دومین الگو با نام الگوی هدف محور[۲۰]، کیفیت آموزشی را عاملی برای دستیابی به اهداف تعیین‌شده و مطابقت با معیارهای داده‌شده تلقی می‌کند. فرض اصلی در این الگو بر پایه وجود اهداف و معیارهای روشنی است که شاخص‌ها و استانداردهایی برای مؤسسه یا نظام آموزشی می‌باشند. و به منظور پیگیری و یا مطابقت به کار می‌روند. نمونه هایی از شاخص‌ها و معیارهای کیفیت در این رویکرد عبارت‌اند از: پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، نرخ حضور دانش‌آموزان، نرخ ترک تحصیل آنان، رشد شخصی، شمار فارغ‌التحصیلانی که در پایه های بالاتر تحصیلی یا مقاطع دانشگاهی ثبت‌نام کرده‌اند، کیفیت حرفه‌ای کارکنان و… . این الگو زمانی سودمند است که اهداف و معیارهایی که برای قضاوت درباره کیفیت آموزش به کار می‌روند، از طرف همه افراد مؤسسه آموزشی قابل‌پذیرش باشند.
سومین الگو، الگوی فرایندی[۲۱] است که مطابق با نظر چنگ (۲۰۰۱)، ماهیت و کیفیت فرایندی مؤسسه آموزشی تعیین‌کننده کیفیت برونداد و میزان بالقوه دستیابی به اهداف طراحی شده نیز هست. در آموزش‌وپرورش، این فرایند اغلب به عنوان یک عامل اثرگذار بر اهداف و پیامدهای آموزشی تلقی می‌شود. بنابرین، کیفیت آموزشی در این الگو نشانه سالم و روان بودن فرایندهای داخلی و سودمندی فرایندهای یادگیری محسوب می‌گردد. فرایند در یک مؤسسه آموزشی، به روشی عمل می‌کند که درونداد را به عملکرد و برونداد تبدیل می‌کند. یک فرایند داخلی روان، متصدیان را قادر می‌سازد تا وظیفه تدریس را مؤثر انجام دهند و دانش‌آموزان تجربیات یادگیری مفیدی را به‌آسانی به دست آورند. فرایندها در یک مؤسسه آموزشی عموماً شامل فرایند مدیریت، تدریس و یادگیری است.
الگوی فقدان مسئله[۲۲] چهارمین الگو است که طبق این الگو، کیفیت ایدئال آموزش به معنای نبود مسئله یا مشکل است و به منظور تشخیص مشکلات در یک مؤسسه آموزشی، به‌جای شناسایی کیفیت، به دلیل دشوار بودن تعیین شاخص‌های مناسب آن و اندازه‌گیری تکنیک‌های دال بر شواهد عینی کیفیت و نیز به‌جای جستجوی کیفیت در یک برنامه آموزشی، در مؤسسه آموزشی به جستجوی وجود یا عدم وجود مشکل در مؤسسه آموزشی می‌پردازند. الگوی فقدان مسئله فرض می‌کند که اگر هیچ مسئله، عیب، ضعف، مشکل و نقص عملکردی وجود نداشته باشد، مؤسسه آموزشی از کیفیت آموزشی بالایی برخوردار است. مسائل و نقایص، علائم هشداردهنده‌ای مبنی بر عدم رعایت جنبه‌هایی از کیفیت آموزشی می‌باشند. بنابرین، طی بازبینی یک مؤسسه آموزشی، اگر هیچ مسئله مشهودی از عملکرد آن مشاهده نشود، فرض بر آن است که آن مؤسسه به اهداف آموزشی خود رسیده است.
الگوی منبع-درونداد[۲۳] نیز از دیگر الگوهای کیفیت آموزشی است که در این الگو، کیفیت آموزشی نتیجه طبیعی دستیابی به منابع و دروندادها تلقی می‌شود. شاخص‌های کیفیت آموزش عبارت‌اند از: کیفیت بالای پذیرش دانش‌آموزان، استخدام کارکنان دارای صلاحیت و شایستگی بالا، امکانات و تجهیزات بهینه، بهبود نرخ معلمان به دانش‌آموزان، میزان کسب حمایت‌های مالی بیشتر از سوی اولیای امور نظام آموزشی، والدین، فارغ‌التحصیلان و حامیانی که بیرون از نظام آموزشی قرار دارند.
