بنابرین اصل آلوده کننده_پرداخت کننده هم می‌تواند به عنوان منبع حقوقی طرح یک دعوی زیست محیطی پیش گیرانه برای تامین هزینه های جلوگیری از بروز آسیب زیست محیطی مورد استفاده قرار گیرد و هم در دعوی جبران خسارت زیست محیطی می‌تواند مبنای اثبات تخلف و استقرار مسئولیت دولت خوانده دعوا از انجام وظایف قانونی و قراردادی قرار گیرد.
مبحث دوم: ارکان مسئولیت دولت نسبت به تخریب محیط زیست در حقوق ایران و حقوق بین الملل
امکان طرح یک دعوی زیست محیطی علیه دولت را می توان مولود تحقق مسئولیت حقوقی برای دولت در اثر تخریب محیط زیست دانست. فارغ از اینکه استقرار مسئولیت برای دولت، امکان طرح چه نوع دعاوی حقوقی را فراهم می آورد، شناخت ارکان مسئولیت دولت نسبت به تخریب محیط زیست نقش کلیدی در طرح یک دعوا دارد. البته همانند سایر مباحث مطروحه در این پایان نامه ارکان مسئولیت حقوقی یک دولت در اثر تخریب محیط زیست لازم است در بعد داخلی و بین‌المللی مورد بررسی قرار گیرد. در این مبحث مراد از مسئولیت دولت، مسئولیت به معنای خاص یعنی جبران خسارت ناشی از تخریب محیط زیست می‌باشد. این در حالی است که تنها این نوع از مسئولیت نیست که در این پایان نامه مورد بررسی قرار می‌گیرد. بلکه هدف اصلی نگارنده بر این است که با تأکید بر مسئولیت حقوقی دولت ها در قبال محیط زیست در مرحله قبل از بروز خسارت زیست محیطی، امکان دادخواهی علیه یک دولت را که مظنون به ایراد خسارت احتمالی در آینده به محیط زیست می‌باشد تبیین گردد. در فصل سوم از این پایان نامه به تفصیل در خصوص این نوع از مسئولیت در قالب خواسته های حمایتی یا پیش گیرانه از تخریب محیط زیست سخن خواهیم راند و در این مبحث در خصوص ارکان مسئولیت دولت ها به جبران خسارت زیست محیطی بحث می نماییم. بر این اساس بایسته است به بررسی لزوم تحقق ارکان ذیل در حقوق داخلی و بین‌المللی در عرصه مسئولیت دولت ها در قبال تخریب محیط زیست بپردازیم: ۱-زیان، ۲-فعل زیانبار، ۳-رابطه سببیت
گفتار اول: زیان زیست محیطی
از دوره های اولیه تاریخ انسان با طبیعت درگیر بوده است. بعد از رشد علم و تحولات رنسانس و انسان محوری اروپایی کم کم فرایند تخریب محیط زیست شروع شد. اصالت مصرف و اصالت سود ، اصول حاکم بر این تفکرات و رویکردها بود. در قرن ۱۸ و ۱۹ تا جنگ جهانی دوم دولت ها و افکار عمومی متوجه مسئله ی تخریب محیط زیست شدند. دیدگاه های استفاده غیر ابزاری از طبیعت پا به عرصه ظهور گذاشتند. انسان طبیعت را به سلطه خود درآورد و دیگر مقهور آن نبود. از ۱۹۷۰ نوعی آگاهی زیست محیطی شکل گرفت و دولت ها به فکر کنترل مسئله ی محیط زیست افتادند. این امر موجب شد دولت ها تکلیف به حفاظت از محیط زیست پیدا کنند، و در قوانین داخلی مسئله مسئولیت دولت ها در قبال زیان های زیست محیطی مورد توجه قرار گرفت. در۱۹۹۰ نظریات توسعه پایدار مطرح شد و توسعه وجه زیست محیطی پیدا کرد. یعنی رشد و توسعه بایستی با احترام به طبیعت باشد. این بحث نوعی قید و بند برای تفکرات اصالت مصرف و سود به شمار می‌آمد. [۱۰۶]
