ﭘﺲ از ﻏﻠﺒﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻟﻐﺎﮔﺮاﯾﺎن در ﺧﺼﻮص ﮐﯿﻔﺮ اﻋﺪام ﺑﺮای ﺟﺮاﯾﻢ سنگین، ﺣﺒﺲ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮ اول و اﺻﻠﯽ زرادﺧﺎﻧﻪ جامعه ﮐﯿﻔﺮی ﺑﺪل ﮔﺸﺖ و ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺬاﮐﺮات و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﺮ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اﻋﺪام ﺷﺪه و ﻫﻤﺎن اﻧﺘﻈﺎرات ﻫﻢ از ﮐﺎرﮐﺮدش می رود. از اﯾﻨﺮو، ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﺰارش ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺣﻘﻮق داﻧﺎن انگلیسی «وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺎﺳا ﺧﺸﻦ و ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺮاﯾﻢ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﺻﺮﻓﺎ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﯿﻢ». ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺣﻘﻮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ، ﮐﻠﻤﻪ «ﺣﺒﺲ» در ﻣﻌﻨﺎی ﯾﮏ ﮐﯿﻔﺮ ﺗﺄدﯾﺒﯽ ﻣﺘﻌﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺮای ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی ﺟﻨﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺻﻄﻼح « ﺣﺒﺲﺟﻨﺎﯾﯽ» ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﻋﺒﺎرت « ﺑﺎزداﺷﺖ ﺟﻨﺎﯾﯽ» ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﻧﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺻﻄﻼح «ﺣﺒﺲ» آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ادﺑﯿﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﺮزﻧﺶ و ﮐﯿﻔﺮدﻫﯽ ﺷﺪت ﺟﺮاﯾﻢ دﻫﺸﺘﻨﺎک و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﮐﯿﻔﺮی ﺑﺸﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ، در زﻣﺎن ﭘﯿﮕﯿﺮی ﮐﺎرﻫﺎی ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ، اﺷﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ « ازﻟﺤﺎظ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ،ﮐﻠﻤﮥ «ﺣﺒﺲ» ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺰارشﮔﺮ وﯾﮋه در اوﻟﯿﻦ و دوﻣﯿﻦ ﺑﻨﺪ ﻃﺮح ﻣﻮاد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ گونه ای مبهم توصیف شده است». اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق داﺧﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرها اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﺣﺒﺲ را از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺒﺲ حبس و ﺑﺎزداﺷﺖ را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ، به ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎری از اﻋﻀﺎی ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺻﻄﻼﺣﯽ ﺧﻨﺜﯽﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ « ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از آزادی» را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دادﻧﺪ. از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯿ ﺮﺳﺪ، ﻋﺒﺎرت «ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از آزادی» ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪان راﺿﯽ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﻓﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ(رضوی فرد:۱۳۹۱، ۱۸۴).
به ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﯿﻔﺮ اﻋﺪام وﺟﻮد ﻧﺪارد، ﮐﺎﻣﻼً ﻋﺎدی و ﺿﺮوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ﯾﮑﯽ از ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی در دﺳﺘﺮس و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺤﺎﮐﻢ ﮐﯿﻔﺮی کشورهای بیشماری ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﮐﯿﻔﺮ، ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺷﮑﯽ ﯾﮑﯽ از ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی ﻣﻬﻢ و ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. اﻣﺎ آﯾﺎ واﻗﻌﺎ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻗﺒﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارا ﺑﻮدن وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﯽ و اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﻣﺠﺮم اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ، ﺗﻨﻬﺎ ﮐﯿﻔﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد؟ در این قسمت به دو کارکرد مهم حبس ابد می پردازیم:
۳-۳-۱-ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺰا دﻫﻨﺪﮔﯽ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ابد
اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺰادﻫﻨﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻨﯿﻢ؛ در ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﺮ رﻧﺠﯽ را ﺑﻪ ﺟﺴﻢ و ﺑﺪن ﻣﺠﺮﻣﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺎ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار دادن ﺟﺴﻢ ﻣﺠﺮم و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ ﺑﺮای وی ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﺪﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد. در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ، ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻧﺘﯽ ﮐﯿﻔﺮ، ﺣﺒﺲ اﺑﺰاری اﺳﺖ ﮐﻪ « ﮐﺎرﮐﺮدش ﺑﻪ رﻧﺞ و زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻓﺮد ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰان و ﺷﺪت ﻓﻌﻞ ارﺗﮑﺎﺑﯽاش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ»(ابراهیمی:۱۳۸۹، ۵۵).
ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ، ﻣﺸﮑﻞ وﺳﺨﺘﯽ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﺮﯾﺪه از ﺧﻠﻖ ﻣﺎﻧﺪن، ﺑﺮای رﻫﺒﺮان ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﺎد آوری رﻓﺘﺎرﻫﺎی زﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﭘﺮﺳﺶ از ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻮدن ﺣﺒﺲ ابد ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪان ﭘﺮﺳﺶ دﻗﯿﻖ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ. در واﻗﻊ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ابد ﺑﺎ وﻇﯿﻔﻪ و ﮐﺎرﮐﺮد ارﻋﺎﺑﯽاش، ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﻫﻢ دارد. ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺒﺲ ابد ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺑﺰﻫﮑﺎر ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ارﺗﮑﺎب ﺟﺮاﯾﻢ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ وی ﻣﯽﮔﺮدد(ابراهیمی:۱۳۸۹، ۵۶).
به نظر می‌رسد، ﺧﻨﺜﯽ ﺳﺎزی ﻣﺠﺮم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﺪام ﮐﻪ ﺧﻨﺜﯽ ﺳﺎزی اش ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد، اﻣﺮی ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ آزادی ﻣﺸﺮوط، ﻋﻔﻮ و ﻏﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ. در واﻗﻊ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺧﻨﺜﯽ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﯿﻔﺮی ﻗﻮیﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺶﻫﺎ ﯾﺎ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ. اﻧﺰوای اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﺠﺮﻣﺎن ﺑﯿﻦ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی آﺷﺘﯽ ﺷﺪه و ﻓﻀﺎی جامعه یا کشور را آرام ﮐﻨﺪ.
۳-۳-۲-کارکرد اصلاح کنندگی کیفر حبس ابد
درﺧﺼﻮص ﮐﺎرﮐﺮد ﺑﺎزﺳﺎزﮔﺎری و اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ابد ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﯿﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد ﺟﺎی ﺗﺮدﯾﺪ وﺟﻮد دارد. ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺑﺮای ﺑﺰﻫﮑﺎران و ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران در ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻪ زﯾﺮ ﺳﺌﻮال رﻓﺘﻪ و ﻣﺤﻞ ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ. روﯾﻪ ﻗﻀﺎﯾﯽ دادﮔﺎهﻫﺎی ﮐﯿﻔﺮی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﮐﺮدی را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ. در ﺣﻘﯿﻘﺖ، اﻣﮑﺎن ﺗﺼﻮر اﺻﻼح و ﺑﺎزﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺮای ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﯽ، ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺷﯿﻮه ارﺗﮑﺎب ﺟﺮاﯾﻢﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﻧﺪﯾﺸﻪ ارﻋﺎب ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻧﮋادی ﯾﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎدر و ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﺮ زﻧﺪان ﺑﺎﯾﺪ از زاوﯾﮥ ﻃﻮل ﻣﺪﺗﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارﮔﯿﺮد. ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻨﻮع دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی اﻋﻀﺎ در ﺧﺼﻮص ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ابد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺰادﻫﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮای ﺣﺒﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺒﺲ ابد، ﺑﺪون اﻣﮑﺎن آزادی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻌﮑﺎس ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﺷﺪت ﯾﮏ ﺟﺮم ﮔﺮدد. از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ، « جامعه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر وﯾﮋه ﺧﻮد را راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺒﺮت آﻣﻮزی ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی ﻗﺎبل اﻋﻤﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺒﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺮاﯾﻢ دﻫﺸﺘﻨﺎﮐﯽ، ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﭘﺲ از ﭼﻨﯿﻦ اﻓﻌﺎﻟﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی و ﻣﺎﻧﻊ ارﺗﮑﺎب آﻧﻬﺎ و ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و آزادیﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﮔﺮدد. ﺑﺮﻋﮑﺲ، اﻋﻀﺎی ﻃﺮﻓﺪار ﺣﺒﺲ ﻣﻮﻗﺖ « ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺪاﻗﻠﯽ، ﮐﻪ ﺷﯿﻮه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪت ﺣﺒﺲ را ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺷﺪت ﺟﺮم ارﺗﮑﺎﺑﯽ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دادﮔﺎه واﻣﯽﮔﺬارد، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ دو دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯿﺎن ﻣﺪت و ﺷﯿﻮه اﺟﺮای ﺣﺒﺲ و ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺰادﻫﯽ ارﺗﺒﺎط و ﻓﻬﻢ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ وﺟﻮ دارد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ، ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺒﺲ داﺋﻢ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و ﺑﺎزﻧﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺰادﻫﻨﺪه و ﺑﺎز دارﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ(نجفی ابرندآبادی:۱۳۸۸، ۶۲).
