کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

– نظر مشورتی به شماره ۲۲۸۹ مورخه ۲۹/۴/۱۳۵۹ ادارۀ حقوقی بشرح زیر است: ^[۱۰۶]

حکم بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدنی عام است و شامل بانوان بیگانه که شوهر ایرانی، خواه از پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و خواه از غیر آن ها اختیار کنند، می‌باشد. مقررات تبصره ماده ۳۳۰ قانون دادرسی و کیفر ارتش هم ناقض حکم بند ۶ ماده ۹۷۶ مذکور نبوده و ضمانت اجرای تخلف از آن در خود آن تبصره تعیین و بیان شده است.

تخلف از ماده ۱۰۶۱ قانون مدنی نیز به فرض که با مورد سوال منطبق باشد، تخلف اداریست و موجب بطلان نکاح نیست بدین ترتیب بانوان بیگانه که وضع آن ها منطبق با بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدنی است بر طبق ماده ۹۸۲ آن قانون از کلیه حقوقی که برای ایرانیان مقرر است به جز موارد استثناء شده در آن ماده بهره مند خواهد بود.

تبصره ذیل ماده ۳۳۰ قانون دادرسی و کیفر ارتش – هرگاه لغو دستور مربوط باشد به منع ازدواج با اتباع بیگانه یا اتباع بیگانه ای که به سبب ازدواج تبعه ایران محسوب می‌شوند مرتکب علاوه بر مجازات مقرر در این ماده محکوم به اخراج از خدمت و استرداد کلیه هزینه های دورۀ تحصیل خواهد شد.

بانوان ایرانی که در اثر ازدواج تابعیت خارجی شوهر خود را اکتساب یا تحصیل می‌کنند دیگر از حقوق و مزایایی که مختص ایرانیان است نمی توانند استفاده کنند.

از آنجایی که مسئله تغییر تابعیت در اثر ازدواج مسایل اجتماعی را نیز در بر دارد در این فصل به برخی از آثار به صورت مختصر اشاره می شود.

مبحث اول: آثار ازدواج زن ایرانی با مرد بیگانه

تابعیت رابطه سیاسی بین فرد و دولت متبوع بوده و دارای آثار حقوقی خاصی است. یکی از عوامل تعیین و تغییر تابعیت اشخاص نسبت به خود، همسر و فرزندان، ازدواج می‌باشد. ازدواج و تابعیت در دسته ارتباط احوال شخصیه توصیف شده که در قلمرو حقوق خصوصی قرار می‌گیرد. هر یک از کشورها و
کنوانسیون های بین‌المللی ‌بر اساس نظریه های وحدت، استقلال تام، استقلال نسبی تابعیت زوجین، قوانین متفاوتی را وضع کرده‌اند، روش قانون مدنی ایران وحدت تابعیت خانواده و ترجیح تابعیت مرد به تابعیت زن می‌باشد. با توجه به رویکرد قانون‌گذار ایران به اصل وحدت تابعیت در خانواده، چگونگی اجرایی این اصل در موارد متفاوت موجب مشکلات عملی اجرای این اصل برای شهروندان (بانوان ایرانی) و دولت شد و موجب از دست دادن مزایای حقوقی و اجتماعی بانوان ایرانی شده که در ذیل به چند نمونه اشاره
می‌گردد:

گفتار اول : از دست دادن تابعیت

آنچه مورد توجه ادیان الهی، اندیشمندان و دولتمردان ملل مختلف جهان بوده، رعایت حقوق بشر در تمامی ابعاد و زوایای آن می‌باشد. کتب الهی به خصوص قرآن کریم همگان را به حفظ مقام والای انسان مکلف نموده است در مقدمه منشور ملل متحد آمده « با اعلام مجرد ایمان خود به حقوق اساسی بشر و به حیثیت و ارزش والای انسانی و تساوی حقوق بین زن و مرد و همچنین بین ملت ها اعم از کوچک و بزرگ» مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸ شناسایی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده بشری، حقوق یکسان و انتقال ناپذیر آنان را اساس آزادی، عدالت و صلح در جهان می‌داند. بر این مبنا ماده ۱۱ این اعلامیه، افراد بشر را از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابر داشته است. یکی از حقوق اساسی هر فرد، تابعیت است که دولت ها را مکلف به رعایت و حمایت از آن هستند، به نحوی که به طور مستقیم ‌به این حق بشری اشاره شده است.

بند ۱ از ماده ۱۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام می‌کند «هرکس حق دارد دارای تابعیت باشد» برابر بند ۲ همین ماده « احدی را نمی توان خود سرانه از تابعیت خود یا از حق تغییر تابعیت محروم کرد»^[۱۰۷]

امروزه حضور اتباع بیگانه بیشماری در ایران و همچنین حضور ایرانیان بسیاری در خارج از کشور و ازدواج اتباع ایرانی و غیر ایرانی و رعایت اصل وحدت تابعیت زوجین، قانون مدنی را با چالش‌های روبرو کرده و اجرای اصل تعدد تابعیت را در بعضی موارد موجه ساخته است. از یک طرف قانون‌گذار ایران برای جلوگیری از دو تابعیتی و یا بدون تابعیت شدن زنان ایرانی چنانچه قوانین متبوع شوهر، تابعیت مرد در حین ازدواج را بر زن تحمیل نماید، سلب تابعیت زن ایرانی را پذیرفته است. در این حالت، تغییر تابعیت زنان ایران با اصل ۴۱ قانون اساسی مغایر بنظر می‌رسد، چرا که آزادی تغییر تابعیت محدود شده است. از طرف دیگر زنان بیگانه در صورت ازدواج با مردان ایرانی به تابعیت ایران در خواهند آمد که در اینجا تابعیت قطعی و حمایت سیاسی دولت ایران به کسانی که علاقمندی آنان به ایران مورد شناسایی قرار نگرفته و شرط لیاقت آنان مورد بررسی قرار نگرفته غیرمنطقی و مغایر با اصل ۴۲ قانون اساسی به نظر می‌رسد.

