گرچه سازمان‌های غیر دولتی در سایر شاخه های حقوق بین الملل از قبیل حقوق بین الملل اقتصادی ، حقوق کیفری بین‌المللی و …. نقش آفرین بوده اند ، ولی نقش و جایگاه این گروه ها درحقوق بین الملل محیط زیست برجسته و مهم به شمار می‌آید. شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی از جمله کنفرانس‌های استکهلم ، ریو و … ، پذیرش به عنوان ناظر در کنوانسیون های بین‌المللی نشان دهنده شناسایی نقش سازمان‌های غیر دولتی به عنوان « بازیگر » در روابط بین الملل می‌باشد. بدیهی است ابزار مهم سازمان‌های غیر دولتی « افکار عمومی جهانی » است که امروزه به عنوان یکی از پدیده‌های نوین حوزه ارتباطات به شمار می‌آید.
همان گونه که « مک – کافری»[۱۳] خاطر نشان کرده‌است حقوق بین الملل محیط زیست در ابعاد گوناگون در حال گسترش و توسعه است . در این قالب، حفاظت محیط زیست آبراه های بین‌المللی به جای حفاظت سنتی از شبکه سطحی آبها ، اتخاذ سیاست‌های همسوی مدیریتی – توسعه ای به جای رویکردهای حل مشکلات مقطعی ، حفاظت از ماهی ( آبزیان ) به جای حفاظت از ماهیگیری (صیادی) ، به رسمیت شناختن اصل « بهره برداری منصفانه ومنطقی از سرزمین » به جای اصل « عدم اضرار به منابع مشترک بین‌المللی » ، رهیافتهای جدید حقوق بین الملل محیط زیست معاصر به شمار می‌آید.
گفتار دوم : اصل همکاری در حقوق بین الملل محیط زیست
زندگی مشترک بین‌المللی لزوماًً به همکاری بین‌المللی نیازمند است. در خصوص آلودگیها و تخریب محیط زیست که در برخی موارد نیز غیرقابل کنترل می‌شوند و مرزهای جغرافیایی سایر کشورها را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند، چرا که ماهیت آلودگی و تخریب محیط زیست، فرامرزی بودن است که برخورد با این مخاطرات مستلزم همکاری بین همه کشورهای جهان است که در دراز مدت به نفع همه ملل نیز خواهد بود. وجود هزاران معاهده بین‌المللی اعم از دو جانبه، چند جانبه، منطقه ای و جهانی نیازمند همکاری با دیگر دولت‌ها است. همکاری در حقوق بین الملل محیط زیست به اشکال مختلفی است که از جمله می توان به تبادل اطلاعات، فناوری و متخصصان، منابع مالی، برگزاری دوره های آموزشی، شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی و حتی کمک در شرایط اضطراری اشاره نمود. لازم به ذکر است که توافق در همکاری در قالب موافقت نامه ها می‌باشد که هیچگونه وظیفه و تعهدی را برای کشورها ندارد که این خود زمینه ای جهت جذب دولت‌ها در انعقاد چنین موافقت نامه هایی خواهد بود و علاوه بر اینکه کشورها، حاکمیت خود را از دست نمی دهند بلکه یک وجهه مثبتی را برای دولت‌ها ایجاد می کند.
این موافقت نامه ها اگر چه الزام آور نیستند اما همانند بیانیه های سازمان ملل متحد و قطعنامه های مجمع عمومی در گسترش آگاهی در جهت حفظ محیط زیست نقش شایانی دارند.[۱۴]
گفتار سوم: اصل همکاری در پرتو نهادها، مؤسسات و ترتیبات بین‌المللی
اغلب همکاریها بین دولت‌ها برای حفاظت محیط زیست در سطح نهادها، مؤسسات و ترتیبات بین‌المللی پدیدار شده است. این نهادها ممکن است پیش و یا بعد از وقوع مخاطرات زیست محیطی ایجاد شوند. برخی از مشکلات زیست محیطی را نمی توان با اتخاذ روش ساده ای به وسیله مقررات حل کرد. برای حل آن ها نیاز به پیشرفت سطح همکاری بین دول ذیربط است که انجام این کار تنها با موجودیت بخشیدن سازمان‌های دائمی توسعه می‌یابد، بعلاوه در التزام کلی اعضای سازمان ملل، بویژه وقتی نیاز به همکاری برای حفاظت از محیط زیست در میان باشد، همکاری دولت‌ها در سطح خوبی با سازمان مذکور و بین خودشان صورت می‌گیرد. لیکن به علت فقدان ساختارهای نظارتی و اجرایی با محدودیتهای خاص از حیث فعالیت‌های زیست محیطی مانع از کارایی موافقتنامه های همکاری از لحاظ ایفای نقش مهمی که در مورد حفاظت از محیط زیست دارند، می‌گردد. چنین موافقتنامه هایی نشانگر تنشی تکراری در خصوص حقوق بین الملل محیط زیست می‌باشد، بدین معنا که هر چه در یک موافقتنامه به حاکمیت دولت‌ها کمتر خدشه وارد گردد، احتمال بیشتری برای کسب رضایت آن ها وجود دارد، اما احتمال زیادتری نیز وجود دارد که موافقتنامه مذبور برای به انجام رساندن اهداف مهم زیست محیطی ناتوان باشد و داشتن سازمان جهانی محیط زیست می‌تواند ما را به اهداف اصلی نزدیک کند.[۱۵]
گفتار چهارم: اصل همکاری در منابع الزام آور حقوق بین الملل
همکاری زیست محیطی برای صیانت و نگهداری محیط زیست ضروری است و جامعیت و فراگیری اکوسیستم، اقتضای آن را دارد و اغلب معاهدات زیست محیطی نیز بر آن تأکید دارند. از آنجایی که در زمینه حمایت از محیط زیست، همکاری بین‌المللی یک اصل ضروری است، این امر سبب می شود اغلب معاهدات زیست محیطی به آن تأکید کنند. اصل همکاری مأخذ الزامات در بسیاری از معاهدات است با وجود این اسنادی چند بر این موضوع صراحت دارند که در بسیاری از کنوانسیونها و پروتکلها اشاره شده است، از جمله می توان به مواردی در ذیل اشاره نمود. در ماده ۲ کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن ( ۱۹۸۷ )، تحت عنوان تعهدات کلی آمده است که همکاری از طریق مشاهدات، پژوهش و مبادله اطلاعات منظم جهت فهم بهتر و ارزیابی اثرات فعالیت‌های انسان بر لایه ازن و اثرات تغییرات لایه ازن بر سلامت انسان و محیط زیست، اتخاذ تدابیر مناسب و همکاری در هماهنگ سازی خط مشیهای شایسته جهت کنترل فعالیت‌های انسانی که به طور یقین یا احتمالاً موجد اثرات سوء بر لایه ازن می‌شوند، همکاری در تدوین اقدامات، رویه ها به منظور تصویب پروتکلها، همکاری با ارگان‌های ذیصلاح بین‌المللی جهت اجرای مؤثر این کنوانسیون و ماده ۴ این کنوانسیون همکاری در زمینه‌های حقوقی، علمی و فنی را مورد تأکید قرار داده است.
