تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته اشاره می‌شود که منبع و انگیزه برای تحقیق حاضر نیز هستند.
پالمروز[۵] (۱۹۸۹) تحقیقی تحت عنوان «ارتباط بین نوع قرارداد حسابرسی و هزینه ها و ساعات حسابرسی» انجام داده است که طی آن به تأثیر نوع قرارداد حسابرسی بر هزینه و زمان انجام حسابرسی پرداخته شده است. او با در نظر گرفتن دو نوع قرارداد حسابرسی مستقل صورت‌های مالی که عبارت از قرارداهای حسابرسی «با قیمت مشخص[۶]» و قرار دادهای حسابرسی «بازپرداخت هزینه ها[۷]» هستند دو فرضیه را بیان می‌کند که به این شرح است:
۱) تفاوتی بین هزینه های این دو نوع قرارداد نیست.
۲) تفاوتی بین زمان انجام کار در هر یک از ین قراردادها وجود ندارد. در نهایت محقق با کمک پرسشنامه به بررسی ارتباط بین نوع قراردادها و هزینه ها و زمان انجام آن ها می‌پردازد و نتایج حاصله نشان دهنده آن است که نوع قرارداد حسابرسی صورت‌های مالی با هزینه های انجام حسابرسی رابطه معناداری دارد ولی با طول زمان انجام کار رابطه معناداری ندارد.