کلیه قوانین و مقررات کشور از جمله قوانین مدنی باید بگونه ای تدوین شوند که در جهت مسیر تقویت خانواده و پاسداری از قداست آن گام بردارند. در این راستا قانون مدنی ایران با قبول اصل وحدت تابعیت در خانواده، تمامی قواعد خود در این رابطه تنظیم نموده است. امروزه یکی از مسایل مهم حقوق بین الملل خصوصی، موضوع ازدواج زن و مرد تبعه کشورهای مختلف است. طبق نظریه رایج در بین علمای حقوق برای تقویت خانواده به ‌عنوان اولین کانون بنیادی جامعه باید یک تابعیت بر روابط زوجین حاکم باشد و بهتر است که زن تابعیت شوهر را کسب نماید. حال با توجه به حضور ایرانیان بسیاری در خارج از کشور و حضور بیگانگان در ایران و امکان ازدواج اتباع ایران با اتباع بیگانه و بالعکس در ایران و در خارج از کشور این سوال مطرح می شود که آیا اصل وحدت تابعیت زوجین پذیرفته شده در حقوق ایران به صورت فعلی با دو اصل ۴۱ و ۴۲^[۱۰۸] قانون اساسی و تحولات جدید در زمینه حقوق زن هماهنگی دارد؟ یا اینکه نیاز است که مواردی از آن مورد بازنگری و اصلاح واقع شوند و اصل تعدد تابعیت مورد قبول قرار گیرد.

قانون‌گذار ایران در ماده ۹۸۷ قانون مدنی تحمیل تابعیت و سلب تابعیت زن ایرانی در اثر ازدواج را به رسمیت شناخته است ولیکن اجرای اصل وحدت تابعیت پیش‌بینی شده در قانون مدنی در شرایط فعلی به ویژه ازدواج تعداد کثیری از زنان ایرانی با مهاجران که اثرات منفی خود را نشان داده است مشکلات حقوقی بسیاری هم برای دولت و هم برای زوجین مواجه ساخته است. قانون‌گذار برای رفع مشکل تابعیت مضاعف، حاکمیت خود را محدود کرده و با صرف اعلام پذیرش دولت خارجی ‌در مورد تحمیل تابعیت به زن ایرانی، تابعیت ایرانی را از او سلب نموده این در حالی است که با تدوین اصل ۴۱ قانون اساسی که تغییر تابعیت تحمیلی را ‌در مورد ایرانیان مردود شناخته است.

‌بنابرین‏ باید برای حمایت از این زنان با حفظ تابعیت ایرانی آنان بر اصل تعدد تابعیت بر خانواده تأکید نمود، مگر آنکه خود زن تمایل به تغییر تابعیت ایرانی خود باشد.

بند اول : بروز تابعیت مضاعف

احتمال بروز تابعیت مضاعف در صورتی است که قانون کشور زوج، تابعیت شوهر را به زن تحمیل نکند و زن از طریق «اقامتگاه» یا سیستم «خاک» تابعیت زوج را تحصیل نماید و همچنین زن ایرانی تابعیت خود را محفوظ دارد و بدین طریق زن شوهردار می‌تواند دارای تابعیت مضاعف شود.

اگر در این موارد اختلافی پیش آید حالت ذیل متصور است :

الف) تابعیت دولت متبوع قاضی

کناره گیری: گاهی رشد شخصیت به علت گرایش افراد روان رنجور به گریختن از مشکلات متوقف می شود. آدلر این گرایش را کناره گیری یا محافظت از خود از طریق فاصله گیری نامید. افراد روان رنجور با ایجاد فاصله بین خودشان و مشکلات زندگی، به صورت ناهشیار از این مشکلات می گریزند. آدلر (۱۹۵۶) چهار روش محافظت از خود از طریق کناره­گیری را مشخص کرد:واپس­روی، بی­تحرکی، تردید و مانع تراشی.

الف) واپس روی: گرایش به محافظت کردن از هدف خیالی برتری است که ا طریق برگشت روانی به دوره امن تر زندگی صورت می‌گیرد.

ب) فاصله روانی:می ­تواند با بی­تحرکی نیز ‌ایجاد شود. این گرایش کناره­گیری به واپس­روی شباهت دارد، اما در مجموع به اندازه آن شدید نیست. افرادی که بی­تحرک می­مانند، صرفاً به هیچ جهتی حرکت نمی کنند؛ ‌بنابرین‏ آن ها از تمام مسئولیت‌ها اجتناب ‌می‌کنند تا مطمئن شوند با هیچ شکستی مواجه نخواهند شد.

ج) تردید: با بی تحرکی ارتباط نزدیکی دارد برخی افراد وقتی با سایل دشواری روبرو می‌شوند، تردید به خود راه می‌دهند یا دودل می‌شوند. مسامحه آن ها سرانجام بهانه به دستشان می‌دهد: «حالا دیگر خیلی دیر است». آدلر معتقد بود اغلب وسواس ها، تلاش هایی برای اتلاف وقت هستند.