در الگوی رضایتمندی[۲۴] نیز رضایت کارکنان و افراد اثرگذار مؤسسه آموزشی برای حیات آن مؤسسه بسیار ضروری است. بنابرین، کیفیت آموزشی باید به طور گستره و به اندازه‌ای که عملکرد مؤسسه آموزشی بتواند نیازها و انتظارات کارگزاران و افراد قدرتمند خود را ارضا نماید، تعیین شود. اندازه‌گیری عینی دستیابی به کیفیت اغلب ازنظر فنی دشوار و به طور مفهومی بحث‌برانگیز است. بنابرین، رضایت ذینفعان قدرتمند جایگزین تعدادی از شاخص‌های عینی و اغلب به عنوان عنصری حیاتی برای ارزشیابی کیفیت در مؤسسه آموزشی به‌حساب می‌آید. در مجموعه آموزشی مدارس، کارگزاران و افراد مهم و تأثیرگذار، معلمان، اعضای شاخه مدیریت، والدین، دانش‌آموزان، فارغ‌التحصیلان و کارمندان اداری هستند. کیفیت آموزشی ممکن است بسته به انتظارات کارگزاران و افراد مهم مؤسسه، مفهومی نسبی باشد. این الگو که بر رضایت مشتریان یا همخوانی با انتظارات و معیارهای آنان تأکید می‌کند، مشهورترین الگویی است که برای دسترسی به کیفیت مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آخرین الگو که عبارت است از الگوی یادگیری سازمانی[۲۵]، کیفیت آموزشی را رشد و توسعه مداوم تلقی می‌کند. چگونگی سروکار داشتن با تأثیرات محیطی و مسائل فرایندی داخلی و ارزشیابی اینکه آیا مؤسسه آموزشی می‌تواند خدمات باکیفیتی را به طور مداوم ارائه دهد، امری کلیدی است. الگوی یادگیری سازمانی فرض می‌کند که کیفیت آموزشی مفهومی پویا است که رشد و توسعه مداوم اعضاء، کارکردها، فرایندها و بروندادهای مؤسسه آموزشی را در برمی‌گیرد. این الگو زمانی سودمند است که مؤسسات آموزشی در محیط بیرونی در حال تغییر و پویا، توسعه یابند و یا درگیر اصلاحات آموزشی باشند. شاخص‌های کیفیت آموزشی آگاهی از نیازها و تغییرات جامعه، بازبینی فرایندهای داخلی، ارزشیابی برنامه، تجزیه‌و تحلیل محیطی، برنامه‌ریزی برای توسعه می‌باشند (امین خندقی و عجم، ۱۳۹۰). در جدول (۲-۲) الگوهای کیفیت آموزشی نمایش داده‌شده است.
جدول ۲-۲- الگوهای کیفیت آموزشی (امین خندقی و عجم، ۱۳۹۰)
صاحب‌نظران
الگوهای کیفیت آموزشی
گاروین (۱۹۸۴)
تعالی
محصول محور
مصرف‌کننده محور
ارزش برای پول
برن بام (۱۹۹۴)
شایسته‌گرایی
جامعه‌گرایی
فردگرایی مفهومی
بازرگان (۱۹۹۶)
کیفیت طراحی نظام
کیفیت دروندادها
کیفیت فرایندها
کیفیت بروندادها
کیفیت پیامدها
کامرون، وتن (۱۹۸۳) و چنگ و دیگران (۱۹۹۷)
هدف محور
مشروعیت داشتن
فقدان مسئله
منبع-درونداد
رضایتمندی
فرایندی
یادگیری سازمانی
بنابرین مطابق با موارد ذکرشده، در تحقیق حاضر به بررسی مؤلفه‌هایی از کیفیت عملکرد پرداخته می‌شود که با مفهوم مشروعیت و الگوی مشروعیت داشتن تناسب داشته باشد. در ادامه تحقیقاتی که در زمینه کیفیت آموزشی انجام‌شده است مرور می‌شود تا علاوه بر بیان مواردی که در کیفیت آموزشی تأثیرگذارند و در بحث کیفیت آموزشی به آن ها اشاره شد، مؤلفه‌هایی از کیفیت و کیفیت آموزشی شناسایی شود و پس از معرفی مبحث مشروعیت به دسته‌بندی آن ها از منظر مشروعیت پرداخته شود.