از سال ۱۹۴۸ به بعد طبق طبق آمار ۵۰% راهپیمایی مردم دنیا بخاطر مسایل زیست محیطی من جمله بدی آب و هوا و کمبود آب و مسئله لایه ازون صورت گرفته است. این موضوع نشان می‌دهد کره زمین میراث مشترک بشر است و تا به امروز به خاطر بی اعتنایی به طبیعت فجایع بزرگی رخ داده است. یخ های قطب جنوب رو به آب شدن گذارده، کوه‌هایی که امروزه در بحث راهسازی و مسکن شکافته می شود توازن زمین را در مقابل زلزله از بین می‌برد. در برخی از اقیانوس ها تپه های بزرگی از مواد زاید و پلاستیکی شکل گرفته و سالها طول می کشد تا جذب شوند.در این میان برخی دولت ها صرفا به فکر توسعه هستند. برخی دولت ها نیز فقط به فکر حفظ محیط زیست هستند. این دو تفکر با هم در جنگ و مواضعه هستند و راهپیمایی ها در راستای حمایت از دیدگاه دوم است.در غرب مسئله ی محیط زیست جنبه ی تبلیغی نیز پیدا کرده‌است. کشیش ها و پاپ ها در کشورهای جهان سوم مثل آفریقا برای تبلیغ دین خود برای گسترش مسیحیت ، می خواهند نشان دهند که اسلام به مسئله ی محیط زیست بی توجه است. [۱۰۷] قوانین زیست محیطی قصد دارند الزامات زیست محیطی را به عنوان قید و شرط بر فعالیت های انسان بار کنند. ماده ۸ ق.مدیریت خدمات کشوری این وظیفه را به عهده دولت قرار داده است. در ایلات متحده آمریکا آقای بوش اعلام می‌کند عضو پروتکل کیوتو نمی شود و چین به همین مانند. چرا که نگاه آن ها فقط مبتنی بر توسعه است. برخی دولت ها معتقد به این هستند که محیط زیست بایستی در بلند مدت حفظ کرد. پس نوع نگاه دولت بسیار مؤثر است در قوانین زیست محیطی. [۱۰۸] جنگ های آینده بر سر تقسیم آب خواهد بود، در برخی کشورها در کنار پمپ های بنزین پمپ هوای پاک قرار داده شده است.[۱۰۹]
در بحث از مسئولیت دولت به جبران خسارت زیست محیطی اولین رکنی که می بایست در دادگاه به اثبات برسد این است که خسارت و آسیبی به محیط زیست وارد آمده است. تعریف خسارت زیست محیطی و انواع ضرر و خسارت قابل مطالبه و همچنین شرایط آن ضرر رکنی است که در حقوق ایران و حقوق بین الملل می بایست به شکل مجزا مورد بررسی قرار گیرد. چرا که در یک دعوی داخلی در حقوق ایران و در یک دعوی فراملی در حقوق بین الملل به تناسب مورد، دفاع متفاوتی طرح می‌گردد. لذا در این گفتار به بررسی آسیب و خسارت زیست محیطی در حقوق داخلی ایران و اسناد بین‌المللی می پردازیم.
الف) زیان زیست محیطی در حقوق ایران
۱-تعریف زیان به محیط زیست در حقوق ایران
در ایران با تصویب قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در سال ۱۳۵۳ نگاه جدید به محیط زیست شکل گرفت. قبل از آن هم به صورت پراکنده قوانینی بوده است. با انقلاب اسلامی و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی خلا قانون اساسی مشروطه طی اصول ۵۰ و ۴۵ برطرف شد و نگاه جامع به حفظ محیط زیست شکل گرفت که مخالفی هم نداشته است. این نشان دهنده توجه نظام حقوقی است. به مرور در حوزه های مختلف آلودگی آب با قانون توزیع عادلانه آب ۱۳۶۱، قانون حفظ کاربری اراضی زراعی، قانون مدیریت پسماندها ۱۳۸۲، قوانین زیست محیطی شکل گرفتند. [۱۱۰]