د) مانع تراشی: ملایمترین گرایش کناره گیری، مانع تراشی است. برخی افراد خانه ای پوشالی می‌سازند تا نشان دهند، می‌توانند آن را ویران کنند. آن ها با چیره شدن بر این مانع، از عزت نفس و اعتبار خود محافظت می‌کنند. اگر آن ها نتوانند از این مانع بگذرند، همیشه به بهانه تراشی متوسل می‌شوند.

گرایش‌های محافظ را همه دارند، اما در صورتی که بیش از حد انعطاف ناپذیر شوند، به رفتارهای روان رنجور و خودشکن می­انجامند. افرادی که زیاد حساس هستند، برای جلوگیری از بی­آبرویی و رسوایی، برای بر طرف کردن احساسهای حقارت اغراق آمیزشان و کسب عزت نفس، گرایش‌های محافظ به وجود می آورند. با این حال، گرایش‌های محافظ، خودشکن هستند، زیرا هدف خودخواهانه و برتری شخصی آن ها اجازه نمی دهند که افراد احساس عزت نفس را کسب کنند. افراد روان رنجور به ندرت متوجه می‌شوند که اگر دست از خودخواهی بردارند و واقعاً به دیگران علاقمند شوند، عزت نفس آن ها بهتر می ­تواند محافظت شود.

علاقه اجتماعی

روان‌شناسی فردنگر (اصطلاح آدلر) یک نوع روان‌شناسی بین‌فردی است. چگونگی تعامل افراد روی این «کره خاکی» از موضوع‌های بسیار مهم موردنظر آدلر است. برتری‌جویی تبادل‌های بین‌فردی نتیجه تحول «احساس بودن» بخشی از جامعه بزرگ‌تر است که آدلر آن را به آلمانی جماین چتسگفول^[۵۱] یا همان علاقه اجتماعی^[۵۲] نام‌گذاری ‌کرده‌است (علیزاده، ۱۳۸۲). زندگی به نظر آدلر (۱۹۶۰) بودن نیست بلکه شدن است. زندگی محرک اصلی رفتار بشر هدفها و انتظارات او از آینده است. هدف انسان نیاز به سازگاری با محیط و پاسخ گویی به آن است. طبق تعریفی که آدلر از سلامت روان مطرح نموده است، فرد سالم زندگی خود را با واقع بینی کامل مطرح می کند تا به هنگام پر شدن با احساس حقارت غیر قابل جبران مواجه نگردد فرد سالم به عقیده آدلر از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد و عملکرد او مبتنی بر نیرنگ و بهانه نیست. او جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده مثبتی با دیگران دارد. آدلر در نظریه اش بر یکپارچگی و تمامیت فرد تأکید داشته است و لذا آن را روان شناسی فردی نامیده است. واژه “فردی” برای تأکید بر کل فرد به کار گرفته شده، همچنان که فروید بر چند زاویه بودن شخصیت و شخصیت متعارض تأکید داشته است. (میلیرن، اونس و نیبر^[۵۳]، ۲۰۰۰). آدلر عقیده داشت با توجه به دموکراسی اجتماعی کودکان باید جزئی از ساختار خانواده باشند و حقوق کودکان با والدین برابر است. به نظر او اهمیت ارتباط بین کودک و جامعه بیشتر از ارتباط بین کودک و والدین است.

علاقه اجتماعی از مفاهیم مهم نظریه روان شناسی فردی تلاش فرد برای تکامل است، که آدلر آن را علاقه اجتماعی نامیده است. به نظر وی علاقه اجتماعی یک موضوع ارثی یا آموخته شده نیست، بلکه بین این دو قرار دارد. البته این مسئله به شرایط سرشتی فرد نیز بستگی دارد، اما تحت تاثیر تربیت می‌تواند شکوفا شود. برای مثال اگر در اتاقی کودکی رفتار خاصی مانند گریه کردن را آغاز کند، سایر کودکان نیز شروع به گریه کردن می‌کنند و یا هنگامی که در جمعی شخصی بخندد، سایر افراد نیز لبخند می‌زنند. اگرچه ما به صورت غریزی می‌دانیم که چه مسائلی به دیگران صدمه وارد می‌کند که به ما نیز آسیب می رساند و همچنین به صورت غریزی می‌دانیم که اگر بین صدمه زدن به دیگران و صدمه زدن به خودمان راهی را انتخاب کنیم، در واقع به دیگران آسیب رسانده ایم. حتی چنانچه به احتمال تعرض بین نیازهای خدمان و دیگران اهمیت ندهیم و با مسائل دردآور دیگران همدلی کنیم، به سرعت این حالت همه جا را فرامی گیرد (بارلو، توبین و اشمیتز^[۵۴]،۲۰۰۹).

حمایت اجتماعی

در ادبیات پژوهش، شواهد تجربی مختلف به طور باثباتی از اهمیت بلامنازع حمایت اجتماعی در پیش‌بینی کیفیت زندگی وابسته به سلامت به ویژه سلامت روانی و بهزیستی هیجانی حمایت کرده‌اند (شربارنی، هایس و ولس^[۵۵]، ۱۹۹۵). تعداد قابل ملاحظه ای از مطالعات بر نقش با اهمیت حمایت اجتماعی به مثابه یک سازوکار حمایتی در برابر اثرات مخرب استرس و همچنین اثرات مفید آن بر انطباق روان شناختی تأکید کرده‌اند (ایل^[۵۶]، ۱۹۹۶).

