ثبت نرمافزار در حقوق ایران اگر مشمول حمایت از طریق حق مؤلف باشد اختیاری است. اما اگر پدیدآورندهای قصد ثبت نرمافزار خود را داشته باشد، ملزم است طبق ماده (۸) قانون فوقالذکر، از شورای عالی انفورماتیک تأییدیه فنی بگیرد. این الزام به اخذ تأییدیه با اصل حمایت بدون تشریفات نظام حق مؤلف در تعارض است. همچنین، پدیدآورندگان نرمافزار برای بهرهمند شدن از حقوق قانونی خود و نیز برای مسموع بودن دعاوی نقض حق آن ها در محاکم و مراجع قضایی، به موجب ماده (۹) قانون ملزم به دریافت تأییدیه فنی از شورای عالی انفورماتیک و در صورت اختراعی بودن نرمافزار، تسلیم تقاضای ثبت به مرجع ذیربط شدهاند.
بحث از آنجا شروع میشود که یک نرمافزار که در فرض ما از نوع بازیهای رایانهای است، با حقوق کودکان در تعارض قرار میگیرد. به بیان دیگر، ثبت یا اعمال حقوق ناشی از تولید یک بازی رایانهای با معیارها و موازینی در میافتد که به تشخیص مراجع و مقامات ذیصلاح، برای حفظ سلامت شخصیتی و روانی و عمل به اصول تربیتی کودکان و نوجوانان باید رعایت شوند. در این زمینه، حکم قاطع ماده (۱۱) قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای، تکلیف را با بیانی کلی روشن میکند؛ مطابق این ماده: «شورا مکلف است از صدور تأییدیه فنی برای نرمافزارهایی که به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خلاف اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان باشد خودداری کند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید ظرف دو هفته راجع به استعلام کتبی شورای عالی انفورماتیک اعلام نظر کند.»
از آنجا که ثبت نرمافزارها اصولاً اختیاری است و نیز با توجه به اینکه مطابق ماده (۸) قانون، اخذ تأییدیه فنی صرفاً برای نرمافزارهایی الزامی است که صاحبان آن ها قصد ثبت آن ها را دارند، چنانچه پدیدآورنده یک بازی رایانهای نخواهد محصول فکری خود را به ثبت برساند، قاعدتاً اعمال نظارت پیشبینی شده در ماده (۱۱) بر آن امکانپذیر نخواهد بود و نتیجه این خواهد شد که میتوان اعمال حقوق مادی حاصل از پدیدآوردن نرمافزارهای زیانآور برای کودکان و نوجوان را فقط در صورتی محدود نمود که پدیدآورنده قصد کند محصول خود را ثبت نماید. بنابرین جا داشت قانونگذار اعمال حقوق مادی از جمله نشر و عرضه و اجراء به وسیله پدیدآورندگان نرمافزارهایی که محتوای آن ها خلاف عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان است را طوری محدود میکرد که از این رهگذر، حمایتی شایستهتر از اخلاق حقوق تربیتی کودکان و نوجوانان بهعمل میآمد.
برخلاف تصور، بازیهای رایانهای فقط وسیله سرگرمی قشر کم سن و سال جامعه نیستند، بلکه امروزه تنوع بازیهای رایانهای به حدی بالا است که شاید تعداد بازیهایی که برای بزرگسالان طراحی شدهاند، از تعداد بازیهای ساختهشده برای کودکان بیشتر باشد. چنین است که در مقدمه اساسنامه بنیاد ملی بازیهای رایانهای (مصوب پانصد و هشتاد و چهارمین جلسه مورخ ۹/۳/۱۳۸۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی) آمده است: « بازیهای ویدئویی و رایانهای به لحاظ تأثیرگذاری خود در زمینه فرهنگسازی، رشد و تکوین شخصیت فرهنگی و علمی و ایفای نقشهای آموزشی و کمک آموزشی و همچنین پر کردن بخشی از اوقات فراغت گروههای سنی مختلف جامعه از جایگاه ویژه و مهمی برخوردار
میباشند…».
اهداف تأسیس بنیاد ملی بازیهای رایانهای در ماده (۲) اساسنامه آمده است که بند (۱) این ماده، پس از بیان لزوم تبیین و ترویج فرهنگ ایرانی و اسلامی از طریق نشر بازیهای رایانهای، توجه ویژه به کودکان و نوجوانان و حقوق آنان را در این عرصه گوشزد میکند؛ مطابق این بند، یکی از وظایف اصلی بنیاد عبارت است از: «تبیین، تقویت و ترویج مبانی فرهنگی و هویت اسلامی ـ ایرانی از طریق این صنعت با نگاه ویژه به کودکان و نوجوانان». بنابرین، باید سازوکاری فراهم گردد که این هدف به طور کامل محقق شود.
اِعمال نقش بنیاد ملی بازیهای رایانهای در صیانت ویژه از حقوق کودکان، باید از طریق یک برنامهریزی دقیق صورت گیرد. به بیان دیگر، اول باید مرجعی وجود داشته باشد که بازیهای رایانهای را از لحاظ محتوا بررسی و از لحاظ سنی ردهبندی کرده و زمینه انجام وظیفه بنیاد و نیز اجرای ماده (۱۱) قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای را فراهم کند. بدین منظور سازمانی به نام انجمن ردهبندی نرمافزارهای سرگرم کننده (ESRA)[160] توسط بنیاد تشکیل شده است.
انجمن ردهبندی نرمافزارهای سرگرم کننده با در نظر گرفتن خصوصیات جسمی و حرکتی، خصوصیات روانی، خصوصیات عاطفی و خصوصیات اجتماعی به بررسی و ردهبندی سنی بازیها میپردازد.[۱۶۱]
ردههای سنی اعلامشده از سوی انجمن بهشرح مندرج در جدول ذیل است:
جدول ۳-۱۲- ردهبندی سنی ESRA[162]
علامت
شرح
خردسالی (بالای سه سال)
کودکی (بالای هفت سال)
ابتدای دوره نوجوانی (بالای دوازده سال)
نیمه دوم نوجوانی (بالای پانزده سال)
بزرگسالان مجرد (بالای هجده سال)
بزرگسالان متأهل (بالای بیستوپنج سال)
خشونت، استفاده از تنباکو و مواد مخدر، نمایش محرکهای جنسی، ترس، نقض ارزشهای دینی، نقض هنجارهای اجتماعی و ناامیدی، عواملی هستند که در ردهبندی سنی توسط انجمن مورد توجه قرار میگیرند.[۱۶۳]