ساراسون، ساراسون و پیرس^[۵۷] (۱۹۹۰) در تبیین نقطه شروع مطالعه حمایت اجتماعی بر نقش با اهمیت داده های همه گیری شناسی و نه یک نظریه تأکید کردند. با این وجود، نقش نظریه انسجام اجتماعی^[۵۸] و نظریه تعامل نمادین^[۵۹] در فراهم آوردن برخی زمینه‌های نظری اولیه درباره قلمرو مطالعاتی حمایت اجتماعی اجتناب ناپذیر می‌باشد. نظریه انسجام اجتماعی توضیح می‌دهد که مشارکت در یک جامعه منسجم، افراد را در برابر کارکردهای مختل کننده و آشفته حمایت می‌کند (تویتس، ۱۹۹۵). طبق نظریه تعامل نمادین، مشارکت در روابط اجتماعی، به ویژه مشارکت در روابط نزدیک و قوی، با فراهم آوردن بستر لازم برای شکل گیری هویت های ثابت و ادراک از خود مثبت، بر بهزیستی روان شناختی اثرگذارند (تورشیم و وولد^[۶۰]، ۲۰۰۱).

با این وجود، محققان علاقمند به قلمرو مطالعاتی حمایت اجتماعی از نظریه های استرس و مقابله نیز تاثیر پذیرفته اند (لیبرمن^[۶۱]، ۱۹۸۶؛ دانکل ـ اسچتر^[۶۲]، فولکمن و لازاروس، ۱۹۸۷). در این چارچوب، حمایت اجتماعی به مثابه تبادلات بین فردی وابسته به استرس تلقی می شود که از طریق آن، اعضای شبکه، در مواجهه با یک مسئله از یکدیگر حمایت لازم را به عمل می آورند. در این معنا، حمایت اجتماعی در مواجهه با یک عامل استرس زا به مثابه یک راهبرد مقابله ای تلقی می شود (لیبرمن، ۱۹۸۶). تویتس (۱۹۸۶) نیز این کارکرد مقابله را به مثابه مساعدت به مقابله مفهوم سازی کرد.

مفهوم سازی حمایت اجتماعی

۱ـ اصطلاحی پوششی برای تعداد نامعینی از حالات ذهنی. این همان معنایی است که ضمن صحبت از عشق، ترس و نفرت مورد نظر است.

۲ـ برچسبی برای زمینه‌ای از تحقیقات علمی که به بررسی عوامل محیطی، فیزیولوژیکی و شناختی این تجربیات ذهنی می‌پردازد.

علاوه بر این کاربردها، اصطلاح هیجان مفاهیم ضمنی دیگری نیز دارد:حالات هیجانی به طور طبیعی، حاد تلقی می‌شوند و این حالات، تجارب ذهنی هستند که با احساسات تفاوت داشته و از نظر رفتاری با آشفتگی و اضطراب همراه هستند(پورافکاری،۱۳۷۳).

هیجان، حالت پیچیده روان‌شناختی است که شامل سه مؤلفه‌ مجزا می‌باشد:تجربه ذهنی، پاسخ هیجانی و رفتار آشکار حاصل از این تجربه. بر اساس مؤلفه‌‌های موجود، هیجان‌های اصلی شامل ترس، تعجب، خشم، نفرت، ناراحتی و شادی می‌باشند و نوع دیگر هیجان، هیجان‌های مرکب هستند که ترکیبی از هیجانات اصلی می‌باشند.

اجزای هیجان

هر هیجان شامل شناخت‌ها، اعمال و احساسات می‌باشد و تمامی هیجانات این مراحل را طی می‌کنند.

۱ـ احساس درون‌ذهنی

۲ـ تحریک دستگاه خودکار

۳ـ ارزیابی شناختی از موقعیت

۴ـ ابراز هیجان

۵ـ واکنش عمومی

۶ـ گرایش عملی که مقدار هیجانی که از احساسی ناشی می‌شود و به صورت رفتار خاصی بروز می‌کند به تجربه فرد بستگی دارد(رفیعی و همکاران، ۱۳۸۴).

مهم‌ترین چیزی که تاکنون درباره هیجان گفته شده این است که، تا وقتی کسی هیجان را تعریف نکرده فکر می‌کند معنای آن را می‌داند(سید محمدی،۱۳۸۶).

تاریخچه هیجان

دانشمندان فراوانی درباره هیجان تحقیق کرده‌اند. ویلیام جیمز، اولین محققی است که برای هیجان یک الگوی فیزیولوژیکی ارائه داد و چارلز داروین یکی از اولین دانشمندانی بود که هیجان را به طور سیستماتیک مطالعه کرد. هدف او از نشان دادن هیجان در میان انسان‌ها، شاهدی برای نظریه تکامل‌اش بود. او در سال ۱۸۷۲ کتاب خود را با عنوان “ابراز هیجان در انسان‌ها و حیوانات” منتشر کرد.همگانی بودن حالت‌های چهره هنگام ابراز هیجان، تاییدی برای ادعای داروین مبنی بر ذاتی بودن واکنش‌ها و داشتن تاریخچه تکاملی برای هیجان‌ها می‌باشد(رفیعی و همکاران، ۱۳۸۴).

وظایف هیجان‌ها

اگر ما قابلیت تجربه کردن و ابراز کردن هیجان‌ها را تکامل بخشیده‌ایم، پس هیجان‌ها باید برای اجداد ما سازگارانه بوده و احتمالا برای ما نیز چنین باشند. به طور مثال، ترس به ما هشدار می‌دهد که از خطر بگریزیم، خشم برای حمله کردن به مهاجم هدایت می‌کند. وقتی نیاز به گرفتن تصمیمی فوری است هیجان می‌تواند رهنمودی مفید در اختیار بگذارد. افرادی که شدیداً بی‌هیجان هستند اغلب تصمیمات نامناسب می‌گیرند(رفیعی و همکاران، ۱۳۸۴).

هیجان ها در خدمت اهداف هستند وتنظیم هیجان از طریق مهار ومدیریت هیجان های ناخوشایند و درد آور به دستیابی به اهداف کمک می‌کند طبق نظر کوپ، تنظیم هیجان شامل تعدیل کردن، مدارا کردن با هیجان وثابت نگه داشتن هیجان می‌باشد. ونهام^[۶۷] معتقد است هنگامی نیاز به هیجان احساس می شود که حضور مداوم یا عدم حضور هیجان ها در دستیابی به اهداف خلل وارد می‌کند.تنظیم هیجان نتیجه ترکیب فرایند های رفتاری، شناختی وهیجانی است.

کنترل هیجان شامل ایجاد افکار و رفتارهایی است که به افراد آگاهی می‌دهد چه نوع هیجانی دارند، چه هنگام این هیجان در آن ها پدید می‌آید و چگونه باید آن را ابراز نمایند. هنگامی که فرد با یک موقعیت هیجانی روبرو می شود، احساس خوب و خوش بینی، به تنهایی برای کنترل هیجان های وی کافی نیست، او نیاز دارد که در این لحظات بهترین کارکرد شناختی را داشته باشد. (داماسیو،^[۶۸] ۱۹۹۴) و می کوشد هیجان های خود را کنترل کند.

بررسی متون و مطالعات روان شناختی، نشان می‌دهد که تنظیم هیجان، عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (سیتچی و همکاران^[۶۹] ، ۱۹۹۵؛ تامپسون؛ ۱۹۹۴). مطالعات نشان می‌دهد که هیجان ها، همواره سودمند نیستند و در بیشتر اوقات باید آن ها را تنظیم و مدیریت کرد وگرنه می‌تواند مضر و صدمه زننده به سلامت روان افراد باشد.

جرمن^[۷۰] و همکاران تنظیم هیجان را راهبردهای مورد استفاده در کاهش، افزایش، سرکوب و یا ابقای هیجان می دانند ومعتقدند تنظیم هیجان از ویژگی های ذاتی ‌و فطری آدمی می‌باشد. تنظیم شناختی هیجان^[۷۱] عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (سیتچی، اکرمن، وایزارد۱۹۹۵؛ تامپسون، ۱۹۹۱) همچنین پژوهش‌های دیگری نشان دادند که تنظیم شناختی هیجان نقش مهمی در سازگاری افراد با رویدادهای استرس زای زندگی ایفا می‌کند و می‌تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر خود قرار دهد (گارنفسکی و کریج، ۲۰۰۶).(به نقل از منصوری، ۱۳۸۹)

مایر،سالووی وکارسو(۱۹۹۰) برای هوش هیجانی چهار بعد تشخیص داده‌اند که عبارتند از:

• شناسایی هیجان‌ها در خود و دیگران

ضروری ترین توانایی مرتبط با هوش هیجانی این است که از هیجان‌ها و احساسهای خودآگاه باشد. توانایی خودآگاهی به مدیران اجازه می‌دهد تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و به ارزش خود اعتماد پیدا کنند. مدیران خود آگاه برای آزمون دقیق روحیات خود از خود آگاهی استفاده می‌کنند و به طور شهودی و از راه درک مستقیم می دانند که چگونه دیگران را تحت تاثیر قرار دهند.

• کاربرد هیجان‌ها

کاربرد هیجان‌ها، توانایی استفاده از هیجان‌ها ‌در کمک به کسب نتایج مطلوب ، حل مسایل و استفاده ‌از فرصت‌هاست. این مهارت شامل توانایی مهم همدلی و بینش سازمانی است. مدیرانی که از این توانایی برخوردارند. هیجان‌ها و احساسهای دیگران را بیشتر عملی می‌سازند تا اینکه آن ها را حس کنند. آنان نشان می‌دهند که مراقب هستند. علاوه بر این، آنان در زمینه شناخت روند سیاست‌های اداری تخصص دارند. ‌بنابرین‏، مدیران برخوردار از آگاهی اجتماعی دقیقاً می دانند که گفتار و کردارشان بردیگران تاثیر می‌گذارد و آن قدر حساس هستند که اگر کلام و رفتارشان تاثیر منفی داشته باشد، آن را تغییر می‌دهند.

مطالعات نشان داده است که اضطراب رابطه مهمی با یادگیری دارد. اضطراب و فشارهای عصبی، ریشه بسیاری از مشکلات جسمی و ناکامی ها می‌باشد که نمی توان آن را از بین برد. اضطراب امتحان، عامل اصلی کمک به تنوع نتایج منفی از جمله ناراحتی روانی، عدم موفقیت در اتمام تحصیلات دانشگاهی و نا امنی است (هامبری، ۱۹۸۸).

در شرایط تهدید کننده، واکنش‌های اضطراب عمومیت دارند. با این حال، اضطراب بیش از حد ممکن است یک فرد را ناتوان کند و با عملکرد مؤثر تداخل نماید (ادلمان^[۲]، ۲۰۰۵).

اضطراب یکی از احساسات عاطفی انسان است. اما هنگامی که این احساس شدت می‌یابد، ممکن است به نتایج نامطلوبی منجرگردد. یکی از بیشترین وقایع تهدید کننده که امروزه موجب اضطراب در دانشجویان می‌گردد، امتحانات است ( یزدانی و سلیمانی، ۱۳۹۰).

بسیاری از دانشجویان دانشگاه ها از اضطراب امتحان رنج می‌برند. این اضطراب به قدری شدید است که موجب اختلال در عملکرد اجرای امتحان می شود(بروان^[۳] و همکاران، ۲۰۱۱) با این حال، زمانی که اضطراب بر عملکرد امتحان تأثیر می‌گذارد، مشکلاتی را برای بسیاری از دانشجویان ایجاد می‌کند و می‌تواند دارای اثرات منفی بر توانایی‌های تحصیلی کسانی باشد که از آن رنج می‌برند(پلس، ۲۰۱۰).

هر چند اضطراب امتحان در طول دوره دانش آموزی نیز وجود دارد، اما در آموزش عالی به اوج خود می‌رسد. این موضوع نه تنها می‌تواند مانع اجرای آزمون شود و بر کلیت یک برنامه مطالعاتی تأثیر گذارد؛ بلکه توسعه فردی را نیز محدود می‌کند(مارک من و همکاران، ۲۰۱۱).

بررسی عو امل پیش آیند و پس آیند موفقیت تحصیلی همواره از دغدغه های پژوهشگران نظام تعلیم و تربیت بوده است و در مطالعات متعدد این عوامل به تناسب اهمیت و تأثیر خود شناسایی و یا طبقه بندی شده اند. اما متاسفانه کار بر روی تعدیل این عوامل و تلاش های تجربی جهت کاهش دادن عو امل منفی تأثیر گذار بر پیشرفت تحصیلی، خلایی برجسته در نظام آموزشی بوده است. علی رغم همه ی پژوهش هایی که ‌در مورد موفقیت و انگیزه تحصیلی انجام می شود، این مسئله هنوز به عنوان یکی از چالش ها و دغدغه های نظام آموزشی ما مطرح است (خجسته مهر و همکاران، ۱۳۹۱).

تعلیم وتربیت آدمی از دیر باز مورد توجه بوده است، اما اهمیت آن در سال‌های اخیر به طور فزاینده ای افزایش یافته و در این زمینه هزینه های فراوانی از طرف خانواده ها ودولت مصرف می شود. ولی باوجود این مشاهده می شود که تعداد قابل توجهی از دانش آموزان هر ساله در یادگیری آموزشگاهی شکست می خورند. بدیهی است، عوامل متعددی(محیطی ،آموزشی، خانوادگی) در عملکرد تحصیلی دانش آموزان تأثیر گذار هستند.( یوسفی و همکاران، ۱۳۸۸).

بحث انگیزه ی پیشرفت برای اولین بار و به صورت علمی تحت عنوان نیاز توسط موری مطرح شد (بهرامی، ۱۳۸۳). او برای انسان چندین نیاز را مطرح کرد که برخی زیستی و برخی روانی هستند. انگیزش پیشرفت یک نیاز اجتماعی است و عبارت است از غلبه کردن بر موانع، رسیدن به استانداردهای عالی، رقابت با دیگران و پیشی گرفتن از آن ها (دارابی،۱۳۸۰).

پنیت ریچ و شرابن^[۴] (۱۹۹۲) عقیده دارند میزان انگیزه تأثیر زیادی در رسیدن به هدف و میزان تلاش دارد. هنری موری، انگیزه رفتار آدمی از نیازهای وی تأثیر می پذیرد و نیاز به پیشرفت از جمله نیازهای اساسی رفتار آدمی است (ریان و دسی^[۵]،۲۰۰۰).

مک کامبز و مرزانو (۱۹۹۰) پیشرفت را تابعی از اثر مشترک دو ویژگی «مهارت» و «اراده»، یعنی انگیزش می دانند. گیج و برلاینر^[۶] (۱۹۲۲) انگیزه ی پیشرفت را به صورت یک میل یا علاقه به موفقیت کلی یا موفقیت در یک زمینه یا فعالیت خاص تعریف کرده‌اند. (به نقل از پاکدامن ساوجی و همکاران، ۱۳۹۰).

پژوهش های انجام شده در زمینه ی انگیزه ی پیشرفت نشان داده‌اند که افراد از لحاظ این نیاز تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. بعضی افراد دارای انگیزش سطح بالایی هستند و در رقابت با دیگران در کارهای خود برای کسب موفقیت به سختی می کوشند. بعضی دیگر انگیزش چندانی به پیشرفت و موفقیت ندارند و به دلیل ترس از شکست آماده خطرکردن برای موفقیت نیستند (سیف، ۱۳۸۶).

به نظر آرموند (۲۰۰۳) انگیزش در آموزش، دارای تأثیراتی بر روی شیوه ی یادگیری موضوعات توسط دانش آموزان می‌باشد. این تأثیرات عبارتند از: ۱- هدایت رفتار به سمت اهداف خاص، ۲- افزایش تلاش و انرژی، ۳- افزایش فعالیت و پافشاری در انجام آن، ۴- تقویت فرایندهای شناختی، ۵- تعیین پیامدهای تقویت کننده، و۶- بهبود عملکرد.

مک کللند و همکاران (۱۹۶۱) بیش از سایرین مفهوم انگیزه ی پیشرفت را مورد بررسی قرار داده‌اند. از نظر آن ها، انگیزش پیشرفت زمانی مطرح می شود که شخص در فعالیت خود معیار ممتازی را الگو قرار دهد و در پی موفقیت باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که هر چه شدت انگیزش پیشرفت بیش تر باشد به همان اندازه موفقیت فرد افزایش خواهد یافت (به نقل از امیرافشاری،۱۳۸۰).

افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد بیش تر با هیجان های گرایشی مثل امید، غرور و خشنودی پیش بینانه پاسخ می‌دهند؛ در حالی که افراد دارای نیاز پیشرفت کم، بیش تر با هیجان های اجتنابی مثل اضطراب، حالت تدافعی و ترس از شکست پاسخ می‌دهند (ریان و دسی، ۲۰۰۰).

اینک به شرح هر یک از موارد فوق می پردازیم :

گفتار اول:حق انتساب اثر به پدیدآورنده

خالق اثر حق دارد نام خود را روی آن منعکس کند و بدین ترتیب ارتباط معنوی خود را با آن ثبت و اعلان نماید در فرانسه ازاین حق به عنوان ولایت نیز تعبیر می شود واین لحاظ شباهتی است که بین رابطه پدیدآورنده و اثر با رابطه پدر و فرزند وجود دارد . با نامیدن اثر به پدیدآورنده آن به وی در جامعه احترام گذارده می شود و همین نیز موجب شده است که به حق مذبور حق حرمت مؤلف ‌نیز گفته شود .

حق مذبور از قدیم الایام وجود داشته به طوری که شعرا نام خود را درپاین سروده های خود می آورند و یا نویسندگان کتاب ها اسم خویش ‌را در آن‌ها ذکر می نمودند . فایده عمل مذبور تنها در ارتباط با حق معنوی نویسنده نیست بلکه جامعه نیز ‌بر اساس اعتمادی که به نویسندگان آثار دارد و آن ها مراجعه نموده و مطالب مندرج درآن درمورد استناد قرار می‌دهد پیشرفت علوم و ادامه تحقیقات توسط محققین جدید در مراحل بعدی نیز در بسیاری از موارد متکی به آثاری است که نویسندگان معتبر قبلا به وجود آورده اند. که گاه به عنوان میراث علمی یک جامعه تا مدت ها باقی می ماند بدین ترتیب حق مذبور حقی دو طرفه برای پدیدآورنده و جامعه است .

لازمه حق مذبور آن است که دارنده انحصاری آن بتواند دیگران را از منتسب نمودن اثر به خودشان منع کند و در موارد نقض حق علیه آنان اقامه دعوی نماید . ‌بنابرین‏ ضرورتی ندارد که جهت اخیر را به عنوان حقی مستقل درکنار سایرحقوق معنوی ذکر نماییم این کاری است که قانون گذار انگلستان انجام داده است.

همچنین گفته شده است که پدیدآورنده یک اثرحق دارد و از ذکر شدن نامش به همراه نام فرد دیگر در اثر مربوط به شخص اخیر جلوگیری می کند .

به هر حال حق معنوی مورد بحث در ماده ۳ قانون حق مؤلف ایران و در ماده ۶ قانون کشور فرانسه (۱۹۵۷) و ماده ۷۷ قانون حق تکثیر انگلستان (۱۹۸۸) تصریح شده است کنوانسیون برن اصلاح شده در۱۹۷۱ نیز در بند ۱ماده ۶ مکرر خود ‌به این حق اشاره ‌کرده‌است .

در این جا به نکته ای دقیق و مبتلا به اشاره می‌کنیم و ازآنجا که حق مؤلف از ایده اطلاعات و مطالبی که دریک اثر نوشته یا عرضه می شود حمایت نمی کند بلکه بیان و نحوه ارائه آن ها حمایت می‌کند ‌بنابرین‏ اگر شخصی مطلبی رادرمثلا کتاب خود برای اولین بار بنویسد اعم از آنکه خود هنری درآورده باشد اشخاص دیگر می‌توانند همان مطلب و مفاهیم رابا بیان و وسیله دیگر به شکلی متفاوت باآن درآورده وعرضه کنند در این جا هیچ حقی به لحاظ قانونی نقض نشده است اگرچه اخلاق و انصاف حکم می‌کند فضل متقدم را رعایت نموده و یادآور شوند که مطالب مذبور را از کجا گرفته و از زحمات چه کسی استفاده کرده‌اند.

گفتاردوم:حق حفظ تمامیت اثر( حق حرمت اثر)

پدیدآورنده اثر ادبی و یاهنری علاقه مند است که آن را به همان شکلی که پدیدآورده است حفظ نماید .اگر دخل و تصرف در آثار دیگران مجاز باشد اطمینانی به باقی ماندن آن ها در طول زمان وجود نخواهد داشت به طوری که ممکن است از یک اثر چندین نسخه متفاوت و با اختلافات به وجود آید به نحوی که نتوان پس از مدتی نسخه اصیل ‌و معتبر را از غیر آن باز شناخت . این امر نه تنها از نقطه نظر شخصی و به لحاظ پدیدآورنده مطلوب و پسندیده نیست بلکه چون اعتبار تمام نسخ رااز بین می‌برد از نظر فعالیت های تحقیقاتی جامعه ونیز حفظ آثار و میراث ارزشمند فرهنگی نیز عملی نادرست است .

از طرف دیگر جواز تغییر و تحریف در اثر دیگران راه را برای سانسورهای ناشایسته و در جهت حفظ منافع قدرت های نامشروع حاکم بر جامعه هموار می‌کند و این مغایر با حق آزادی بیان است که از حقوق اولیه بشر محسوب می شود.

شناخت حق معنوی فوق الذکر به عنوان حقی مستقل و درچارچوب حق مؤلف از ره آوردهای نظام فرانسوی است و قبل از پذیرش کنوانسیون های برن توسط کشورهای با نظام حق تکثیر مانند انگلستان ودراین کشورها به شکل و ماهیت مذبور وجود نداشت در انگلستان چنانچه تغییر یا تحریفی در اثر دیگران به وقوع پیوست صاحب اثر حق داشت تحت عنوان مجرمانه ای نظیر افترا و خیانت در امانت، رقابت ناسالم و امثال این ها مرتکب را تعقیب می کند ولی با تصویب قانون ۱۹۸۸ حق مستقل معنوی مذبور با احکام خاص خودشان نیز درحقوق این کشور نیز وارد شد در حال حاضر علاوه بر مقررات حق تکثیر مقرارت جزایی نیزمی تواند در تخلفات مذبور مورد استناد قرار گیرد.^[۱۱۹]

گفتارسوم:حق انتشار اثر

سومین مورد حق معنوی این است که پدیدآورنده حق دارد نسبت به انتشار اثر زمان و مکان آن تصمیم بگیرد.

حق مذبور درنظام حق مؤلف (فرانسه) وجود دارد ولی در کنوانسیون برن شناخته شده نیست لذا کشورهای با نظام حق تکثیر که این کنوانسیون را پیذیرفته اند از این طریق حق مذبور را در قوانین خود داخل ننموده اند .

غیر از حقوقی که ذکر شد ،در حقوق فرانسه حق دیگری برای پدید آورنده شناخته شده است که در سایر کشورها به صورت مذبور وجود ندارد این حق عبارت است از حق عدول و استرداد اثر، پدیدآورنده می‌تواند حتی با وجود قرارداد نشر با دیگری و منتشر شدن اثر آن را جمع‌ آوری کند ولی در این صورت باید خسارات وارده را جبران نماید و در صورت تصمیم مجدد به نشر ناشر اولی را مقام بدارد .^[۱۲۰]

این حق درایران نیست ولی در کشورهای کامن لو ، در شرایط ویژه ای که دانشمندان پس از انتشار اثر مواجه با کشفیات جدید می شود و نظراتشان تغییر می‌یابد می‌تواند نسخه های باقی مانده را جمع‌ آوری کنند.

مبحث دوم:حق معنوی مؤلف در زمان حیات او

اتفاق نظر وجود دارد که حق معنوی دارای چهار نماد است : حق افشا و اعلان ^[۱۲۱] که به اطلاع عموم رسانیدن ^[۱۲۲] نیز معروف است .

حق رعایت نام^[۱۲۳] که به آن حق پدری^[۱۲۴] هم می‌گویند . حق رعایت حرمت اثر ^[۱۲۵]که به آن حق تمامیت^[۱۲۶]هم می‌گویند و سرانجام حق انصراف یا استرداد^[۱۲۷] ( پشیمانی یا بازستانی) .

اجرای جمیع امتیازات موجب حفظ منافع معنوی است که با پخش اثر جریان می‌یابد . به لحاظ زمانی حق افشا و اعلام بر سایرین مقدم است زیرا با اجرای این حق است که اثر از مؤلف آن منفک شده و در جریان اقتصادی قرار می‌گیرد و به مال قابل تملکی^[۱۲۸] مبدل می شود که مؤلف می‌تواند از طریق آن سایر حقوق اعم از مادی و معنوی را به اجرا درآورد .

گفتار اول: حق افشا و اعلان

اتفاق نظر جهانی وجود دارد که حق افشا و اعلان اثر انحصاراً در اختیار مؤلف است در واقع تنها او در این جایگاه است که تصمیم می‌گیرد آیا آثارش قابلیت اعلام به عموم و تاب قضاوت عموم را دارد یا خیر ؟

این اصل به اشکال مختلف اما با مفهوم واحد در تمامی نظام های حقوقی به چشم می‌خورد . تعداد کمی از قوانین از جمله در قانون کامرون ، کنگو ، فرانسه ، پرتغال ، سنگال و ونزوئلا فعل افشا کردن را به کار می‌برند که شاید مناسب ترین انتخاب باشد زیرا این اصطلاح بیانگر مطلع ساختن عموم از چیزی ناشناخته است که برخی دیگر اصطلاح انتشار ^[۱۲۹]۱ را برگزیده اند (مثل لهستان ، اوروگوئه ، اکوادر و هلند) یا بعضی ‌از اصطلاح تصمیم به انتشار را به کار می‌برند( مثل آلمان ، کوبا ، چک ، ترکیه )اصطلاح در اختیار عموم قرار دادن نزدیک به اصطلاح قبلی در قوانین رومانی ، ایسلند ، دانمارک و ژاپن یافت می شود . آلمانی ها اصطلاح پخش کردن ^[۱۳۰]۲ را به کار می‌برند و اتریشی ها اصطلاح ارتباط برقرار کردن ^[۱۳۱]۳ ( به اطلاع رسانیدن).